Chuyên đề Quản lí nhà nước về kinh tế

Nội dung text: Chuyên đề Quản lí nhà nước về kinh tế

1. Chuyên
    QU
   N LÝ NHÀ N C V  KINH T  A. NH
   NG V N  LÝ LU N CHUNG V  QU N LÝ NHÀ N C V  KINH T 1. NH
   NG  C IM C B N C A N N KINH T TH  TR NG NH H NG XHCN VI T NAM Nn kinh t  n c ta là n n kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN. N n kinh t th  tr ng nh h ng XHCN là m t ki u t  ch c n n kinh t  mà trong ó, s v n hành c a nó v a tuân theo nh ng nguyên t !c và quy lu t c a b "n thân h# th $ng kinh t  th  tr ng, l %i v a b  chi ph $i b &i nh ng nguyên t !c và nh ng quy lu t ph "n ánh b "n ch 't xã h i hoá-xã h i ch  ngh (a. Do ó, n n kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN v a mang tính ch 't chung, ph  bi n ó là “tính kinh t  th  tr ng” v a mang tính ) c thù ó là “tính nh hu ng XHCN”. 1- Kinh t  th  tr  ng : 1.1. c tr ng c a kinh t  th  tr  ng a- Khái ni
   m kinh t  th  tr ng . Kinh t  th  tr ng là n n kinh t  v n hành theo c * ch  th  tr ng, & ó th  tr ng quy t  nh v  s "n xu 't và phân ph $i. Kinh t  th  tr ng là m t ki u t  ch c kinh t , mà trong ó, cá nhân ng i tiêu dùng và các nhà s "n xu 't-kinh doanh tác ng l +n nhau thông qua th  tr ng  xác  nh nh ng v 'n  c * b "n c a t  ch c kinh t : s "n xu 't cái gì? s"n xu 't nh  th  nào? s "n xu 't cho ai? Trong n n kinh t  th  tr ng, th  tr ng quy t  nh phân ph $i tài nguyên cho n n s "n xu 't xã h i. b- c tr ng ca kinh t  th  tr ng . - Mt là, quá trình l u thông nh ng s "n ph ,m v t ch 't và phi v t ch 't t  s"n xu 't  n tiêu dùng ph "i -c th c hi #n ch  y u b .ng ph * ng th c mua- bán. S& d ( có s  luân chuy n v t ch 't trong n n kinh t  là do có s  phân công chuyên môn hoá trong vi #c s "n xu 't ra s "n ph ,m xã h i ngày càng cao, cho nên s "n ph ,m tr c khi tr & thành h u ích trong  i s $ng xã h i c /n -c gia công qua nhi u khâu chuy n ti p nhau. Bên c %nh ó, có nh ng ng i, có nh ng doanh nghi #p, có nh ng ngành, nh ng vùng s"n xu 't d  th a s "n ph ,m này nh ng l %i thi u nh ng s "n ph ,m khác, do ó gi a chúng c 0ng c /n có s  trao  i cho nhau. 1
2. S luân chuy n v t ch 't trong quá trình s "n xu 't có th  -c th c hi #n b.ng nhi u cách: Luân chuy n n i b , luân chuy n qua mua-bán. Trong n n kinh t  th  tr ng, s "n ph ,m -c s "n xu 't ra ch  y u  trao  i thông qua th  tr ng. - Hai là: Ng i trao  i hàng hoá ph "i có quy n t  do nh 't  nh khi tham gia trao i trên th  tr ng & ba m )t sau ây: + T  do l a ch 1n n i dung s "n xu 't và trao i + T  do ch 1n $ i tác trao  i + T  do tho " thu n giá c " trao  i + T  do c %nh tranh - Ba là: Ho %t  ng mua bán -c th c hi #n th ng xuyên r ng kh !p, trên c* s & m t k t c 'u h % t /ng t $i thi u,   vi #c mua-bán di 2n ra -c thu n l-i, an toàn v i m t h# th $ng th  tr ng ngày càng /y  . - B$n là: Các $i tác ho %t  ng trong n n kinh t  th  tr ng  u theo ui l-i ích c a mình. L -i ích cá nhân là ng l c tr c ti p c a s  phát tri n kinh t. - N3m là: T  do c %nh tranh là thu c tính c a kinh t  th  tr ng, là ng l c thúc ,y s  ti n b  kinh t  và xã h i, nâng cao ch 't l -ng s "n ph ,m hàng hoá và d ch v 4, có l -i cho c " ng i s "n xu 't và ngj i tiêu dùng. - Sáu là: S  v n  ng c a các quy lu t khách quan c a th  tr ng d +n d !t hành vi, thái  ng x 5 c a các ch  th  kinh t  tham gia th  tr ng, nh  ó hình thành m t tr t t  nh 't  nh c a th  tr ng t  s "n xu 't, l u thông, phân ph $i và tiêu dùng. Mt n n kinh t  có -c nh ng ) c tr ng c * b "n trên ây -c g 1i là n n kinh t  th  tr ng. Ngày nay, cùng v i s phát tri n m %nh m 6 c a s c s "n xu 't trong t ng qu $c gia và s  h i nh p kinh t  mang tính toàn c /u ã t %o iu ki #n và kh " n 3ng vô cùng to l n  phát tri n n n kinh t  th  tr ng ) t n trình  cao-kinh t  th  tr ng hi #n % i. Kinh t  th  tr ng hi #n %i là n n kinh t  có / y  các ) c tr ng c a m t nn kinh t  th  tr ng, 7 ng th i nó còn có các )c tr ng sau ây: - Mt là, có s  th $ng nh 't m 4c tiêu kinh t  v i các m 4c tiêu chính tr -xã hi. - Hai là, có s  qu "n lý c a Nhà n c, ) c tr ng này m i hình thành & các nn kinh t  th  tr ng trong vài th p k 8 g /n ây, do nhu c /u không ch 9 c a Nhà n c-%i di #n cho l -i ích c a giai c 'p c /m quy n, mà còn do nhu c /u c a chính các thành viên, nh ng ng i tham gia kinh t  th  tr ng. 2
3. - Ba là, có s  chi ph $i m %nh m 6 c a phân công và h -p tác qu $c t , t %o ra mt n n kinh t  th  tr ng mang tính qu $c t . v -t ra kh :i biên gi i qu $c gia ng và m &, tham gia vào quá trình h i nh p kinh t  qu $c t . Quá trình h i nh p kinh t  qu $c t  gi a các qu $c gia ang di 2n ra v i quy mô ngày càng ln, t $c  ngày càng t 3ng làm cho n n kinh t  th  gi i ngày càng tr & nên m t chính th  th $ng nh 't, trong ó m ;i qu $c gia là m t b  ph n g !n bó h u c * v i các b  ph n khác. 1.2. Các lo i kinh t  th  tr  ng : Tu < theo cách ti p c n, ng i ta có th  phân lo %i kinh t  th  tr ng theo các tiêu chí khác nhau: - Theo trình  phát tri n, có: + N n kinh t  hàng hoá gi "n *n, kinh t  th  tr ng phát tri n & trình  th 'p + N n kinh t  th  tr ng hi #n % i - Theo hình th c hàng hóa, có: + N n kinh t  th tr ng v i hàng hoá truy n th $ng: Th  tr ng l * ng th c, s !t thép, x 3ng d /u + N n kinh t  th  tr ng v i hàng hoá hi #n % i: Th  tr ng v $n, th  tr ng sc lao  ng, th  tr ng công ngh # - Theo m c  t  do, có: + N n kinh t  th  tr ng t  do c %nh tranh + N n kinh t  th  tr ng có iu ti t c a nhà n c + N n kinh t  th  tr ng h ;n h -p: K t h -p s  iu ti t c a Nhà n c v i iu ti t c a “Bàn tay vô hình” là c * ch  th  tr ng - Theo m c  nhân v 3n, nhân % o c a n n kinh t  + N n kinh t  th  tr ng thu /n tuý kinh t  + N n kinh t  th  tr ng xã h i 1.3. iu ki n ra
   i c a n n kinh t  th  tr  ng a.- Phân công lao
   ng xã h i. Phân công lao ng xã h i là s  chuyên môn hoá các ho %t  ng s "n xu 't s"n ph ,m ho )c d ch v 4 theo ngành ho )c theolãnh th . Do phâncông lao ng xã h i nên d +n  n tình tr %ng v a thi u v a th a s "n ph ,m xét trong ph %m vi & m t n c và gi a các n c c /n có s  trao  i  cân b .ng. b- S xu t hi n t  h u v  t  li u s n xuát. 3
4. 1.4. Nh ng u th  và khuy t t t c  b n c a n n kinh t  th  tr  ng a- Nh ng u th : - T  ng áp ng nhu c /u, có th  thanh toán -c c a xã h i m t cách linh ho %t và h -p lý - Có kh " n 3ng huy  ng t $i a m 1i ti m n 3ng c a xã h i - T%o ra  ng l c m %nh  thúc , y ho %t  ng c a các doanh nghi #p % t hi #u qu " cao và thông qua phá s "n t %o ra c * ch  ào th "i các doanh nghi #p yu kém. - Ph "n ng nhanh, nh %y tr c các thay  i c a nhu c /u xã h i và các iu ki #n kinh t  trong n c và th  gi i. - Bu c cácdoanh nghi #p ph "i th ng xuyên h 1c h :i l +n nhau, h %n ch  các sai l /m trong kinh doanh di 2n ra trong th i gian dài và trên các quy mô l n. - T%o  ng l c thúc , y s  phát tri n nhanh chóng c a khoa h 1c-công ngh #-k= thu t, n n kinh t  n 3ng  ng và %t hi #u qu " cao. b- Nh ng khuy t t t: - ng l c l -i nhu n t %o ra môi tr ng thu n l-i d +n  n nguy c * vi ph %m pháp lu t, th * ng m %i hoá các giá tr  % o  c và i s $ng tinh th /n. - S c %nh tranh không t  ch c d +n  n m 't cân $ i v ( mô, l %m phát, th 't nghi #p, s  phát tri n có tính chu k ng, phân hoá giàu nghèo - L-i ích chung dài h %n c a xã h i không -c ch 3m lo - Mang theo các t # n %n nh  buôn gian bán l u, tham nh 0ng - Tài nguyên thiên nhiên và môi tr ng b  tàn phá m t cách có h # th $ng, nghiêm tr 1ng và lan r ng. - S"n sinh và d +n  n các cu c chi n tranh kinh t . 2- c tr ng ch  y u c a kinh t  th  tr  ng
    nh h ng XHCN  Vi t Nam Nn kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN & Vi #t Nam có các ) cc tr ng sau ây: 2.1- V h th ng m c tiêu c a n n kinh t  th  tr  ng
    nh h ng XHCN. 4
5. Tính nh h ng XHCN trong phát tri n kinh t -xã h i quy  nh quá trình phát tri n kinh t  th  tr ng & n c ta là quá trình th c hi #n m 4c tiêu phát tri n kinh t -xã h i t ng quát “Dân giàu n c m %nh, xã h i công b .ng, dân ch , v 3n minh” c 4 th  là: a-V m c tiêu kinh t -xã h i-vn hoá - Làm cho dân giàu, mà n i dung c 3n b "n c a dân giàu là m c bình quân óng góp GDP/ /u ng i t 3ng nhanh trong m t th i gian ng !n và kho "ng cách giàu nghèo trong xã h i ta ngày càng -c thu h ?p. - Làm cho n c m %nh th  hi #n & m c óng góp to l n vào ngân sách qu $c gia, & s  gia t 3ng ngành kinh t  m 0i nh 1n, & s  s 5 d 4ng ti t ki #m, có hi #u qu " các ngu 7n tài nguyên qu $c gia, & s  b "o v # môi sinh, môi tr ng, t %o m 1i iu ki #n cho khoa h 1c, công ngh # phát tri n, & kh " n 3ng thích ng c a n n kinh t  trong m 1i tình hu $ng b 't tr !c. - Làm cho xã h i công b .ng, v 3n minh th  hi #n & cách x 5 lý các quan h # l -i ích ngay trong n i b  kinh t  th  tr ng ó, & vi #c góp ph /n to l n vào vi #c gi "i quy t các v 'n  xã h i, & vi #c cung ng các hàng hoá và d ch v 4 có giá tr  không ch 9 v  kinh t  mà còn có giá tr  cao v  v 3n hoá. b- V m c tiêu chính tr  Làm cho xã h i dân ch , bi u hi #n & ch ; dân ch  hoá n n kinh t , m 1i ngu i, m1i thành ph /n kinh t  có quy n tham gia vào ho %t  ng kinh t , vào s "n xu 't- kinh doanh, có quy n s & h u v  tài s "n c a mình: quy n c a ng i s "n xu 't và tiêudùng -c b "o v  trên c * s & pháp lu t c a Nhà n c. 2.2. V  ch 
   s  h u và thành ph n kinh t . Nn kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN & Vi #t Nam có c 'u trúc t  nhi u lo %i hình, hình th c s & h u và nhi u thành ph /n kinh t . S & h u toàn dân, s & h u tp th  và s & h u t  nhân. Trong ó: ch   s & h u công c ng (công h u) v  t  li #u s "n xu 't ch  y u t ng b c -c xác l p và s 6 chi m u th  tuy #t $ i khi CNXH -c xây d ng xong v  c * b "n “ (V 3n ki #n % i hô  IX c a " ng, tr 96). “T  các hinh th c s & h u ó hình thành nên nhi u thành ph /n kinh t  v i nh ng hình th c t  ch c kinh doanh a d %ng, an xen, h ;n h -p. Các thành ph /n kinh t  u là b  ph n c 'u thành quan tr 1ng c a n n kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN, cùng phát tri n lâu dài, h -p tác và c %nh tranh lành m %nh, trong ó kinh t nhà n c gi vai trò ch  % o, kinh t  nhà n c cùng v i kinh t  t p th  ngày càng tr & thành n n t "ng v ng ch !c c a n n kinh t  qu $c dân “(V 3n ki #n % i h 1c IX c a " ng, tr 87). 2.3. V  c  ch  v n hành kinh t  C* ch  v n hành n n kinh t  tr c h t ph "i là c * ch  th  tr ng  " m b "o phân b  h -p lý các l -i ích và ngu 7n l c, kích thích phát tri n các ti m n 3ng kinh 5
6. doanh và các l c l -ng s "n xu 't, t 3ng hi #u qu " và t 3ng n 3ng su 't lao  ng xã hi. 7 ng th i, không th  ph  nh n vai trò c a Nhà n c XHCN-%i di #n l -i ích chính áng c a nhân dân lao  ng và xã h i th c hi #n vi #c qu"n lý v ( mô $ i v i kinh t  th  tr ng trên c * s & h 1c t p, v n d 4ng kinh nghi #m có ch 1n l 1c cách qu "n lý kinh t  c a các n c t  b "n ch  ngh (a, iu ch 9nh c * ch  kinh t . giáo d4c % o  c kinh doanh phù h -p; th $ng nh 't iu hành, iu ti t và h ng d +n s vn hành n n kinh t  c " n c theo úng m 4c tiêu phát tri n kinh t  xã h i. 2.4. V  hình th c phân ph i. Trong n n kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN có nhi u hình th c phân ph $i an xen, v a th c hi #n theo nguyên t 'c phân ph $i c a kinh t  th  tr ng và nguyên t !c phân ph $i c a CNXH. Trong ó, các u tiên phân ph $i theo lao  ng, theo v $n, theo tài n 3ng và hi #u qu ", 7 ng th i b "o " m s  phân ph $i công b .ng và h %n ch  b 't bình >ng xã h i. iu này v a khác v i phân ph $i theo t  b "n ca kinh t  th  tr ng thông th ng, l %i v a khác v i phân ph $i theo lao  ng mang tính bình quân trong CNXH c 0. 2.5- V nguyên t c gi i quy t các m t, các m i quan h ch  y u: Nn kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN ph "i k t h -p ngay t  / u gi a l c l-ng s "n xu 't v i quan h # s "n xu 't, b "o " m gi "i phóng l c l -ng s "n xu 't, xây dng l c l -ng s "n xu 't m i k t h -p v i c ng c $ và hoàn thi #n quan h # s "n xu 't, quan h # qu "n lý tiên ti n c a n n kinh t  th  tr ng nh .m ph 4c v 4 cho phát tri n s"n xu 't và công nghi #p hoá-hi #n % i hoá, ' t nc; gi a phát tri n s "n xu 't v i tng n c c "i thi #n và nâng cao i s $ng nhân dân, gi "i quy t v i các v 'n  xã hi và công b .ng xã h i, vi #c làm, nghèo ói, v 'n  b "o " m y t  và giáo d 4c, v'n  ng 3n ch )n các t # n %n xã h i; óng góp gi "i quy t t $t các nhi #m v 4 chính tr , xã h i, môi tr ng t %o s  phát tri n b n v ng. 2.6. V  tính c ng
    ng, tính dân t c: Kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN mang tính c ng 7 ng cao theo truy n th $ng c a xã h i Vi #t Nam, phát tri n có s  tham gia c a c ng 7 ng và có l -i ích ca c ng 7 ng, g !n bó máu thìt v i c ng 7 ng trên c * s & hài hoà l -i ích cá nhân và l -i ích c a c ng 7 ng, ch 3m lo s  làm giàu không ch 9 chú tr 1ng cho m t s $ ít ng i mà cho c " c ng 7 ng, h ng t i xây d ng m t c ng 7 ng xã h i giàu có, /y  v  v t ch 't, phong phú v  tinh th /n, công b .ng, dân ch , v 3n minh, " m b"o cu c s $ng 'm no, h %nh phúc cho m 1i ng i. 2.7. V  quan h qu c t  Kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN d a vào s  phát huy t $i a ngu 7n l c trong n c và tri #t  tranh th  ngu 7n l c ngoài n c theo ph * ng châm “K t h-p s c m %nh c a dân t c và s c m %nh c a th i % i” và s 5 d 4ng chúng m t cách h-p lý-%t hi #u qu " cao nh 't,  phát tri n n n kinh t  ' t n c v i t $c  nhanh, hi #n % i và b n v ng. 6
7. II- S c n thi t khách quan c a qu n lý nhà n c
   i v i n n kinh t  Nn kinh t  th  tr ng  nh h ng xã h i ch  ngh (a & Vi #t Nam là n n kinh t  th  tr ng có iu ti t-nn kinh t  th  tr ung có s  qu "n lý v ( mô c a Nhà n c theo nh h ng xã h i ch  ngh (a. iu ó có ngh (a là, n n kinh t  n c ta ch u s iu ti t c a th  tr ng và ch u s  iu ti t c a nhà n c (s  qu "n lý c a Nhà nc). S  qu "n lý nhà n c $ i v i n n kinh t  th  tr ng theo  nh h ng xã hi ch  ngh (a & Vi #t Nam là s  c /n thi t khách quan, vì nh ng lý do sau ây: Th  nh 't, ph "i kh !c ph 4c nh ng h %n ch  c a vi #c iu ti t c a th  tr ng, b "o "m th c hi #n m 4c tiêu phát tri n kinh t  xã h i ã  ra. S iu ti t c a th  tr ng $ i v i s  phát tri n kinh t  th t k < di #u nh ng v +n có nh ng h %n ch  c 4c b . Ví d 4 nh  v  m )t phát tri n hài hoà c a xã h i, thì b c l tính h %n ch  s  iu ti t c a th  tr ng. Th  tr ng không ph "i là n *i có th  % t -c s  hài hoà trong vi #c phân ph $i thu nh p xã h i, trong vi #c nâng cao ch 't l -ng cu c s $ng xã h i, trong vi #c phát tri n kinh t  xã h i gi a các vùng Cùng v i vi #c ó, th  tr ng c 0ng không kh !c ph 4c nh ng khuy t t t c a n n kinh t  th  tr ng, nh ng m )t trái c a n n kinh t  th  tr ng ã nêu & trên. T 't c " iu ó không phù h -p và c "n tr  vi #c th c hi #n / y  nh ng m 4c tiêu phát tri n kinh t -xã h i ã  ra. Cho nên trong quá trình v n hành kinh t , s  qu "n lý nhà n c $ i v i kinh t  th  tr ng theo nh h ng xã h i ch  ngh (a là c /n thi t  kh !c ph 4c nh ng h %n ch , b  sung ch ; h ng c a s  iu ti t c a trh  tr ng, " m b "o m 4c tiêu phát tri n kinh t xã h i. ó c 0ng là th c hi #n nhi #m v 4 hàng /u c a quàn lý nhà n c v  kinh t. Th  hai: B .ng quy n l c, chính sách và s c m %nh kinh t  c a mình. Nhà nc ph "i gi "i quy t nh ng mâu thu +n l -i ích kinh t  ph $ bi n, th ng xuyên và c* b "n trong n n kinh t  qu $c dân. Trong quá trình ho %t  ng kinh t , con ng i có m $i quan h # v i nhau. L -i ích kinh t  là bi u hi #n c 4 th  c a m $i quan h # ó. M 1i th  mà con ng i ph 'n 'u  n liên quan n l -i ích c a mình. Trong n n kinh t  th  tr ng, m 1i $ i tác u hng t i l -i ích kinh t  riêng c a mình. Nh ng, kh $i l -ng kinh t  thì có h%n và không th  chia  u cho m 1i ng i, n u x ,y ra s  tranh giành v  l -i ích và t  ó phát sinh ra nh ng mâu thu +n v  l -i ích. Trong n n kinh t  th  tr ng có nh ng lo %i mâu thu +n c * b "n sau ây: - Mâu thu +n gi a các doanh nghi #p v i nhau trên th * ng tr ng. - Mâu thu +n gi a ch  và th - trong các doanh nghi #p - Mâu thu +n gi a ng i s "n xu 't kinh doanh v i toàn th  c ng 7 ng trong vi #c s 5 d 4ng tài nguyên và môi tr ng, không tính n l -i ích chung trong vi #c h1 cung ng nh ng hàng hoá và d ch v 4 kém ch 't l -ng, e do % s c kho @ c ng 7
8. 7ng: trong vi #c xâm h %i tr t t , an toàn xã h i, e do % an ninh qu $c gia vì ho %t ng s "n xu 't kinh doanh c a mình. - Ngoài ra, còn nhi u mâu thu +n khác n a nh  mâu thu +n v  l -i ích kinh t  gi a cá nhân; công dân v i Nhà n c, gi a các  a ph * ng v i nhau, gi a các ngành, các c 'p v i nhau trong quá trình ho %t  ng kinh t  c a ' t n c. - Nh ng mâu thu +n này có tính ph  bi n, th ng xuyên và có tính c 3n b "n vì liên quan n quy n l -i “v  s $ng-ch t c a con ng i”.  n s  n  nh kinh t -xã hi. Ch 9 có nhà n c m i có th  gi "i quy t -c các mâu thuãn ó, iu hoà l -i ích c a các bên. - Th  ba, tính khó kh 3n ph c t %p c a s  nghi #p kinh t   th c hi #n b 't k < m t ho %t  ng nào c 0ng ph "i gi "i áp các câu h :i: Có mu $n làm không? Có bi t làm không? Có ph * ng ti #n  th c hi #n không? Có hoàn c "nh  làm không? Ngh (a là, c /n có nh ng iu ki #n ch  quan và khách quan t * ng ng. Nói c 4 th  và  hi u, làm kinh t  nh 't là làm gi /u ph "i có ít nh 't các iu kiên: ý chí làm giàu, trí th c làm giàu, ph * ng ti #n s "n xu 't kinh doanh và môi tr ng kinh doanh. Không ph "i công dân nào c 0ng có  các iu ki #n trên  ti n hành làm kinh t , làm giàu. S  can thi #p c a nhà n c r 't c /n thi t trong vi #c h ; tr - công dân có nh ng iu ki #nc /n thi t th c hi #n s  nghi #p kinh t . Th  t , tính giai c 'p trong kinh t  và b "n ch 't giai c 'p c a nhà n c Nhà n c hình thành t  khi xã h i có giai c 'p. Nhà n c bao gi  c 0ng % i di #n l -i ích ca giai c 'p th $ng tr  nh 't  nh trong ó có l -i ích kinh t . Nhà n c xã h i ch  ngh (a Vi #t Nam % i di #n cho l -i ích dân t c và nhân dân, Nhà n c ca ta là nhà n c c a dân, do dân và vì dân. M 4c tiêu phát tri n kinh t  - xã h i do Nhà n c ta xác  nh và qu "n lý ch 9 % o là nh .m cu $i cùng em l %i l -i ích v t ch 't và tinh th /n cho nhân dân. Tuy vây, trong n n kinh t  nhi u thành ph /n, m & c5a v i n c ngoài, không ph "i lúc nào l -i ích kinh t  c a các bên c 0ng luôn luôn nh 't trí. Vì v y, xu 't hi #n xu h ng v a h -p tác, v a ' u tranh trong quá trình ho %t  ng kinh t  trên các m )t quan h # s & h u, quan h # qu "n lý, quan h # phân ph $i. Trong cu c ' u tranh trên m )t tr n kinh t . Nhà n c ta ph "i th  hi #n b "n ch 't giai c 'p c a mình  b "o v # l -i ích c a dân t c và c a nhân dân ta. Ch 9 có Nhà n c m i có th  làm -c iu ó. Nh  v y là, trong quá trình phát tri n kinh t , Nhà n c ta ã th  hi #n b "n ch 't giai c 'p c a mình. B$n lý do ch  y u trên ây chính là s  c /n thi t khách quan c a Nhà n c $i v i n n kinh t  th  tr ng  nh h ng xã h i ch  ngh (a & Vi #t Nam. III- CÁC CH C N NG QU
   N LÝ KINH T  C A NHÀ N C 1- nh h ng s phát tri n c a n n kinh t  8
9. 1.1 Khái ni m: nh h ng s  phát tri n kinh t  là xác nh con ng và h ng s  v n ng c a n n kinh t  nh .m % t n m t ích nh 't  nh (g 1i là m 4c tiêu) c 3n c  vào )c im kinh t , xã h i c a ' t n c trong t ng th i k < nh 't  nh (cách i, bc i c 4 th , trình t  th i gian cho t ng b c i  % t -c m 4c tiêu) 1.2- S c n thi t khách quan c a ch c n ng
    nh h ng phát tri n n n kinh t . S v n hành c a n n kinh t  th  tr ng mang tính t  phát v  tính không xác nh r 't l n. Do ó Nhà n c ph "i th c hi #n ch c n 3ng,  nh h ng phát tri n nn kinh t  c a mình. iu này không ch 9 c /n thi t $ i v i s  phát tri n kinh t chung mà còn c /n thi t cho vi #c s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p. iu này s 6 t %o cho các c * s & s "n xu 't kinh doanh d  oán -c s  bi n  i c a th  tr ng, t  ó n !m l 'y c * h i trong s "n xu 't kinh doanh c 0ng nh  l ng tr c nh ng b 't l -i có th  x,y ra, h %n ch  nh ng b 't l -i có th  x ,y ra trong c * ch  th  tr ng, kh !c ph 4c nh ng ngành phát tri n t  phát không phù h -p v i l -i ích xã hi, , y m %nh nh ng ngành m 0i nh 1n. 1.3. Ph m vi
    nh h ng phát tri n n n kinh t  bao g m: - Toàn b  n n kinh t  - Các ngành kinh t  - Các vùng kinh t  - Các thành ph /n kinh t  Nhà n c không có ch c n 3ng  nh h ng phát tri n cho t ng doanh nghi #p ngoài nhà n c mà c 3n c  vào nh h ng phát tri n c a n n kinh t , các doanh nghi #p t  xác  nh h ng phát tri n c a mình. 1.4. N i dung
    nh h ng phát tri n n n kinh t  Ch c n 3ng  nh h ng có th  khái quát thành nh ng n i dung ch  y u sau ây: - Xác nh m 4c tiêu chung dài h %n. M 4c tiêu này là cái ích trong m t t * ng lai xa, có th  vài ch 4c n 3m ho )c xa h *n. - Xác nh m 4c tiêu trong t ng th i k < (có th  là 10, 15, 20 n 3m) -c xác nh trong chi n l -c phát tri n kinh t  xã h i và -c th  hi #n trong k  ho %ch 5 n3m, k  ho %ch 3 n 3m, k  ho %ch hàng n 3m. - Xác nh th  t  u tiên các m 4c tiêu - Xác nh các gi "i pháp  % t -c m 4c tiêu 1.5. Công c  th  hi n ch c n ng c a Nhà n c v 
    nh h ng phát tri n kinh t  9
10. - Chi n l -c phát tri n kinh t  xã h i - Quy ho %ch t ng th  phát tri n kinh t  xã h i - K ho %ch phát tri n kinh t  xã h i (dài h %n, trung h %n, ng !n h %n) - Các ch * ng trình m 4c tiêu phát tri n kinh t  xã h i - Các d  án u tiên phát tri n kinh t  xã h i - Các chi n l -c, quy ho %ch, k  ho %ch, ch * ng trình d  án phát tri n c 0ng dùng cho vi #c  nh h ng phát tri n các ngành, các vùng lãnh th . 1.6. Nhi m v  c a Nhà n c
     th c hi n ch c n ng
     nh h ng phát tri n. Nhà n c ph "i ti n hành các công vi #c sau: - Phân tích ánh giá th c tr %ng c a n n kinh t  hiên nay, nh ng nhân t $ trong nc và qu $c t  có "nh h &ng  n s  phát tri n hi #n t %i và t * ng lai c a n n kinh t  n c nhà. - D báo phát tri n kinh t  - Ho %ch  nh phát tri n kinh t , bao g 7m: + Xây d ng ng l $i phát tri n kinh t -xã h i + Ho %ch  nh chi n l -c phát tri n kinh t -xã h i + Ho %ch  nh chính sách phát tri n kinh t -xã h i + Ho %ch  nh phát tri n ngành, vùng, a ph * ng + L p ch * ng trình m 4c tiêu và d  án  phát tri n 2. T o l p môi tr  ng cho s  phát tri n kinh t  2.1. Khái ni m v  môi tr  ng cho s phát tri n kinh t  Môi tr ng cho s  phát tri n kinh t  là t p h -p các y u t $, các iu ki #n t %o nên khung c "nh t 7n t %i và phát tri n c a n n kinh t . nói cách khác, là t ng th  các y u t $ và iu ki #n khách quan, ch  quan; bên ngoài, bên trong; có m $i liên h# m t thi t v i nhau, "nh h &ng tr c ti p hay gián ti p  n vi #c phát tri n kinh t và quy t  nh  n hi #u qu " kinh t . Mt môi tr ng thu n l -i -c coi là b # phóng, là im t a v ng ch !c cho s  phát tri n c a n n kinh t  nói chung và cho ho %t  ng s "n xu 't-kinh doanh c a các doanh nghi #p nói riêng; ng -c l %i, môi tr ng kinh doanh không thu n l -i không nh ng s6 kìm hãm, c "n tr & mà còn làm cho n n kinh t  lâm vào tình tr %ng kh ng ho "ng, trì tr # và các doanh nghi #p r *i vào tình tr %ng phá s "n hàng lo %t. 10
11. Vì v y, vi #c t %o l p môi tr ng cho s  phát tri n kinh t  chung c a ' t n c và cho s  phát tri n s "n xu 't-kinh doanh c a doanh nghi #p là m t ch c n 3ng qu "n lý kinh t  c a Nhà n c. 2.2. Các lo i môi tr  ng c n thi t cho s phát tri n c a n n kinh t . a- Môi tr  ng kinh t  Môi tr ng kinh t  là m t b  ph n c a môi tr ng v ( mô. Môi tr ng kinh t  -c hi u là m t h # th $ng hoàn c "nh kinh t  -c c 'u t %o nên b &i m t lo %t nhân t$ kinh t . Các nhân t $ thu c v  c /u nh  s c mua c a xã h i và các nhân t $ thu c v cung nh  s c cung c 'p c a n n s "n xu 't xã h i có ý ngh (a quy t  nh $ i v i s phát tri n kinh t . - $i v i s c mua c a xã h i. Nhà n c ph "i có: + Chính sách nâng cao thu nh p dân c  + Chính sách giá c " h -p lý + Chính sách ti t ki #m và tín d 4ng c /n thi t + Chính sách ti n t # n  nh, tránh l %m phát - $i v i s c cung c a xã h i, Nhà n c c /n ph "i có: + Chính sách h 'p d +n $ i v i / u t  c a các doanh nhân trong n c và n c ngoài  phát tri n s "n xu 't kinh doanh + Chính sách /u t  xây d ng c * s & h % t /ng k = thu t ph 4c v 4 cho xu 't kinh doanh, giao l u hàng hoá. Yêu c /u chung c 3n b "n nh 't $ i v i môi tr ng kinh t  là n  nh, ) c bi #t là gía c " và ti n t #. Giá c " không leo thang, ti n t # không l %m phát l n. b.- Môi tr  ng pháp lý Môi tr ng pháp lý là t ng th  các hoàn c "nh lu t  nh -c Nhà n c t %o ra  iu ti t s  phát tri n kinh t , b !t bu c các ch  th  kinh t  thu c các thành ph /n ho %t  ng trong n n kinh t  th  tr ng ph "i tuân theo. Môi tr ng càng rõ ràng, chính xác, bình >ng càng t %o ra cho s  ho %t  ng s"n xu 't kinh doanh tránh sai ph %m, b "o v # quy n l -i chính áng c a ng i s "n xu 't và ng i tiêu dùng. Nhà n c c /n t %o ra môi tr ng pháp lý nh 't quán 7 ng b  t  vi #c xây d ng Hi n pháp, các Lu t và các v 3n b "n du i lu t  làm c 3n c  pháp lý cho m 1i ho %t ng kinh t . Do ó: - ng l $i phát tri n kinh t  c a " ng, các chính sách kinh t  c a Nhà n c ph "i -c th  ch  hoá. 11
12. - Công tác l p pháp, l p quy, xây d ng các lu t kinh t  c /n -c nhà n c ti p t 4c ti n hành, hoàn thi #n các lu t kinh t  ã ban hành, xây d ng và ban hành các lu t kinh t  m i. c- Môi tr  ng chính tr . Môi tr ng chính tr  là t  h -p các hoàn c "nh chính tr , nó -c t %o b &i thái  chính tr  nhà n c và c a các t  ch c chính tr , t * ng quan gi a các t /ng l p trong xã h i, là s  n  nh chính tr   phát tri n. Môi tr ng chính tr  có "nh h ng l n  n s  phát tri n c a n n kinh t  và n ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p. Do v y, Nhà n c ta ph "i t %o ra môi tr ng chính tr  n  nh, r ng m & cho s  phát tri n kinh t , t %o s  thu n l -i t $i a cho phát tri n n n kinh t  ' t n c, và cho s  ho %t  ng s "n xu 't-kinh doanh c a các doanh nghi #p. Vi #c t %o l p môi tr ng chính tr  ph "i th c hi #n trên c * s & gi v ng  c l p dân t c, th  ch  chính tr  dân ch , th  ch  kinh t  có phù h -p $ i v i kinh t  th  tr ng, bình >ng $ i v i m 1i thành ph /n kinh t , tôn vinh các doanh nhân, các t ch c, chính tr  và xã h i, ng h  doanh nhân làm giàu chính áng và b "o v # quy n l -i chính áng c a ng i lao  ng. d- Môi tr  ng v n hoá-xã h i. Môi tr ng v 3n hoá-xã h i có "nh h &ng r 't l n  n vi #c phát tri n c a n n kinh t  nói chung,  n s  s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p nói riêng. Môi tr ng v 3n hoá là không gian v 3n hoá -c t %o nên b &i các quan ni #m v  giá tr , n p s $ng, cách ng x 5, tín ng Ang, h ng thú, ph * ng th c h 1at  ng, phong t 4c t p quán và thói quen. Môi tr ng xã h i là t ng th  các m $i quan h # gi a ng i v i ng i do lu t l#, các th  ch , các cam k t, các quy  nh c a c 'p trên c a các t  ch c, c a các cu c h 1p c 'p qu $c t  và qu $c gia, c a các c * quan, làng xã, các t  ch c tôn giáov.v Môi tr ng v 3n hoá-xã h i "nh h &ng  n tâm lý, n thái  ,  n hành vi và n s  ham nu $n c a con ng i. Trong quá trình phát tri n kinh t  và phát tri n s "n xu 't kinh doanh luôn ph "i tính n môi tr ng v 3n hoá-xã h i. Nhà n c ph "i t %o ra môi tr ng v 3n hoá-xã hi a d %ng;  m à b "n s !c dân t c c a c " dân t c Vi #t Nam và c a riêng t ng dân t c s $ng trên lãnh th  Vi #t Nam, quý tr 1ng, gi gìn, phát huy v 3n hoá truy n th $ng t $t ? p và ti p thu n n v 3n hoá hi #n % i m t cách phù h -p, tôn tr 1ng và ti p thu tinh hoa c a n n v 3n hoá th  gi i, xây dng n n v 3n hoá m i thích ng vi s  phát tri n kinh t  và s "n xu 't kinh doanh. e- Môi tr  ng sinh thái. 12
13. Môi tr ng sinh thái hi u m t cách thông th ng, là m t không gian bao g 7m các y u t $, tr c h t là các y u t $ t  nhiên, g !n k t v i nhau và t %o iu ki #n cho s s $ng c a con ng i và sinh v t. Chúng là nh ng iu ki #n / u tiên c /n ph "i có  con ng i và sinh v t s $ng và d a vào chúng, con ng i m i ti n hành lao ng s "n xu 't  t 7n t %i và phát tri n nh  không khí  th &; n c  u $ng; ' t  xây d ng, tr 7ng tr 1t và ch 3n nuôi; tài nguyên khoáng s "n làm nguyên li #u, ho )c nh ng th  v t li #u  ph 4c v 4 cu c s $ng hàng ngày, c "nh quan thiên nhiên  h&ng ngo %n v.v Môi tr ng sinh thái có "nh h &ng l n  n s  phát tri n n n kinh t  c a ' t nc và ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh c a doanh nghi #p. Nhà n c ph "i t %o ra môi tr ng sinh thái xanh, s %ch, ? p, a d %ng sinh h 1c, bn v ng  b "o " m n n kinh t  phát tri n b n v ng. Nhà n c ph "i có bi #n pháp ch $ng ô nhi 2m, ch $ng h y ho %i môi tr ng t  nhiên sinh thái, c "nh quan thiên nhiên b .ng các bi #p pháp và các chính sách b "o v #, hoàn thi #n môi tr ng sinh thái. f- Môi tr  ng k  thu t. Môi tr ng k = thu t là không gian khoa h 1c công ngh # bao g 7m các y u t $ v  s$ l -ng, tính ch 't và trình  c a các ngành khoa h 1c công ngh #: v  nghiên cu, ng d 4ng các thành t u khoa h 1c công ngh # vào s "n xu 't; v  chuy n giao khoa h 1c công ngh # v.v Ngày nay, khoa h 1c công ngh # ã phát tri n v i t $c  cao. Nh ng thành t u khoa h 1c công ngh # trong nhi u l (nh v c ã xu 't hi #n. Ti n b  khoa h 1c công ngh # ã m & ra môi tr ng r ng l n cho nhu c /u c a con ng i. Chúng ta không th  không tính  n "nh h &ng c a khoa h 1c công ngh #  n s  phát tri n c a n n kinh t  hi #n % i,  n quá trình s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p. Nhà n c b .ng chính sách c a mình ph "i t %o ra m t môi tr ng k = thu t hi #n %i, thích h -p, thi t th c ph 4c v 4 cho s  phát tri n c a n n kinh t  n c ta. g- Môi tr  ng dân s  Môi tr ng dân s $ là h # th $ng các y u t $ t %o thành không gian dân s $, bao g7m quy mô dân s $, c * c 'u dân s $, s  di chuy n dân s $, t $c  gia t 3ng dân s $ và ch 't l -ng dân s $. Môi tr ng dân s $ là m t trong nh ng môi tr ng phát tri n kinh t . Trong quá trình phát tri n kinh t , con ng i óng vai trò hai m )t: - Mt m )t là ng i h &ng th 4 (ng i tiêu dùng) - M)t khác: Là ng i s "n xu 't, quy t  nh quá trình bi n  i và phát tri n s "n xu 't, t c là cho s  phát tri n kinh t . 13
14. Nhà n c ph "i t %o ra m t môi tr ng dân s $ h -p lý cho phát tri n kinh t  bao g7m các y u t $ s $ l -ng và ch 't l -ng dân s $, c * c 'u dân s $. Nhà n c ph "i có chính sách iu ti t s  gia t 3ng dân s $ v i t 8 l # h -p lý, thích h -p v i t $c  t 3ng tr &ng kinh t ; nâng cao ch 't l -ng dân s $ trên c * s & nâng cao ch 9 s $ H.D.I (Human development index) b $ trí dân c  h -p lý gi a các vùng, )c bi #t gi a ô th  và nông thôn, phù h -p v i quá trình công ngh #ip hoá và hi #n % i hoá. h- Môi tr  ng qu c t . Môi tr ng qu $c t  là không gian kinh t  có tính toàn c /u, bao g 7m các y u t$ có liên quan n các ho %t  ng qu $c t , trong ó có ho %t  ng kinh t  qu $c t . Môi tr ng qu $c t  là iu ki #n bên ngoài c a s  phát tri n c a n n kinh t  't n c. Nó có th  tác  ng tích c c ho )c tiêu c c  n s  phát tri n c a n n kinh t ,  n s  s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p. iu ó tu < thu c và tính ch 't c a môi tr ng qu $c t  thu n l -i hay không thuân l -i cho s  phát tri n. Môi tr ng qu $c t  c /n -c Nhà n c t %o ra là môi tr ng hoà bình và quan h# qu $c t  thu n l -i cho s  phát tri n kinh t . V i tính toán “Gi v ng môi tr ng hoà bình, phát tri n quan h # trên tinh th /n s Bn sàng là b %n và là $i tác tin cy c a t 't c " các n c trong c ng 7 ng th  gi i, ph 'n ' u vì hoà bình, c l p h-p tác và phát tri n “( trích “Nâng cao n 3ng l c lãnh %o và s c chi n ' u c a "ng, phát huy s c m %nh toàn dân t c, , y m %nh s  nghi #p  i m i m t cách toàn di #n và 7ng b ”. Phát tri n c a T ng Bí th  Nông c m %nh, b  m %c H i ngh  l /n th  11 Ban ch 'p hành TW khoá IX, Hà N i m i 26/2005, s $ 12916). Nhà n c ch   ng t %o môi tr ng hoà bình, ti p t 4c m & r ng và t 3ng c ng quan h # h u ngh  và h -p tác cùng có l -i, th c hi #n có hi #u qu " quan h # h -p tác kinh t  qu $c t , t %o iu ki #n qu $c t  thu n l -i h *n n a  , y m %nh phát tri n kinh t  xã h i, gi v ng  c l p, ch  quy n, toàn v ?n lãnh th , b "o v # v ng ch !c T qu $c, 7 ng th i góp ph /n tích c c vào cu c ' u tranh chung c a nhân dân th  gi i vì hoà bình, c l p dân t c, dân ch  và ti n b  xã h i. C 4 th  tr c m !t, Nhà n c ph "i th c hi #n / y  các cam k t qu $c t  trong ó có nh ng cam k t kinh t , th c hi #n AFTA, tham gia t  ch c WT0, m& r ng th  tr ng xu 't nh p kh ,u v i các n c EU, B !c M =, Nam M =, Châu Phi và các n c Châu á, Trung qu $c, Nh t b "n, n  và các n c kh $i ASEAN và tranh th  s  tr - l c qu $c t  cho s  phát tri n kinh t . 2.3. Nh ng
    iu nhà n c ph i làm
     t o l p các môi tr  ng :  t %o l p các môi tr ng, Nhà n c c /n t p trung t $t các v 'n  sau: - "m b "o s  n  nh v  chính tr  và an ninh qu $c phòng, m & r ng quan h # $i ngo %i, trong ó có quan h # kinh t  $ i ngo %i. - Xây d ng và th c thi m t cách nh 't quán các chính sách kinh t -xã h i theo hng  i m i và chính sách dân s $ h -p lý. 14
15. - Xây d ng và không ng ng hoàn thi #n h # th $ng pháp lu t - Xây d ng m i và nâng c 'p c * s & h % t /ng, b "o " m iu ki #n c * b "n cho ho %t  ng kinh t  có hi #u qu ": giao thông, i#n n c, thông tin, d  tr qu $c gia. - Xây d ng cho -c m t n n v 3n hoá trong n n kinh t  th  tr ng  nh hng XHCN trên c * s & gi v ng b "n s !c v 3n hoá dân t c và th a k  tinh hoa v3n hoá c a nhân lo %i. - Xây d ng m t n n khoa h 1c-k= thu t và công ngh # tiên ti n c /n thit và phù h-p, áp ng yêu c /u c a s  phát tri n c a n n kinh t  và s "n xu 't kinh doanh ca các doanh nghi #p, c "i cách n n giáo d 4c  ào t %o ngu 7n nhân l c có k = thu t và trí tu # ph 4c v 4 cho s  phát tri n kinh t . - Xây d ng và th c thi chính sách và pháp lu t v  b "o v # và s 5 d 4ngcó hi #u qu " tài nguyên thiên nhiên c a ' t n c, b "o v # và hoàn thi #n môi tr ng t  nhiên, sinh thái. 3. iu ti t s ho t
    ng c a nèn kinh t . 3.1. Khái ni m. Nhà n c iu ti t s  ho %t  ng c a n n kinh t  là nhà n c s 5 d 4ng quy n n3ng chi ph $i c a mình lên các hành vi kinh t  c a các ch  th  trong n n kinh t  th  tr ng, ng 3n ch )n các tác  ng tiêu c c  n quá trình ho %t  ng kinh t , ràng bu c chúng ph "i tuân th  các quy t !c ho %t  ng kinh t  ã nh s Bn nh .m b "o "m s  phát tri n bình th ng c a n n kinh t . iu ti t s  ho %t  ng c a n n kinh t  và iu ch 9nh s  ho %t  ng kinh t  là hai m )t c a m t quá trình phát tri n kinh t . Nh ng iu ch 9nh không gi $ng v i iu ti t, iu ch 9nh là s 5a  i l %i, s !p x p l %i cho úng, nh  iu ch 9nh t $c  phát tri n quá nóng c a n n kinh t ; iu ch 9nh l %i s  b $ trí không h -p lý c a các nhà máy ng, iu ch 9nh th  l # ' u th /u, iu ch 9nh c * c 'u / u t , iu ch 9nh thang b c l * ng v.v 3 2. S c n thi t khách quan ph i
    iu ti t s ho t
    ng c a n n kinh t . Nn kinh t  n c ta v n hành theo c * ch  th  tr ng, có s  qu "n lý v ( mô c a Nhà n c. iu ó có ngh (a là n n kinh t  c a chúng ta v a ch u s  iu ti t c a th  tr ng, v a ch u s  iu ti t c a nhà n c. M )c dù n n kinh t  th  tr ng có kh " n 3ng t  iu ti t các hành vi kinh t , các ho %t  ng kinh t  theo các quy lu t khách quan c a nó. Tuy v y, trên th c t , có nh ng hành vi kinh t , có nh ng ho %t  ng kinh t  n .m ngoài s  iu ti t c a b "n thân th  tr ng. Ch >ng h %n nh  gian l n th * ng m %i, tr $n thu , h ; tr - ng i nghèo, các vùng khó kh 3n, vùng sâu, vùng xa, cung c 'p hàng hoá công (an ninh, qu $c phòng ) H*n n a, quá trình phát tri n c a n n kinh t  do ch u s  tác  ng c a nhi u nhân t $ và các nhân t $ này l %i không n  nh do nhi u nguyên nhân nh  h # th $ng pháp lu t không hoàn thi #n, h # th $ng thôn tin kihi m khuy t, s  l n x n c a 15
16. nhân t $  c quy n s "n xu 't trên th  tr ng, s  không n  nh c a xã h i, di 2n bi n và tai ho % b 't ng  c a thiên nhiên, s  sai l /m và b "o th  c a các *n v  kinh t trong vi #c tính toán cung c /u, tr c m !t, d  oán thi u chính xác và xác nh sai l /m d +n  n hàng lo %t ho %t  ng kinh t  không bình th ng. Nhà n c c /n ph "i iu ti t và có kh " n 3ng iu ti t s  ho %t  ng c a kinh t  và nhà n c có quy n l c. 3.3. Nh ng n i dung
    iu ti t s ho t
    ng kinh t  c a Nhà n c. Câu h :i ) t ra là Nhà n c iu ti t s  ho %t  ng c a kinh t  trên nh ng l (nh vc nào? Nhìn chung, Nhà n c iu ti t s  ho %t  ng c a kinh t  th ng -c bi u hi #n & s  iu ti t các m $i quan h # kinh t , n *i di 2n ra nhi u hi #n t -ng ph c t %p, mâu thu +n v  yêu c /u, m 4c tiêu phát tri n, v  l -i ích kinh t  v.v Chúng ta th 'y Nhà n c th ng iu ti t quan h # cung c /u, iu ti t quan h # kinh t  v ( mô, quan h # lao  ng s "n xu 't, quan h # phân ph $i l -i ích; quan h # phân b $ và s 5 d 4ng ngu 7n l c v.v  th c hi #n vi #c iu ti t các quan h # l n trên, Nhà n c c 0ng ti n hành iu ti t nh nt m )t c 4 th  nh  iu ti t tài chính, iu ti t giá c ", iu ti t thu , iu ti t lãi su 't, iu ti t thu nh p v.v C ây chúng ta ch 9 xem xét s  iu ti t ho %t  ng kinh t  c a Nhà n c trên nh ng quan h # ch  y u sau ây: a- iu ti t các quan h lao
    ng s n xu t. Trong quá trình ti n hành lao ng, ) c bi #t lao  ng s "n xu 't trong n n kinh t th  tr ng (kinh t  hàng hoá) di 2n ra các m $i quan h # trong phân công và hi #p tác lao ng gi a cá nhân, gi a các ch  th  kinh t  v i nhau. S  phân công và hi #p tác di 2n ra d i nhi u hình th c, trong ó thu c t /m iu ti t c a Nhà n c có các quan h # sau ây: Nhà n c iu ti t sao cho các quan h # ó -c thi t l p mt cách t $i u, em l %i hi #u qu ". - Quan h # qu $c gia v i qu $c t   hình thành c * c 'u hinh thành c * c 'u kinh t  qu $c dân phù h -p v i ti m n 3ng, th  m %nh c a ' t n c, t n d 4ng các v n h i qu $c t   phát tri n kinh t  qu $c dân. C ây, Nhà n c th ng iu ti t các quan h # kinh t  $ i ngo %i: Xu 't nh p kh ,u hàng hoá và d ch v 4; / u t  qu $c t ; h-p tác v i chuy n giao khoa h 1c-công ngh #; d ch v 4 qu $c t  thu ngo %i t #. - Quan h # phân công và h -p tác trong n i b  n n kinh t  qu $c dân, t %o nên s  hình thành các doanh nghi #p chuyên môn hoá -c g !n bó v i nhau thông qua các quan h # h -p tác s "n xu 't. C ây, nhà n c th ng iu ti t lãi su 't, iu ti t thu , h ; tr - / u t   khuy n khích và t %o iu ki #n cho các doanh nghi #p chuyên môn hoá ho %t  ng có hi #u qu ". - Quan h # phân công, h -p tác theo lãnh th  n i b  qu $c gia thông qua vi #c phân b  l c l -ng s "n xu 't theo lãnh th , hình thành n n phân công chuyên môn 16
17. hoá theo lãnh th . C ây, ngoài nh ng iu ti t các m )t tài chính, tín d 4ng, thu , h; tr - / u t  nói trên. Nhà n c còn iu ti t b .ng pháp lu t  tránh tình tr %ng c4c b   a ph * ng, phân tán và dàn tr "i / u t  nh  c "ng bi n, sân bây, ph "i thông qua c 'p th ,m quy n Qu $c h i, Chính ph  phê duy #t các d  án kinh t  l n, các d  án không có trong quy ho %ch không -c / u t  v.v - S l a ch 1n quy m  xí nghi #p, l a ch 1n ngu 7n tài nguyên, các hành vi s 5 d4ng môi tr ng, các hành vi l a ch 1n thi t b , công ngh #, các hành vi "m b "o ch 't l -ng s "n ph ,m và d ch v 4 nh .m a các hành vi ó vào chu ,n m c có l -i cho chính doanh nhân và cho c ng 7 ng, ng 3n ng a các hành vi gây b 't l -i cho các doanh nhân và cho c ng 7 ng xã h i. b- iu ch nh các quan h phân chia l i ích và quan h phân ph i thu nh p Các quan h # l -i ích trong l (nh v c kinh t sau ây -c Nhà n c iu ti t: - Quan h # trao  i hàng hoá: Nhà n c iu ti t quan h # cung c /u s "n xu 't hàng hoá  trao  i và tiêu dùng trên th  tr ng bình th ng, ch $ng gian l n th * ng m %i, l a l 1c v  giá c ", m +u mã, ki u dáng, ch 't l -ng s "n ph ,m v.v nh .m b "o v # l -i ích chính áng c a các bên tham gia quan h #. - Quan h # phân chia l -i t c trong các công ty: Quan h # ti n công-ti n l * ng: Nhà n c iu ti t quan h # này sao cho -c công b .ng, v 3n minh, quan h # ch - th - t $t ? p. Phân chia thu nh p qu $c dân (v+n) h -p lý, h -p tình, b "o v # quy n l -i chính áng cho gi i th - và gi i ch  theo úng c * ng l (nh chính tr  c a " ng c /m quy n, úng pháp lu t c a Nhà n c. - Quan h # $ i v i công qu = qu $c gia (quan h # gi a doanh nhân, doanh nghi #p và Nhà n c). Các doanh nhân có trách nhi #m, ngh (a v 4 óng góp tích lu = cho ngân sách và các kho "n ph "i n p khác do h 1 s 5 d 4ng tài nguyên, công s "n và do gây ô nhi 6m môi tr ng. - Quan h # gi a các t /ng l p dân c , gi a nh ng ng i có thu nh p cao (ng i giàu) và có thu nh p th 'p (ng òi nghèo), gi các vùng phát tri n và kém phát tri n. Nhà n c iu ti t thu nh p c a nh ng ng i có thu nh p cao, nh ng vùng có thu nh p cao vào ngân sách và phân ph $i l %i, h ; tr - nh ng ng i có thu nh p th 'p (ng i nghèo)nh ng vùng nghèo, vùng sâu,  gi "m b t kho "ng cách chênh l #ch v  m c s $ng. c) i u ti t các quan h
    phân b các ngu n l c Nhà n c có vai trò quan tr 1ng trong vi #c phân b $ các ngu 7n l c b .ng s  chi tiêu ngu 7n tài chính t p trung (ngân sách nhà n c và b .ng ánh thu ) 17
18. - Nhà n c iu ti t vi #c phân b $ các ngu 7n l c:lao  ng tài nguyên,v $n, các hàng hóa công( qu $c phòng giáo d 4c, y t ) h ; tr - ng i nghèo, b "o v # môi tr ng sinh thái,phát tri n ngh # thu t dân t c - Nhà n c iu ti t phân b  ngu 7n l c c a n n kinh t  qu $c dân v  nh ng vùng còn nhi u ti m n 3ng, ho )c các vùng khó kh 3n, vùng sâu, vùng xa. - Nhà n c iu ti t ngu 7n l c theo h ng khuy n khích, ho )c h %n ch  s  phát tri n các nghành ngh  nh .m xây d ng m t c * c 'u kinh t h-p lý trên ph %m vi c " n c. 3.4.Nh ng vi c c n làm
    iu ti t ho t
    ng c a n n kinh t   th c hi #n ch c n 3ng iu ti t ho %t  ng c a n n kinh t , Nhà n c c /n làm nh ng vi #c sau ây: a) Xây d ng và th c hi
    n m t h
    th ng chính sách v i các công c  tác  ng c a chính sách ó, ch  y u là: - Chính sách tài chính (v i hai công c 4 ch  y u là chi tiêu chính ph  và thu ). - Chính sách ti n t # (v i hai công c 4 ch  y u là ki m soát m c cung ti n và lãi su 't). - Chính sách thu nh p (v i các công c 4:giá c " và ti n l * ng). - Chính sách th * ng m %i (v i các công c 4: thu  quan,h %n ng %ch t 8 giá h $i oái, tr - c 'p xuát kh ,u, cán cân thanh toán,qu $c t  ). b)B  sung hàng hóa và d ch v  cho n n kinh t  trong nh ng tr ng h p cn thi t. Nh ng tr ng h -p -c coi là c /n thi t sau ây : - Nh ng ngành, l (nh v c t  nhân không -c làm - Nh ng ngành, l (nh v c mà t  nhân không làm -c - Nh ng ngành, l (nh v c mà t  nhân không mu $n làm. c) H  tr  công dân l p nghi
    p kinh t  C4 th  nhà n c c /n th c hi #n t $t các bi #n pháp h ; tr - sau: - Xây d ng các ngân hàng /u t  u ãi cho nh ng doanh nhân tham gia th c hi ?n các ch * ng trình kinh t  tr 1ng im c a nhà n c, kinh doanh nh ng ngành mà nhà n c khuy n khích. - Xây d ng và th c hi #n ch   b "o hi m s "n xu 't kinh doanh cho nh ng ng i th c hi #n các nhi #m v 4 s "n xu 't kinh doanh theo nh h ng c a nhà nc, nh ng doanh nghi #p m i kh &i s ,ho )c áp d 4ng khoa h 1c công ngh # m i vào s "n xu 't trong giai o%n / u. 18
19. - Cung c 'p nh ng thông tin : kinh t  - chính tr  - xã h i có liên quan n ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh c a các doanh nghi #p . - Th 4c hi #n ch * ng trình b 7i d Ang ki n th c chuyên môn thông qua vi #c xây d ng các Trung tâm dây ngh  và xúc ti n vi #c làm. - M& ra các trung tâm gi i thi #u s "n ph ,m; tri n lãm thanh t u kinh t  k = thu t  t %o iu ki #n cjo các doanh nghiêp giao ti p và b!t m $i s "n xu 't – king doanh v i nhau . - Th c hi #n h ; tr - pháp lý, ) c bi #t là h ; tr - t  pháp qu $c t  $ i v i các doanh nghi #p kinh doanh không ch 9 trên th  tr ng trong n c mà c " trên th  tr ng qu $c t . - Xây d ng c * s & h % t /ng, c * s & v t ch 't k = thu t c /n thi t . 4. Ki m tra, giám sát ho t  ng kinh t  4.1. Khái ni m Ki m tra, giám sát ho %t  ng kinh t  là Nhà n c xem xét, ánh giá tình tr %ng t $t x 'u c a các ho %t  ng kinh t , và theo dõi, xét xem s  ho %t  ng kinh t  * c th c thi úng ho )c sai $ i vi các quy  nh c a pháp lu t. Ki m tra, giám sát ho %t  ng kinh t  là m t ch c n 3ng qu "n lý c a Nhà nc. Công tác này ph "i -c th c thi th *ng xuyên và nghiêm túc. 4.2. S c n thi t ph i ki m tra, giám sát ho t
    ng Quá trình ho %t  ng kinh t  không ph"i lúc nào c 0ng di 2n ra m t cách bình th ng và  a l %i k t qu " mong mu $n. S  ki m tra, giám sát  k p th i phát hi #n nh ng m )t tích c c và tiêu c c, nh ng thành công và th 't b %i, n n kinh t ang trong tr %ng thái ph 7n vinh hay kh ng ho "ng, suy thoái, dao ng hay n nh, hi #u qu " hay kém hi #u qu ", ách t !c hay thông thoáng, úng h ng hay ch #ch h ng, tuân thr hay xem th ng pháp lu t v.v Trên c * s & ó rút ra nh ng k t lu n, nguyên nhân, kinh nghi #m và  ra nh ng gi "i pháp phát huy u im và kh !c ph 4c khuy t im, 7 ng th i phát hi #n ra các c * h i m i cho s  phát tri n kinh t  qu $c dân và  a n n kinh t  lên mt b oc ti n m i. Nh  v y, ki m tra và giám sát s  ho %t  ng kinh t  là c /n thi t. 4.3. N i dung ki m tra, giám sát ho t
    ng kinh t  Ki m tra giám sát ho %t  ng kinh t  càn thi t -c ti n hành trên các m )t sau ây : - Ki m tra, giám sát vi #c th c hi #n ng l $i, ch  tr * ng, chính sách, k  ho %ch và pháp lu t c a Nhà n c v  kinh t . - Ki m tra, giám sát vi #c s 5 d 4ng các ngu 7n l c c a ' t n c. 19
20. - Ki m tra,giám sát vi #c x 5 lý ch 't th "i và b "o v # môi tr ng t  nhiên, môi tr ong sinh thái. - Ki m tra, giám sát s "n ph ,m do các doanh nghi #p s "n xu 't ra. - Ki m tra, giám sát vi #c th c hi #n các ch c n 3ng và vi #c tuân th  pháp lu t c a các c * quan nhà n c trong quá trình qu "n lý nhà n c v  kinh t . 4.4. Nh ng gi i pháp ch  y u th c hi n ki m tra, giám sát ho t
    ng kinh t  - T3ng c ng ch c n 3ng giám sát c a Qu $c h i, H i 7 ng nhân dân các c'p $ i v i Chính ph  và các y ban nhân dân các c 'p trong qu "n lý nhà n c v kinh t . - T3ng c ng ch c n 3ng, ki m tra c a các Vi #n Ki m sát nhân dân, các c'p thanh tra c a Chính ph  và c a y ban nhân dân các c 'p, c * quan an ninh kinh t  các c 'p $ i v i các ho %t  ng kinh t . - Nâng cao tinh th /n trách nhi #m và ch u trách nhi #m c a nh ng ng i lãnh %o nhà n c (Ch  t ch n c, Ch  t ch qu $c h i, Th  t ng Chính ph ) và Ch  t ch H i 7 ng nhân dân, Ch  t ch UBNN các c 'p; Th  tr &ng các ngành kinh t  và có l -i ích liên quan t  Trung * ng n  a ph * ng trong vi #c ki m tra, giám sát s  ho %t  ng kinh t  trong c " n c, trong các  a ph * ng, trong các ngành c a mình. - S5 d 4ng các c * quan chuyên môn trong n c nh  ki m toán nhà n c, các t  ch c t  v 'n kinh t  v.v và khi c /n thi t có th  s 5 d 4ng các t  ch c qu $c t, các chuyên gia n c ngoài vào vi #c ki m tra ho %t  ng kinh t . - Nâng cao vai trò ki m tra, giám sát c a nhân dân,c a các t  ch c chính tr  xã h i, các c * quan ngôn lu n, các c * quan thông tin %i chúng trong vi #c ki m tra ho %t  ng kinh t . - Cng c $ hoàn thi #n h# th $ng c * quan ki m tra, giám sát c a Nhà n c và xây d ng các c * quan m i c /n thi t, th c hi #n vi #c phân công và phân c 'p rõ ràng, nâng cao n 3ng l c chuyên môn và %o  c c a công ch c trong b  máy ki m tra và giám sát các ho %t  ng kinh t . IV. NH NG NI DUNG CH Y U C A QU
    N LÝ NHÀ N C V KINH T  Vi #c qu "n lý nhà n c (QLNN) v  kinh t  bao g 7m các n i dung c * b "n sau ây: 1. T ch c b  máy qu n lý nhà n c v  kinh t  Nh ng n i dung và ph * ng pháp c 4 th  c a vi #c t  ch c b  máy qu "n lý nhà nc nói chung, b  máy QLNN v  kinh t  nói riêng, ã có các chuyên , môn h1c khác trình bày. 20
21. 2. Xây d ng ph  ng h ng, m c tiêu, chi n l c phát tri n kinh t  - xã hi c a  t n c C4 th  là: - Xây d ng chi n l -c phát tri n kinh t - xã h i c a ' t n c. - Xây d ng h # th$ng chính sách, t  t &ng chi n l -c  ch 9 % o vi #c th c hi #n các m 4c tiêu ó. 3. Xây d ng pháp lu t kinh t  3.1. T m quan tr ng c a vi c xây d ng pháp lu t trong h th ng các ho t
    ng QLNN v  kinh t  Ho %t  ng này có tác d 4ng: - T%o c * s &  công dân làm kinh t . - Pháp lu t và th  ch  là iu ki #n t $i c /n thi t cho m t ho %t  ng kinh t - xã h i. 3.2. Các lo i pháp lu t kinh t  c n
    c xây d ng H# th $ng pháp lu t kinh t  g 7m r 't nhi u lo %i. V  t ng th , h # th $ng ó bao g 7m hai lo %i chính sau: - H# th $ng pháp lu t theo ch  th  ho %t  ng kinh t  nh  Lu t Doanh nghi #p nhà n c, Lu t H -p tác xã, Lu t doanh nghi #p t  nhân và công ty,v.v Lo %i hình pháp lu t này th c ch 't là Lu t t  ch c các *n v  kinh t , theo ó, sân ch *i kinh t  -c xác  nh tr c các lo %i ch  th  tham gia cu c ch *i do Nhà nc làm tr 1ng tài. - H# th $ng pháp lu t theo khách th  nh  Lu t Tài nguyên môi tr ng, -c Nhà n c ) t ra cho m 1i thành viên trong xã h i, trong ó ch  y u là các doanh nhân, có tham gia vào vi #c s 5 d 4ng các y u t $ nhân tài, v t l c và tác ng vào môi tr ng thiên nhiên. 4. T  ch c h  th ng các doanh nghi p 4.1. T ! ch c và không ng "ng hoàn thi n t ! ch c h th ng doanh nghi p nhà n c cho phù h p v i yêu c u c a t "ng giai
    o n phát tri n c a
    t n c, bao g m; - ánh giá h # th $ng doanh nghi #p nhà n c (DNNN) hi #n có, xác  nh nh ng m )t t $t, m )t x 'u c a h # th $ng hi #n hành. - Lo %i b : các m )t y u kém b .ng ph * ng th c thích h -p: c  ph /n hóa, bán, khoán, cho thuê, giao,vv - T ch c xây d ng m i các DNNN c /n thi t. 21
22. - Cng c $ các DNNN hi #n còn c /n ti p t 4c duy trì nh ng y u kém v  m )t này, m )t khác, nâng c 'p  các DNNN này ngang t /m v  trí -c giao. 4.2. Xúc ti n các ho t  ng pháp lý và h ! tr   các n v  kinh t  dân doanh ra  i - Th c hi #n các m )t v  pháp lu t cho các ho %t  ng c a doanh nhân trên th * ng tr ng: xét duy #t, c 'p phép / u t , kinh doanh,vv - Th c hi #n các ho %t  ng h ; tr - v  t  pháp, thông tin, ph * ng ti #n,vv 5. Xây d ng h  th ng k t c u h t "ng cho m #i ho t  ng kinh t  c a t n c - Xây d  ng quy ho %ch, thi t k  t ng th , th c hi #n các d  án phát tri n h # th $ng k t c 'u h % t /ng c a n n kinh t . - T ch c vi #c xây d ng - Qu "n lý, khai thác, s 5 d 4ng 6. Ki m tra, ki m soát ho t  ng c a các n v  kinh t  - Ki m tra vi #c tuân th  pháp lu t kinh doanh. - Ki m tra vi #c tuân th  pháp lu t lao  ng, tài nguyên, môi tr ng. - Ki m tra vi #c tuân th  pháplu t v  tài chính, k  toán, th $ng kê, vv - Ki m tra ch 't l -ng s "n ph ,m. 7. Th c hi n và b o v  l i ích c a xã h i , c a nhà n c và c a công dân 7.1. Các lo i l i ích kinh t , l i ích xã h i ch u s nh h ng c a ho t
    ng kinh t  mà Nhà n c có nhi m v  th c hi n và b o v - Ph /n v $n c a Nhà n c trong toàn b  n n kinh t  qu $c dân. - Các kho "n -c thu c a Nhà n c vào ngân sách nhà n c t  các ho %t ng kinh t  c a công dân. 7.2. N i dung b o v bao g m - T ch c b "o v # công s "n. - Th c hi #n vi #c thu thu , phí, các kh :an l -i ích khác. 22
23. V. C $ CH  KINH T  VÀ C $ CH  QU
    N LÝ KINH T  1. C  ch  kinh t  1.1 Khái ni m c  ch  kinh t  C* ch  là m t thu t ng ch 9 s  di 2n bi n n i t %i c a m t h # th $ng, trong ó có s  t * ng tác gi a các y u t $ h -p thành h # th $ng trong quá trình v n  ng ca m ;i y u t $ ó, nh  ó h # th $ng có th  v n hành, phát tri n. Thu t ng c * ch  -c áp d 4ng vào l (nh v c kinh t  g 1i là c * ch  kinh t . Do ó, c * ch  kinh t  là s  di 2n bi n n i t %i c a h # th $ng kinh t  trong quá trình phát tri n, trong ó có s  t * ng tác gi a các b  ph n, các y u t $ c 'u thành c a kinh t  trong quá trình v n  ng c a các y u t $ c 'u thành, t %o nên s  v n  ng và phát tri n c a c " h # th $ng kinh t . 1.2. Các y u t  c u thành và s t  ng tác gi a chúng trong c  ch  kinh t - C* ch  t * ng tác gi a quan h # s "n xu 't v i l c l -ng s "n xu 't. Quan h # này phù h -p thì l c l -ng s "n xu 't phát tri n. C " hai m )t, l c l -ng s"n xu 't và quan h # s "n xu 't v a là nhân, v a là qu " cuâ nhau. -C* ch  t * ng tác gi a các ngành kinh t  v i nhau trong c * c 'u t ng th  nn kinh t  qu $c dân, nh  c * ch  t * ng tác gi a công nghi #p v i nông nghi #p, tr 7ng tr 1t v i ch 3n nuôi, khai thác và ch  bi n.vv - C* ch  t * ng tác gi a ti n b  khoa h 1c công ngh # v i t  ch c s "n xu 't xã h i, theo ó, vi #c t  ch c s "n xu 't t %o ti n  cho cách m %ng khoa h 1c và công ngh # phát tri n.  n l -t nó, cách m %ng khoa h 1c và công ngh # là ng lc thúc , y và là then ch $t  c ng c $, hoàn thi #n t  ch c s "n xu 't. 1.3. Ý ngh #a c a vi c nh n th c c  ch  kinh t 
     i v i nhà qu n lý Nh n th c này m & ra cho nhà qu "n lý h ng tác  ng vào $i t -ng qu "n lý & m t s $ b  ph n, m t s $ khâu nh 't  nh c a mình, theo ó có th  t%o ra s  lan truy n t   ng, có tính h # th $ng trong n i b  $ i t -ng qu "n lý mà không c /n nhà qu "n lý tác  ng vào m 1i khâu c a h # th $ng ó. Ch >ng h %n, tác  ng vào quan h # s "n xu 't  phát tri n l c l -ng s "n xu 't, tác  ng vào nông nghi #p  thúc ,y công nghi #p phát tri n, tác  ng vào khâu t  ch c s "n xu 't  làm cho khoa h 1c và công ngh # ti n tri n,vv theo ki u “d * ng ông kích tây” 2. C  ch  qu n lý kinh t  2.1 C  ch  qu n lý kinh t  Theo ngh (a h ?p c a t  c * ch , c * ch  qu "n lý kinh t  là s  t ong tác giã các ph * ng th c, bi #n pháp qu "n lý kinh t  khi chúng 7 ng th i tác  ng lên $i t-ng qu "n lý. Nó c 0ng có th  -c hi u nh  là s  di 2n bi n c a quá trình qu "n lý, trong ó có s  tác  ng c a t ng bi #n pháp qu "n lý lên $i t -ng, nh ng k t 23
24. qu " tích cc và tiêu c c s 6 x "y ra sau m ;i bi #n pháp ó, s  kh !c ph 4c các m )t tiêu c c m i phát sinh b .ng các bi #n pháp song hành nh  th  nào? V i quan ni #m h ?p này, c * ch  qu "n lý kinh t  bao g 7m các nguyên t !c, ph * ng pháp, bi #n pháp qu "n lý, các công c 4 -c s 5 d4ng 7 ng th i trong quá trình tác ng lên $i t -ng qu "n lý. Theo ngh (a r ng, c * ch  qu "n lý kinh t  c 0ng có th  -c hi u 7 ng ngh (a vi ph * ng th c (cách th c) qu "n lý mà qua ó Nhà n c tác  ng vào n n kinh t. 2.2. Các b ph n c u thành c a c  ch  qu n lý kinh t  - C* ch  c a $ i t -ng qu "n lý, t c c * ch  kinh t  - C* ch  c a ch  th  qu "n lý, t c c * ch  qu "n lý theo ngh (a h ?p (nh  ã nêu & trên). Thông qua cách nhìn toàn di #n này giúp ng i qu "n lý có th  th 'y -c r.ng, hành vi qu "n lý ch 9 là khâu kh &i / u, ph /n còn l %i chính là s  t  v n hành ca $ i t -ng theo c * ch  n i t %i c a nó. C * ch  qu "n lý bao g 7m c " c * ch  khách quan và ch  quan, khách th  và ch  th  trong s  t * ng tác l +n nhau. VI. CÁC PH $ NG PHÁP QU
    N LÝ NHÀ N C V  KINH T  Ph * ng pháp qu "n lý kinh t  c a nhà n c là t ng th  nh ng cách th c tác ng có ch  ích và có th  c a Nhà n c lên h # th $ng kinh t  nh .m th c hi #n các m 4c tiêu qu "n lý c a Nhà n c. Trong th c t  t  ch c và qu "n lý $ i v i n n kinh t , Nhà n c có th  và c /n ph "i th c hi #n các bi #n pháp ch  y u, ó là: ph * ng pháp hành chính, ph * ng pháp kinh t , ph * ng pháp giáo d 4c thuy t ph 4c. 1. Ph  ng pháp hành chính Khái ni m Ph * ng pháp hành chính là cách th c tác  ng tr c ti p c a Nhà n c thông qua các quy t  nh d t khoát và có tính b !t bu c trong khuôn kh  lu t pháplên các ch  th  kinh t , nh .m th c hi #n các m 4c tiêu c a Nhà n c trong nh ng tình hu $ng nh 't  nh. c
    im Ph * ng pháp này mang tính b !t bu c và tính quy n l c. - Tính b !t bu c òi h :i các $ i t -ng qu "n lý (các doanh nghi #p, các doanh nhân ) ph "i ch 'p hành nghiêm ch 9nh các tác  ng hành chính, n u vi ph %m s 6 b x 5 lý k p th i, thích áng. 24
25. - Tính quy n l c òi h :i các c * quan qu "n lý nhà n c ch 9  oc phép a ra các tác ng hành chính úng th ,m quy n c a mình. Th c ch 't c a ph * ng pháp này là s 5 d 4ng quy n l c nhà n c  t %o s  ph 4c tùng c a $ i t -ng qu "n lý (các doanh nghi #p, doanh nhân ) trong ho %t ng qu "n lý c a nhà n c. Hng tác
    ng - Tác ng v  m )t t  ch c: Nhà n c xây d ng và không ng ng hoàn thi #n khung pháp lu t , t %o ra m t hành lang pháp lý cho các ch  th  tham gia vào ho %t ng c a n n kinh t . Nhà n c ban hành các v 3n b "n quy ph %m pháp lu t quy nh v  m )t t  ch c ho %t  ng c a các ch  th  kinh t  và nh ng quy  nh v  m )t th  t 4c hành chính bu c t 't các nh ng ch  th  t  c * quan nhà n c  n các doanh nghi #p  u ph "i tuân th . - Tác ng iu ch 9nh hành ng, hành vi c a các ch  th  kinh t  là nh ng tác ng b !t bu c c a nhà n c lên quá trình ho %t  ng s "n su 't kinh doanh c a các ch  th  kinh t , nh !m " m b "o th c hi #n -c m 4c tiêu qu "n lý c a Nhà n c. 1.4. Tr  ng h p áp d ng ph  ng pháp hành chính Ph * ng pháp hành chính oc dùng  iu ch 9nh các hành vi mà h u qu " ca nó có th  gây ra thi #t h %i cho c ng 7 ng, cho Nhà n c. Trong tr ng h -p nh ng hành vi này di 2n ra khác v i ý mu $n c a Nhà n c, có th  gây ra nh ng nguy h %i nghiêm tr 1ng cho xã h i thì Nhà n c ph "i s 5 d 4ng ph * ng pháp cu Ang ch   ngay l p t c a hành vi ó tuân theo m t chi u h ng nh 't  nh, trong khuôn kh  chính sách, pháp lu t v  kinh t . Ch >ng h %n , nh ng *n v  nào s"n xu 't hàng nhái, hàng gi " b  Nhà n c phát hi #n s 6 ph "i ch u x 5 ph %t hành chính nh : ình ch 9 s "n xu 't kinh doanh, n p ph %t, t ch thu tài s "n 2. Ph  ng pháp kinh t  Khái ni m Ph * ng pháp kinh t  là cách th c tác  ng gián ti p c a Nhà n c, d a trên nh ng l -i ích kinh t  có tính hu ng d +n lên $i t -ng qu "n lý, nh .m làm cho $i t-ng qu "n lý t  giác, ch   ng hoàn thành t $t nhi #m v 4 -c giao. 2.2. c
    im Ph * ng pháp kinh t  là ph * ng pháp tác ng lên $i t -ng qu "n lí không b.ng c Ang ch  hành chính mà b .ng l -i ích, t c là Nhà n c ch 9  ra m 4c tiêu, nhi #m v 4 ph "i % t, ) t ra nh ng iu ki #n khuy n khích v  kinh t , nh ng ph * ng ti #n v t ch 't c  th  s 5 d 4ng @ h 1 t  t  ch c vi #c th c hi #n nhi #m v 4. Có th  th 'y ây là ph * ng pháp qu "n lí t $t nh '  th c hành ti t ki #m và nâng cao hi #u qu " kinh t . Ph * ng pháp này m & r ng quy n ho %t  ng cho các ch  th  kinh t , 7 ng th i c 0ng t 3ng trách nhi #m kinh t  c a h 1. 25
26. 2.3. H ng tác
    ng. -  ra chi n l -c phát tri n kinh t  - xã h i qui  nh nhi #m v 4 m 4c tiêu phù h -p v i th c t . - S5 d 4ng các  nh m c kinh t  (m c thu , lãi su 't ), các bi #n pháp òn b"y, kích thích kinh t   lôi cu $n, thu hút, khuy n khích các ch  th  kinh t  phát tri n s "n xu 't theo h ng ích n c, l -i nhà. - S5 d 4ng chính sách u ãi kinh t . 2.4. Tr  ng h p áp d ng ph  ng pháp kinh t . Ph * ng pháp kinh t  -c dùng khi c /n iu ch 9nh các hành vi không có nguy c * gây h u qu " x 'u cho c ng 7 ng, cho Nhà n c ho )c ch a  iu ki #n  áp d 4ng ph * ng pháp hành chính c Ang ch . Trên th c t , có nh ng hành vi mà n u không có s  iu ch 9nh c a Nhà n c, s 6 không di 2n ra theo chi u h ng có l -i cho Nhà n c và cho c ng 7 ng, nh ng c 0ng không có ngh (a là nó gây ra nh ng thi #t h %i c /n ph "i iu ch 9nh tc th i. Ch >ng h %n, Nhà n c mu $n các nhà /u t  trong và ngoài n c b : v $n / u t  vào các vùng mi n núi, biên c * ng, h "i " o  c "i thi #n  i s $ng dân c  & các vùng này, song n u không có nh ng u ãi hay khuy n khích c a Nhà n c, các nhà /u t  ch 9 mu $n / u t  vào các vùng 7ng b .ng, ô th . Hành vi /u t  này rõ ràng là trái v i l -i ích mà Nhà n c mong mu $n, nh ng không ph "i vì th  mà gây tác h %i cho các nhà /u t  ho %t  ng theo h ng có l -i cho mình, Nhà n c ph "i chia s @ l -i ích kinh t  v i h 1 b .ng các hình th c nh : gi "m thu , mi 2n thu  thu nh p, cho vay v $n v i lãi su 't u ãi, h ; tr - v  k ( thu t, 3. Ph  ng pháp giáo d c 3.1. Khái ni m. Ph * ng pháp giáo d 4c là cách th c tác  ng c a Nhà n c vào nh n th c và tình c "m c a con ng i nh .m nâng cao tính t  giác, tích c c và nhi #t tình lao ng c a h 1 trong vi #c th c hi #n t $t nhi #m v 4 -c giao. 3.2. c
    im. Ph * ng pháp giáo d 4c mang tính thuy t ph 4c cao, không dùng s  c Ang ch , không dùng l -i ích v t ch 't mà là t %o ra s  nh n th c v  tính t 't y u khách quan @ $ i t -ng qu "n lí t  giác thi hành nhi #m v 4. 3.3. H ng tác
    ng. - Giáo d 4c ng l $i, ch  tr * ng, chính sách c a " ng và Nhà n c. - Giáo d 4c ý th c lao  ng sáng t %o, hi #u qu ". - Xây d ng tác phong lao  ng trong th i % i công nghi #p hóa – hi #n % i hóa. 26
27. 3.4. Tr  ng h p áp d ng ph  ng pháp giáo d c. Ph * ng pháp giáo d 4c c /n -c áp d 4ng trong m 1i tr ng h -p và ph "i -c kt h -p v i hai ph * ng pháp trên  nâng cao hi #u qu " c a ho %t  ng qu "n lý. S& d ( nh  v y là do, vi #c s 5 d 4ng ph * ng pháp hành chính hay kinh t   iu ch 9nh các hành vi c a $ i t -ng qu "n lý suy cho cùng v +n là tác ng bên ngoài, và do ó không tri #t  , toàn di #n. M t khi không có nh ng ngo %i l c này n a, $i t -ng r 't có th  l %i có nguy c * không tuân th  ng i qu "n lí. H *n n a, b "n thân ph * ng pháp hành chính hay kinh t  c 0ng ph "i qua ho %t  ng thuy t ph 4c, giáo d 4c thì m i truy n t i -c $ i t -ng qu "n lý, giúp h 1 c "m nh n -c áp lc ho )c  ng l c, bi t s - thi #t h %i ho )c mu $n có l -i ích, t  ó tuân theo nh ng m4c tiêu qu "n lý do Nhà n c  ra. VII. CÔNG C % QU
    N LÝ NHÀ N C V  KINH T . Công c 4 qu "n lý nói chung là t 't c " m 1i ph * ng ti #n mà ch  th  qu "n lý s5 d 4ng  tác  ng lên $i t -ng qu "n lý nh .m % t -c m 4c tiêu qu "n lý  ra. Công c 4 qu "n lý c a Nhà n c v  kinh t là t ng th  nh ng ph * ng ti #n mà Nhà nc s 5 d 4ng  th c hi #n các ch c n 3ng qu "n lý kinh t  c a Nhà n c nh .m % t -c các m 4c tiêu ã xác nh. Thông qua các công c 4 qu "n lý v i t  cách là v t truy n d +n tác  ng qu "n lý c a Nhà n c mà Nhà n c chuy n t "i -c ý  nh và ý chí c a mình n các ch  th , các thành viên tham gia ho %t  ng trong n n kinh t . Công c 4 qu "n lý c a Nhà n c v  kinh t  là m t h # th $ng bao g 7m nhi u lo %i, t:ng ó có công c 4 qu "n lí th  hi #n m 4c tiêu, ý 7 c a Nhà n c, có công c4 th  hi #n chu ,n m c x 5 s  hành vi c "u các ch  th  kinh t , có công c 4 th  hi #n t  t&ng, quan im c a Nhà n c t :ng vi #c iu ch 9nh các m $i quan h # kinh t , có công c 4 v t ch 't thu /n túy .Sau ây s 6 l /n l -t trình bày n i dung c a các công c4 qu "n lý ch  y u c a Nhà n c v  kinh t . 1. Nhóm công c  th  hi n ý & , m c tiêu qu n lý c a Nhà n c. Xác nh m 4c tiêu qu "n lý là vi #c kh &i / u quan tr 1ng trong ho %t  ng qu "n lý Nhà n c v  kinh t . Các m 4c tiêu ch 9 ra ph * ng h ng và các yêu c /u v  s $ l-ng, ch 't l -ng cho các ho %t  ng qu "n lý c a Nhà n c nh .m gi "i quy t các v'n  c * b "n c a n n kinh t . Các công c 4 th  hi #n ý 7 , m 4c tiêu c a qu "n lý có th  bao g 7m: - ng l i phát tri n kinh t  - xã h i: ng l $i phát tri n kinh t  - xã h i là kh &i / u c a quá trình xây d ng và phát tri n kinh t  c a ' t n c do " ng c /m quy n c a các qu $c gia xây d ng và th c hi #n, ó là vi #c xác  nh tr c m t cái ích mà n n kinh t  c /n % t t i,  t  ó m i c 3n c  vào th c tr %ng hoàn c "nh ca n n kinh t  mà tìm ra l $i i, cách i, trình t  và th i h %n ti n hành  % t t i ích ã xác nh. 27
28. C n c ta, ng l $i phát tri n kinh t  ' t n c g !n li n v i phát tri n xã h i và do "ng C ng S "n Vi #t Nam th c hi #n -c th  hi #n trong các v 3n ki #n % i hi " ng qua các th i k < % i hi. ng l $i phát tri n kinh t  có ý ngh (a c c k < quan tr 1ng $ i v i v n m #nh ca ' t n c, nó -c coi là công c 4 hàng /u c a Nhà n c trong s  nghi #p qu "n lý v ( mô n n kinh t  qu $c dân. ng l $i úng s 6 a 't n c  n phát tri n, n  nh, giàu m %nh công b .ng và v 3n minh. ng l $i sai s 6 a 't n c i l /m ng l %c l $i, là t n th 't, là  v A, là suy thoái, là h u qu " khôn l ng v  m1i m )t c a  i s $ng kinh t  - xã h i. - Chi n l c phát tri n kinh t  - xã h i: Chi n l -c phát tri n kinh t  - xã hi là m t h # th $ng các quan im c * b "n, các m 4c tiêu l n và các gi "i pháp chr yu -c l a ch 1n nh .m % t -c m t b c ng l $i phát tri n kinh t  ' t nc trong m t ch )ng th i gian  dài. Th c ch 't chi n l -c phát tri n kinh t  - xã h i là s  c 4 th  hóa ng l $i phát tri n doanh nghi #p trong m ;i ch )ng ng lch s 5 c a ' t n c (th ng là 10 n 3m, 15 n 3m, ho )c 20 n 3m) và c 0ng do " ng c/m quy n ch 9 % o và xây d ng. C n c ta, chi n l -c phát tri n kinh t  - xã h i do "ng C ng S "n Vi #t Nam xây d ng trong các %i h i " ng toàn qu $c, nh  chi n l -c n  nh và phát tri n kinh t  - xã h i  n n 3m 2010,  n n 3m 2020. - Quy ho ch phát tri n kinh t  - xã h i: Quy ho %ch phát tri n kinh t  - xã hi là vi #c ính h ng phát tri n kinh t  dài h %n. Trong ó, xác  nh rõ qui mô và gi i h %n cho s  phát tri n. Th c ch 't qui ho %ch là xác nh khung v ( mô v  t  ch c không gian nh .m cung c 'p nh ng c 3n c  khoa h 1c cho các c * quan qu "n lý Nhà n c  ch 9 % o v ( mô n n kinh t  thông qua các k  ho %ch, các ch * ng trình, d  án / u t b "o " m cho n n kinh t  phát tri n m %nh, b n v ng và có hi #u qu ". Th c ch 't c a qui ho %ch là c 4 th  hóa chi n l -c v  không gian và th i gian. Trên th c t , công tác qu "n lý kinh t  c a Nhà n c có các lo %i quy ho %ch qu $c gia, quy ho %ch vùng, quy ho %ch lãnh th , quy ho %ch ngành, quy ho %ch  a ph * ng . - K ho ch phát tri n kinh t  - xã h i: K ho %ch là c 4 th  hóa chi n l -c dài h %n, g 7m có k  ho %ch dài h %n, k  ho %ch trung h %n, k  ho %ch hàng n 3m. Th c ch 't, k  ho %ch là m t h # th $ng các m 4c tiêu kinh t  v ( mô c * b "n -c xác  nh nh : t $c  phát tri n n n kinh t , c * c 'u kinh t , các cân $ i l *n .các ch 9 tiêu k ho %ch này bao quát các ngành, các vùng, các l (nh v c và thành ph /n kinh t . C Vi #t Nam, các k  ho %ch phát tri n kinh t  - xã h i -c xem là công c4 quan tr 1ng trong qu "n lý n n kinh t  c a Nhà n c. - Ch  ng trình phát tri n kinh t  - xã h i: Ch * ng trình phát tri n kinh t  - xã h i là t  h -p các m 4c tiêu, các nhi #m v 4, các th  t 4c, các b c ph "i ti n hành, các ngu 7n l c và các y u t $ c /n thi t  th c hi #n m t ý 7 l n, m t m 4c 28
29. tiêu nh 't  nh ã -c xác  nh trong m t th i k ng  nh: “Nhà n c qu n lí xã h i b ng pháp lu t, không ng ng t ng c ng pháp ch  xã h i ch  ngh a”. Pháp lu t v  kinh t  -c hi u là h # th $ng v 3n b "n có tính quy ph %m pháp lu t do c * quan Nhà n c có th ,m quy n ban hành  th  hi #n ý chí, quy n l c ca Nhà n c nh .m iu ch 9nh các quan h # trong n n kinh t . H# th $ng v 3n b "n pháp lu t trong qu "n lý Nhà n c v  kinh t  có hai lo %i v3n b "n: v 3n b "n qui ph %m pháp lu t và v 3n b "n áp d 4ng quy ph %m pháp lu t. V3n b "n quy ph %m pháp lu t g 7m: (1) V 3n b "n do Qu $c h i và y ban th ng v4 Qu $c h i ban hành: Hi n pháp, lu t, ngh  quy t, pháp l #nh, (2) V 3n b "n do các c * quan Nhà n c có th ,m quy n khác & Trung * ng ban hành  thi hành Vi #t Nam quy ph %m pháp lu t c a Qu $c h i và y ban th ng v 4 Qu $c h i ban hành: l #nh, quy t  nh, ch 9 th , ngh  quy t, thông t , (3) V 3n b "n do H i 7 ng nhân dân, y ban nhân dân các c 'p ban hành  thi hành Vi #t Nam quy ph %m pháp lu t c a Qu $c h i, y ban th ng v 4 Qu $c h i và Vi #t Nam c a c * quan Nhà n c c 'p trên. V 3n b "n áp d 4ng quy ph %m pháp lu t trong qu "n lý Nhà nc v  kinh t  là nh n Vi #t Nam quy ph %m pháp lu t -c ban hành  gi "i quy t các nhi #m v 4 c 4 th  $ i v i $ i t -ng c 4 th  nh  các quy t  nh b , mi 2n nhi #m,  b %t, nâng l * ng, khen th &ng, k 9 lu t, iu  ng công tác $i v i cán b công ch c Nhà n c 29
30. 3.Nhóm công c  th  hi n t  t )ng, quan im c a Nhà n c trong viêc iu ch *nh các ho t  ng c a n n kinh t . Công c 4 th  hi #n t  t &ng, quan im c a Nhà n c trong vi #c iu ch 9nh các ho %t  ng c a n n kinh t , ó là chính sách kinh t . Chính sách kinh t  là mt h # th $ng ph c t %p g 7m nhi u lo %i: - Chính sách phát tri n các thành ph /n kinh t . - Chính sách tài chính v i các công c 4 ch  y u: chi tiêu c a Chính ph  (G) và thu  (T). - Chính sách ti n t # v i các công c 4 ch  y u: ki m soát m c cung ti n (Ms) và lãi su 't (r). - Chính sách thu nh p v i các công c 4 ch  y u: giá c " (P) và ti n l * ng (W). - Chính sách ngo %i th * ng v i công c 4 ch  y u: thu  nh p kh ,u (Tn), h %n ng %ch, tr - c 'p xu 't kh ,u, t 9 giá h $i oái, cán cân th * ng m %i, cán cân thanh toán qu $c t  4. Nhóm công c  v t ch t làm ng l c tác  ng vào  i t ng qu n lý. Công c 4 v t ch 't -c dùng làm áp l c, ho )c  ng l c tác  ng vào $i t-ng qu "n lý c a Nhà n c có th  bao g 7m: - 't ai, r ng, núi, sông h 7, các ngu 7n n c, th m l 4c  a . - Tài nguyên trong lòng 't. - D tr qu $c gia, b "o hi m qu $c gia. - V$n và tài s "n c a Nhà n c trong các doanh nghi #p. - Các lo %i qu = chuyên dùng vào công tác qu "n lý c a Nhà n c. 5. Nhóm công c   s ( d ng các công c  nói trên. Ch  th  s 5 d 4ng các công c 4 qu "n lý c a Nhà n c v  kinh t  ã trình bày & trên là các c * quan qu "n lý c a Nhà n c v  kinh t . ó là các c * quan hành chính Nhà n c, các công s & và các ph * ng ti #n kinh t  - k= thu t -c s 5 d 4ng trong ho %t  ng qu "n lý kinh t  ca Nhà n c. VIII. CÁC NGUYÊN T +C C $ B
    N TRONG QU
    N LÝ NHÀ NC V  KINH T . Các nguyên t !c qu "n lý Nhà n c v  kinh t  các quy t !c ch 9 % o, các tiêu chu ,n hành vi mà các c * quan qu "n lý Nhà n c ph "i tuân th  trong quá trình qu "n lý kinh t . 30
31. Các nguyên t !c qu "n lý Nhà n c v  kinh t  do con ng i ) t ra nh ng không ph "i do ý mu $n ch  quan mà ph "i d a trên các yêu c /u khách quan c a các quy lu t chi ph $i quá trình qu "n lý kinh t . 7 ng th i, các nguyên t !c này ph "i phù h -p v i m 4c tiêu c a qu "n lý; ph "i ph "n ánh úng tính ch 't các quan h # kinh t ; ph "i " m b "o tính h # th $ng, tính nh 't quán và ph "i -c " m b "o b .ng pháp lu t. Qu "n lý Nhà n c $ i v i n n kinh t  th  tr ng  nh h ng xã h i ch  ngh (a & n c ta c /n v n d 4ng các nguyên t !c c * b "n sau ây: - Nguyên t !c t p trung dân ch . - Nguyên t !c k t h -p qu "n lý ngành v i qu "n lý theo lãnh th . - Nguyên t !c phân  nh và k t h -p qu "n lý Nhà n c v  kinh t  v i qu "n lý s "n xu 't kinh doanh. - Nguyên t !c hài hòa l -i ích gi a ng i lao  ng, doanh nghi #p và xã h i. - Nguyên t !c t 3ng c ng pháp ch  XHCN trong qu "n lý Nhà n c v  kinh t . 1. T p trung dân ch . 1.1. Khái ni m. Nguyên t !c t p trung dân ch  là s  k t h -p ch )t ch 6, hài hòa gi a hai m )t c* b "n “t p trung” và “dân ch ” trong m $i quan h # h u c * bi #n ch ng ch  không ph "i ch 9 là t p trung, ho )c ch 9 là dân ch . “Dân ch ” là iu ki #n, là ti n  c a t p trung; c 0ng nh  “t p trung” là cái b "o " m cho dân ch  -c th c hi #n. Hay nói cách káhc, t p trung ph "i trên c * s & dân ch ; dân ch  ph "i trong khuôn kh  t p trung. Nguyên t !c t p trung dân ch  -c ) t ra xu 't phát t  lí do sau ây: ho %t ng kinh t  và vi #c c a công dân, nên công dân ph "i có quy n ( ó là dân ch ), ông th i, trong m t ch ng m c nh 't  nh, ho %t  ng kinh t  c a công dân có "nh h &ng rõ r #t t i l-i ích c a Nhà n c, l -i ích qu $c gia, l -i ích c ng 7 ng, do ó Nhà n c c 0ng ph "i có quy n ( ó là t p trung). 1.2. H ng v n d ng nguyên t c. - B"o " m cho c " Nhà n c và công dân, cho c " c 'p trên và c 'p d i, t p th  và các thành viên t p th   u có quyn quy t  nh, không th  ch 9 có Nhà nc ho )c ch 9 có công dân, ch 9 có c 'p trên ho )c ch 9 có c 'p d i có quy n. Có ngh (a là v a ph "i có t p trung, v a ph "i có dân ch . - Quy n c a m ;i bên (Nhà n c và công dân; c 'p trên và c 'p d i) ph "i -c xác l p m t cách có c 3n c  khoa h 1c và th c ti 2n. Có ngh (a là, ph "i xu 't phát t  yêu c /u và kh " n 3ng làm ch  c a m ;i ch  th : Nhà n c và công dân, c'p trên và c 'p d i. 31
32. - Trong m ;i c 'p c a h # th $ng qu "n lý nhi u c 'p c a Nhà n c ph "i b "o "m v a có c * quan th ,m quy n chung, v a có c * quan th ,m quy n riêng. M ;i c* quan ph "i có th ,m quy n rõ r #t, ph %m vi th ,m quy n c a c * quan th ,m quy n riêng ph "i trong khuôn kh  th ,m quy n chung. Trong c * quan th ,m quy n chung, m ;i y viên ph "i -c giao nhi #m v 4 nghiên c u chuyên sâu m t s $ v 'n , có trách nhi #m phát bi u sâu s !c v  các v 'n  ó, 7 ng th i t p th  -c trao i, b  sung và bi u quy t theo a s $. Tp trung quan liêu vào c 'p trên, vào trung * ng ho )c phân tán, phép vua thua l # làng; chuyên quy n,  c oán c a Nhà n c n m c vi ph %m nhân quy n, dân quy n ho )c dân ch  quá tr n trong ho %t  ng kinh t   u trái v i nguyên t !c t p trung dân ch . Khuynh h ng phân tán, t  do vô t  ch c c a n n s"n xu 't nh : ang là c "n tr & nguy h %i và ph  bi n hi #n nay. 2. K t h p qu n lý theo ngành và qu n lý theo lãnh th . 2.1. Qu n lý Nhà n c theo ngành. a) Khái ni
    m ngành trong kinh t  (ngành kinh t  k  thu t) Ngành kinh t  k = thu t là t ng h -p c a nhi u *n v  s "n xu 't kinh doanh, mà ho %t  ng c a chúng có nh ng ) c tr ng k = thu t – s"n xu 't gi $ng nhau, ho )c t * ng t  nhau, vê: cùng th c hi #n m t ph * ng pháp công ngh # ho )c công ngh # t * ng t ; s "n ph ,m s "n xu 't ra t  m t lo %i nguyên li #u hay nguyên li #u 7ng lo %i; s "n ph ,m có công d 4ng c 4 th  gi $ng nhau ho )c t * ng t  nhau. Ch >ng h%n, v  công ngh # s "n xu 't có ngành công nghi #p khai thác, ngành công nghi #p hóa h 1c, ngành công nghi #p sinh hóa; v  nguyên li #u cho s "n xu 't có ngành công nghi #p ch  bi n xen-luy-lo, ngành công nghi #p ch  bi n kim lo %i en, kim lo %i màu; v  công d 4ng c a s "n ph ,m có ngành công nghi #p th c ph ,m, ngành ch  t %o ô tô, ngành công nghi #p i#n t 5 b) Khái ni
    m qu n lí theo ngành Qu "n lý theo ngành là vi #c qu "n lý v  m )t k = thu t, v  nghi #p v 4 chuyên môn c a B  qu "n lý ngành & trung * ng $i v i t 't c " các *n v  s "n xu 't kinh doanh thu c ngành trong ph %m vi c " n c. c) S c n thi t ph i qu n lý theo ngành Các * n v  s "n xu 't trong cùng m t ngành có r 't nhi u m $i liên h # v i nhau. Ch >ng h %n, các m $i liên h # v  s "n ph ,m s "n xu 't ra ( nh  các thông s $ k = thu t  " m b "o tính l !p l +n; ch 't l -ng s "n ph ,m; th  tr ng tiêu th 4 ); các m$i liên h # v  vi #c h ; tr - và h -p tác (nh  h ; tr - và h -p tác trong vi #c s 5 d 4ng lao ng; trang b  máy móc thi t b ; ng d 4ng công ngh # - k= thu t; áp d 4ng kinh nghi #m qu "n lý ) d) N i dung qu n lý Nhà nc theo ngành Qu "n lý Nhà n c theo ngành bao g 7m các n i dung qu "n lý sau ây: 32
33. - Trong vi #c xây d ng và tri n khai th c hi #n pháp lu t, ch  tr * ng, chính sách phát tri n kinh t  toàn ngành. - Trong vi #c xây d ng và tri n khai th c hi #n các chi n l -c, quy hoach, k  ho %ch và các d  án phát tri n kinh t  toàn ngành. - Trong vi #c xây d ng và tri n khai các chính sách, bi #n pháp nh .m phát tri n ngu 7n nhân l c, ngu 7n v $n, ngu 7n nguyên li #u và khoa h 1c công ngh # .cho toàn ngành. - Trong vi #c xây d ng và tri n khai th c hi #n các quan h # tài chính gi a các * n v  kinh t  trong ngành v i Ngân sách Nhà n c. - Th $ng nh 't trong toàn ngành và liên ngành v  vi #c tiêu chu ,n hóa quy cách, ch 't l -ng s "n ph ,m. Hình thành tiêu chu ,n qu $c gia v  ch 't l -ng s "n ph ,m. - Trong vi #c th c hi #n các chính sách, bi #n pháp phát tri n và m & r ng th  tr ng tiêu th 4 s "n ph ,m chung cho toàn ngành và th c hi #n s  b "o h  s "n xu 't ca ngành n i  a trong nh ng tr ng h -p c /n thi t. - Trong vi #c áp d 4ng các hình th c t  ch  s "n xu 't khoa h 1c và h -p lý các * n v  s "n xu 't kinh doanh trong toàn ngành. - Trong vi #c thanh tra và ki m tra ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh c a các *n v kinh t  trong ngành. nh h ng / u t  xây d ng l c l -ng c a ngành, ch $ng s m 't cân $ i trong c * c 'u ngành và v  trí ngành trong c * c 'u chung cua rn n kinh t  qu $c dân. - Th c hi #n các chính sách, các bi #n pháp phát tri n th  tr ng chung cho toàn ngành, b "o h  s "n xu 't ngành n i  a. - Th $ng nh 't hóa, tiêu chu ,n hóa quy cách, ch 't l -ng hàng hóa và d ch v 4, hình thành h # th $ng tiêu chu ,n qu $c gia v  ch 't l -ng s "n ph ,m  c * quan có th ,m quy n ban b $. - Th c hi #n các bi #n pháp, các chính sách qu $c gia trong phát tri n ngu 7n nhân l c, ngu 7n nguyên li #u, ngu 7n trí tu # khoa h 1c và công ngh # chung cho toàn ngành. - Tham gia xây d ng các d  án Luânt, pháp l #nh, pháp quy, th @ ch  kinh t  theo chuyên môn c a mình  cùng các c * quan ch c n 3ng chuyên môn khác hình thành h # th $ng v 3n b "n pháp lu t qu "n lý ngành. 2.2. Qu n lí theo lãnh th !. a) Khái ni
    m lãnh th  Lãnh th  ca m t n c có thê chia ra thành nhi u vùng lãnh th  khác nhau, trong ó có lãnh th  c a các *n v  hành chính v i các c 'p  khác nhau. 33
34. Ch >ng h %n: lãnh th  Vi #t Nam d -c chia thành 4 c 'p: lãnh th  c " n c, lãnh th  t9nh, lãnh th  huy #n, lãnh th  xã. b) Khái ni
    m qu n lý theo lãnh th  Qu "n lý v  Nhà n c trên lãnh th  là vi #c t  ch c, iu hòa, ph $i h -p ho %t ng c a t 't c " các *n v  kinh t  phân b  trên a bàn lãnh th  ( & n c ta, ch  yu là theo lãnh th  c a các *n v  hành chính) c) S c n thi t ph i th c hi
    n qu n lý kinh t  theo lãnh th  Các * n v  kinh t  phân bo : tren cùng m t  a bàn lãnh th  (có th  cùng m t ngành ho )c không cùng ngành) có nhêìu m $i quan h #. Có th  k   n các m $i quan h # ch  y u sau: - M$i quan h # v  vi #c cung c 'p và tiêu th 4 s "n ph ,m c a nhau. - S h -p tác và liên k t v i nhau trong vi #c khai thác và s 5 d 4ng các ngu 7n l c s Bn có trên a bàn lãnh th . C 4 th : trong vi #c khai thác tài nguyên thiên nhiên (khoáng s "n, lâm s "n, h "i s "n, ), khai thác và s 5 d 4ng iu ki #n t  nhiên ( nh  't ai, th i ti t, sông h 7, b  bi n, th m l 4c  a ); s 5 d 4ng ngu 7n nhân l c và ngành; x 5 lí ch 't th "i, b "o v # môi tr ng sinh thái; s 5 d 4ng k t c 'u h% t /ng k = thu t (giao thông, cung ng i#n n c, b u chính vi 2n thông ) Chính vì gi a các *n v  kinh t  trên a bàn lãnh th  có nhi u m $i quan h# nh  trên nen òi h :i ph "i có s  t  ch c, iu hòa và ph $i h -p ho %t  ng c a chúng  " m b "o m t c * c 'u kinh t  lãnh th  h -p lí và ho %t  ng kinh t  có hi #u qu " trên a bàn lãnh th . d) N i dung qu n lý kinh t  theo lãnh th  - Xây d ng quy ho %ch, k  ho %ch và d  án phát tri n kinh t  - xã h i trên lãnh th  ( không phân bi #t kinh t  trung * ng, kinh t   a ph * ng, các thành ph /n kinh t  khác nhau) nh .m xây d ng m t c * c 'u kinh t  lãnh th  h -p lí và có hi #u qu ". - iu hòa, ph $i h -p ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh c a t 't c " các *n v  kinh t  trên lãnh th  nh .m t n d 4ng t $i a và s 5 d 4ng m t cách có hi #u qu " nh 't ngu 7n l c s Bn có t %i  a ph * ng. - Xây d ng h # th $ng k t c 'u h % t /ng k = thu t c a t ng vùng lãnh th  bao g7m: h # th $ng giao thông v n t "i; cung ng i#n n 3ng; c 'p thoát n c; ng sá, c /u c $ng; h # th $ng thông tin liên l %c .  ph 4c v 4 chung cho c " c ng 7ng kinh t  trên lãnh th . - Th c hi #n công tác th 3m dò, ánh giá tài nguyên thiên nhiên trên a bàn lãnh th . - Th c hi #n s  phân b $ các c * s & s "n xu 't trên a bàn lãnh th  m t cách h-p lí và phù h -p v i l -i ích qu $c gia. 34
35. - Qu "n lý, ki m soát vi #c khai thác và s 5 d 4ng ngu 7n tài nguyên qu $c gia trên a bàn lãnh th . - Qu "n lý, ki m soát vi #c x 5 lí ch 't th "i, b "o v # môi tr ng sinh thái trên a bàn lãnh th . 2.3. K t h p qu n lý theo ngành và theo lãnh th !. a) Khái ni
    m Nguyên t !c k t h -p qu "n lý theo ngành và theo lãnh th  òi h :i ph "i có s  ph $i h -p ch )t ch 6 gi a qu "n lý theo ngành và qu "n lý theo lãnh th  trên t 't c " m1i l (nh v c kinh t . C " hai chi u qu "n lý  u ph "i có trách nhi #m chung trong vi #c th c hi #n m 4c tiêu c a ngành c 0ng nh  c a lãnh th . S  k t h -p này s 6 tránh -c t  t &ng b "n v  c a b , ngành, trung * ng và t  t &ng c 4c b   a ph * ng ca chính quy n  a ph * ng. Theo ó, B  ch 9 quan tâm  n l -i ích c a các * n v  kinh t  do mình thành l p và y ban nhân dân  a ph * ng ch 9 quan tâm n l -i ích c a các *n v  kinh t  c a  a ph * ng. T  ó, d +n  n tình tr %ng tranh ch 'p, không có s  liên k t gi a các *n v  kinh t  trên cùng m t  a bàn lãnh th , do ó hi #u qu " th 'p. b) N i dung k t h p S k t h -p qu "n lý nhà n c theo ngành và theo lãnh th  -c th c hi #n nh  sau: - Th c hi #n qu "n lý 7 ng th i c " hai chi u: Qu "n lý theo ngành và qu "n lý theo lãnh th . Có ngh (a là, các * n v  ó ph "i ch u s  qu "n lý c a ngành (B ) 7ng th i nó c 0ng ph "i ch u s  qu "n lý theo lãnh th  c a chính quy n  a ph * ng trong m t s $ n i dung theo ch   quy  nh. - Có s  phân công qu "n lý rành m %ch cho các c * quan qu "n lý theo ngành và theo lãnh th , không trùng l )p, không b : sót v  ch c n 3ng, nhi #m v 4, quy n h %n. - Các c * quan qu "n lý nhà n c theo m ;i chi u th c hi #n ch c n 3ng, nhi #m v4 qu "n lý theo th ,m quy n c a mình trên c * s & 7 ng qu "nl hi #p qu "n, tham qu "n v i c* quan nhà n c thu c chi u kia, theo quy  nh c 4 th  c a Nhà n c. 7ng qu "n là cùng có quy n và cùng nhau ra quy t  nh qu "n lý theo th  th c liên t ch. Hi #p qu "n là cùng nhau ra quy t  nh qu "n lý theo th ,m quy n, theo v'n  thu c tuy n c a mình nh ng có s  th * ng l -ng, trao  i, bàn b %c  hai lo %i quy t  nh c a m ;i bên t * ng !c v i nhau. Tham qu "n là vi #c qu "n lý , ra quy t  nh c a m ;i bên ph "i trên c * s & -c l 'y ý ki n c a bên kia. 3. Phân nh và k t h p qu n lý nhà n c v  kinh t  v i qu n lý s n xu t, kinh doanh 3.1. S c n thi t c a vi c phân bi t qu n lý nhà n c v  kinh t  v i qu n lý sn xu t, kinh doanh 35
36. Qu "n lý nhà n c v  kinh t  v i qu "n lý s "n xu 't- kinh doanhlà hai ph %m trù, hai m )t khác nhau c a quá trình qu "n lý, c /n có s  phân bi #t vì nh ng lý do sau ây: M t là, trong th i k <  i m i, trong c * ch  qu "n lý k  ho %ch hoá t p trung, ã t ng không có s  phân bi #t gi a hai lo %i qu "n lý nói trên. iu này th  hi #n & vi #c Nhà n c can thi #p m t cách toàn di #n, tri #t  và sâu r ng vào m 1i ho %t ng c a s "n xu 't- kinh doanh c a các doanh nghi #p, 7 ng th i các doanh nghi #p l %i -c giao cho th c hi #nc m t s $ ch c n 3ng v -t quá kh " n 3ng và t /m ki m soát c a chúng. ó là ch   qu "n lý t p trung, quan liêu, can thi #p quá sâu vào n i b  c a doanh nghi #p. Bên c %nh ó còn là vi #c giao cho b  máy qu "n lý doanh nghi #p m t s $ ch c n 3ng qu "n lý mà ch 9 có Nhà n c m i có th  " m nh n -c. Hai là , vi #c phân bi #t qu "n lý nhà n c v i qu "n lý s "n xu 't kinh doanh cho phép nh rõ -c trách nhi #m c a c * quan nhà n c và trách nhi #m c a c * quan s "n xu 't kinh doanh t %i doanh nghi #p. Ch 9 khi ó, m 1i sai l /m trong qu "n lý d +n  n t n th 't tài s "n qu $c gia, l -i ích c a nhân dân s 6 -c truy tìm nguyên nhân, th  ph %m. Không ai có th  tr $n tránh trách nhi #m. Ba là, trong iu ki #n n n kinh t  t 7n t %i nhi u hình th c s & h u, vi #c không phân bi #t qu "n lý nhà n c v i qu "n lý s "n xu 't kinh doanh là vi ph %m tính t  do kinh doanh và s  ch u trách nhi #m c "u các *n v  kinh t  trong n n kinh t  th  tr ng và trong khuôn kh  pháp lu t, làm thui ch t tính n 3ng  ng, sáng t %o c a gi i kinh doanh và h %n ch  hi #u qu " s "n xu 't, kinh doanh. 3.2. N i dung c n phân bi t gi a qu n lý nhà n c v  kinh t  và qu n lý sn xu t, kinh doanh Có th  phân bi #t s  khác nhau trên 5 tiêu chí sau ây: - V ch  th  qu n lý : ch  th  qu "n lý nhà n c v  kinh t  là các c * quan nhà nc, còn ch  th  qu "n lý s "n xu 't kinh doanh là các doanh nhân. - V ph m vi qu n lý : Nhà n c qu "n lý toàn b  n n kinh t  qu $c dân, qu "n lý tt 't c " các doanh nhân, doanh nghi #p thu c các thành ph /n kinh t  trên t 't c " các l (nh v c, thu c t 't c " các ngành, còn doanh nhân thì qu "n lý doanh nghi #p ca mình. Qu "n lý nhà n c v  kinh t  là qu "n lý v ( mô còn qu "n lý s "n xu 't, kinh doanh là qu "n lý vi mô. - V m c tiêu qu n lý: qu "n lý nhà n c theo ui l -i ích toàn dân, l -i ích cng 7 ng (phát tri n n n kinh t  qu $c dân, n  nh s  phát tri n kinh t - chính tr - xã h i, t 3ng thu nh p qu $c dân, t 3ng m c t 3ng tr &ng c a n n kinh t , gi "i quy t vi #c làm ). Qu "n lý s "n xu 't kinh doanh theo ui l -i ích riêng c a mình (thu -c l -i nhu n cao, n  nh và phát tri n doanh nghi #p, t 3ng th  ph /n, t %o uy tín cho s "n ph ,m c a doanh nghi #p ) 36
37. - V ph  ng pháp qu n lý : Nhà n c áp d 4ng t ng h -p các ph * ng pháp qu "n lý (ph * ng pháp hành chính, ph * ng pháp kinh t , ph * ng pháp giáo d 4c), trong ó ph * ng pháp )c tr ng c a qu "n lý nhà n c là c Ang ch  b .ng quy n lc nhà n c. Trong khi ó, doanh nhân ch  y u áp d 4ng ph * ng pháp kinh t  và giáo d 4c thuy t ph 4c. - V công c  qu n lý : Công c 4 ch  y u trong qu "n lý nhà n c v  kinh t  là: ng l $i phát tri n kinh t , chi n l -c phát tri n kinh t , k  ho %ch phát tri n kinh t , pháp lu t kinh t , chính sách kinh t , l c l -ng v t ch 't và tài chính c a Nhà n c. Các doanh nghi #p có công c 4 qu "n lý ch y u là: chi n l -c kinh doanh, k  ho %ch s "n xuât- k= thu t – tài chính, d  án / u t   phát tri n kinh doanh, các h -p 7 ng kinh t , các quy trình công ngh #, quy ph %m pháp lu t, các ph * ng pháp và ph * ng ti #n h %ch toán. 4. Nguyên t ,c t -ng c òng pháp ch  XHCN trong qu n lý nhà n c v  kinh t  4.1. S c n thi t c a vi c th c hi n nguyên t c Mt trong nh ng ) c tr ng c * b "n c a n n kinh t  th  tr ng  nh h ng XHCN & n c ta hi #n nay là m t n n kinh t  a s & h u v  t  li #u s "n xu 't. Chính s  xu 't hi #n c a nhiu lo %i hình kinh t  thu c nhi u thành ph /n kinh t  khác nhau nh : kinh t  nhà n c, kinh t  t p th , kinh t  t  nhân t  b "n, kinh t  t nhân òi h :i Nhà n c ph "i qu "n lý $ i v i n n kinh t  b .ng nh ng bi #n pháp, trong ó )c bi #t ph "i coi tr 1ng ph * ng pháp qu "n lý b .ng pháp lu t, trên c* s & pháp lu t. Th c ti 2n qu "n lý nhà n c $ i v i n n kinh t  & n c ta trong nh ng n 3m qua cho th 'y, tình tr %ng buông l :ng k 8 lu t, k 8 c * ng, s  h u khuynh trong vi #c th c hi #n ch c n 3ng t  ch c, giáo d 4c, xem nh ? pháp ch trong ho %t  ng kinh t  c a nhi u doanh nghi #p ã làm cho tr t t  kinh t  & nc ta có nhi u r $i lo %n, gây ra nh ng t n th 't không nh : cho ât n c, 7 ng th i làm gi "m sút nghiêm tr 1ng uy tín va làm lu m  quy n l c c a Nhà n c. Vì vy, vi #c th c hi #n nguyên tác t 3ng c ng pháp ch  XHCN là m t yêu c /u khách quan c a quá trình qu "n lý kinh t  c a Nhà n c ta. 4.2. Yêu c u c a vi c th c hi n nguyên t c  th c hi #n nguyên t !c trên c /n ph "i t 3ng c ng công tác l p pháp và t  pháp. - v l p pháp, ph "i t ng bc a m 1i quan h # kinh t  vào khuôn kh  pháp lu t. Các % o lu t ph "i -c xây d ng / y  , 7 ng b , có ch  tài rõ ràng, chính xác và úng m c. - V t  pháp, m 1i vi #c ph "i -c th c hi #n nghiêm mimh (t  khâu giám sát, phát hi #n, iu tra, công tó  n khâu xét x 5, thi hành án ) không  x "y ra tình tr %ng có t i không b  b !t, b !t r 7i không xét x 5 ho )c xét x 5 quá nh ?, x 5 r 7i mà không thi hành án ho )c thi hành án n 5a v i v.v 37
38. B. QU
    N LÝ NHÀ N C ./ I V I CÁC DOANH NGHI 0P I. NH NG KI N TH C CHUNG V  DOANH NGHI 0P 1. Khái ni m doanh nghi p 1.1 Trên giác
    k  thu t - t! ch c s n xu t Doanh nghi #p (DN) là m t t  h -p có t  ch c, có kh " n 3ng hoàn thành d t im m t công vi #c , m t giai o%n công ngh # , t %o ra -c m t lo %i s "n ph ,m, th c hi #nm t d ch v 4. iu ó có ngh (a là, quy mô và c * c 'u c a doanh nghi #p do y u t $ k = thu t và t  ch c quy t  nh. 1.2. Trên giác
    th  ng tr  ng Doanh nghi #p là m t *n v  s "n xu 't và trao i hàng hoá, d ch v 4 có b "n hi #u và có ng i % i di #n s "n su 't kinh doanh, -c g 1i là doanh nhân. iu ó có ngh (a là, các b  ph n n i b  doanh nghi #p không xu 't hi #n trên th * ng tr ng, trong doanh nghi #p, ngoài ng i % i di #n kinh doanh, không ai có th ,m quy n giao dich th * ng m %i, m 1i quan h # trao  i hàng hoá v i doanh nghi #p nh 't thi t ph "i trên c * s & th ,m quy n c a ng i % i di #n kinh doanh. 1.3. Trên giác
    pháp lý Doanh nghi #p là m t t  ch c kinh t  c a công dân khi có  các d 'u hi #u do lu t  nh. Hi #n nay, theo quy  nh c a Lu t Doanh nghi #p Vi #t Nam (29/11/2005): “Doanh nghi
    p là t  ch c kinh t  có tên riêng, có tài s n, tr  s ! giao d ch n  nh, c  ng ký kinh doanh theo quy  nh c a pháp lu t nh m mc ích th c hi
    n các ho t  ng kinh doanh”. Nh  v y m t t  ch c kinh t  s 6 -c coi là doanh nghi #p khi h i t 4  nh ng d 'u hi #u sau ây: - Ph "i ti n hành các ho %t  ng kinh doanh: là vi #c th c hi #n liên t 4c m t, mt s $ ho )c t 't c " các công o%n c a quá trình /u t , t  s "n xu 't  n tiêu th 4 s"n ph ,m ho )c cung ng d ch v 4 trên th  tr ng nh .m m 4c ích sinh l i. - Ph "i có tài s "n: tài s"n là c * s & v t ch 't không th  thi u  cho các doanh nghi #p ti n hành s "n xu 't kinh doanh. Không có tài s "n thì doanh nghi #p không th  tham gia m t cách  c l p vào các quan h # kinh t . Trên th c t , tài s "n ó oc bi u hi #n b .ng v $n s "n xu 't, kinh doanh. D 'u hi #u c * b "n  xác  nh m t doanh nghi #p có tài s "n th  hi #n & ch ; doanh nghi #p có m t kh $i tài s "n nh 't nh và có nh ng quy n và ngh (a v 4 nh 't  nh v i tài s "n ó. Doanh nghi #p có tài s "n và quy n chi ph $i tài s "n ó theo nhu c /u ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh ca doanh nghi #p. 7 ng th i doanh nghi #p ph "i t  ch u trách nhi #m  c l p b.ng chính tài s "n c a mình trong ho %t  ng s "n xu 't kinh doanh. - Ph "i có tên g 1i riêng, "m b "o m t s $ yêu c /u c a pháp lu t nh : không trùng ho )c nh /m l +n v i tên c a doanh nghi #p khác; không s 5 d 4ng t  ng , ký 38
39. hi #u vi ph %m truy n th $ng l ch s 5, v 3n hoá, % o  c và thu /n phong m = t 4cc a dân t c; ph "i vi t b .ng ti ng Vi #t, có kèm theo ch s $ và ký hi #u, ph "i phát âm -c và có ít nh 't hai thành t $: lo %i hình doanh nghi #p và t n riêng - Ph "i có tr 4 s & giao d ch n  nh trên lãnh th  Vi #t Nam, có  a ch 9 -c xác nh; s $ i#n tho %i, s $ fax và th  i#n t 5 (n u có). - Ph "i 3 ng ký kinh doanh tr c c * quan nhà n c có th ,m quy n: 3 ng ký kinh doanh là m t th  t 4c hành chính- t pháp b !t bu c nh .m khai sinh v  m)t pháp lý cho doanh nghi #p. K  t  khi -c c 'p gi 'y ch ng nh n 3 ng ký kinh doanh, doanh nghi #p s 6 chính th c -c Nhà n c th a nh n, tr & thành ch  th  kinh doanh  c l p, t  ch  trong n n kinh t  th  tr ng. 2. Các cách phân lo i doanh nghi p 2.1. C n c  vào s có m t c a v n nhà n c trong doanh nghi p, có: - Doanh nghi #p nhà n c, trong ó, v $n nhà n c b .ng 100% ho )c Nhà nc có c  ph /n, v $n góp chi ph $i (chi m trên 50% v $n iu l # c a doanh nghi #p). - Doanh nghi #p không c a Nhà n c, trong ó Nhà n c không có v $n. Doanh nghi #p có m t ph /n v $n c a Nhà n c: là doanh nghi #p mà ph /n v $n Nhà n c chi m t  50% tr & xu $ng. 2.2. C n c  vào trình
    xã h i hoá v  t  li u s n xu t, có: - Doanh nghi #p t  nhân - Doanh nghi #p t p th , trong ó l %i có: + H -p tác xã , t p th  c a nh ng ng i lao  ng hùn v $n. + Công ty, t p th  c a nh ng ông ch . - Doanh nghi #p toàn dân (DNNN). 2.3. C n c  vào c  c u ch  s  h u v  v n c a doanh nghi p, có: - Doanh nghi #p *n ch , trong ó ch 9 có m t ch  nh  doanh nghi #p t  nhân. - Doanh nghi #p a ch . ó là t 't c " các lo %i công ty. 2.4. C n c  vào các
    c tr ng kinh t - k ngh - t! ch c s n xu t kinh doanh, có th  chia các doanh nghi p thành: - Theo quy mô doanh nghi #p, có: các doanh nghi #p l n, v a , nh :. - Theo m c  chuyên môn hoá, có: các doanh nghi #p chuyên môn hoá và các doanh nghi #p s "n xu 't kinh doanh t ng h -p. 39
40. - Theo n i dung s "n xu 't kinh doanh, có: các doanh nghi #p công nghi #p- nông nghi #p- th * ng m %i- giao thông v n t "i- xây d ng c * b "n v.v - Theo v  trí c a doanh nghi #p trong quá trình ch  tác s "n ph ,m, có: các doanh nghi #p khai thác- ch  bi t, s "n xu 't t  li #u s "n xu 't - s"n xu 't v t ph ,m sinh ho %t dân d 4ng,v.v 2.5. C n c  vaò m c
    
    c l p v  pháp lý c a doanh nghi p, có: - Doanh nghi #p  c l p (còn g 1i là doanh nghi #p h %ch toán  c l p). - Doanh nghi #p ph 4 thu c (còn g 1i là doanh nghi #p h %ch toán ph 4 thu c). 2.6. C n c  vào “qu c t ch” c a doanh nghi p, có: - Doanh nghi #p c a n c ngoài - Doanh nghi #p c a n c nhà - Doanh nghi #p có v $n n c ngoài 2.7. C n c  vào tính xã h i c a s n ph $m s n xu t ra, có th  chia thành: - Doanh nghi #p s "n xu 't hàng công c ng Lo %i này g 7m: + Doanh nghi #p s "n xu 't và cung ng hàng hoá công c ng thu /n tuý. Ví d 4, các DN v n t "i công c ng, các DN c /u, ng, các c * s & d ch v 4 y t, giáo d 4c, b "o tàng, vv + Doanh nghi #p s "n xu 't và cung ng hàng hoá công c ng không thu /n tuý. Ví d 4, các DN v n t "i công c ng, các DN c /u, ng, các c * s & d ch v 4 y t, giáo d 4c, b "o tàng,v.v - Doanh nghi #p s "n xu 't hàng hoá cá nhân. 2.8. C n c  vào hình th c t ! ch c qu n lý, có: - Doanh nghi #p có H i 7 ngqu "n tr  - Doanh nghi #p không có H i 7 ng qu "n tr . 2.9 C n c  vào m c
    trách nhi m tài chính, có: - Các * n v  s "n xu 't kinh doanh trách nhi #m h u h %n. ó là các doanh nghi #p nhà n c, t 't c " các công ty các lo %i. - Các * n v  s "n xu 't kinh doanh trách nhi #m vô h %n. ó là doanh nghi #p t nhân , công ty h -p danh. 40