Lý thuyết tài chính - Tiền tệ - Chuơng I: Đại cương tiền tệ

Nội dung text: Lý thuyết tài chính - Tiền tệ - Chuơng I: Đại cương tiền tệ

1. CHUƠNG I ĐẠI CƯƠNG TIỀN TỆ CÂU 1 Trình bày nguồn gốc ra đời của tiền tệ theo quan điểm của Marx. Giai đoạn nào trong quá trình phát triển của các hình thái giá trị là bước thay đổi về chất dẩn đến sự ra đời của tiền tệ? CÂU 2 Phân tích bản chất của tiền tệ theo quan điểm của Marx : "Tiền tệ là hàng hoá đặc biệt." Trong điều kiện lưu thông giấy bạc, bản chất này được biểu hiện như thế nào? CÂU 3 Phân loại hình thức tiền tệ theo quan điểm của Marx? Tại sao trong quá trình phát triển của tiền tệ, vàng đã từng được xem là hàng hoá lí tưởng nhất phù hợp với vai trò của tiền tệ? CÂU 4 Thế nào là tiền thực, dấu hiệu giá trị? Phân tích những lợi thế và bất lợi của việc ứng dụng các hình thái trên. CÂU 5 Phân biệt hoá tệ và tín tệ. Tại sao trong quá trình phát triển của hoá tệ, vàng được xem là hàng hoá lí tưởng nhất phù hợp với vai trò của tiền tệ? CÂU 6 Bút tệ là gì? Trình bày những lợi thế trong việc lưu thông tiền dưới hình thái bút tệ. CÂU 7 Phân biệt sự khác nhau giữa chức năng thước đo giá trị và chức năng phương tiện lưu thông của tiền tệ. Với các chức năng trên, tiền tệ có tác dụng như thế nào đối với lưu thông hàng hoá? CÂU 8 Phân biệt sự khác nhau giữa chức năng phương tiện lưu thông và chức năng phương tiện thanh toán của tiền tệ. Với các chức năng trên, tiền tệ có tác dụng như thế nào đối với lưu thông hàng hoá? CÂU 9 Phân biệt sự khác nhau giữa chức năng phương tiện lưu thông và chức năng phương tiện tích lũy của tiền tệ. Với các chức năng trên, tiền tệ có tác dụng như thế nào đối với lưu thông hàng hoá? CÂU 10 Trình bày nội dung và mối quan hệ giữa các chức năng của tiền tệ theo quan điểm của Marx. Từ đó nêu rõ vai trò của tiền tệ đối với nền kinh tế. CÂU 11 Trình bày khái niệm đặc điểm chế độ song bản vị. Từ đó nêu rõ ưu thế, nhược điểm của chế độ này. Nguyên nhân sụp đổ lưỡng kim bản vị. CÂU 12 Trình bày khái niệm, đặc điểm chế độ bản vị vàng cổ điển. Nêu ưu, nhược điểm. Nguyên nhân sụp đổ. CÂU 13 Trình bày khái niệm, đặc điểm chế độ bản vị vàng thoi và chế độ bản vị hối đoái. Nguyên nhân dẫn đến chế độ sụp đổ. CÂU 14 Hệ thống tiền tệ Bretton Woods và ưu nhược điểm của nó trong quan hệ tiền tệ quốc tế. CÂU 15: Phân tích quy luật Gresham. Trong điều kiện hiện nay, quy luật này có còn tồn tai và ảnh hưởng hay không? CHƯƠNG II : TÍN DỤNG CÂU 16 Trình bày khái niệm và bản chất của tín dụng. Ý nghĩa thực tiễn của việc cứu vấn đề này. CÂU 17 Tại sao nói : " Tín dụng là sự vận động của tư bản cho vay". Hãy giải thích luận điểm của Mác : " Tư bản cho vay là loại tư bản sùng bái nhất và ăn bám nhất". CÂU 18 Phân tích cơ sở khách quan hình thành và phát triển quan hệ tín dụng. Từ đó nêu rõ vai trò của tín dụng đối với nền kinh tế. CÂU 19 Trình bày khaí niệm và đặc điểm của tín dụng thương mại. Từ đó nêu rõ ưu điểm và hạn chế của tín dụng thương mại. CÂU 20 Thế nào là thương phiếu? Trình bày đặc điểm và phân loại thương phiếu. Liên hệ Pháp lệnh thương phiếu Việt Nam về vấn đề này. CÂU 21 Trình bày các loại thương phiếu. Phân tích những mặt lợi và bất lợi của từng loại đối với chủ thể cho vay. CÂU 22 Trình bày khái niệm và đặc điểm của tín dụng ngân hàng. Tại sao tín dụng ngân hàng là loại hình tín dụng chủ yếu và phổ biến nhất trong nền kinh tế thị trường. - 1 -
2. CÂU 23 Thế nào là tín dụng ngân hàng? Trình bày phân loại cho vay trong hoạt động tín dụng ngân hàng. CÂU 24 Trình bày phân loại trái phiếu nhà nước. Việc phân loại trái phiếu nhà nước theo thời hạn có liên quan như thế nào đến cấu trúc của lãi suất. CÂU 25 Phân biệt sự khác nhau giữa tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng. Tại sao nói sự ra đời của tín dụng ngân hàng đã tạo điều kiện cho tín dụng thương mại phát triển. CÂU 26 Phân biệt sự khác nhau giữa tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng và tín dụng nhà nước. Tại sao tất cả các hình thức tín dụng trên đều có thể đồng thời tồn tại và phát triển. CÂU 27 Trình bày khái niệm và đặc điểm của tín dụng nhà nước. Việc mở rộng tín dụng nhà nước để bù đắp bội chi , đáp ứng nhu cầu chi tiêu thường xuyên của ngân sách nhà nước có ảnh hưởng thế nào đến nền kinh tế. CÂU 28 Trình bày chức năng và phân tích vai trò của tín dụng. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. CHƯƠNG III HỆ THỐNG NGÂN HÀNG CÂU 29 Phân biệt sự khác nhau giữa hệ thống ngân hàng một cấp và hệ thống ngân hàng hai cấp ở Việt Nam. Phân tích những lợi thế của hệ thống ngân hàng hai cấp so với hệ thống ngân hàng một cấp. CHƯƠNG IV NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CÂU 30 Trình bày nội dung của các chức năng của ngân hàng thương mại. Mối quan hệ giữa các chức năng. Chức năng nào giúp cho ngân hàng thương mại có vai trò tạo tiền? Cho ví dụ minh hoạ. CÂU 31 Trình bày nội dung và phân tích vai trò của chức năng trung gian tín dụng của ngân hàng thương mại. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. 1. Nội dung CÂU 32 Trình bày khái quát nghiệp vụ tài sản nợ và nghiệp vụ tài sản có của ngân hàng. Mối quan hệ giữa chúng. CÂU 33 Trình bày cơ chế và quá trình tạo tiền tối đa của hệ thống ngân hàng thương mại. Một ngân hàng thương mại có khả năng tạo tiền không? CÂU 34 Phân tích những điều kiện cho phép hệ thống ngân hàng thương mại tạo tiền tối đa? Trong trường hợp các điều kiện không được thoả mãn thì khả năng tạo tiền của hệ thống ngân hàng thương mại có thể đạt như thế nào CÂU 35 Phân tích những điều kiện cho phép hệ thống ngân hàng thương mại tạo tiền tối đa. Ngân hàng trung ương có thể khống chế khả năng tạo tiền của ngân hàng thương mại như thế nào? CÂU 36 Trình bày cơ cấu nguồn vốn của ngân hàng thương mại và giải thích ý nghĩa của từng nguồn vốn trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Để khỏi tăng nguồn vốn huy động, ngân hàng có thể áp dụng những giải pháp nào? CHƯƠNG V NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG CÂU 37 Trình bày các chức năng của ngân hàng trung ương. Mối quan hệ giữa các chức năng. Trong các chức năng trên, chức năng nào là chức năng cơ bản thể hiện bản chất đặc trưng của ngân hàng trung ương? CÂU 38 Trình bày nội dung chức năng ngân hàng của các ngân hàng của NHTW. Phân tích sự cần thiết của vai trò người cho vay cuối cùng của NHTW. CÂU 39 Trình bày chức năng phát hành tiền của NHTW. Phân tích sự cần thiết của việc tập trung quyền lực phát hành giấy bạc vào một ngân hàng độc quyền. CÂU 40 Phân biệt sự khác nhau giữa hoạt động tín dụng của NHTW với NHTM. Từ đó nêu rõ vai trò người cho vay cuối cùng của NHTW. - 2 -
3. CÂU 41 Phân biệt sự khác nhau giữa NHTM và NHTW. Mối quan hệ giữa NHTM và NHTW. CHƯƠNG VI CUNG CẦU TIỀN TỆ CÂU 42 Trình bày nội dung và yêu cầu quy luật lưu thông tiền tệ của Marx. Ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cứu quy luật. CÂU 43 Trình bày quy luật lưu thông tiềntệ trong điều kiện lưu thông tiền giấy. Ý nghĩa và khả năng vận dụng thực tiễn. CÂU 44 Trình bày quy luật lưu thông tiền tệ trong điều kiện lưu thông tiền vàng. Hãy giải thích khả năng tự phát điều tiết của tiền vàng trong lưu thông. CÂU 45 Phân tích sự cần thiết của việc tôn trọng yêu cầu của quy luật lưu thông tiền tệ theo quan điểm của Marx. CÂU 46 Trình bày khái niệm và thành phần của mức cầu tiền tệ. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến mức cầu tiền tệ theo quan điểm hiện đại. CÂU 47 Thông qua trình bày hàm cầu tiền tệ theo quan điểm hiện đại, hãy phân tích các yếu tố và giải thích chiều hướng tác động của các yếu tố trong hàm cầu tiền tệ đến mức cầu tiền tệ. CÂU 48 Trình bày khái niệm và thành phần của cung tiền tệ. Cơ sở và ý nghĩa của các phép đo đại lượng tiền tệ (M1, M2 ). Liên hệ thực tiễn Việt Nam hiện nay. CÂU 49 Trình bày quá trình cung ứng tiền tệ. Sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mức cung tiền tệ và tiền cơ bản nếu ngân hàng trung ương phát hành thêm giấy bạc ngân hàng vào trong lưu thông. CÂU 50 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến mức cung tiền tệ. Ngân hàng trung ương có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khối lượng tiền cung ứng thông qua kiểm soát các yếu tố nào? CHƯƠNG VII LÃI SUẤT CÂU 51 Trình bày khái niệm và bản chất của lãi suất. Tại sao nói: lãi suất tín dụng là phương tiện kích thích các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. CÂU 52,53 Trình bày các phép đo lãi suất. Cho ví dụ minh hoạ. CÂU 54 Trình bày khái niệm và bản chất của lãi suất. Một món vay 100 tr trong thời gian 5 năm, nếu người đi vay hoàn trả tiền lãi cho người cho vay vào cuối mỗi năm là 5% thì 5%/năm là lãi suất gì? Nếu hoàn trả lãi suất cuối kì thì lãi suất là bao nhiêu? Xác định lãi suất đến hạn. CÂU 55 Khái niệm và giải thích mối tương quan giữa lãi suất tiền gởi và lãi suất cho vay của ngân hàng. Liên hệ tình tính thực tiễn hiện nay ở Việt Nam. CÂU 56 Trình bày khái niệm và giải thích mối tương quan giữa lãi suất chiết khấu và lãi suất tái chiết khấu. Liên hệ với quy định về lãi suất hiện nay ở Việt Nam. Lãi suất chiết khấu Lãi suất tái chiết khấu CÂU 57 Trình bày khái niệm và mối tương quan giữa lãi suất danh nghĩa và lãi suất thực. Từ đó hãy trình bày và giải thích hiệu ứng Fisher. Ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cứu vấn đề này. CÂU 58 Trình bày khái niệm và phân tích những bất lợi, lợi thế đối với ngân hàng khi áp dụng cơ chế lãi suất cố định, lãi suất biến đổi. Ngân hàng sẽ bị rủi ro trong trường hợp nào nếu huy động lãi suất cố định và cho vay theo lãi suất biến đổi? CÂU 59 Thế nào là lãi suất?Trình bày mối quan hệ tác động qua lại giữa cung và cầu quỹ cho vay đối với lãi suất.Vẽ đồ thị minh hoạ? CÂU 60 Thế nào là lãi suất cân bằng? Phân tích tác động của lạm phát dự tính và tỉ suất lợi nhuận bình quân đến dự biến động của lãi suất cân bằng.Vẽ đồ thị minh họa. - 3 -
4. CÂU 61 Nguồn cấu thành cung cầu quỹ cho vay? Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cung cầu quỹ cho vay. CÂU 62 + 65 Trình bày khái niệm cấu trúc rủi ra lãi suất. Phân tích các yếu tố quyết định cấu trúc rủi ra lãi suất. Vẽ đồ thị minh hoạ và chỉ rõ mức bù rủi ro lãi suất. Ý nghĩa của việc nghiên cưu cấu trúc rủi ro lãi suất. Cấu trúc rủi ro lãi suất của trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu chính phủ sẽ thay đổi như thế nào nếu chính phủ tuyên bố bảo lãnh thanh toán cho trái phiếu doanh nghiệp? CÂU 63 - 64 Khái niệm cấu trúc kỳ hạn của lãi suất. Vẽ và giải thích đồ thị minh hoạ cấu trúc kỳ hạn của lãi suất (trong 4 trường hợp khác nhau). Vận dụng lý thuyết dự tính (kỳ vọng) để giản thích cấu trúc kỳ hạn của lãi suất trong trường hợp đường đồ thị hình gù và vận dụng lý thuyết môi trường ưu tiên để giải thích cấu trúc kỳ hạn của lãi suất trong trường hợp đường đồ thị lãi suất nằm ngang. CÂU 66 Khái niệm cấu trúc kỳ hạn của lãi suất. Giả sử lý thuyết dự tính được chấp nhận khi giản thích cấu trúc kỳ hạn của lãi suất, hãy tính mức lãi suất cho các thời hạn từ 1 đến 5 năm và biểu diễn đường cong lãi suất trên đồ thị khi biết các mức lãi suất ngăn hạn dự tính như sau: 5%, 6%, 7%, 6%, 5%. CÂU 67 Phân tích tác động của lãi suất. Trong thực tế, NHTW các nước đã lợi dụng khả năng tác động của lãi suất để thực hiện mục tiêu chính sách tiền tệ như thế nào? CHƯƠNG VIII LẠM PHÁT TIỀN TỆ CÂU 68 Trình bày khái niệm và phép đo lường lạm phát. Cho các số liệu : năm n là năm gốc, chỉ số CPI năm n+1 là 125%, chỉ số CPI năm n+2 la170%, xác định tỉ lệ lạm phát năm n+2 và cho biết đây là loại lạm phát gì. CÂU 69 Nếu căn cứ vào cường độ, lạm phát bao gồm những loại gì? Trình bày khaí niệm và tác động của từng loại lạm phát trên. CÂU 70 Thế nào là lạm phát cầu kéo? Phân tích các nguyên nhân gây ra lạm phát cầu kéo. CÂU 71 Thế nào là lạm phát chi phí đẩy? Phân tích các nguyên nhân gây ra lạm phát chi phí đẩy. CÂU 72 Thế nào là cung tiền tệ? Trình bày các biện pháp thắt chặt cung tiền tệ để hạn chế và kiểm soát lạm phát. CÂU 73 Thế nào là cầu tiền tệ? Trình bày các biện pháp nhằm mở rộng cầu tiền tệ để hạn chế và kiểm soát lạm phát. CÂU 74 Thế nào là giảm phát tiền tệ? Trình bày những biện pháp cơ bản có thể áp dụng để thực hiện mục tiêu kích cầu hạn chế giảm phát tiền tệ. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. CHƯƠNG IX CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ CÂU 75 Khái niệm chính sách tiền tệ. Trình bày mục tiêu của chính sách tiền tệ. Tại sao đẻ đạt được mục tiêu cuối cùng, NHTW các nước thương xác định các mục tiêu trung gian cần đạt được trước khi đạt mục tiêu cuối cùng? CÂU 76 Trình bày các chỉ tiêu sử dụng làm mục tiêu trung gian của chính sách tiền tệ. Trình bày cơ chế dẫn truyền tác động của các mục tiêu trung gian đến mục tiêu cuối cùng của chính sách tiền tệ. CÂU 77 Trình bày các chỉ tiêu sử dụng làm mục tiêu hoạt động của chính sách tiền tệ. trình bày cơ chế dẫn truyền tác động của các mục tiêu hoạt động đến mục tiêu trung gian của chính sách tiền tệ. CÂU 78 + 79 Trình bày các công cụ của chính sách tiền tệ. Tại sao gọi là công cụ trực tiếp, công cụ gián tiếp. Ưu điểm của công cụ gián tiếp so với công cụ trực tiếp. CÂU 80 So sánh các công cụ : dự trữ bắt buộc, tái chiết khấu, nghiệp vụ thị trường mở trên các khía cạnh : tính linh hoạt, chủ động, khả năng đảo ngược tình thế, tốc độ thực hiện. Liên hệ với tình hình sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ hiên nay của NHNNVN. CÂU 81 Thị trường tài chính là gì ? trình bày chức năng và vai trò cuả thị trường tài chính CÂU 82 Trình bày khái niệm và phân biệt sự khác nhau giữa thị trường tài chính sơ thị trường tài chính sơ cấp và thị - 4 -
5. trường tài chính thứ cấp. CÂU 83 Khái niệm thị trường chứng khoán. Phân biệt sự khác nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu công ty. Ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cứu vấn đề này. CÂU 84 Trình bày khái niệm và vai trò của các tổ chức tài chính phi ngân hàng. Phân biệt sự khác nhau giữa các tổ chức tài chính phi ngân hàng và ngân hàng. CHƯƠNG XI CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH PHI NGÂN HÀNG CÂU 84 Trình bày khái niệm và vai trò của các tổ chức tài chính phi ngân hàng. Phân biệt sự khác nhau giữa các tổ chức tài chính phi ngân hàng và ngân hàng. CHƯƠNG XII THANH TOÁN QUỐC TẾ CÂU 85 Thế nào là chế độ tỷ giá hối đoái linh hoạt? Trình bày các biện phát chủ yếu nhằm bình ổn tỷ giá hối đoái. CÂU 86 Tiền tệ quốc tế là gì? Để đồng tiến quốc gia thực hiện được chức năng tiền tệ quốc tế cần phải thoả mãn những điều kiện cơ bản là gì? CÂU 87 Trình bày các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Để bình ổn tỷ giá hối đoái, cần phải có những biện pháp gì? Liên hệ thực tiễn Việt Nam CÂU 88 + 89 Trình bày khái niệm và phương pháp biểu hiện tỷ giá hối đoái. Cho ví dụ minh hoạ. Tại sao nói: tỷ giá hối đoái là công cụ kích thích và điều chỉnh hoạt động xuất nhập khẩu? Chứng minh rằng: tỷ giá hối đoái có vai trò điều tiết thu nhập trong hoạt động kinh doanh đối ngoại. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. CÂU 90 Thế nào là thanh toán Quốc tế? Trình bày khaí quát các phương thức thanh toán thông dụng trong thương mại Quốc tế? - 5 -
6. CHUÔNG I ÑAÏI CÖÔNG TIEÀN TEÄ CAÂU 1 Trình baøy nguoàn goác ra ñôøi cuûa tieàn teä theo quan ñieåm cuûa Marx. Giai ñoaïn naøo trong quaù trình phaùt trieån cuûa caùc hình thaùi giaù trò laø böôùc thay ñoåi veà chaát daån ñeán söï ra ñôøi cuûa tieàn teä? 1. Nguoàn goác ra ñôøi cuûa tieàn teä Theo Marx, tieàn teä coù nguoàn goác töø saûn xuaát vaø trao ñoåi haøng hoaù, coù theå ñöôïc nghieân cöùu baèng söï phaùt trieån cuûa caùc hình thaùi giaù trò. Hình thaùi giaù trò giaûn ñôn (ngaãu nhieân): laø hình thaùi ñaàu tieân, vaøo giai ñoaïn cuoái cuûa cheá ñoä coâng xaõ nguyeân thuyû, khi trình ñoä saûn xuaát trong caùc coâng xaõ baét ñaàu phaùt trieån, laø tieàn ñeå naûy sinh söï trao ñoåi giöõa caùc coâng xaõ. Ñaëc tröng: giaù trò moät haøng hoaù chæ coù theå ñöôïc bieåu hieän bôûi moät haøng hoaù khaùc. X hhA = Y hhB Hình thaùi giaù trò ñaày ñuû (môû roäng): nhu caàu trao ñoåi ngaøy caøng môû roäng hôn do söï tan raõ cuûa cheá ñoä coâng xaõ nguyeân thuyû daãn ñeán hình thaønh cheá ñoä chieám höõu tö nhaân veà tö lieäu saûn xuaát vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi laàn thöù nhaát (hình thaønh 2 ngaønh troàng troït vaø chaên nuoâi). Ñieàu ñoù laøm cho trao ñoåi haøng hoaù trôû neân môû roäng hôn, thöôøng xuyeân hôn vaø phöùc taïp hôn. Ñaëc tröng: giaù trò moät haøng hoaù ñöôïc bieåu hieän ôû nhieàu haøng hoaù khaùc nhau. Y hhB X hh A = Z hhC U hhD Hình thaùi giaù trò chung: saûn xuaát haøng hoaù phaùt trieån laøm cho chuoãi haøng hoaù ñoùng vai troø laøm vaät ngang giaù ngaøy caøng choàng cheùo, quan heä trao ñoåi khoù khaên, phöùc taïp. Maët khaùc trình ñoä phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi caøng cao laøm cho saûn xuaát vaø ñôøi soáng phuï thuoäc vaøo vieäc trao ñoåi, caàn coù hình thöùc trao ñoåi tieán boä hôn, ñoù laø thoâng qua haøng hoaù trung gian. Ñaëc tröng: giaù trò haøng hoaù ñöôïc bieåu hieän moät caùch giaûn ñôn hay thoáng nhaát vaøo moät haøng hoaù nhaát ñònh laøm trung gian. Y hhA Z hhC = X hh A U hhD Hình thaùi tieàn teä: söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi laàn thöù hai daãn ñeán söï hình thaønh thò tröôøng thöông nghieäp ñoøi hoûi vaät ngang giaù chung phaûi thoáng nhaát vaøo moät haøng hoaù duy nhaát trong phaïm vi quoáa gia, quoác teá. Vaät ngang giaù chung phaûi coù giaù trò cao; thuaàn nhaát veà chaát, deã chia nhoû, deã goäp laïi, ít bò hao moøn. Haøng hoaù ñöôïc choïn laøm vaät ngang giaù ñoäc quyeàn ñeå bieåu hieän vaø ño löôøng giaù trò cuûa haøng hoaù goïi laø tieàn teä. X hhA Y hhB = U (ounce) vaøng - 6 -
7. Z hhC Tieàn teä laø saûn phaåm taát yeáu cuûa saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù. 2. Giai ñoaïn naøo laø böôùc thay ñoåi veà chaát daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa tieàn teä Giai ñoaïn hình thaùi giaù trò chung laø giai ñoaïn bieán ñoåi veà chaát vì nhöõng vaät ñöôïc choïn ñeàu coù ñaëc ñieåm chung laø coù theå löu tröõ ñöôïc vaø phaàn naøo mang baûn chaát tieàn teä: laø haøng hoaù, ñoùng vai troø laøm vaät ngang giaù chung trong trao ñoåi, coù giaù trò vaø giaù trò söû duïng – laø trung gian trong trao ñoåi haøng hoaù dòch vuï. CAÂU 2 Phaân tích baûn chaát cuûa tieàn teä theo quan ñieåm cuûa Marx : “Tieàn teä laø haøng hoaù ñaëc bieät.” Trong ñieàu kieän löu thoâng giaáy baïc, baûn chaát naøy ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? 1. Quan ñieåm cuûa Marx Tieàn laø moät haøng hoaù ñaëc bieät, ñoäc quyeàn giöõ vai troø laøm vaät ngang giaù chung ñeå phuïc vuï cho quaù trình löu thoâng haøng hoaù. Tieàn teä laø haøng hoaù bôûi vì: Tieàn teä coù nguoàn goác töø haøng hoaù: do quaù trình phaùt sinh vaø phaùt trieån cuûa saûn xuaát haøng hoaù ñaõ laøm xuaát hieän tieàn teä vôùi tö caùch laø vaät ngang giaù chung ñeå bieåu hieän vaø ño löôøng giaù trò cuûa moïi haøng hoaù trong phaïm vi quoác gia, quoác teá. Nhö vaäy, tieàn thöïc chaát cuõng chæ laø moät loaïi haøng hoaù, taùch khoûi theá giôùi haøng hoaù maø thoâi. Tieàn mang ñaày ñuû thuoäc tính cuûa haøng hoaù: +Xeùt töø hình thaùi tieàn thöïc (baïc hoaëc vaøng): sau khi trôû thaønh tieàn teä, vaøng (baïc) vaãn mang ñaày ñuû hai thuoäc tính cuûa haøng hoaù laø giaù trò (lao ñoäng xaõ hoäi hao phí ñeå khai thaùc, toâi luyeän, ñuùc vaøng) vaø giaù trò söû duïng (ñöôïc duøng laøm vaät ngang giaù chung moät caùch ñoäc quyeàn, coù theå trao ñoåi vôùi baát kì haøng hoaù dòch vuï khaùc). +Xeùt töø hình thaùi daáu hieäu giaù trò: khi saûn xuaát vaø löu thoâng haøng haùo phaùt trieån vaøng (baïc) ñöôïc thay theá baèng caùc daáu hieäu giaù trò nhö tieàn ñuùc khoâng ñuû giaù, tieàn giaáy, buùt teä Caùc daáu hieäu naøy maëc duø khoâng coù giaù trò noäi tai nhöng vaãn toàn taïi ñoäc laäp vôùi tö caùch laø ñaïi bieåu cuûa tieàn thöïc. Tieàn laø haøng hoaù ñaëc bieät bieåu hieän ôû choã tieàn coù giaù trò ñaëc bieät, nghóa laø coù khaø naêng trao ñoåi tröïc tieáp vôùi moïi haøng hoaù neân coù theå thoaû maõn nhu caàu veà nhieàu maët. Vôùi giaù trò söû duïng ñaëc bieät ñoù, tieàn trôû thaønh vaät ñaïi bieåu chung cho cuûa caûi xaõ hoäi. 2. Trong ñieàu kieän löu thoâng giaáy baïc, baûn chaát naøy bieåu hieän: Giaáy baïc ngaân haøng laø tieàn döôùi hình thaùi daáu hieäu giaù trò, chuyeån teä baát khaû hoaùn (khoâng theå ñoåi ra vaøng ). Trong ñieàu kieän löu thoâng giaáy baïc ngaân haøng, baûn chaát tieàn teä ñöôïc bieåu hieän ôû choã: + Giaù trò laøm neân ñoàng tieàn: lao ñoäng hao phí ñeå in tieàn. + Giaù trò maø noù ñaïi dieän trong löu thoâng: laø giaù trò phaûn xaï cuûa vaøng baïc, phuï thuoäc vaøo giaù trò haøng hoaù dòch vuï trong töông quan vôùi soá löôïng tieàn teä maø ngaân haøng trung öông cho pheùp ñöa vaøo löu thoâng. + Giaù trò söû duïng: laøm vaät ngang giaù chung. CAÂU 3 Phaân loaïi hình thöùc tieàn teä theo quan ñieåm cuûa Marx? Taïi sao trong quaù trình phaùt trieån cuûa tieàn teä, vaøng ñaõ töøng ñöôïc xem laø haøng hoaù lí töôûng nhaát phuø hôïp vôùi vai troø cuûa tieàn teä? 1. Phaân loaïi hình thaùi tieànteä theo quan ñieåm Marx Caên cöù vaøo hình thaùi giaù trò cuûa tieàn teä: - 7 -
8. + Tieàn thöïc (hoaù teä): laø hình thaùi tieàn teä, coù ñaày ñuû giaù trò noäi taïi, löu thoâng ñöôïc laø nhôø giaù trò cuûa chính baûn thaân. + Daáu hieäu giaù trò (tín teä): laø hình thaùi tieàn teä, löu thoâng ñöôïc khoâng phaûi do giaù trò cuûa baûn thaân maø nhôø söï tín nhieäm, söï quy öôùc cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi baûn thaân. Caên cöù vaøo hình thaùi vaät chaát cuûa tieàn teä: + Tieàn maët: laø tieàn vaät chaát, ñöôïc quy ñònh moät caùch cuï theå veà hình daùng, kích thöôùc, troïng löôïng, maøu saéc, teân goïi + Tieàn ghi soå (buùt teä): laø tieàn phi vaät chaát, toàn taïi döôùi hình thöùc nhöõng con soá, ghi treân taøi khoaûn taïi ngaân haøng. 2. Vaøng ñöôïc xem laø haøng hoaù lí töôûng Thôøi kì ñaàu, tuøy ñieàu kieän hoaøn caûnh cuï theå cuûa caùc daân toäc vaø ôû caùc thôøi ñaïi khaùc maø vai troø tieàn ñöôïc theå hieän ôû caùc haøng hoaù khaùc nhau. Thoâng thöôøng laø nhöõng vaät duïng quan troïng baäc nhaát hay ñaëc saûn cuûa vuøng. Cuøng söï phaân coâng lao ñoäng laàn thöù hai, thuû coâng nghieäp taùch khoûi noâng nghieäp, vai troø cuûa tieàn chuyeån sang kim loaïi. Cuoái thôøi kì naøy, vai troø cuûa tieàn ñöôïc coá ñònh ôû vaøng vì coù tính öu vieät hôn nhöõng loaïi haøng hoaù khaùc trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng cuûa tieàn. Tính öu vieät naøy theå hieän: + Vì töông ñoái quyù hieám neân ñöôïc öa chuoäng treân toaøn theá giôùi ôû baát kì giai ñoaïn naøo. + Tính ñoàng nhaát cao, thuaän lôïi cho vieäc ño löôøng, bieåu hieän giaù caû cuûa caùc haøng hoaù trong quaù trình trao ñoåi. + Deã phaân chia maø khoâng laøm aûnh höôûng ñeán giaù trò voán coù cuûa noù. Vì vaäy vaøng coù yù nghóa quan troïng trong vieäc bieåu hieän giaù caû trong löu thoâng haøng hoaù treân thò tröôøng bôûi leõ haøng hoaù treân thò tröôøng raát ña daïng vaø coù giaù caû khaùc nhau. + Deã mang theo, cuøng 1 theå tích nhoû, khoái löôïng nhoûø coù theå ñaïi dieän cho giaù trò khoái löôïng haøng hoaù lôùn. + Giuùp vieäc thöïc hieän chöùc naêng döï tröõ giaù trò tieàn teä thuaän lôïi hôn. + Ñöôïc taát caû moïi ngöôøi chaáp nhaän, laø phöông tieän trao ñoåi trong thôøi gian daøi, coù söùc mua oån ñònh, deã daøng nhaän bieát, chuyeân chôû. CAÂU 4 Theá naøo laø tieàn thöïc, daáu hieäu giaù trò? Phaân tích nhöõng lôïi theá vaø baát lôïi cuûa vieäc öùng duïng caùc hình thaùi treân. 1. Tieàn thöïc (hoùa teä): Laø hình thaùi tieàn teä, coù ñaày ñuû giaù trò noäi taïi, löu thoâng ñöôïc laø nhôø giaù trò cuûa chính baûn thaân. VD: tieàn baèng toân, saét, ñoàng, tuy nhieân chæ coù tieàn vaøng, tieàn baïc ñuùc ñuû giaù môùi ñöôïc xem ñuùng laø tieàn thöïc vaø coù giaù trò löu haønh maø khoâng caàn coù söï quy öôùc cuûa nhaø nöôùc. Lôïi theá: +ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän do quyù hieám, khoâng gæ seùt. +coù giaù trò cao, thuaàn nhaát veà chaát. +deã chia nhoû, deã ñuùc thaønh khoái, beàn vöõng. +deã nhaän bieát, löu tröõ, chuyeân chôû. Baát lôïi: +ñeå ñöôïc chaáp nhaän trao ñoåi phaûi caân laïi ñeå xaùc ñònh giaù trò trong caùc cuoäc giao dòch neân maát nhieàu thôøi gian, coâng söùc. +vieäc quaûn lí löu thoâng tieàn ñuùc khoâng hieäu quaû neân deã daãn ñeán hieän töôïng tieàn khoâng ñuû giaù, bieán chaát. +khoù vaän chuyeån ñi xa, ruûi ro cöôùp lôùn hoaëc hao huït trong quaù trình vaän chuyeån. 2. Daáu hieäu giaù trò (tín teä) - 8 -
9. Laø hình thaùi tieàn teä, löu thoâng ñöôïc khoâng phaûi nhôø giaù trò cuûa baûn thaân, maø laø nhôø söï tín nhieäm, söï quy öôùc cuûa xaõ hoäi ñoái vôùi baûn thaân. VD: tôø 1.000 vaø 10.000 tuy coù cuøng chi phí saûn xuaát nhöng ñem laïi giaù trò khaùc nhau khi söû duïng. Coù hai loaïi: tieàn giaáy khaû hoaùn (ñöôïc phaùt haønh treân cô sôû coù vaøng döï tröõ ñaûm baûo ôû ngaân haøng vaø coù theå ñoåi ra vaøng) vaø tieàn giaáy baát khaû hoaùn (khoâng theå ñoåi ra vaøng). Lôïi theá:+goïn nheï, deã mang theo laøm phöông tieän trao ñoåi haøng hoaù, thanh toaùn nôï. + deã thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän döï tröõ cuûa caûi döôùi hình thaùi giaù trò. +baèng caùch thay ñoåi caùc con soá treân maët ñoàng tieàn, moät löôïng gía trò nhoû hay lôùn ñöôïc bieåu hieän, chi phí thöïc hieän khoâng quaù toán keùm. +vôùi cheá ñoä ñoäc quyeàn phaùt haønh giaáy baïc vaø quy ñònh nghieâm ngaët cuûa chính phuû, tieàn giaáy giöõ ñöôïc giaù trò cuûa noù. Baát lôïi: +deã hö, raùch, chuoät boï gaëm nhaám. +thöôøng chæ coù giaù trò taïi quoác gia phaùt haønh. +thöôøng xuyeân bieán ñoäng do nhieàu yeáu toá: cung-caàu tieàn teä. CAÂU 5 Phaân bieät hoaù teä vaø tín teä. Taïi sao trong quaù trình phaùt trieån cuûa hoaù teä, vaøng ñöôïc xem laø haøng hoaù lí töôûng nhaát phuø hôïp vôùi vai troø cuûa tieàn teä? Hoùa teä: laø haøng hoaù cuï theå, phoå bieán, giaûn dò, coù gía trò söû duïng vaø coù giaù trò ñoái vôùi ngöôøi nhaän noù nhaèm thoûa maõn moät nhu caàu naøo ñoù cuûa con ngöôøi. Tín teä: ñöôïc xem laø daáu hieäu cuûa vaøng, ñöôïc löu thoâng treân cô sôû söï tín nhieäm cuûa coâng chuùng ñoái vôùi cô quan phaùt haønh ra chuùng (ngaân haøng). Ngaân haøng coù theå phaùt haønh tín teä treân cô sôû tin töôûng ngöôøi vay coù khaû naêng hoaøn traû nôï, coøn ngöôøi naém giöõ tieàn giaáy thì tin raèng neáu noäp vaøo ngaân haøng thì seõ ñöôïc hoaøn traû baèng vaøng. CAÂU 6 Buùt teä laø gì? Trình baøy nhöõng lôïi theá trong vieäc löu thoâng tieàn döôùi hình thaùi buùt teä. 1. Buùt teä ( tieàn ghi soå) Laø tieàn teä phi vaät chaát, toàn taïi döôùi hình thöùc nhöõng con soá, ghi treân taøi khoaûn taïi ngaân haøng. Öu ñieåm: - Giaûm ñaùng keå chi phí löu thoâng tieàn maët nhö in tieàn, baûo quaûn, vaän chuyeån, ñeám, ñoùng goùi - Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi vaø nhanh choùng cho caùc chuû theå tham gia thanh toaùn qua ngaân haøng. - Baûo ñaûm an toaøn trong söû duïng ñoàng tieàn, haïn cheá hieän töông tieâu cöïc (maát caép, hö hao ) - Coù taùc duïng gioáng tieàn giaáy: coù theå caân ñoái cung caàu chuû ñoäng hôn, laø coâng cuï phaùt trieån toång soá löôïng tieàn teä, thích öùng vôùi caùc nhu caàu giao dòch. - Taïo ñieàu kieän cho ngaân haøng thöông maïi trong quaûn lí vaø ñieàu tieát löôïng tieàn cung öùng. CAÂU 7 Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa chöùc naêng thöôùc ño giaù trò vaø chöùc naêng phöông tieän löu thoâng cuûa tieàn teä. Vôùi caùc chöùc naêng treân, tieàn teä coù taùc duïng nhö theá naøo ñoái vôùi löu thoâng haøng hoaù? 1. Chöùc naêng thöôùc ño giaù trò - 9 -
10. Tìeàn teä thöïc hieän chöùc naêng thöôùc ño giaù trò khi tieàn teä ño löôøng vaø bieåu hieän giaù trò cuûa caùc haøng hoaù khaùc thaønh giaù caû. Khi thöïc hieän chöùc naêng naøy tieàn laáy giaù trò baûn thaân noù so saùnh vôùi giaù trò haøng hoaù (giaù trò cuûa tieàn laø giaù trò cuûa moät löôïng vaøng nhaát ñònh, do nhaø nöôùc quy ñònh laøm ñôn vò tieàn teä). Khi giaù trò haøng hoaù chöa ñöôïc thöïc hieän thì tieàn teä chæ bieåu hieän thaønh thöôùc ño treân yù nieäm. Ñaëc ñieåm: - Phaûi quy ñònh tieâu chuaån giaù caû cho ñoàng tieàn. Tieâu chuaån giaù caû laø ñôn vò tieàn teä cuûa moät nöôùc, do nhaø nöôùc quy ñònh duøng ñeå ño löôøng vaø bieåu hieän giaù caû cuûa taát caû caùc haøng hoaù. - Phaûi laø tieàn thöïc nghóa laø coù ñaày ñuû giaù trò noäi taïi. - Khoâng nhaát thieát phaûi laø tieàn maët maø chæ caàn tieàn trong yù nieäm maø thoâi. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: Caùc haøng hoaù vôùi nhöõng giaù trò söû duïng khaùc nhau ñöôïc quy veà cuøng moät ñôn vò ño löôøng laø tieàn teä thoâng qua giaù caû, taïo neân söï deã daøng vaø thuaän tieän khi so saùnh giaù trò giöõa chuùng. Vieäc taïo laäp moái quan heä giöõa caùc loaïi haøng hoaù laøm giaûm chi phí thôøi gian giao dòch do giaûm soá giaù caû. 2. Chöùc naêng phöông tieän löu thoâng Tieàn teä thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän löu thoâng khi tieàn teä laøm moâi giôùi cho quaù trình trao ñoåi haøng hoaù. Söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoaù, phuïc vuï cho söï chuyeån dòch quyeàn sôû höõu haøng hoaù töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc. Bieåu hieän thoâng qua coâng thöùc H-T-H. Ñieàu naøy daãn ñeán nhöõng ñoàng tieàn thaät xuaát hieän, keát hôïp vôùi chöùc naêng thöôùc ño giaù trò ñeå thöïc hieän giaù trò cuûa haøng hoaù. Ñaëc ñieåm: - Nhaát thieát phaûi laø tieàn maët(khoâng ghi soå). - Söï vaän ñoäng cuûa tieàn – haøng phaûi ñoàng thôøi. - Khoâng nhaát thieát phaûi laø tieàn thöïc maø coù theå laø caùc daáu hieäu giaù trò. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: - Tieát kieäm thôøi gian phaøi chi traû cho quaù trình mua baùn haøng hoaù giuùp giaûm chi phí giao dòch so vôùi quaù trình trao ñoåi tröïc tieáp. Quùa trình trao ñoåi tröïc tieáp chæ thöïc hieän ñöôïc khi coù söï truøng hôïp veà nhu caàu giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua. - Thuùc ñaåày quaù trình chuyeân moân hoaù vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, taïo ñieàu kieän gia taêng saûn xuaát, giuùp löu thoâng haøng hoaù thuaän lôïi hôn. CAÂU 8 Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa chöùc naêng phöông tieän löu thoâng vaø chöùc naêng phöông tieän thanh toaùn cuûa tieàn teä. Vôùi caùc chöùc naêng treân, tieàn teä coù taùc duïng nhö theá naøo ñoái vôùi löu thoâng haøng hoaù? 1. Chöùc naêng phöông tieän löu thoâng Tieàn teä thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän löu thoâng khi tieàn teä laøm moâi giôùi cho quaù trình trao ñoåi haøng hoaù. Söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoaù, phuïc vuï cho söï chuyeån dòch quyeàn sôû höõu haøng hoaù töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc. Bieåu hieän thoâng qua coâng thöùc H-T-H. Ñieàu naøy daãn ñeán nhöõng ñoàng tieàn thaät xuaát hieän, keát hôïp vôùi chöùc naêng thöôùc ño giaù trò ñeå thöïc hieän giaù trò cuûa haøng hoaù. Ñaëc ñieåm: - Nhaát thieát phaûi laø tieàn maët(khoâng ghi soå). - Söï vaän ñoäng cuûa tieàn – haøng phaûi ñoàng thôøi. - Khoâng nhaát thieát phaûi laø tieàn thöïc maø coù theå laø caùc daáu hieäu giaù trò. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: - 10 -
11. - Tieát kieäm thôøi gian phaûi chi traû cho quaù trình mua baùn haøng hoaù giuùp giaûm chi phí giao dòch so vôùi quaù trình trao ñoåi tröïc tieáp. Quùa trình trao ñoåi tröïc tieáp chæ thöïc hieän ñöôïc khi coù söï truøng hôïp veà nhu caàu giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua. - Thuùc ñaåày quaù trình chuyeân moân hoaù vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, taïo ñieàu kieän gia taêng saûn xuaát, giuùp löu thoâng haøng hoaù thuaän lôïi hôn. 2. Chöùc naêng höông tieän thanh toaùn Tieàn teä thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän thanh toaùn khi söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä taùch rôøi hoaëc ñoäc laäp töông ñoái so vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoaù ñeå phuïc vuï cho quan heä mua baùn haøng hoaù, thöïc hieän caùc khoaûn dòch vuï hoaëc giaûi tröø caùc khoaûn nôï. VD: traû tieàn mua chòu haøng hoaù, traû löông cuoái kì, noäp thueá Ñaëc ñieåm: - Coù theå laø tieàn maët hoaëc khoâng duøng tieàn maët. - Coù theå laø tieàn ghi soå, tieàn thöïc hay daáu hieäu giaù trò. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: Ngoaøi caùc taùc duïng nhö cuûa chöùc naêng phöông tieän löu thoâng, chöùc naêng phöông tieän thanh toaùn coøn coù taùc duïng: - Thöïc hieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, giuùp tieát kieäm nhöõng khoaûn chi phí veà löu thoâng tieàn maët. - Laø cô sôû cho söï ra ñôøi cuûa tín duïng, taïo ñieàu kieän söû duïng voán coù hieäu quaû. CAÂU 9 Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa chöùc naêng phöông tieän löu thoâng vaø chöùc naêng phöông tieän tích luõy cuûa tieàn teä. Vôùi caùc chöùc naêng treân, tieàn teä coù taùc duïng nhö theá naøo ñoái vôùi löu thoâng haøng hoaù? 1. Chöùc naêng phöông tieän löu thoâng Tieàn teä thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän löu thoâng khi tieàn teä laøm moâi giôùi cho quaù trình trao ñoåi haøng hoaù. Söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoaù, phuïc vuï cho söï chuyeån dòch quyeàn sôû höõu haøng hoaù töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc. Bieåu hieän thoâng qua coâng thöùc H-T-H. Ñieàu naøy daãn ñeán nhöõng ñoàng tieàn thaät xuaát hieän, keát hôïp vôùi chöùc naêng thöôùc ño giaù trò ñeå thöïc hieän giaù trò cuûa haøng hoaù. Ñaëc ñieåm: - Nhaát thieát phaûi laø tieàn maët(khoâng ghi soå). - Söï vaän ñoäng cuûa tieàn – haøng phaûi ñoàng thôøi. - Khoâng nhaát thieát phaûi laø tieàn thöïc maø coù theå laø caùc daáu hieäu giaù trò. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: - Tieát kieäm thôøi gian phaûi chi traû cho quaù trình mua baùn haøng hoaù giuùp giaûm chi phí giao dòch so vôùi quaù trình trao ñoåi tröïc tieáp. Quùa trình trao ñoåi tröïc tieáp chæ thöïc hieän ñöôïc khi coù söï truøng hôïp veà nhu caàu giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua. - Thuùc ñaåày quaù trình chuyeân moân hoaù vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, taïo ñieàu kieän gia taêng saûn xuaát, giuùp löu thoâng haøng hoaù thuaän lôïi hôn. 2. Chöùc naêng phöông tieän tích luõy Tieàn teä thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän caát tröõ khi tieàn teä taïm thôøi trôû veà traïng thaùi naèm im ñeå döï tröõ, thöïc hieän caùc chöùc naêng trao ñoåi trong töông lai. Ñaëc ñieåm: - Coù theå laø tieàn thöïc (goïi laø caát tröõ nguyeân thuûy) hôïac caùc daáu hieäu giaù trò trong ngaân haøng, treân thò tröôøng taøi chính (goïi laø tích luõy). - Coù theå laø tieàn maët hoaëc caùc hình thöùc khoâng baèng tieàn maët. - 11 -
12. Nhö vaäy, caùc loaïi tieàn ñeàu thöïc hieän chöùc naêng naøy, chæ khi giaù trò tieàn teä oån ñònh thì chöùc naêng naøy môùi phaùt huy taùc duïng. Taùc duïng ñoái vôùi löu thoâng: - Taïo neân phöông tieän tích luõy an toaøn vôùi tính loûng cao nghóa laø coù khaû naêng chuyeån hoaù thaûnh tieàn maët moät caùch deã daøng, nhanh choùng vôùi chi phí thaáp. - Ñieàu tieát khoái löôïng tieàn vaø khoái löôïng haøng hoaù trong löu thoâng. CAÂU 10 Trình baøy noäi dung vaø moái quan heä giöõa caùc chöùc naêng cuûa tieàn teä theo quan ñieåm cuûa Marx. Töø ñoù neâu roõ vai troø cuûa tieàn teä ñoái vôùi neàn kinh teá. 1. Moái quan heä giöõa caùc chöùc naêng Theo quan ñieåm cuûa Marx, tieàn teä coù 5 chöùc naêng: thöôùc ño giaù trò, phöông tieän löu thoâng, phöông tieän thanh toaùn, phöông tieän caát tröõ vaø tieàn teä theá giôùi. Caùc chöùc naêng naøy coù moái quan heä thoáng nhaát, taùc ñoäng vaø chuyeån hoaù laãn nhau, trong ñoù: - Chöùc naêng phöông tieän löu thoâng vaø thöôùc ño giaù trò laø hai chöùc naêng quan troïng nhaát, coù moái quan heä chaët cheõ vaø khoâng theå taùch rôøi nhau: khi tieàn thöïc hieän chöùc naêng thöôùc ño gía trò laøm giaù caû haøng hoaù hình thaønh trong yù thöùc con ngöôøi, tieàn teä ñaõ ño löôøng vaø xaùc ñònh giaù trò haøng hoaù nhöng chöa thöïc hieän ñöôïc giaù trò cuûa haøng hoaù. Chöùc naêng phöông tieän löu thoâng hoaøn thaønh chöùc naêng thöôùc ño giaù trò , khi ñoù giaù trò haøng hoaù môùi hoaøn toaøn ñöôïc thöïc hieän troïn veïn, nghóa laø tính chaát lao ñoäng xaõ hoäi cuûa haøng hoaù môùi ñöôïc chöùng minh hoaøn toaøn ñaày ñuû. - Khi ñaõ thöïc hieän caû hai chöùc naêng treân thì tieàn môùi trôû thaønh vaät tröïc tieáp ñaïi bieåu cho giaù trò cuûa caûi xaõ hoäi , töø ñoù môùi thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng phöông tieän caát tröõ. Khi thöïc hieän chöùc naêng naøy thì tieàn khoâng naèm trong löu thoâng nghóa laø khoâng thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän löu thoâng vì tích luõy tieàn laø tích luõy giaù trò haøng hoaù chöa duøng ñeå daønh cho tôùi luùc caàn. - Veà maët logic vaø lòch söû, söï phaùt trieån cuûa 3 chöùc naêng treân laøm naûy sinh chöùc naêng phöông tieän thanh toaùn. Ngöïôc laïi quaù trình thöïc hieän chöùc naêng phöông tieän thanh toaùn laïi taïo khaû naêng laøm cho phöông tieän löu thoâng vaø phöông tieän caát tröõ phaùt trieån. - Phaùt huy toát caùc chöùc naêng treân thì seõ thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng tieàn teä theá giôùi. 2. Vai troø cuûa tieàn teä ñoái vôùi neàn kinh teá Vai troø tieàn teä trong quaù trình phaùt trieån kinh teá: - Laø coâng cuï thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá Tieàn ñöôïc duøng ñeå haïch toaùn caùc quaù trình thöïc hieän saûn xuaát kinh doanh, ño löôøng hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh, theå hieän thu nhaäp moãi caù nhaân, moãi toå chöùc. Tieàn laø phöông tieän môû roäng kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Khoâng coù tieàn doanh nghieäp khoâng theå ñaûm baûo ñöôïc traùch nhieäm cuûa mình vôùi ngöôøi khaùc khi huy ñoäng cuûa caûi xaõ hoäi, taøi nguyeân thieân nhieân vaø söùc lao ñoäng vaøo quaù trình saûn xuaát. Söï ra ñôøi cuûa thò tröôøng taøi chính ñaõ cho pheùp caùc chuû theå cuûa neàn kinh teá, keå caû nhaø nöôùc huy ñoäng caùc nguoàn voán tieàn teä theo giaù caû cuûa thò tröôøng ñeå thoaû maõn nhu caàu phaùt trieån kinh teá cuûa caùc chuû theå. - Laø coâng cuï thöïc hieän tích luõy voán saûn xuaát cuûa xaõ hoäi Trong neàn kinh teá thò tröôøng, tieàn teä luoân ñöïôc tích luyõ ñeå thöïc hieän taùi saûn xuaát môû roäng. Qua moãi chu kì saûn xuaát, voán saûn xuaát vöøa ñöôïc buø ñaép vaø ñöôïc môû roäng theâm. Tieàn teä ngaøy nay ñöôïc caùc chuû theå naém giöõ döôùi daïng caùc coâng cuï taøi chính, coøn tieàn thöïc söï ñöôïc ñöa vaøo trong quaù trình vaän ñoäng cuûa tö lieäu saûn xuaát hoaëc tö lieäu tieâu duøng nhö döï tröõ nguyeân lieäu, traû löông coâng nhaân, mua saém maùy moùc thieát bò. Trong ñieàu kieän heä thoáng ngaân haøng, thò tröôøng taøi chính phaùt trieån, caùc chuû theå khoâng chæ naém giöõ tieàn döôùi daïng tieàn maët maø coøn caát giöõ döôùi daïng buùt teä hoaëc coâng cuï taøi chính, vöøa - 12 -
13. an toaøn, vöøa sinh lôïi neân caøng thuùc ñaåy quaù trình tích luõy vaø taäp trung voán cho toaøn boä neàn kinh teá. Vai troø tieàn teä trong hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi Khi xu höôùng quoác teá hoaù vaø hoäi nhaäp ñöôïc thöïc hieän thì caùc coâng cuï quaûn lí kinh teá ñoái ngoai nhö thueá quan, haïn ngaïch bò xoaù boû ñaõ taïo ñieàu kieän cho tieàn teä trôû thaønh coâng cuï quan troïng nhaát trong vieäc ñieàu haønh caùc chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi hieän nay. Tieàn teä trôû thaønh coâng cuï ñieàu haønh chính saùch ñoái ngoaïi nhö tyû giaù, noâng giaù, phaù giaù tieàn teä laøm aûnh höôûng ñeán xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa vaø voán. Tieàn teä laø coâng cuï giuùp cho moät nöôùc ñoàng thôøi môû roäng caùc quan heä kinh teá cuûa nöôùc mình ra theá giôùi, ñoàng thôøi thu huùt caùc nguoàn löïc töø theá giôùi vaøo nöôùc mình. Vai troø cuûa tieàn teä trong quaûn lí caùc quan heä xaõ hoäi Quan heä xaõ hoäi trong neàn kinh teá thò tröôøng ngaøy caøng bò tieàn teä hoùa nghóa laø ñöôïc thöïc hieän thoâng qua moät chi phí baèng tieàn cuï theå. Thoâng qua caùc chính saùch taøi chính, nhaø nöôùc thöïc hieän söï phaân phoái laïi trong neàn kinh teá ñeå naâng cao möùc soáng cuûa ngöôøi coù thu nhaäp thaáp. Haàu heát caùc khoaûn ñoùng goùp cho coâng ích, phuùc lôïi ñeàu ñöôïc qui ra tieàn ñeå ñeán tay ngöôøi nhaän seõ coù hieäu quaû thieát thöïc hôn. Vai troø cuûa tieàn teä trong quaûn lí nhaø nöôùc Söï phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng ñoøi hoûi ñeå nuoâi döôõng boä maùy nhaø nöôùc vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng nhaø nöôùc thì phaûi coù moät ngaân saùch. Ngaân saùch nhaø nöôùc chính laø tieàn ñeå chi cho: boä maøy ñieàu haønh, quaûn lí nhaø nöôùc, quoác phoøng an ninh, giaùo duïc, y teá Ngaøy nay söï hôïp taùc giöõa caùc quoác gia trong caùc lónh vöïc cuõng ñöôïc ño löôøng, cuï theå hoaù baèng moät ngaân saùch. Söï giuùp ñôõ cuûa moät quoác gia naøy ñoái vôùi quoác gia khaùc cuõng ñöôïc thöïc hieän baèng tieàn thay vì söùc ngöôøi, söùc cuûa. CAÂU 11 Trình baøy khaùi nieäm ñaëc ñieåm cheá ñoä song baûn vò. Töø ñoù neâu roõ öu theá, nhöôïc ñieåm cuûa cheá ñoä naøy. Nguyeân nhaân suïp ñoå löôõng kim baûn vò. 1. Khaùi nieäm Laø cheá ñoä tieàn teä maø trong ñoù hai thöù kim loaïi quyù ñöôïc duøng laøm baûn vò vaø laøm cô sôû cho toaøn boä cheá ñoä löu thoâng tieàn teä quoác gia ñoù. 2. Ñaëc ñieåm - Vaøng vaø baïc laø hai thöù kim loaïi ñöôïc duøng laøm tieàn teä - Moïi ngöôøi ñöôïc töï do ñuùc tieàn baèng vaøng baïc - Vaøng baïc coù khuynh höôùng thanh toaùn voâ haïn ñònh 3. Hình thöùc - Cheá ñoä baûn vò song song: mang ñaày ñuû 3 ñaëc ñieåm treân, tyû giaù trao ñoåi giöõa tieàn vaøng vaø tieàn baïc ñöôïc hình thaønh töï phaùt treân thò tröôøng - Cheá ñoä baûn vò keùp: tyû giaù giöõa vaøng vaø baïc do nhaø nöôùc quy ñònh 4. Haïn cheá - Vieäc söû duïng cuøng moät luùc hai thöù kim loaïi laøm thöôùc ño giaù trò maâu thuaãn vôùi chính baûn chaát cuûa chöùc naêng thöôùc ño giaù trò. Do ñoù, gaây trôû ngaïi cho vieäc tính giaù caû vaø löu thoâng haøng hoaù - Söï quy ñònh cuûa luaät phaùt veà töông quan giöõa giaù trò cuûa vaøng vaø baïc (trong cheá ñoä keùp) maâu thuaãn vôùi quy luaät giaù trò. Do ñoù, neáu töông quan giöõa giaù trò vaøng vaø baïc hình thaønh treân thò tröôøng cheânh leäch so vôùi töông quan giöõa chuùng do phaùp luaät quy ñònh thì quy luaät Gresham phaùt huy taùc duïng. 5. Öu ñieåm - 13 -
14. - Do tieàn ñuùc baèng vaøng vaø baïc coù khaû naêng thanh toaùn voâ haïn ñònh vaø töï do löu thoâng giöõa caùc nöôùc neân noù coù taùc duïng tích cöïc ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa + Thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa neàn saûn xuaát tö baûn chuû nghóa + Goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa heä thoáng tín duïng tö baûn chuû nghóa + Taïo ñieàu kieän phaùt trieån ngoaïi thöông 6. Nguyeân nhaän suïp ñoå Cheá ñoä song baûn vò ñaõ töøng laø nguyeân nhaân gaây xaùo troän trong ñôøi soáng kinh teá vaø löu thoâng tieàn teä do naïn ñaàu cô vaøng hay baïc tuøy theo söï thaêng traàm cuûa giaù vaøng hay baïc treân thò tröôøng. Ví nhö gia’ vaøng treân thò tröôøng cao hôn giaù qui ñònh. Ngay laäp töùc, vaøng seõ ñöôïc caát tröõ vaø bieán maát khoûi löu thoâng. Vaø Gresham ñaõ ruùt ra thaønh ñònh luaät Gresam “tieàn xaáu truïc xuaát tieàn toát ra khoûi löu thoâng”. Thaät vaäy, ñoàng tieàn vaøng ngaøy caøng coù giaù do caùc ñaëc tính töï nhieân ñaõ bieán maát khoûi thò tröôøng Chaâu AÂu. Taát caû nhöõng ai muoán thanh toaùn vôùi quoác teá hoaëc caát tröõ hoï ñeàu öa chuoäng ñoàng tieàn vaøng vì ñaûm baûo seõ baùn ñöôïc moät khoái kim loaïi coù lôøi.  Baïc maát daàn giaù so vôùi vaøng. Caùc nöôùc Chaâu AÂu nhö Phaùp, Bæ, Thuïy Só boû baïc giöõ vaøng laøm tieàn teä duy nhaát vaø caùc nöôùc Chaâu AÙ phuï thuoäc vieäc nhaäp khaåu kyõ ngheä cuõng bò thieät thoøi -> boû baïc giöõ vaøng.  Söï suïp ñoå cheá ñoä löôïng kim baûn vò vôùi söï toång thaéng cuûa “baûn vò vaøng” CAÂU 12 Trình baøy khaùi nieäm, ñaëc ñieåm cheá ñoä baûn vò vaøng coå ñieån. Neâu öu, nhöôïc ñieåm. Nguyeân nhaân suïp ñoå. 1. Khaùi nieäm Laø cheá ñoä tieàn teä trong ñoù vaøng ñöôïc söû duïng laøm cô sôû cho toaøn boä quaù trình löu thoâng tieàn teä cuûa quoác gia. 2. Ñaëc ñieåm - Moïi ngöôøi töï do ñuùc tieàn vaøng theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc (tieàn ñuû giaù) - Moïi ngöôøi ñöôïc töï do ñoåi tieàn giaù6y laáy tieàn ñuùc baèng vaøng - Tieàn ñuùc baèng vaøng coù khaû naêng chi traû coâ haïn ñònh vaø töï do löu thoâng giöõa caùc nöôùc 3. Öu ñieåm - Khaéc phuïc haïn cheá cuûa cheá ñoä löôõng kim baûn vò - Chæ coøn moät heä thoáng tieàn teä duy nhaát, thöïc hieän toát chöùc naêng thöôùc ño giaù trò, taïo neân tieáng noùi chung ñaûm baûn haøng hoaù trao ñoåi mua baùn deã daøng. - Laø cheá ñoä tieàn teä oå ñònh ñoàng thôøi ñöôïc töï do löu thoâng giöõa caùc nöôùc ñaõ thuùc ñaåy ngoaõi thöông, xuaát khaåu phaùt trieån, thanh toaùn quoác teá môû roäng, heä thoáng tín duïng cuõng töø ñoù phaùt trieån, 4. Nhöôïc ñieåm - Caàn phaûi coù ñuû löôïng vaøng ñeå ñaûm baûo tieàn giaáy phaùt haønh - Vieäc thanh toaùn baèng löôïng vaøng giöõa caùc quoác gia khoù khaên vì phaûi vaän chuyeån vaø chi phí baûo quaûn. 5. Nguyeân nhaân suïp ñoå - Trong chieán tranh theá giôùi thöù nhaát: Caùc beân tham chieán duøng vaøng ñeå mua quaân trang, quaân phuïc, khí giôùi, Vaø nhöõng beân thua traän phaûi boài thöôøng chieán tranh döï tröõ vaøng kieät queä - Hôn theá, phaùt haønh tieàn giaáy ñeå phuïc chieán tranh, chi tieâu xaõ hoäi löôïng tieàn giaáy lôùn hôn vaøng. Ngöôøi daân ñeán ñoåi khoâng ñuû ñeå thanh toaùn cheá ñoä suïp ñoå - 14 -
15. CAÂU 13 Trình baøy khaùi nieäm, ñaëc ñieåm cheá ñoä baûn vò vaøng thoi vaø cheá ñoä baûn vò hoái ñoaùi. Nguyeân nhaân daãn ñeán cheá ñoä suïp ñoå. Sau chieán tranh theá giôùi thöù nhaát, do löôïng vaøng döï tröõ khoâng ñuû ñeå thoaû maõn nhu caàu chuyeån ñoåi ñaày ñuû cuûa daân chuùng. Nhaø nöôùc haïn cheá quyeàn töï do chuyeån ñoåi baèng caùch chæ cho chuyeån ñoåi tieàn giaáy laáy vaøng töø moät khoái löôïng toái thieåu khaù lôùn trôû leân duôùi hình thöùc vaøng thoûi. Cheá ñoä naøy goïi laø cheá ñoä baûn vò vaøng thoi (kim ñænh baûn vò). Nhöõng nöôùc naøo khoâng ñuû vaøng ñeå theo cheá ñoä kim ñænh baûn vò duø laø coù tính haïn cheá thì coù khuynh höôùg döïa ñôn vò tieàn teä cuûa nöôùc khaùc. Ñôn vò tieàn teä ñoù goïi laø “ñoàng tieàn chuû choát”. Cheá ñoä naøy ngaøy caøng phoå bieán vì ñoù laø giaûi phaùp giuùp cho nhöõng nöôùc thieáuvaøng nhöng vaãn muoán ñoàng tieàn cuûa mình dính lieáu ñeán vaøng thoâng qua moät ñôn vò tieàn teä khaùc “maïnh” hôn nhaø chuyeån ñoåi ra vaøng deã daøng hôn theo moät giaù chính thöùc coá ñònh. Ngöôøi ta goïi ñaây laø cheá ñoä baûn vò hoái ñoaùi (kim hoaùn baûn vò). 1. Cheá ñoä baûn vò vaøng thoi b. Khaùi nieäm Laø cheá ñoä tieàn teä, trong ñoù vaøng ñöôïc söû duïng laøm baûn vò vaø laøm cô sôû cho toaøn boä cheá ñoä löu thoâng tieàn teä quoác gia. c. Ñaëc ñieåm - Caám tö nhaân ñuùc tieàn vaøng - Khoâng töï do löu thoâng tieàn vaøng - Caùc daáu hieäu giaù trò chæ ñöôïc ñoåi ra vaøng thoi chöù khoâng ñöôïc ñoåi laáy tieàn ñuùc baèng vaøng 2.Cheá ñoä hoái ñoaùi vaøng a. Khaùi nieäm Laø cheá ñoä baûn vò vaøng, trong ñoù tieàn teä cuûa moät quoác gia phaûi coù quan heä hoái ñoaùi vôùi ñoàng tieàn khaùc (tieàn chuû choát) môùi ñoåi ra vaøng ñöôïc. b. Ñaëc ñieåm - Caám tö nhaân ñuùc vaøng - Khoâng töï do löu thoâng tieàn vaøng - Caùc daáu hieäu giaù trò khoâng ñöôïc töï do ñoåi ra vaøng maø phaûi coù quan heä hoái ñoaùi vôùi ñoàng tieàn khaùc 3. Nguyeân nhaân suïp ñoå Cuoäc ñaïi khuûng hoaûng kinh teá theá giôùi 1929 – moät thaäp nieân sau theá chieán thöù nhaát, neàn kinh teá nhieàu nöôùc phaùt trieån cao ñoä, neàn saûn xuaát taêng nhanh so vôùi söùc mua cuûa moïi ngöôøi ngöôøi daân ñua nhau ñeán ngaân haøng ñoåi laáy vaøng khoâng ñuû löôïng vaøng. Taát caû caùc nöôùc laàn löôït tuyeân boá chaám döùt cheá ñoä baûn vò vaøng chuyeån sang tieàn giaáy baát khaû hoaùn. Heä thoáng tieàn teä hoaùn ñoåi ra vaøng keát thuùc, caùc nöôùc chuyeån sang thôøi kyø söû duïng ngoaïi teä trong heä thoáng tieàn teä quoác teá. Ñieàu naøy cuõng xuaát phaùt töø nguyeân do sau: - Khoái löôïng haøng hoaù saûn xuaát vaø maäu dòch caøng taêng ñoøi hoûi taêng khoái löôïng phöông tieän thanh toaùn quoác teá trong khi löôïng vaøng saûn xuaát ra laïi phuï thuoäc vaøo caùc nöôùc coù moû vaøng lôùn. - Neáu duøng vaøng thanh toaùn thì phaûi döï tröõ vaøng maø vaøng döï tröõ thì khoâng sinh lôïi trong khi döï tröõ ngoaïi teä laïi coù theå sinh lôïi deã daøng neáu mua traùi phieáu hay gôûi vaøo NHTW - Duøng vaøng trong thanh toaùn quoác teá raát baát tieän vì phaûi vaän chuyeån xa vaø toán chi phí baûo quaûn - Söï xuaát hieän cuûa caùc khu vöïc tieàn teä cuõng goùp phaàn ñöa caùc nöôùc ñeán choã söû duïng ngoaïi teä thay cho vaøng trong caùc giao dòch quoác teá. - 15 -
16. CAÂU 14 Heä thoáng tieàn teä Bretton Woods vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa noù trong quan heä tieàn teä quoác teá. Theo thoaû öôùc Bretton Wood, chính phuû caùc nöôùc thaønh vieân cam keát duy trì tæ giaù coá ñònh cuûa ñoàng tieàn nöôùc mình so vôùi dollar Mó vaø vaøng. Döïa treân cô sôû giaù vaøng coá ñònh ôû möùc 35 USD/ounce. Caùc nöôùc coù theå thaønh laäp tæ giaù ñoàng tieàn cuûa mình so vôùi dollar Mó. VD: 1 DEM = 1/140 ounce vaøng 1 DEM = 35 USD/140 = 0.25 USD 1 USD = 4 DEM Tæ giaù hoái ñoaùi cuûa nhöõng ñoàng tieàn khaùc so vôùi USD chæ ñöôïc pheùp thay ñoåi trong phaïm vi bieân ñoä 1% so vôùi mean giaø coâng boá. Tæ giaù naøy ñöôïc coá ñònh baèng söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc treân thò tröôøng ngoaïi hoái khi NHTW mua vaø baùn USD tuyø theo quan heä cung caàu treân thò tröôøng. Trong heä thoáng tieàn Bretton Wood, traùch nhieäm cuûa Mó laø duy trì söï oån ñiïnh cuûa giaù caû vì taát caû caùc ñoàng tieàn cuûa caùc quoác gia khaùc ñeàu döïc vaøo giaù trò cuûa USD vaø ñoàng tieàn caùc nöôùc khaùc phaûi chòu aûnh höôøng laïm phaùt ñoàng USD. Vì vaäy neáu Mó giöõ giaù vaøng oån ñònh ôû möùc 35 USD/ounce thì giaù caû theá giôùi seõ oån ñònh. Öu ñieåm: - Mang laïi söï oån ñònh tæ giaù - Loaïi boû ñöôïc söï baát oån ñoái vôùi caùc giao dòch buoân baùn vaø ñaàu tö quoác teá. - Thuùc nay kinh teá phaùt trieån vaø ñem laïi lôïi ích cho taát caû caùc thaønh vieân. Nhöôïc ñieåm: - Haàu heát chính phuû caùc quoác gia thaønh vieân khoâng muoán gaén chính saùch tieàn teä cuûa mình vôùi vieäc duy trì söùc mua ñoàng tieàn nhö cam keát khuûng hoaûng tæ giaù. - Mó khoâng theå giöõ giaù vaøng oån ñònh ôû möùc 35 USD/ounce vì chính phuû phaûi chi tieâu nhieàu cho vieäc leo thang chieán tranh ôû Vieät Nam; sau chieán tranh theá giôùi kinh teá Chaâu AÂu, Nhaät Baûn ñöôïc phuïc hoài, gia taêng saûn xuaát laøm döï tröõ ngoaïi teä USD taêng trong khi ñoù Mó cam keát baùn vaøng vôùi giaù coá ñònh vì theá caùc nöôùc naøy ñaõ söû duïng döï tröõ ngoaïi teä taán coâng vaøo kho vaøng cuûa Mó laøm cho döï tröõ vaøng cuûa Mó giaûm daàn; caùc nöôùc Euro, Nhaät, Thuïy Só töø choái söï aùp daët tæ leä laïm phaùt cuûa Mó leân ñoàng tieàn cuûa hoï theo giaù coá ñònh neân dollar giaûm maïnh CAÂU 15: Phaân tích quy luaät Gresham. Trong ñieàu kieän hieän nay, quy luaät naøy coù coøn toàn taiï vaø aûnh höôûng hay khoâng? CHÖÔNG II : TÍN DUÏNG CÂU 16 Trình bày khái niệm và bản chất của tín dụng. Ý nghĩa thực tiễn của việc cứu vấn đề này. 1. Khái niệm tín dụng Tín dụng là một quan hệ vay mượn giữa hai chủ thể, trong đó chủ thể cho vay chuyển giao một lượng giá trị vốn tín dụng cho chủ thể vay vốn sử dụng trong một khoản thời gian nhất định trên cơ sở đảm bảo phải có sự hoàn trả giá trị bằng vốn gốc cộng với giá trị tăng thêm. 2. Bản chất của tín dụng - Quá trình vận động của tín dụng được chia làm 3 giai đoạn: + Giai đoạn 1: giai đoạn cho vay, tương ứng với thời kỳ khi mà chủ thể cho vay chuyển giao giá trị vốn vay ( tiền hoặc hàng hoá) cho chủ thể vay vốn sử dụng do họ tin tưởng rằng chủ thể vay vốn sẽ trả nợ cho họ. - 16 -
17. + Giai đoạn 2 : giai đoạn sử dụng vốn tín dụng, tương ứng với thời kỳ doanh nghiệp vay vốn sau khi nhận được giái trị vốn tín dụng chuyển giao thì được quyền sử dụng vào mục đích đã thoả thuận ( quyền sở hưũ vẫn thuộc về chủ thể cho vay ), việc sử dụng phải có hiệu quả sinh lời. + Giai đoạn 3 : giai đoạn hoàn trả, tương ứng với thời kỳ chủ thể vay vốn sau khi sử dụng có hiệu quả vốn tín dụng và đáo hạn thì thanh toán cho chủ thể cho vay cả giá trị vốn gốc và một phần giá trị tăng thêm ( còn gọi là lợi tức tín dụng ) - Bản chất của tín dụng: + Quan hệ tín dụng dựa trên cơ sở sự tin tưởng, tín nhiệm giữa người đi vay và người cho vay : có thể nói đây là điều kiện tiên quyết để thiết một quan hệ tín dụng. Cơ sở của sự tin tưởng này có thể do uy tín của người đi vay, do giá trị tài sản thế chấp và do sự bảo lãnh của người thứ ba. + Tín dụng mang tính hoàn trả : dấu ấn phân biệt phạm trù tín dụng với các phạm trù khác. Lượng vốn được chuyển nhượng phải được hoàn trả đúng hạn cả về thời gian và về giá trị bao gồm hai bộ phận: gốc và lãi. + Tín dụng là sự vận động của tư bản cho vay : bởi vì tín dụng đã thực hiện việc di chuyển các khoản vốn tạm thời nhàn rỗi đến những nơi phát sinh nhu cầu, sự chuyển nhượng này mang tính tạm thời và khi hoàn lại luôn phải kèm theo một lượng giá trịdôi thêm gọi là lơị tức. 3. Ý nghĩa thực tiễn của việc nghiên cưú này - Tín dụng tồn tại trong nhiều phương thức sản xuất khác nhau. Ở bất cứ phương thức sản xuất nào, tín dụng cũng được biểu hiện ra bên ngoài như là sự vay mượn tạm thời một vật hoặc một số vốn tiền tệ, nhờ vậy mà người ta có thể sử dụng được giá trị cuả hàng hoá hoặc trực tiếp hoặc gián tếp thông qua trao đổi. Hay nói cách khác, cùng một lúc có sự thừa vốn của một số chủ thể kinh tế. trong khi các chũ thể kinh tế khác lại có nhu cầu bổ sung vốn. Nếu tình trạng này không được giải quyết thì quá trình sản xuất có thể gặp khó khăn, dẫn đến nguồn lực của xã hội không được sử dụng có hiệu quả nhằm đảm bảo cho quá trình tái sản xuất được tiến hành liên tục. Như vậy, việc nghiên cưú vấn đề tín dụng giúp các chủ thể trong nền kinh tế sử dụng vốn một cách có hiệu quả hơn, thực hiện được việc mở rộng sản xuất cần thiết bằng cách huy động vốn nhàn rỗi của các chủ thể khác. - Tín dụng là kênh truyền tải của nhà nước đến các mục tiêu vĩ mô. Tín dụng cung ứng một khối lượng tiền tệ rất lớn cho toàn bộ nền kinh tế, cho nên từ việc nghiên cưú bản chất của tín dụng sẽ là cơ sở để nhà nước có sự điều chỉnh hợp lý các quan hê cung cầu tiền tệ hoặc làm thay đổi quy mô, hướng vận động của nguồn vốn tín dụng để đạt được những mục tiêu vĩ mô đã định trước. - Nghiên cưú tín dụng giúp nâng cao hiệu quả thực hiện các chính sách xã hội của nhà nước. - Ngoài ra, do tín dụng tạo điều kiện để mở rộng và phát triển quan hệ kinh tế đối ngoại nên việc nghiên cưú về tín dụng có ý nghĩa to lớn đối với công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá nước ta hiện nay, nhất là những chính sách hợp lý để thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. CÂU 17 Tại sao nói : “ Tín dụng là sự vận động của tư bản cho vay”. Hãy giải thích luận điểm của Mác : “ Tư bản cho vay là loại tư bản sùng bái nhất và ăn bám nhất”. 1. Tín dụng là sự vận động của tư bản cho vay Như chúng ta đã biết, tín dụng là : - Sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ người này sang người khác. - Sự chuyển giao này mang tính tạm thời. - Khi hoàn trả lại lượng giá trị đã chuyển giao thì luôn phải kèm theo một lượng giá trị dôi thêm gọi là lợi tức. Cơ sở khách quan cho sự ra đời và phát triển quan hệ tín dụng là mâu thuẫn vốn có của quá trình tuần hoàn vốn tiền tệ trong xã hội, cùng một lúc có chủ thể kinh tế tạm thời dư thừa một khoản vốn tiền tệ trong khi các chủ thể kinh tế khác lại có nhu cầu bổ sung vốn. Như vậy, tín dụng đã thực hiện việc di chuyển các khoản vốn tạm thời nhàn rỗi đến những nơi phát sinh nhu cầu. Do đó, tín dụng là sự vận động của tư bản cho vay 2. Tư bản cho vay là loại tư bản sùng bái nhất và ăn bám nhất - 17 -
18. Tư bản cho vay là loại tư bản sùng bái nhất vì đây là loại tư bàn cần thiết cho nhu cầu dự trữ ngắn hạn, nhu cầu đầu tư phát triển, mở rộng quy mô sản xuất. Cho nên, mặc dù không trực tiếp đầu tư vào sản xuất, chỉ bằng cách cung cấp vốn vay, tư bản cho vay vẫn thu được lợi nhuận. Tư bản cho vay là loại tư bản ăn bám nhất vì bản thân tư bản công nghiệp đã ăn bám vào người công nhân do chiếm đoạt giá trị thặng dư do công nhân sáng tạo ra. Tuy nhiên trong trường hợp kết thúc quá trình sản xuất , nhà sản xuất không đảm đương luôn phần tiêu thụ mà lại thông qua một khâu khác có sự góp mặt của tư bản thương nghiệp, tạo điều kiên cho tư bản thương nghiệp thu được lợi nhuận trích từ giá trị thặng dư mà tư bản công nghiệp đã bóc lột của công nhân làm thuê. Như vậy, tư bản công nghiệp cũng ăn bám vào phần giá trị thặng dư đó trong quá trình lưu thông hàng hoá . Mà tư bản cho vay thì ăn bám vào tư bản công nghiệp và tư bản thương nghiệp ( lấy lãi suất cho vay mà bản chất của nó là mốt bộ phận của giá trị thặng dư mà nhà tư bản công nghiệp và tư bản thương nghiệp phải trích ra để trả cho tư bản cho vay vì đã sử dụng vốn tín dụng của tư bản cho vay). CÂU 18 Phân tích cơ sở khách quan hình thành và phát triển quan hệ tín dụng. Từ đó nêu rõ vai trò của tín dụng đối với nền kinh tế. 1. Cơ sở khách quan hình thành và phát triển quan hệ tín dụng a. Xuất phát từ đặc điểm chu chuyển vốn tiền tệ trong nền kinh tế : - Xuất phát từ đặc điểm tuần hoàn vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh cuả các doanh nghiệp. Có những thời kỳ doanh nghiệp tạm thời thiếu vốn tiền tệ (thường xuất hiện vào thời kỳ đầu của chu kỳ sản xuất kinh doanh, khi mà doanh nghiệp cần nhiều vốn để mua dự trữ nguyên nhiên vật liệu, các yếu tồ đầu vào phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh). Bên cạnh đó có những thời kỳ doanh nghiệp tạm thời thừa vốn ( khi mà doanh nghiệp đã sản xuất ra sản phẩm, hàng hoá và tiêu thụ được trên thị trường, có thu nhập bằng tiền tệ nhưng chưa sử dụng hết ngay để mua nguyên nhiên vật liệu, trả lương công nhân ). Như vậy, dưới góc độ xã hội, tại một thời điểm luôn xuất hiện tình trạng tạm thời thừa vốn và tạm thời thiếu vốn tiền tệ của các doanh nghiệp. - Xuất phát từ sự mất cân đối giữa thu nhập và nhu cầu chi tiêu của các hộ gia đình, cá nhân trong xã hội. Có những hộ gia đình có thu nhập nhưng chưa có nhu cầu chi tiêu hết ngay, ngược lại có những gia đình chưa có thu nhập nhưng vẫn có nhu cầu chi tiêu diễn ra hàng ngày. - Xuất phát từ sự mất cân đối giữa thu và chi của NSNN TW và địa phương. Đây chính là những điều kiện cần để tín dụng xuất hiện. b. Xuất phát từ nhu cầu đầu tư và sinh lợi của các chủ thể trong nền kinh tế : - Có những chủ thể vốn chỉ có giới hạn nhưng họ vẫn mong muốn mở rộng và phát triển sản xuất ở mức cao hơn để thu được nhiều lợi nhuận hơn nữa. Do vậy mới xuất hiện nhu cầu vay vốn. - Ngược lại có những chủ thể tạm thời thừa vốn, chưa có nhu cầu sử dụng đến, chưa sinh lợi nhưng họ không cam chịu và vẫn muốn những đồng vốn nhàn rỗi đó tiếp tục sinh lợi cho họ. Do vậy xuất hiện nhu cầu cần cho vay. Đây chính là điều kiện đủ rất cơ bản để thúc đẩy tín dụng ra đời và phát triển. 2. Vai trò của tín dụng đối với nền kinh tế a. Góp phần thúc đẩy quá trình tái sản xuất xã hội - Cung ứng vốn một cách kịp thời cho những chủ thể cần vốn để sản xuất và tiêu dùng. Từ đó đẩy nhanh tốc độ sản xuất cũng như tốc độ tiêu thụ sản phẩm. - Một hệ thống các hình thức tín dụng đa dạng làm cho sự tiếp cận các nguồn vốn tín dụng dễ dàng hơn, tiết kiệm chi phí giao dịch và giảm bớt các chi phí nguồn vốn cho các chủ thể kinh doanh. - Tạo sự chủ động về nguồn vốn cho các doanh nghiệp, giúp các nhà sản xuất tích cực tìm kiếm cơ hội đầu tư mới và nâng cao năng lực sản xuất của xã hội. - Các nguồn vốn tín dụng được cung ứng luôn kèm theo các điều kiện tín dụng để hạn chế rủi ro, do đó buộc những người đi vay phải quan tâm thật sự đến hiệu quả sử dụng vốn nhằm đảm bảo mối quan hệ lâu dài với các tổ chức cung ứng tín dụng. b. Tín dụng là kênh truyền tải tác động của Nhà Nước đến các mục tiêu vĩ mô - 18 -
19. Thông qua việc thay đổi và điều chỉnh các điều kiện tín dụng ( như lãi suất, điều kiện vay, yêu cầu thế chấp, bảo lãnh ), Nhà nước có thể thay đổi quy mô tín dụng hoặc chuyển hướng vận động của nguồn vốn tín dụng. Từ đó ảnh hưởng đến tổng cầu của nền kinh tế cả về quy mô cũng như kết cấu, từ đó tác động ngược lại đến tổng cung và các điều kiện sản xuất khác. Điểm cân bằng cuối cùng giữa tổng cung và tổng cầu dưới tác động của chính sách tín dụng sẽ cho phép đạt được các mục tiêu vĩ mô cần thiết. c. Tín dụng là công cụ thực hiện các chính sách xã hội của Nhà nước Với phương thức tài trợ có hoàn lại của tín dụng cho các chính sách xã hội đã góp phần duy trì nguồn cung cấp tài chính và có điều kiện mở rộng hơn quy mô tín dụng chính sách, đồng thời buộc các đối tượng chính sách phải quan tâm đến hiệu quả sử dụng vốn để đảm bảo hoàn trả đúng thời hạn, từng bước làm cho họ có thể tồn tại độc lập với nguồn vốn tài trợ. CÂU 19 Trình bày khaí niệm và đặc điểm của tín dụng thương mại. Từ đó nêu rõ ưu điểm và hạn chế của tín dụng thương mại. 1. Khái niệm Là quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp với nhau, biểu hiện dưới hình thức mua bán chịu hàng hoá. 2. Đặc điểm 3. Ưu điểm và hạn chế của tín dụng thương mại Ưu điểm: + Tín dụng thương mại được cấp giữa các doanh nghiệp quen biết, uy tín nên có lợi thế là thủ tục nhanh, gọn, đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn và góp phần đẩy nhanh tốc độ tiêu thụ sản phẩm của các doanh nghiệp. + Tạo điều kiện mở rộng hoạt động của tín dụng ngân hàng thông qua nghiêp vụ chiết khấu thương phiếu. Khuyết điểm : + Tín dụng thương mại được cấp bằng hàng hoá nên doanh nghiệp cho vay chỉ có thể cung cấp được cho một số doanh nghiệp nhất định - những doanh nghiệp cần đúng thứ hàng hoá đó để phục vụ sản xuất hoặc bán ra. + Phạm vi hẹp, chỉ xảy ra giữa các doanh nghiệp, hơn nữa là chỉ thực hiện được giữa các doanh nghiệp quen biết, tín nhiệm lẫn nhau. + Tín dụng thương mại do các doanh nghiệp trực tiếp sản xuất kinh doanh cung cấp, vì vậy qui mô tín dụng chỉ được giới han trong khả năng vốn hàng hoá mà họ có. Nếu doanh nghiệp vay vốn có nhu cầu cao hơn thì doanh nghiệp cho vay không thể đáp ứng được. + Điều kiện kinh doanh và chu kỳ sản xuất của các doanh nghiệp có thể không phù hợp nhau, do vậy khi thời gian mà doanh nghiệp cho vay muốn cung cấp không phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp cần đi vay thì tín dụng thương mại không thể xảy ra. + Là loại tín dụng không có đảm bảo nên rủi ro dễ phát sinh. + Do tính chuyển nhượng của thương phiếu nên khó khăn trong chi trả của một người có thể ảnh hưởng dây chuyền đến những người khác có tham gia vào thanh toán thương phiếu bằng hình thức ký hậu. CÂU 20 Thế nào là thương phiếu? Trình bày đặc điểm và phân loại thương phiếu. Liên hệ Pháp lệnh thương phiếu Việt Nam về vấn đề này. 1. Khái niệm thương phiếu Thương phiếu ( kỳ phiếu thương mại ) là chứng chỉ có giá ghi nhận lệnh yêu cầu thanh toán không điều kiện một số tiền xác định trong một thời gian nhất định. 2. Đặc điểm của thương phiếu - Có tính trưù tượng : trên thương phiếu không ghi nguyên nhân cụ thể phát sinh khoản nợ cũng như mức lãi suất áp dụng, mà chỉ có các thông tin cơ bản như người phát hành, người thụ - 19 -
20. lệnh ( người có nghĩa vụ thanh toán), người thụ hưởng, số tiền thanh toán, thời gian, địa điểm thanh toán. - Có tính pháp lý : các hoạt động lien quan đến thương phiếu được điều chỉnh bởi pháp lệnh thương phiếu nhằm đảm bảo an toàn trong quan hệ mua bán chiụ và hạn chế các đổ vỡ dây chuyền khi một cá nhân không có khả năng chi trả. - Có tính lưu thông : thương phiếu có thể được sử dụng như một phương tiện thanh toán chi trả thay cho tiền, có thể chuyển nhượng, mua bán hoặc thanh toán trong thời hạn hiệu lực của thương phiếu. 3. Phân loại thương phiếu - Căn cứ vào chủ thể ký phát + Hối phiếu : là chứng chỉ có giá do người ký phát lập, yêu cầu người bị ký phát thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời gian nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng. + Lệnh phiếu: là chứng chỉ có giá do người phát hành lập, cam kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc là vào một thời gian nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng. - Căn cứ vào danh tính của thương phiếu + Thương phiếu vô danh: không ghi tên người thụ hưởng, do vậy người sở hưũ thương phiếu chính là người thụ hưởng. + Thương phiếu ký danh: có ghi tên người thụ hưởng nhưng vẫn có thể chuyển nhượng bằng cách ký hậu. + Thương phiếu đích danh: chỉ người có tên trên thương phiếu mới được đòi thanh toán khi thương phiếu đến hạn, không đươc chuyển nhượng. CÂU 21 Trình bày các loại thương phiếu. Phân tích những mặt lợi và bất lợi của từng loại đối với chủ thể cho vay. 1. Các loại thương phiếu - Thương phiếu vô danh : người cho vay có thể chuyển nhượng tuỳ ý khi họ muốn. Tuy nhiên do không ghi tên người thụ hưởng nên phải được giữ gìn cẩn thận để tránh những rủi ro xảy ra như bị mất cắp vì làm mất thương phiếu chính là mất luôn quyền sở hưũ nó. - Thương phiếu ký danh : người cho vay có thể giữ đến hạn thanh toán hoặc đem bán trước thời hạn dưới hình thức chiết khấu; do có ghi tên người thụ hưởng và chỉ được chuyển nhuợng khi có ký hậu cho nên hạn chế bớt rủi ro cho người cho vay, không sợ bị mất cắp. Tuy nhiên, khả năng chuyển nhượng bi hạn chế hơn so với thương phiếu vô danh. - Thương phiếu đích danh : độ an toàn cao nhất do chỉ có người có tên trên thương phiếu mới được quyền đòi tiền. Tuy nhiên, do không chuyển nhượng được cho nên người cho vay ( người có tên trên thương phiếu) phải chịu hoàn toàn mọi rủi ro xảy ra; mặt khác lại không thể chủ động sử dụng vốn đáp ứng nhu cầu vốn tạm thời. CÂU 22 Trình bày khái niệm và đặc điểm của tín dụng ngân hàng. Tại sao tín dụng ngân hàng là loại hình tín dụng chủ yếu và phổ biến nhất trong nền kinh tế thị trường. 1. Khái niệm tín dụng ngân hàng Tín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng vốn giữa ngân hàng và các chủ thể khác trong nền kinh tế. Trong đó ngân hàng vưà đóng vai trò người đi vay ( nhận tiền gửi của các chủ thể khác trong nền kinh tế hoặc phát hành các chứng chỉ tiền gửi : kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng để huy động vốn), vừa đóng vai trò người cho vay ( cấp tín dụng cho các chủ thể khác trong nền kinh tế bằng việc thiếp lập các hợp đồng tín dụng, khế ước nhận nợ ). 2. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng - Chủ thế tham gia : một bên là ngân hàng, một bên là các chủ thể khác trong nền kinh tế như các doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân - 20 -
21. - Đối tượng : chủ yếu là tiền tệ, có khi là tài sản. - Thời hạn : rất linh hoạt bao gồm ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. - Công cụ : cũng rất linh hoạt, có thể là kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng, các hợp đồng tín dụng - Tính chất : là hình thức tín dụng mang tính chất gián tiếp, trong đó ngân hàng là trung gian tín dụng giữa những người tiết kiệm và những người cần vốn để sản xuất kinh danh hoặc tiêu dùng. - Mục đích : nhằm phục vụ sản xuất kinh doanh hoặc tiêu dùng qua đó thu được lợi nhuận. 3. Tín dụng ngân hàng là loại hình tín dụng chủ yếu và phổ biến nhất trong nền kinh tế thị trường - Khác với các hình thức tín dụng trực tiếp, nguồn vốn TDNH là nguồn vốn huy động xủa xã hội với khối lượng và thời hạn khác nhau. Do đó, TDNH có thể đáp ứng dược những nhu cầu lớn về vốn, đa dạng về thời hạn cho vay. - TDNH được cấp dưới hình thức tiền tệ lẫn hiện vật, làm cho khả năng thoả mãn nhu cầ khách hàng cuả TDNH được nâng cao hơn so với TDTM ( loại hình tín dụng cấp trực tiếp bằng hiện vật và hàng hoá). - Về mặt chủ thể, chủ thể của các TDNH là các cá nhân. Các chủ thể kinh tế trong xã hội cùng với một hệ thống các NHTM, rộng hơn rất nhiều so với chủ thể của TDTM, vốn chỉ là các doanh nghiệp. - TDNH còn có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc cung cấp vốn cho nhu cầu kinh doanh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ - các doanh nghiệp không đủ điều kiện tham gia vào các thị trường vốn trực tiếp. - TDNH là một công cụ quan trọng để phát triển các ngành kinh tế chiến lược theo yêu cầu của chính phủ. - Trong nền KTTT, tiền tệ đóng vai trò vô cùng quan trọng, việc thắt chặt hay nới lỏng cung tiền tệ, kiềm chế lạm phát thông qua hoạt động của hệ thống ngân hàng sẽ tác động trực tiếp đến tình hình nền kinh tế. CÂU 23 Thế nào là tín dụng ngân hàng? Trình bày phân loại cho vay trong hoạt động tín dụng ngân hàng. 1. Khái niệm tín dụng ngân hàng Tín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng vốn giữa ngân hàng và các chủ thể khác trong nền kinh tế. Trong đó ngân hàng vưà đóng vai trò người đi vay ( nhận tiền gửi của các chủ thể khác trong nền kinh tế hoặc phát hành các chứng chỉ tiền gửi : kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng để huy động vốn), vừa đóng vai trò người cho vay ( cấp tín dụng cho các chủ thể khác trong nền kinh tế bằng việc thiếp lập các hợp đồng tín dụng, khế ước nhận nợ ). 2. Phân loại cho vay của ngân hàng a. Căn cứ vào mục đích tín dụng - Cho vay bất động sản : là loại cho vay lien quan đến việ mua sắm và hình thành bất động sản. - Cho vay công nghiệp và thương mại : là loại cho vay để bổ sung vốn cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ. - Cho vay nông nghiệp : là loại cho vay để trang trải các khoản chi phí sản xuất như phân bón, thuốc trừ sâu, giống cây trồng, thức ăn gia súc, lao động, nhiên liệu - Cho vay tiêu dùng : là loại cho vay để đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng của cá nhân như mua sắm các vật dụng đắt tiền, trang trải các chi phí của đời sống thông qua phát hành thẻ tín dụng. - Các loại cho vay khác : như cho vay giáo dục b. Căn cứ vào thời hạn tín dụng - Cho vay ngắn hạn : là loại cho vay có thời hạn tối đa đến 12 tháng, dùng để bù đắp nhu cầu vốn lưu động tạm thời thiếu của các doanh nghiêp và nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của các cá nhân. - 21 -
22. - Cho vay trung hạn : là loại cho vay thời hạn trên 1 năm đến 5 năm. - Cho vay dài hạn : là loại cho vay có thời hạn trên 5 năm. c. Căn cứ vào bảo đảm của tín dụng - Cho vay không bảo đảm : là loại cho vay dựa trên cơ sở uy tín của khách hàng vay. - Cho vay có đảm bảo : là loại cho vay dựa trên cơ sở phải có tài sản đảm bảo hoặc có sự bảo lãnh của bên thứ ba. Bao gồm bảo đảm đối nhân và bảo đảm đối vật. d. Căn cứ vào phương pháp hoàn trả - Cho vay trả góp : là loại cho vay mà khách hàng phải hoàn trả vốn gốc và lãi theo định kỳ. - Cho vay phi trả góp : là loại cho vay được hoàn trả toàn bộ vốn một lần khi đáo hạn. - Cho vay hoàn trả theo yêu cầu : là loại cho vay mà người vay có thể hoàn trả nhiều lần theo khả năng trong thời hạn hơp đồng. e. Căn cứ vào tính chất hoàn trả - Cho vay hoàn trả trực tiếp : là loại cho vay mà việc hoàn trả nợ được thực hiện trực tiếp bởi người đi vay. - Cho vay hoàn trả gián tiếp : là loại cho vay mà việc hoàn trả nợ không được thực hiện trực tiếp bởi người đi vay mà được thực hiện gián tiếp thông qua người thụ lệnh của người đi vay. 3. Ưu, nhược điểm + Ưu điểm  Về chủ thể : rất linh hoạt (doanh nghiêp, hộ gia đình, cá nhân )  Do là nguồn vốn huy động của xã hội với khối lượng và thời hạn khác nhau, do đó nó có thể thoả mãn các nhu cầu vốn đa dạng về khối lượng cũng như thời hạn và mục đích sử dụng. + Nhược điểm : thủ tục rườm rà, mất nhiều thời gian 4. Vai trò của tín dụng ngân hàng - Có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc cung cấp vốn cho nhu cầu kinh doanh của các doanh nghiêp vừa và nhỏ vì những doanh nghiệp này chưa có đủ điều kiện để tham gia vào thị trường vốn trực tiếp. - Góp phần đẩy nhanh nhịp độ tích tụ, tập trung vốn và tăng cường khả năng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. - Còn được sử dụng như là một công cụ quan trọng để phát triển các ngành kinh tế chiến lược theo yêu cầu của chính phủ. CÂU 24 Trình bày phân loại trái phiếu nhà nước. Việc phân loại trái phiếu nhà nước theo thời hạn có liên quan như thế nào đến cấu trúc của lãi suất. 1. Phân loại trái phiếu Nhà nước a. Căn cứ vào phạm vi - Trái phiếu quốc nội : là loại trái phiếu phát hành trong nước do chính phủ trung ương hoặc chính quyền điạ phương phát hành. - Trái phiếu quốc tế : là loại trái phiếu do chính phủ trung ương phát hành để huy động vốn trên thị trường nước ngoài. Bao gồm : trái phiếu nước ngoài, trái phiếu euro. b. Căn cứ vào thời hạn : - Trái phiếu ngắn hạn : là trái phiếu có thời hạn dưới 12 tháng. - Trái phiếu dài hạn : là trái phiếu có thời hạn từ 12 tháng trở lên. c. Căn cứ vào mục đích : - Tín phiếu kho bạc : là loại trái phiếu ngắn hạn do chính phủ phát hành nhằm bù đắp thiếu hụt tạm thời của ngân sách khi nguồn thu chưa đến hạn, loại trái phiếu này phải được thanh toán trong năm tài chính. - Trái phiếu kho bạc : là loại trái phiếu dài hạn, do chính phủ phát hành nhằm bù đắp thiếu hụt trong chi tiêu thường xuyên của ngân sách nhà nước ( tức bội chi ngân sách hàng năm). - 22 -
23. - Trái phiếu đầu tư : là loại trái phiếu dài hạn, do chính phủ trung ương hoặc chính quyền điạ phương phát hành nhằm đầu tư vào các công trình cơ sở hạ tầng, công trình an sinh phúc lợi xã hội d. Căn cứ vào phương pháp hoàn trả : - Trái phiếu chiết khấu : là loại trái phiếu được phát hành theo phương pháp trả lãi trước ngay khi phát hành. - Trái phiếu Coupon : là loại trái phiếu được phát hành theo mệnh giá và trả lãi định kỳ theo từng kỳ hạn nhất định, thường là theo 6 tháng hoặc 1 năm. - Trái phiếu tích luỹ : là loại trái phiếu được thanh toán vốn và lãi một lần khi đáo hạn. e. Căn cứ vào danh tính : - Trái phiếu đích danh. - Trái phiếu vô danh. - Trái phiếu ký danh. 2. Phân loại trái phiếu nhà nước theo thời hạn có liên quan như thế nào đến cấu trúc của lãi suất. Lý thuyết dự tính : - Các công cụ nợ có kỳ hạn thanh toán khác nhau có thể thay thế cho nhau hoàn hảo. Lãi suất của một trái phiếu dài hạn bằng trung bình của các lãi suất ngắn hạn dự tính trong suốt vòng đời của trái phiếu đó. - Lý thuyết dự tính đã giải thích được sự tăng lên lãi suất ngắn hạn sẽ làm tăng lên lãi suất dài hạn ( vì đó là trung bình công) khiến cho lãi suất ngắn hạn và lãi suất dài hạn diễn biến theo nhau. Nhưng lý thuyết dự tính không giải thích được đường LS hoàn vốn sẽ dốc lên trong tương lai trong khi LS ngắn hạn có thể dốc xuống. Do đó, lý thuyết dự tính chưa hoàn hảo. Lý thuyết thị trường phân cách : - Các công cụ nợ có kỳ hạn thanh toán khác nhau không thể thay thế cho nhau hoàn hảo. Nó có những thị trường hoàn toàn riêng biệt và tách rời nhau. Nó phụ thuộc vào khoảng thời gian lưu giữ riêng biệt mà nhà đầu tư dự tính và mong muốn. Do đó, LS của các trái phiếu hạn kỳ ngắn hoặc hạn kỳ dài được xác định cho lượng cung và lượng cầu của trái phiếu hạn kỳ đó. - Lý thuyết thị trường phân cách đã giải thích được tại sao các đường LS hoàn vốn thường dốc lên. Nhưng nó không giải thích được là các trái phiếu có hạn kỳ thanh toán khác nhau thì LS thường diễn biến theo nhau. Lý thuyết môi trường ưu tiên : Là sự kết hợp hoàn hảo giữa lý thuyết dự tính và lý thuyết thị trường phân cách. Nó cho rằng các công cụ nợ có hạn kỳ thanh toán khác nhau thì có thể thay thế cho nhau nhưng không hoàn hảo. Bởi vì các nhà đầu tư còn tính đến hạn kỳ thanh toán của các công cụ nợ này. Hầu hết các nhà đầu tư đều thích các công cụ nợ có hạn kỳ thanh toán ngắn hơn hạn kỳ dài. Sự ưa thích này được gọi là môi trường ưa thích hay môi trường ưu tiên. Để các nhà đầu tư từ bỏ mội trường ưa thích sang mội trường kém ưu tiên hơn thì họ phải được bù đắp bằng khoản phụ thu gọi là mức bù hạn ngạch. CÂU 25 Phân biệt sự khác nhau giữa tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng. Tại sao nói sự ra đời của tín dụng ngân hàng đã tạo điều kiện cho tín dụng thương mại phát triển. 1. Mối quan hệ giữa tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng Tín dụng thương mại là cơ sở cho tín dụng ngân hàng ra đời và phát triển vì thương phiếu chính là một loại bảo đảm để ngân hàng cấp tín dụng cho người vay. Hơn nữa khi ngân hàng cấp tín dụng từ số dư tiền gửi của khách hàng thì phải đảm bảo rằng khoản tín dụng đó đã có hàng hoá đối ứng. Chính tín dụng thương mại đảm bảo cho khoản hàng hoá đối ứng đó vì khi tín dụng thương mại phát sinh có nghĩa là việc sản xuất, tiêu thụ đã được thực hiện. Ngược lại, tín dụng ngân hàng ra đời và phát triển đã tác động trở lại, tạo điều kiện thúc đẩy tín dụng thương mại ngày càng phát triển vì ngân hàng có thể thực hiện bảo lãnh cho các doanh nghiệp để tạo điểu kiện cho các doanh nghiệp có thể mua bán chịu với nhau khi họ chưa quen biết. Ngoài ra với việc thực hiện chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu, ngân hàng đã tạo tính thanh - 23 -
24. khoản cho thương phiếu, tạo điều kiện thúc đẩy các doanh nghiệp mua bán chịu nhiều hơn. Nhờ có tín dụng ngân hàng đã giúp cho các doanh nghiệp có vốn sản xuất kinh doanh, mở rộng đầu tư đổi mới thiết bị, nâng cao năng lực sản xuất, sản xuất hàng hoá được phát triển, mở rộng tín dụng thương mại cũng được mở rộng. CÂU 26 Phân biệt sự khác nhau giữa tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng và tín dụng nhà nước. Tại sao tất cả các hình thức tín dụng trên đều có thể đồng thời tồn tại và phát triển. Tín dụng thương Tín dụng ngân Tín dụng nhà nước mại hàng Chủ thể Giữa các doanh Một bên là ngân Một bên là nhà nước với tham gia nghiệp trực tiếp sản hàng và bên còn lại lá tư cách người đi vay và xuất kinh doanh với các chủ thể khác trong một bên là các chũ thể nhau nền kinh tế khác trong nền kinh tế. Đối tượng Được cấp bằng hàng Được cấp bằng tiền Chủ yếu là tiền tệ, cũng hoá tệ là chủ yếu, cũng có có thể bằng hiện vật. thể là tài sản Thời hạn Có thời hạn ngắn là Rất linh hoạt: ngắn Ngắn, trung, dài hạn chủ yếu hạn, trung hạn và dài hạn Công cụ Thương phiếu Rất linh hoạt: kỳ Trái phiếu nhà nước phiếu, trái phiếu ngân hàng, Tính chất Trực tiếp Gián tiếp Trực tiếp Mục đích Phục vụ nhu cầu sản Phục vụ sản xuất Phục vụ cho nhu cầu của xuất và lưu thông kinh doanh hoặc tiêu ngân sách nhà nước. hàng hoá vì mục tiêu dùng qua đó thu được lợi nhuận lợi nhuận. Tất cả các hình thức tín dụng trên đều có thể đồng thời tồn tại và phát triển vì mỗi hình thức tín dụng đều có đặc điểm riêng của mình như : mục đích, đối tượng, chủ thể, công cụ tín dụng. Việc các hình thức tín dụng trên cùng tồn tại và phát triển sẽ có thể huy động tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế, tạo điều kiện tốt hơn trong vệc đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế. CÂU 27 Trình bày khái niệm và đặc điểm của tín dụng nhà nước. Việc mở rộng tín dụng nhà nước để bù đắp bội chi , đáp ứng nhu cầu chi tiêu thường xuyên của ngân sách nhà nước có ảnh hưởng thế nào đến nền kinh tế. .Khi mở rộng tín dụng nhà nước dưới hình thức vay từ các chủ thể kinh tế phi ngân hàng để bù đắp bội chi ngân sách không làm tăng lượng tiền cung ứng và do đó không tạo áp lực gia tăng lạm phát. Tuy nhiên nếu người mua các chứng khoán chính phủ là các ngân hàng thương mại thì hành vi đi vay này sẽ làm tăng lượng tiền cung ứng. Mặt khác, khi khối lượng vay của chính phủ tăng lên, lãi suất thị trường bị đẩy lên làm giảm nhu cầu đầu tư của cá nhân và doanh nghiệp và làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế. CÂU 28 Trình bày chức năng và phân tích vai trò của tín dụng. Liên hệ thực tiễn Việt Nam. 1. Chức năng của tín dụng a. Phân phối lại vốn tiền tệ trong nền kinh tế Nghĩa là nhờ vào sự vận động của tín dụng mà các chủ thể tạm thời thiếu vốn nhận được một phần vốn tiền tệ từ những chủ thể tạm thời thừa vốn trong xã hội để phục vụ hoạt động sản xuất - 24 -
25. kinh doanh hoặc tiêu dùng tăng hiệu quả sử dụng vốn trong toàn xã hội, nâng cao hiệu quả kinh doanh Vốn tín dụng có thể phân phối dưới hai hình thức : phân phối trực tiếp và phân phối gián tiếp ( thông qua các định chế tài chính trung gian như ngân hàng, quỹ tín dụng, công ty tài chính ). b. Thanh khoản Khoản thu nhập chưa được sử dụng và gần như ở vị thế của phương tiện cất trữ sẽ thực sự đi vào lưu thông khi nó được cấp cho người có nhu cầu sử dụng vốn thông qua cơ chế tín dụng. c. Tạo ra các công cụ lưu thông tín dụng và tiền tín dụng cho nền kinh tế Thông qua hoạt động tín dụng đã làm phát sinh các công cụ lưu thông tín dụng như thương phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu , các công cụ này có thể lưu thông, chuyển nhượng, có thể thay thế một khối lượng lớn tiền mặt lưu hành. 2. Liên hệ thực tiễn Việt nam Nền kinh tế nước ta vừa thiếu vốn vừa sử dụng vốn kém hiệu quả tín dụng chưa thực hiện tốt các chức năng và vai trò của nó thị trường tài chính tín dụng thiếu sự đa dạng, năng động và không hiệu quả, đồng vốn nhàn rỗi chưa được vận động thông suốt kịp thời để phục vụ cho nền kinh tế phát triển tăng tốc. CHÖÔNG III HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG CÂU 29 Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa heä thoáng ngaân haøng moät caáp vaø heä thoáng ngaân haøng hai caáp ôû Vieät Nam. Phaân tích nhöõng lôïi theá cuûa heä thoáng ngaân haøng hai caáp so vôùi heä thoáng ngaân haøng moät caáp. Heä thoáng ngaân haøng 1 caáp Heä thoáng ngaân haøng 2 caáp (1951 – 1987) (1988 – nay) Khaùi Moät ngaân haøng ñoäc quyeàn, ngaân Heä thoáng ngaân haøng bao goàm: Ngaân haøng nieäm haøng thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa Nhaø Nhaø nöôùc vaø caùc ngaân haøng chuyeân doanh nöôùc laø duy nhaát, coù toå chöùc treân (ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín khaép caùc ñòa baøn haønh chính tôùi duïng) caáp huyeän, hoaït ñoäng theo nguyeân taéc taäp trung, thoáng nhaát trong caû nöôùc Chöùc Heä thoáng ngaân haøng Nhaø nöôùc - Ngaân haøng Nhaø nöôùc (caáp quaûn lyù naêng thöïc hieän ñoàng thôøi 2 chöùc naêng: vó moâ) ñoùng vai troø laø ngaân haøng phaùt haønh - Quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä, tieàn, thöïc hieän quaûn lyù Nhaø nöôùc treân lónh tín duïng vaø thanh toaùn vöïc tieàn teä, tín duïng baèng phaùp luaät, chính - Haïch toaùn kinh teá toaøn ngaønh saùch, caùc coâng cuï khaùc nhaèm vaøo muïc tieâu cuûa chính saùch kinh teá vaø chính saùch tieàn teä vôùi troïng taâm laø oån ñònh tieàn teä. - Ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng khaùc hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng treân thò tröôøng nhaèm muïc ñích lôïi nhuaän phuø hôïp vôùi chính saùch phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc. Phaïm vi Moâ hình toå chöùc quaûn lyù thoáng hoaït ñoäng nhaát töø trung öông ñeán ñòa phöông Phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa cô cheá Phuø hôïp vôùi neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu keá hoaïch hoùa taäp trung mang naëng thaønh phaàn, kinh teá thò tröôøng theo ñònh - 25 -
26. tính chaát bao caáp höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc. .Nhöõng lôïi theá cuûa ngaân haøng 2 caáp so vôùi ngaân haøng 1 caáp Heä thoáng ngaân haøng 1 caáp ñôn nhaát vôùi cô cheá quaûn lyù bao caáp, quan lieâu ñaõ laøm cho hoaït ñoäng toaøn ngaønh ngaân haøng trôû neân ñôn phöông, cöùng nhaéc. Ngaân haøng Nhaø nöôùc khoâng theå laøm troøn chöùc naêng kinh doanh theo ñuùng nghóa cuûa noù cuõng nhö khoâng laøm troøn chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc caùc hoaït ñoäng tieàn teä ngaân haøng. Hoaït ñoäng mang tính bao caáp cuûa heä thoáng ngaân haøng 1 caáp ñaõ daãn ñeán söï phaân boå vaø söû duïng voán thieáu hieäu quaû laøm suy giaûm loøng tin cuûa coâng chuùng. Trong khi ñoù, heä thoáng ngaân haøng 2 caáp coù söï phaân ñònh roõ raøng hai chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø chöùc naêng kinh doanh cuûa heä thoáng ngaân haøng. Trong ñoù, NHTW phaùt haønh tieàn, laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng, ngaân haøng cuûa chính phuû, thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc caùc hoaït ñoäng veà tieàn teä vaø ngaân haøng trong phaïm vi quoác gia. Chöùc naêng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng thuoäc veà caùc ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng. CHÖÔNG IV NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI CAÂU 30 Trình baøy noäi dung cuûa caùc chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Moái quan heä giöõa caùc chöùc naêng. Chöùc naêng naøo giuùp cho ngaân haøng thöông maïi coù vai troø taïo tieàn? Cho ví duï minh hoaï. 1. Chöùc naêng cuûa Ngaân haøng thöông maïi Chöùc naêng thuû quyõ cho xaõ hoäi Noäi dung: NHTM nhaän tieàn göûi, giöõ tieàn, baûo quaûn tieàn, thöïc hieän yeâu caàu ruùt tieàn, chi tieàn cuûa khaùch haøng laø caùc chuû theå trong neàn kinh teá. Vai troø: Ñoái vôùi khaùch haøng: + Ñaûm baûo an toaøn taøi saûn + Sinh lôïi cho ñoàng voán taïm thôøi thöøa Ñoái vôùi Ngaân haøng: + Laø cô sôû ñeå thöïc hieän chöùc naêng thanh toaùn + Taïo nguoàn voán ñeå ngaân haøng thöïc hieän chöùc naêng tín duïng Ñoái vôùi neàn kinh teá: + Taäp trung nguoàn voán taïm thôøi thöøa trong neàn kinh teá – nhöõng nguoàn voán coù ích cho tieâu duøng, saûn xuaát kinh doanh ñeå phuïc vuï phaùt trieån saûn xuaát. + Khuyeán khích tích luyõ trong xaõ hoäi Chöùc naêng trung gian thanh toaùn Noäi dung: Treân cô sôû khaùch haøng môû taøi khoaûn tieàn göûi thanh toaùn taïi ngaân haøng, thay maët cho khaùch haøng, NHTM trích tieàn göûi treân taøi khoaûn traû cho ngöôøi ñöôïc höôûng hoaëc nhaän tieàn vaøo taøi khoaûn theo söï uyû nhieäm cuûa khaùch haøng. Vai troø: Ñoái vôùi khaùch haøng: + Taïo ñieàu kieän thanh toaùn nhanh choùng, hieäu quaû + Taïo ñieàu kieän thanh toaùn an toaøn Ñoái vôùi ngaân haøng: + Cung öùng moät dòch vuï thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët coù chaát löôïng laøm taêng uy tín cho ngaân haøng, taïo ñieàu kieän thu huùt nguoàn voán tieàn göûi. + Uy tín ñöôïc naâng cao NHTM môû roäng quy moâ chöùc naêng trung gian tín duïng vaø taêng nguoàn voán cho vay + Goùp phaàn taêng theâm thu nhaäp cho ngaân haøng - 26 -
27. Ñoái vôùi neàn kinh teá: + Chöùc naêng thanh toaùn ñaåy nhanh toác ñoä thanh toaùn, luaân chuyeån voán trong neàn kinh teá ñaåy nhanh quaù trình löu thoâng haøng hoùa, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá, hieäu quaû cuûa quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi. + Laøm giaûm khoái löôïng tieàn maët daãn ñeán tieát kieäm chi phí löu thoâng tieàn maët. Chöùc naêng trung gian tín duïng + Noäi dung: Ngaân haøng thöïc hieän chöùc naêng trung gian tín duïng khi noù laø “caàu noái” giöõa ngöôøi thöøa voán vaø ngöôøi caàn voán. Cuï theå laø: ngaân haøng huy ñoäng moïi khoaûn tieàn chöa söû duïng ñeán cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá ñeå hình thaønh neân quyõ cho vay taäp trung. Treân cô sôû nguoàn voán naøy, ngaân haøng söû duïng ñeå cho vay ñaùp öùng nhu caàu voán boå sung trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng cuûa caùc cuû theå kinh teá. + Vai troø: - Ñoái vôùi ngöôøi ñi vay: + Thoaû maõn ñöôïc nhu caàu voán taïm thôøi thieáu trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh vaø tieâu duøng cuûa caùc chuû theå trong neàn kinh teá. + Tieát kieäm chi phí, thôøi gian tìm kieám nguoàn voán tieän lôïi, chaéc chaén vaø hôïp phaùp. - Ñoái vôùi ngöôøi ñi göûi: + Thu lôïi töø voán taïm thôøi nhaøn roãi cuûa mình + Ñaûm baûo an toaøn tieàn göûi vaø cung caáp cho khaùc haøng caùc dòch vuï thanh toaùn tieän lôïi - Ñoái vôùi ngaân haøng: + Taêng cöôøng lôïi nhuaän cho ngaân haøng töø cheânh leäch giöõa laõi suaát cho vay vaø laõi suaát tieàn göûi hoaëc hoa hoàng moâi giôùi laø cô sôû toàn taïi vaø phaùt trieån ngaân haøng. + Taïo khaû naêng taïo tieàn cho ngaân haøng. - Ñoái vôùi neàn kinh teá: + Thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá vì ñaùp öùng nhu caàu voán ñeå ñaûm baûo quaù trình taùi saûn xuaát ñöôïc thöïc hieän vaø môû roäng quy moâ saûn xuaát. + Naâng cao hieäu quaû söû duïng voán nhôø taän duïng nguoàn voán taïm thôøi thöøa vaøo quaù trình vay sinh lôøi. + Kích thích quaù trình luoân chuyeån voán, thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh. 2. Moái quan heä giöõa caùc chöùc naêng - Caùc chöùc naêng cuûa NHTM coù moái quan heä chaët cheõ, boå sung, hoã trôï cho nhau, trong ñoù, chöùc naêng trung gian tín duïng laø chöùc naêng cô baûn nhaát: taïo cô sôû cho vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng sau. Ñoàng thôøi, khi ngaân haøng thöïc hieän toát chöùc naêng trung gian thanh toaùn vaø thuû quyõ laïi goùp phaàn taêng nguoàn voán tín duïng, môû roäng quy moâ hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. - Chæ khi chöùc naêng thanh toaùn ñöôïc thöïc hieän hoaøn thieän thì vai troø cuûa NHTM môùi ñöôïc naâng cao hôn vôùi tö caùch laø ngöôøi thuû quyõ xaõ hoäi. Vaø treân cô sôû chöùc naêng thuû quyõ, NHTM thöïc hieän chöùc naêng thanh toaùn. Vai troø taïo tieàn cuûa NHTM thöïc chaát laø heä quaû cuûa 2 chöùc naêng: - Chöùc naêng trung gian tín duïng: NHTM vöøa nhaän tieàn göûi vöøa cho vay - Chöùc naêng trung gian thanh toaùn: NHTM laøm dòch vuï thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët cho khaùch haøng, thoâng qua tieàn ghi soå vaø caùc coâng cuï thanh toaùn Ñaây laø chöùc naêng bieán möùc tieàn göûi ban ñaàu taïi moät ngaân haøng ñaàu tieân nhaän göûi tieàn thaønh moät khoaûn tieàn lôùn hôn gaáp nhieàu laàn khi thöïc hieän caùc nghieäp vuï tín duïng thanh toaùn qua nhieàu ngaân haøng. 3. Cho ví duï minh hoïa Quaù trình taïo tieàn cuûa NHTM ñöôïc thöïc hieän trong moái lieân heä chaët cheõ vôùi NHTW.Hoûi tieàn “buùt teä” cuûa NHTW ñöôïc taïo baèng caùch naøo? Ñeå hieåu, ta giaû ñònh: - Caùc ngaân haøng khoâng giöõ laïi tieàn döï tröõ quaù möùc quy ñònh (giaû söû 10%) - Hoaøn toaøn cho vay baèng chuyeån khoaûn - Caùc ngaân haøng trong heä thoáng ñeàu tham gia vaøo quaù trình taïo tieàn Quaù trình taïo tieàn nhö sau: - Ngaân haøng A nhaän tieàn göûi 10 trieäu ñoàng döï tröõ baét buoäc 1 trieäu. Cho X vay toái ña 9 trieäu - 27 -
28. Soá tieàn 9 trieäu khoâng chuyeån thaønh tieàn maët maø ñöôïc göûi taïi taøi khoaûn cuûa khaùch haøng X taïi ngaân haøng B - Ngaân haøng B nhaän tieàn göûi 9 trieäu döï tröõ baét buoäc 0,9 trieäu. Cho vay heát 8,1 trieäu vaø ñöôïc göûi vaøo ngaân haøng C vôùi lyù do nhö treân. - Quaù trình môû roäng naøy cöù tieáp tuïc nhö vaäy, theå hieän caùc keát quaû cuûa caùc chu kyø môû roäng tieáp sau. Moãi ngaân haøng ñeàu tieáp tuïc ñaàu tö soá tieàn baèng 90% soá tieàn göûi hoï nhaän vaø phaûi giöõ 10% döï tröõ baét buoäc. Quaù trình môû roäng tieàn göûi cuûa heä thoáng NHTM töø 10 trieäu ban ñaàu baét ñaàu nhö sau: Ngaân haøng Soá gia taêng tieàn Soá gia taêng tín Döï tröõ baét göûi duïng buoäc Ngaân haøng A 10tr 9tr 1tr Ngaân haøng B 9tr 8,1tr 0,9tr Ngaân haøng C 8,1tr 7,19tr 0,81tr Caùc ngaân haøng tieáp theo Toång soá gia taêng tieàn göûi laø Sn = 10 + 9 + 8,1 + Ñaây laø toång cuûa caáp soá nhaân luøi voâ haïn vôùi coâng boäi laø 0,9 neân toång cuûa noù ñöôïc tính: Sn = U1 / (1 – q) vôùi [q] < 1 tr Thay soá: Sn = 10 (1 – 0,9) = 100 tr Toång soá gia taêng tín duïng Cn = 9/(1-0,9) = 90 tr Toång soá döï tröõ baët buoäc Cn = 1/(1-0,9) = 10 Nhö vaäy, neáu caùc giaû ñònh ban ñaàu ñöôïc duy trì, khaû naêng môû roäng tieàn göûi toái ña cuûa ngaân haøng tyû leä nghòch vôùi tyû leä döï tröõ baét buoäc. Tuy nhieân, treân thöïc teá, coøn phuï thuoäc vaøo tyû leä döï tröõ thöøa vaø tyû leä tieàn maët so vôùi tieàn göûi thanh toaùn. Neáu goïi m laø soá nhaân tieàn göûi môû roäng: M = 1/ (rc + rr + re) rc : tyû leä döï tröõ baét buoäc rr : tyû leä döï tröõ thöøa re : tyû leä tieàn maët trong tieàn göûi thanh toaùn CAÂU 31 Trình baøy noäi dung vaø phaân tích vai troø cuûa chöùc naêng trung gian tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Lieân heä thöïc tieãn Vieät Nam. 1. Noäi dung - NHTM laøm trung gian tín duïng khi noù laø “caàu noái” giöõa chuû theå taïm thôøi thöøa voán vaø chuû theå coù nhu caàu voán. - NHTM huy ñoäng caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong neàn kinh teá hình thaønh neân quyõ cho vay taäp trung. Treân cô sôû nguoàn voán naøy, ngaân haøng söû duïng ñeå cho vay ñaùp öùng nhu caàu voán boå sung trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng cuûa caùc chuû theå kinh teá. 2. Phaân tích vai troø Thoâng qua chöùc naêng trung gian tín duïng, NHTM ñaõ goùp phaàn taïo lôïi ích cho taát caû caùc beân trong quan heä: ngöôøi ñi vay, ngöôøi cho vay, ngaân haøng thöông maïi , neàn kinh teá. 3. Lieân heä thöïc tieãn Vieät Nam - 28 -
29. CAÂU 32 Trình baøy khaùi quaùt nghieäp vuï taøi saûn nôï vaø nghieäp vuï taøi saûn coù cuûa ngaân haøng. Moái quan heä giöõa chuùng. 1. Nghieäp vuï taøi saûn nôï Khaùi nieäm: Nghieäp vuï taøi saûn nôï laø nghieäp vuï nhaèm hình thaønh voán kinh doanh cho ngaân haøng ñöôïc goïi laø nghieäp vuï nôï vì ñöôïc theå hieän, phaûn aùnh beân taøi saûn nôï cuûa baûng toång keát taøi saûn. Noäi dung: Caùc nguoàn voán cuûa NHTM goàm coù: * Voán töï coù: chieám tyû troïng nhoû, oån ñònh, coù yù nghóa trong vieäc kinh doanh ngaân haøng goàm: + Voán ñieàu leä: Laø voán rieâng cuûa ngaân haøng do caùc chuû sôû höõu ñoùng goùp vaø ñöôïc ghi trong ñieàu leä hoaït ñoäng cuûa NHTM. Voán ñieàu leä toái thieåu phaûi baèng möùc voán phaùp danh. Tuøy theo loaïi hình ngaân haøng maø caùc chuû theå goùp voán khaùc nhau: vôùi ngaân haøng tö nhaân, ñoù laø voán rieâng cuûa moät nhaø doanh nghieäp ñaàu tö; vôùi ngaân haøng coå phaån laø do phaùt haønh coå phieáu; vôùi ngaân haøng quoác doanh thì do ngaân saùch nhaø nöôùc cung caáp. Voán ñieàu leä cuûa moät ngaân haøng quy ñònh nhieàu hay ít tuyø thuoäc vaøo quy moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng. Voán naøy chuû yeáu duøng mua saém baát ñoäng saûn, ñoäng saûn, phaùt trieån kyõ thuaät nghieäp vuï ngaân haøng, huøn voán vaø lieân doanh cho vay vaø mua coå phaàn cuûa caùc toå chöùc tín duïng khaùc. Voán naøy khoâng ñöôïc duøng ñeå chia lôïi töùc, laäp quyõ khen thöôûng, phuùc lôïi. + Caùc quyõ döï tröõ taøi chính: ñöôïc trích töø lôïi nhuaän roøng haøng naêm ñeå boå sung voán töï coù, nhö: quyõ döï tröõ boå sung, voán ñieàu leä, quyõ döï tröõ döï phoøng ruûi ro, Vieäc hình thaønh caùc quyõ naøy laøm taêng voán coù ñoàng thôøi baûo ñaûm an toaøn trong kinh doanh. + Lôïi nhuaän chöa chia + Caùc quyõ khaùc chöa söû duïng: quyõ phaùt trieån nghieäp vuï ngaân haøng, quyõ khen thöôûng phuùc lôïi, * Voán huy ñoäng: chieám tyû troïng lôùn nhaát trong toång nguoàn voán cuûa NHTM goàm: + Tieàn göûi khoâng kyø haïn: laø loaïi tieàn maø ngöôøi gôûi coù theå ruùt ra söû duïng baát cöù luùc naøo. Goàm coù: _ Tieàn göûi thanh toaùn: muïc ñích cuûa ngöôøi göûi laø thöïc hieän caùc khoaûn thanh toaùn qua ngaân haøng vaø ñaûm baûo an toaøn taøi saûn. Ngoaøi quyeàn ruùt ra söû duïng baát cöù luùc naøo coøn coù quyeàn phaùt haønh seùc, loaïi naøy ñöôïc traû laõi thaáp. _ Tieàn göûi tieát kieäm khoâng kyø haïn: do ngöôøi daân ñeå daønh vaø tieát kieäm ñöôïc laø chuû yeáu. Ngöôøi göûi nhaém ñeán khaû naêng sinh lôïi cuûa ñoàng tieàn vaø tieát kieäm vôùi caùc muïc ñích khaùc nhau. Ngöôøi gôûi ñöôïc traû laõi thaáp. Tieàn göûi khoâng kyø haïn: khoâng oån ñònh, nhöng thöïc teá ngaân haøng vaãn söû duïng ñeå cho vay ngaén vaø trung haïn do coù soá dö oån ñònh vì soá tieàn ruùt ra vaø göûi vaøo coù theå oån ñònh trong moät thôøi kyø. + Tieàn göûi coù kyø haïn: laø loaïi tieàn göûi coù quy ñònh cuï theå thôøi gian ruùt. Goàm coù: tieàn göûi ñònh kyø cuûa caùc doanh nghieäp, tieàn göûi tieát kieäm coù kyø haïn cuûa moïi taàng lôùp daân cö. Ñaây laø loaïi tieàn göûi oån ñònh, ngaân haøng khuyeán khích vaø söû duïng nhieàu bieän phaùp huy ñoäng, loaïi naøy traû laõi cao theo nguyeân taéc thôøi haïn caøng daøi laõi suaát caøng cao. Huy ñoäng baèng caùch phaùt haønh caùc chöùng chæ tieàn göûi: coå phieáu, kyø phieáu, traùi phieáu, caùc loaïi phieáu naøy phaùt haønh töøng ñôït vaø xaùc ñònh tröôùc veà thôøi haïn, laõi suaát, caùch traû laõi. * Voán ñi vay: vay töø NHTM khaùc vaø NHTW. Ñaây chæ laø nguoàn voán hoã trôï cuoái cuøng cho hoaït ñoäng ngaân haøng 2. Nghieäp vuï taøi saûn coù - 29 -
30. Khaùi nieäm: nghieäp vuï taøi saûn coù laø caùc nghieäp vuï nhaèm söû duïng nguoàn voán vaøo caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng, ñöôïc theå hieän hay phaûn aùnh beân taøi saûn coù cuûa baûng toång keát taøi saûn taïo ngaân haøng. Noäi dung: * Nghieäp vuï coù ngaân quyõ: + Tieàn maët taïi ngaân quyõ: ngaân haøng phaûi duy trì moät löôïng tieàn maët döï tröõ taïi quyõ cuûa ngaân haøng ñeå ñaùp öùng nhu caàu chi traû tieàn maët hay caùc nhu caàu khoâng sinh lôïi nhöng baét buoäc phaûi döï tröõ. + Tieàn göûi taïi NHTW: bao goàm tieàn döï tröõ baét buoäc, tieàn göûi thanh toaùn. + Tieàn göûi taïi caùc ngaân haøng khaùc + Tieàn maët ñang trong quaù trình thu hoài * Nghieäp vuï taøi saûn coù tín duïng: + Theå hieän ngaân haøng söû duïng nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc cho vay caùc chuû theå coù nhu caàu ñeå thu ñöôïc tieàn laõi cho vay _ Cho vay ngaén haïn; döôùi hình thöùc chieát khaáu thöông phieáu vaø caùc giaáy tôø coù giaù, tín duïng thaáu chi, ñeå ñaùp öùng nhu caàu voán taïm thôøi thieáu huït. _ Cho vay trung vaø daøi haïn: ñeå taøi trôï ñaàu tö hoaëc mua saém taøi saûn coá ñònh. + Ñaây laø nghieäp vuï söû duïng voán chieám tyû troïng chuû yeáu ñoàng thôøi mang laïi nguoàn lôïi lôùn raát quan taâm khai thaùc. * Nghieäp vuï taøi saûn coù ñaàu tö, huøn voán lieân doanh, lieân keát: + Ñaàu tö voán vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn + Goùp voán lieân doanh: vôùi NHTM khaùc hay vôùi doanh nghieäp Nghieäp vuï naøy coù tính loûng keùm luaät phaùp quy ñònh haïn möùc nhaát ñònh * Nghieäp vuï taøi saûn coù khaùc: Phuïc vuï hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng Trong caùc nghieäp vuï taøi saûn coù, nghieäp vuï tín duïng laø sinh lôïi chuû yeáu nghieäp vuï coù ñaàu tö. Tuy nhieân, nghieäp vuï ngaân quyõ laø caàn thieát ñeå ñaûm baûo cho hoaït ñoäng NHTM. 3. Moái quan heä Treân cô sôû nguoàn voán ñöôïc hình thaønh töø nghieäp vuï taøi saûn nôï, NHTM söû duïng caùc nghieäp vuï taøi saûn coù. CAÂU 33 Trình baøy cô cheá vaø quaù trình taïo tieàn toái ña cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi. Moät ngaân haøng thöông maïi coù khaû naêng taïo tieàn khoâng? 1. Cô cheá vaø quaù trình taïo tieàn toái ña Cô sôû hình thaønh: Xuaát phaùt töø chöùc naêng trung gian tín duïng vaø trung gian thanh toaùn. Noäi dung: Treân cô sôû tieàn göûi huy ñoäng ñöôïc, heä thoáng ngaân haøng thöông maïi thoâng qua heä thoáng cho vay vaø thanh toaùn baèng chuyeån khoaûn thì coù theå taïo ra moät löôïng tieàn göûi môùi gaáp nhieàu laàn löôïng tieàn göûi ban ñaàu. Do ñoù, taïo theâm buùt teä cho löu thoâng. Khaû naêng taïo tieàn göûi toái ña vaø taïo buùt teä toái ña ñöôïc theå hieän thoâng qua phöông trình sau: D = M x (1/rr – 1) (taïo buùt teä) D =M x 1/ rr (môû roäng tieàn gôû) D: toång soá tieàn göûi môû roäng M: tieàn göûi ban ñaàu rr: tyû leä döï tröõ baét buoäc D: soá tieàn buùt teä taïo ñöôïc theâm n = 1/rr : heä soá môû roäng tieàn göûi k = 1/rr – 1 : heä soá taïo buùt teä - 30 -
31. Ñieàu kieän taïo buùt teä toái ña: Khaû naêng taïo buùt teä toái ña cuûa ngaân haøng thöông maïi phuï thuoäc 3 ñieàu kieän sau: _ Phaûi cho vay vaø thanh toaùn 100% baèng chuyeån khoaûn _ Phaûi cho vay 100% soá dö döï tröõ, khoâng coù döï tröõ thöøa _ Phaûi cho vay thoâng qua nhieàu heä thoáng ngaân haøng, khoâng bò ngaét quaõng. Moät ngaân haøng thöông maïi vaãn coù khaû naêng taïo buùt teä nhöng soá löôïng ít vaø giôùi haïn vì khoâng phaûi taát caû caùc khaùch haøng tham gia ñeàu coù taøi khoaûn taïi cuøng moät ngaân haøng, ñieàu naøy vi phaïm ñieàu kieän 3 cuûa ñieàu kieän taïo buùt teä toái ña vì theá cho vay vaø thanh toaùn bò ngaét quaõng. CAÂU 34 Phaân tích nhöõng ñieàu kieän cho pheùp heä thoáng ngaân haøng thöông maïi taïo tieàn toái ña? Trong tröôøng hôïp caùc ñieàu kieän khoâng ñöôïc thoaû maõn thì khaû naêng taïo tieàn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi coù theå ñaït nhö theá naøo 1. Phaân tích nhöõng ñieàu kieän cho pheùp ngaân haøng thöông maïi taïo tieàn toái ña (caâu 33). 2. Tröôøng hôïp caùc ñieàu kieän khoâng ñöôïc thoaû maõn thì khaû naêng taïo tieàn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi coù theå ñaït nhö theá naøo? Xeùt ví duï: Caùc theá heä Soá tieàn Soá tieàn Soá tieàn cho NHTM göûi ban döï tröõ baét vay ñaàu buoäc 1 1000 100 900 2 900 90 810 3 810 81 729 Toång coäng 10 000 1 000 9 000 Toång soá tieàn göûi moå roäng toái ña = 10 000 - Ñieàu kieän 1: Giaû söû ñeán ngaân haøng 2, chæ cho vay 800, göûi laïi 100 soá tieàn göûi môû roäng: 1 800 < 1 900 : toái ña - Ñieàu kieän 2: Ngaân haøng 2 khoâng cho vay heá baèng chuyeån khoaûn 100 tieàn maët, 800 chuyeån khoaûn soá tieàn göûi môû roäng: 1 800 < 1 900 : toái ña - Ñieàu kieän 3: Neáu quaù trình môû roïng tieàn göûi chæ ñeán ngaân haøng 2, vì moät lyù do gì ñoù, ngaân haøng 3 khoâng tham gia D= 1 900 < 2 710 : toái ña Tröôøng hôïp caùc ñieàu kieän khoâng ñöôïc thoaû maõn thì khaû naêng taïo tieàn cuûa heä thoáng NHTM khoâng toái ña, chæ döøng laïi moät möùc giôùi haïn nhaát ñònh. CAÂU 35 Phaân tích nhöõng ñieàu kieän cho pheùp heä thoáng ngaân haøng thöông maïi taïo tieàn toái ña. Ngaân haøng trung öông coù theå khoáng cheá khaû naêng taïo tieàn cuûa ngaân haøng thöông maïi nhö theá naøo? 1. Phaân tích nhöõng ñieàu kieän cho pheùp ngaân haøng thöông maïi taïo tieàn toái ña Ta coù: D = M x 1/ (rr + re + rc) Trong ñoù: D: toång soá tieàn göûi môû roäng M: soá tieàn göûi ban ñaàu M = 1/(rr + re + rc) : heä soá nhaân tieàn göûi môû roäng rr : tyû leä döï tröõ baét buoäc - 31 -
32. re : tyû leä döï tröõ thöøa rc : tyû leä tieàn maët treân tieàn göûi thanh toaùn M: coá ñònh , r r : coá ñònh ñeå D Max thì 1/ (rr + re + rc) max (rr + re + rc) min, maø rr coá ñònh (re + rc) min re = 0 ; rc = 0 re = 0 : nghóa laø cho vay vaø thanh toaùn 100% baèng chuyeån khoaûn, khoâng coù tieàn maët rc = 0 : nghóa laø hoaøn toaøn khoâng coù döï tröõ thöøa, cho vay 100% soá dö döï tröõ Vaø taát caû caùc ngaân haøng trong heä thoáng ngaân haøng thöông maïi tham gia, khoâng bò ngaét quaõng. Giaû söû soá tieàn göûi chæ döøng laïi ôû ngaân haøng thöông maïi theå heä thöù 3 thì soá tieàn göûi môû roäng chæ giôùi haïn ñeán ñoù vaø khoâng theå taïo tieàn toái ña. 2. Ngaân haøng trung öông khoáng cheá khaû naêng taïo tieàn cuûa ngaân haøng thöông maïi Moät trong nhöõng chöùc naêng cuûa NHTW laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng. Vôùi chöùc naêng naøy, NHTW coù khaû naêng khoáng cheá khaû naêng taïo tieàn cuûa NHTM thoâng qua caùc coâng cuï chính saùch tieàn teä ñieàu tieát khoái löôïng tieàn cung öùng cho neàn kinh teá nhö haïn möùc tín duïng, laõi suaát, tyû giaù, döï tröõ baét buoäc, taùi caáp voán, Cuï theå: _ NHTW aán ñònh möùc döï tröõ baét buoäc, döï tröõ baét buoäc laøm giaûm ñi moät khoái löôïng lôn voán khaû duïng töông öùng aûn höôûng tröïc tieáp ñeán khaû naêng môû roäng cho vay. Vì theá neáu taêng döï tröõ baét buoäc ñieàu naøy coù nghóa thu heïp khaû naêng taïo tieàn cuûa NHTM. _ NHTW seõ taùc ñoäng tôùi laõi suaát cho vay, laõi suaát tieàn göûi cuûa NHTM baèng vieäc ñieàu chænh laõi suaát tín duïng vaø caáp tín duïng thoâng qua vieäc taùi caáp voán cho NHTM. _ NHTW aán ñònh haïn möùc tín duïng ñöôïc pheùp caáp ra tieàn teä cuûa NHTM. CAÂU 36 Trình baøy cô caáu nguoàn voán cuûa ngaân haøng thöông maïi vaø giaûi thích yù nghóa cuûa töøng nguoàn voán trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Ñeå khoûi taêng nguoàn voán huy ñoäng, ngaân haøng coù theå aùp duïng nhöõng giaûi phaùp naøo? 1.Trình baøy cô caáu nguoàn voán vaø giaûi thích yù nghóa * Voán töï coù: chieám tyû troïng nhoû, oån ñònh, coù yù nghóa trong vieäc kinh doanh ngaân haøng goàm: + Voán ñieàu leä: Laø voán rieâng cuûa ngaân haøng do caùc chuû sôû höõu ñoùng goùp vaø ñöôïc ghi trong ñieàu leä hoaït ñoäng cuûa NHTM. Voán ñieàu leä toái thieåu phaûi baèng möùc voán phaùp danh. Tuøy theo loaïi hình ngaân haøng maø caùc chuû theå goùp voán khaùc nhau: vôùi ngaân haøng tö nhaân, ñoù laø voán rieâng cuûa moät nhaø doanh nghieäp ñaàu tö; vôùi ngaân haøng coå phaån laø do phaùt haønh coå phieáu; vôùi ngaân haøng quoác doanh thì do ngaân saùch nhaø nöôùc cung caáp. Voán ñieàu leä cuûa moät ngaân haøng quy ñònh nhieàu hay ít tuyø thuoäc vaøo quy moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng. Voán naøy chuû yeáu duøng mua saém baát ñoäng saûn, ñoäng saûn, phaùt trieån kyõ thuaät nghieäp vuï ngaân haøng, huøn voán vaø lieân doanh cho vay vaø mua coå phaàn cuûa caùc toå chöùc tín duïng khaùc. Voán naøy khoâng ñöôïc duøng ñeå chia lôïi töùc, laäp quyõ khen thöôûng, phuùc lôïi. + Caùc quyõ döï tröõ taøi chính: ñöôïc trích töø lôïi nhuaän roøng haøng naêm ñeå boå sung voán töï coù, nhö: quyõ döï tröõ boå sung, voán ñieàu leä, quyõ döï tröõ döï phoøng ruûi ro, Vieäc hình thaønh caùc quyõ naøy laøm taêng voán coù ñoàng thôøi baûo ñaûm an toaøn trong kinh doanh. + Lôïi nhuaän chöa chia + Caùc quyõ khaùc chöa söû duïng: quyõ phaùt trieån nghieäp vuï ngaân haøng, quyõ khen thöôûng phuùc lôïi, YÙ nghóa: Voán naøy thöôøng aán ñònh, chieám tyû troïng nhoû trong toång nguoàn voán (khoaûng < 10%) nhöng coù vò trí quan troïng, quyeát ñònh quy moâ hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, laø cô sôû ñeå ngaân haøng tieán haønh kinh doanh, huy ñoäng voán vaø cho vay. Ñoàng thôøi ñaây coøn laø nguoàn - 32 -