Thanh toán quốc tế - Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán

Nội dung text: Thanh toán quốc tế - Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán

1. MI QUAN H GI A T GIÁ H I ðỐI và CÁN CÂN THANH TỐN TS. H Th Thi u Dao; Ph m Th Tuy t Trinh ði h c Ngân hàng TP. HCM gĩc đ v ĩ mơ n n kinh t , t giá h i đối là bi n s quan tr ng th hi n m i t ươ ng quan v giá tr gi a đng n i t v i đng ngo i t trong các giao d ch gi a n n kinh t đĩ vi các n ưc khác. Các giao d ch c a m t n n kinh t v i th gi i bên ngồi đu đưc ph n ánh trên cán cân thanh tốn (BOP) c a qu c gia. Do v y, gi a t giá và BOP t n t i m i quan h m t thi t. Trong bài vi t này, nhĩm tác gi xem xét m i quan h qua l i gi a t giá và BOP c a Vi t Nam, giai đon t n ăm 1999 đn nay. ðây là giai đon áp d ng ph ươ ng pháp xác đnh t giá m i theo Quy t đnh s 64/1999/Q ð/NHNN và 65/1999/Q ð/NHNN ngày 24/2/1999, theo đĩ, t giá giao d ch t i các ngân hàng th ươ ng m i (NHTM) đưc xác đnh d a trên cung c u ngo i t trên th tr ưng liên ngân hàng (t giá bình quân liên ngân hàng) và biên đ dao đng t giá vào m i th i k ỳ. Cu trúc bài vi t bao g m 3 ph n chính: (i) Tác đng c a t giá đn BOP đưc phân tích theo t ng cán cân b ph n. Tuy nhiên, khơng ph i t t c cán cân b ph n đu ch u nh h ưng t bi n đng t giá và các cán cân khác nhau s cĩ nh ng ph n ng khác nhau v i t giá. Các cán cân b ph n đưc đư a ra phân tích là nh ng cán cân ch u nh h ưng b i bi n đng t giá bao g m: Cán cân vãng lai (trong đĩ cĩ CCTM, chuy n giao m t chi u), cán cân v n và tài chính (trong đĩ cĩ đu t ư tr c ti p- FDI, đu t ư gián ti p- FPI và kho n m c đu t ư khác). (ii) Tác đng tr l i c a BOP đn t giá đưc phân tích d a trên tình tr ng cán cân t ng th , vì cán cân t ng th là th hi n đy đ nh t cho tình tr ng cung c u ngo i t c a m t n n kinh t . (iii) D a trên m i quan h qua l i gi a t giá và BOP, bài vi t đi đn nh ng nh n đnh các v n đ phát sinh và khuy n ngh gĩp ph n gi i quy t các v n đ theo các m i quan h đĩ. 1. Tác đng c a t giá đn cán cân thanh tốn BOP * Tác đng c a t giá đn cán cân th ươ ng m i V m t lý thuy t, khi t giá t ăng, đng ni t gi m giá, hàng hĩa n ưc ngồi s mc h ơn t ươ ng đi so v i hàng hĩa trong n ưc, nh p kh u gi m, xu t kh u t ăng, CCTM đưc c i thi n. Ng ưc l i, khi t giá gi m, đng n i t lên giá, hàng hĩa n ưc ngồi s r h ơn t ươ ng đi so v i hàng hĩa trong nưc, nh p kh u t ăng, xu t kh u gi m. Khi xem xét tác đng c a t giá đn cán CCTM, nhĩm tác gi la ch n đánh giá tác đng c a t giá th c đa ph ươ ng (REER) đn t s X/M (t ng kim ng ch xu t kh u/tng kim ng ch nh p kh u) thay vì t giá h i đối danh ngh ĩa và kim ng ch xu t nh p kh u. REER đưc s d ng vì cho th y đưc tươ ng quan s c mua gi a VND và các đng ngo i t trong r ti n t s d ng đ tính nĩ. V m t k thu t tính tốn, các ngo i t ch n đư a vào r ti n là đng ti n c a các qu c gia cĩ t tr ng kim ng ch xu t nh p kh u l n nh t trong t ng kim ng ch xu t nh p kh u c a Vi t Nam 1. Do v y, ch s REER cho th y đưc s c c nh tranh c a hàng Vi t Nam so v i các b n hàng ch y u. X/M đưc s dng vì CCTM Vi t Nam thâm h t kéo dài, X/M s cho th y đưc rõ nét nh t tình tr ng c i thi n ho c x u đi c a CCTM qua tươ ng quan m c t ăng xu t kh u so v i m c t ăng c a nh p kh u. 1 R ti n t trong bài bao g m đng ti n c a 17 qu c gia: Trung Qu c, Nh t B n, M , Singapore, ðài Loan, Hàn Qu c, Malaysia, Nga, Thái Lan, Úc, Hà Lan, Pháp, ðc, Indonesia, Anh, ðc khu H ng Kơng, Phillipine. T ng kim ng ch1 xu t nh p kh u v i 17 qu c gia này chi m trên 85% t ng kim ng ch xu t nh p kh u hàng n ăm c a Vi t Nam.
2. Bi u đ 1. T giá th c đa ph ươ ng REER và t s X/M REER (1999=100) tr c ph i; X/M tr c trái Ngu n: Tính tốn d a trên s li u c a IMF, T ng c c Th ng kê Vi t Nam Di n bi n chung c a REER và X/M c a Vi t Nam trong giai đon này (Bi u đ 1) đi theo xu hưng gi m trong dài h n. Ngh ĩa là, VND cĩ xu h ưng lên giá so v i các đng ti n trong r , vì th , CCTM cĩ xu h ưng x u đi. Tuy nhiên, quan sát k h ơn thì tác đng c a REER lên X/M li khơng th hi n ngay mà luơn cĩ đ tr nh t đnh. ðiu này cĩ th gi i thích thơng qua hi u ng tuy n J v tác đng c a hi u ng giá c và hi u ng kh i l ưng lên CCTM 2. C th , t 2001 đn n ăm 2003, REER t ăng, hi u ng giá c ngay l p t c tác đng làm X/M gi m trong n ăm 2001, 2002; sau khi tăng đn đnh đim vào n ăm 2003, REER gi m; hi u ng giá làm X/M gi m nh ưng lúc này tác đng ca hi u ng kh i l ưng đã phát huy tác d ng làm X/M t ăng nên hi u ng t ng làm X/M gi m nh t 2003-2006; REER b t đu gi m t 2003 và ti p t c gi m sâu các n ăm sau làm X/M gi m liên t c t n ăm 2006 (B ng 1). Bng 1. Bi n đng REER và X/M 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08 08/09 REER . + + - + - - - X/M - . - - + + + - - - : khơng đi/ thay đi khơng đáng k ; +: t ăng; -: gi m Ngu n: Tác gi tính tốn và t p h p t t giá h i đối th c đa ph ươ ng và t l X/M Phân tích trên phù h p v i kt lu n tác đng tr c a REER lên X/M trong nghiên c u c a tác gi Phan Thanh Hồn và Nguy n ðă ng Hào, đng th i, t ương đng v i nghiên c u th c nghi m các qu c gia ðơng Nam Á khác v tác đng tr c a REER lên X/M theo hi u ng tuy n J nh ư nghiên cu c a Khim-Sen Liewa, Kian-Ping Limb và Huzaimi Hussai. Phân tích mơ t trên c ũng trùng kh p v i k t qu h i qui khi nhĩm tác gi ưc l ưng tác đng c a REER lên X/M b ng ph ươ ng pháp OLS: LogX/M = -2.2055 + 0.42336LogREER. T-statatics (-2.9719) (2.6056) P- value (0.0108) (0.0218) Ki m đnh các h s cĩ ý ngh ĩa cho th y REER th c s cĩ tác đng đn tình tr ng c a X/M. Ngồi ra, quan sát ch s xu t kh u và ch s nh p kh u (Bi u đ 3) trong giai đon này c ũng cho th y tình tr ng gia t ăng nh p siêu là h qu t t y u. G n nh ư trong su t giai đon, ch s nh p kh u luơn l n h ơn ch s xu t kh u, tình tr ng nh p siêu ngày càng nghiêm tr ng. 2 2 Krugman (1991) đã tìm ra hi u ng đưng cong J khi phân tích cu c phá giá đơ la M trong th i gian 1985- 1987.
3. Ngu n: T ng c c Thng kê Vi t Nam Bi u đ 3. Ch s xu t kh u, ch s nh p kh u Nh ư v y, tình tr ng thâm h t l n c a CCTM Vi t Nam hi n nay cĩ m t ph n nguyên nhân t vi c đnh giá cao VND so v i các đng ti n khác. Trong các gi i pháp ki m sốt tình tr ng nh p siêu, điu ch nh gi m giá VND là m t gi i pháp đáng cân nh c. * Tác đng c a t giá đn chuy n giao m t chi u V m t lý thuy t c ũng nh ư k t qu h i quy, nhĩm tác gi khơng th y cĩ m i quan h gi a t giá h i đối và ki u h i. Tuy nhiên, qua c ơ c u c a cán cân vãng lai cĩ th th y vai trị c a ki u h i trong bù đp thâm h t cán cân thanh tốn. Vi s gia t ăng m nh m ca lu ng ngo i t chuy n giao m t chi u, l n nh t là ki u h i, tình tr ng thâm h t CCTM đưc c i thi n ph n nào (Biu đ 3). Bi u đ 3. Cán cân vãng lai, CCTM, chuy n giao vãng lai m t chi u rịng ðơ n v : Tri u USD Ngu n: 1999-2007: IMF, 2008-2009: T ng c c Thng kê Vi t Nam * Tác đng c a t giá đn cán cân v n Theo dõi các thành ph n c a cán cân v n trong giai đon này, chúng ta th y, n u nh ư vn đu t ư tr c ti p (FDI) t ăng tr ưng tươ ng đi n đnh qua các n ăm b t ch p s bi n đng c a t giá h i đối th c song ph ươ ng và đa ph ươ ng, thì đu t ư gián ti p (FPI) mi đưc ghi nh n trên BOP t quí 4 n ăm 2005 3 nh ưng l i r ơi ngay vào tình tr ng t ăng tr ưng quá nĩng r i l i ch u tác đng m nh m t cu c kh ng ho ng tài chính tồn c u sau đĩ. Ki m ch ng cho th y, khơng cĩ m i quan h gi a t giá h i đối th c và FDI c ũng nh ư t giá h i đối th c và FPI. Riêng đi v i đu t ư khác, mc dù khĩ tách riêng t ng kho n m c, nh ưng v n cĩ th th y đưc rng, chi m t tr ng tuy t đi trong đu t ư khác là tài s n ngân hàng, và n khu v c phi Chính ph (B ng 2). Trong đĩ, ti n g i ngân hàng (tài kho n Nostro) chi m ph n l n tài s n ngân hàng, ti n gi này đưc NHTM dùng đ đáp ng nhu c u v n ngo i t t ăng lên t n n kinh t (Minh ðc, 2008); s li u IMF cho th y tín d ng ng n h n vi ph n l n là tín d ng th ươ ng m i c a các doanh 3 Quí 4/2007, Th tr ưng Chng khốn Vi t Nam bùng n thu hút 115 tri u USD t các nhà đu t ư n ưc ngồi, Chính 3 ph Vi t Nam phát hành 750 tri u USD trên th tr ưng ch ng khốn NewYork, Ngu n: IFS data.
4. nghi p xu t nh p kh u chi m tồn b ph n n khu v c phi Chính ph (IFS, 2009). Do t l c a s dư tài kho n Nostro th ưng cao h ơn g p nhi u l n so v i kho n tín d ng th ươ ng m i nên bi n đng ca đu t ư khác s đi theo bi n đng c a ph n tài s n. Khi t giá bi n đng, X/M bi n đng nh ư trên đã phân tích, kéo theo s bi n đng c a CCTM. Bng 2. Các kho n m c c a cán cân v n c a Vi t Nam giai đon 1999- 2009 ðơn v : Tri u USD 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 FDI 1.412 1.298 1.300 1.400 1.450,00 1610 1.889 2.315 6.550 7.800 4.000 FPI 0 0 0 0 0 0 865 1.313 6.243 -400 0 ðu tư khác -354 -1.614 -929 690 1.829,28 1.197 333 -540 4.747 n.a n.a - TS ngân hàng -784 -2.089 -1.197 624 1.372,00 35 -634 -1.535 2.623 n.a n.a - N phi Chính ph 432 475 268 66 457,28 1.162 967 995 2.124 n.a n.a Cán cân v n 1.058 -316 371 2.090 3.279,28 2.807 3.087 3.088 17.540 n.a n.a Ngu n: D li u IFS c a IMF, phát hành tháng 4/2009 Khi REER t ăng lên, CCTM đưc c i thi n, tài kho n Nostro c a NHTM t ăng lên, tín d ng th ươ ng mi gi m; ng ưc l i, khi REER gi m, CCTM x u đi, các NHTM bu c ph i gi m s d ư tài kho n Nostro đ đáp ng nhu c u thanh tốn rịng t ăng lên t phía các doanh nghi p xu t nh p kh u, đng th i tín d ng th ươ ng m i t ăng lên do các doanh nghi p nh p kh u gia t ăng n ng n h n v i n ưc ngồi (Bi u đ 4). Bi u đ 4. V n đu t ư khác và t giá h i đối th c đa ph ươ ng Ngu n: ðu t ư khác theo IFS, t giá h i đối th c đa ph ươ ng do nhĩm tác gi tính tốn * Tác đng c a t giá h i đối đn gánh n ng n qu c gia Theo c ơ c u đng ti n, tr ưc n ăm 2000, n n ưc ngồi g m hai d ng: N b ng ngo i t t do chuy n đi và n b ng rúp chuy n nh ưng (RCN). S n b ng RCN 4 chi m kho ng 52% đn 60% tng n (B ng 3). T n ăm 2000, Vi t Nam khơng cịn các kho n n b ng đng ti n khơng chuy n đi n a mà g n ch t v i r ti n t (B ng 4). Bng 3. C ơ c u n theo tính chuy n đi c a đng ti n ðơ n v : Tri u USD Ch tiêu 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 N khơng chuy n đi 10.597 10.227 10.385 10.574 10.574 0 0 0 N chuy n đi 7.145 8.797 9.578 9.847 9.756 12.027 12.874 13.083 Tng n 17.742 19.024 19.963 20.421 20.330 12.027 12.874 13.083 T tr ng n khơng 60% 54% 52% 52% 52% 0% 0% 0% 4 N ăm 1977 các n ưc XHCN th a thu n v i nhau thanh tốn b ng rúp chuy n nh ưng, m i rúp chuy n nh ưng cĩ hàm lưng vàng là 0,987412 gam, t giá này dùng trong thanh tốn mua bán. 4
5. chuy n đi/Tng n Ngu n: IMF 2000, IMF 2003 Bng 4. Cơ c u đng ti n vay n c a Vi t Nam (%) ðng ti n 1990 1995 2000 2003 2004 2005 2006 2007 Euro 7,8 6,7 5,7 6,1 6,2 Yên Nh t 2,0 5,6 23,5 28,7 27,8 25,9 26,6 28,1 Bng Anh 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 France Pháp 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ðơ la M 5,5 8,4 43,3 39,6 41,7 44,8 44,2 42,8 Ngu n: WDF 2003, WDF 2005 và WDF 2009 Theo c ơ c u này, đơ la M (USD) chi m t tr ng cao nh t trong t ng n , k đn là Yên Nh t (JPY) và Euro (EUR). USD chi m t tr ng cao nh t trong t ng n là vì các lý do sau đây: (i) n c a Nga sau x lý đã quy v USD; (ii) USD là đng ti n m nh, d chuy n đi nên nhi u qu c gia s d ng trong giao d ch vay m ưn v i Vi t Nam; (iii) v n vay c a Vi t Nam ph n nhi u t các t ch c tài chính đa ph ươ ng và các t ch c này th ưng s d ng USD trong thanh tốn. JPY chi m th hai (kho ng 28%) trong r ti n t do Nh t là nhà cung c p ODA song ph ươ ng l n nh t cho Vi t Nam. EUR m i xu t hi n trong t ng n t n ăm 2001 nh ưng đã chi m trên 7% vì EUR là đng ti n chung ca Liên minh Châu âu s d ng thay th cho các đng ti n riêng l khác c a các qu c gia trong Liên minh châu Âu nh ư Mark ðc, France Pháp và vì Liên minh châu Âu c ũng là m t trong các nhà cung c p ODA đa ph ươ ng l n cho Vi t Nam ( đng th hai sau Ngân hàng Th gi i). Cũng theo c ơ c u này, s ti n tính b ng VND đ mua ngo i t tr n s bi n đng theo s bi n đng c a t giá VND so v i các ngo i t trong c ơ c u đng ti n vay n . ðiu này là do Vi t Nam theo đui ch đ neo t giá v i USD cĩ th điu ch nh (IMF, 2008). So vi n ăm 2000, USD đã t ăng 24%, Euro t ăng 126%, JPY t ăng 57,9% (B ng 5). Nh ư v y, so vi n ăm 2000, gánh n ng n tính bng đng n i t đã t ăng lên bng vi các t l trên. Nu tính cho các kho n vay t n ăm 1993 đã đn h n tr , s n ph i tr tính b ng VND đã t ăng g n g p đơi giá tr kho n n tính b ng VND so vi th i đim vay (B ng 5). Nu t giá ti p t c t ăng s gây khĩ kh ăn rt l n cho ngân sách hàng năm. Mt khác, r t nhi u kho n vay cam k t b ng ngo i t khác USD, nh ưng khi gi i ngân l i b ng USD. ðiu này càng gây khĩ kh ăn h ơn cho Vi t Nam trong vi c ki m sốt c ơ c u n . Bng 5. T giá h i đối gi a VND và m t s ngo i t 1993-2009 Lo i ti n 1993 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Euro 12.512 13.333 16.028 19.744 21.014 18.961 21.234 23.785 25.001 28.322 ðơ la M 10.842 11.015 14.514 15.084 15.403 15.646 15.767 15.916 16.054 16.114 16.977 17.872 Yên Nh t 133 116 129 147 154 136 136 144 196 210 Ngu n: T giá VND/USD t ADB; t giá VND/EUR và VND/JPY (t 2005 - 2008) t giá bán cu i n ăm c a VCB t Th i báo Kinh t Vi t Nam (2005), Kinh t Vi t Nam và Th gi i 2004-2005; EU (2003), EU Economic and Commercial Counsellors 2003 Report Nh ư v y, trong tác đng c a t giá đn cán cân v n, nhĩm nghiên c u khơng tìm đưc m i liên h gi a t giá và 2 b ph n quan tr ng nh t c a cán cân v n là FDI và FPI. K t qu này c ũng t ươ ng đng vi nh ng nghiên c u v m i quan h gi a t giá và FDI, FPI c a (Hồng Th Thu, 2007) và (Nguy n V ăn Hi u, 2006). Riêng đi v i đu t ư khác, do Ngân hàng Nhà n ưc (NHNN) hi n nay ch ưa t do hĩa hồn tồn giao d ch v n, đu t ư khác ch gi i h n trong các giao d ch thu c v ti n gi ngân hàng và tín d ng th ươ ng m i c a doanh nghi p xu t nh p kh u. ðây l i là hai kho n m c ch u tác đng r t l n t k t qu ho t đng xu t nh p kh u, nên đu t ư khác di n bi n cùng chi u vi REER. ðáng l ưu ý là đu t ư khác bi n đng khá m nh, và gây nh h ưng l n đn bi n đng 5
6. cán cân v n, đc bi t, n ăm 2000, khi đu t ư khác thâm h t l n kéo theo s thâm h t c a cán cân vn. Ngồi ra, m t tác đng r t đáng quan tâm c a t giá h i đối lên cán cân v n là gánh n ng n qu c gia gia t ăng theo s gi m giá c a VND so v i các đng ti n trong c ơ c u n . 2. Tác đng c a cán cân t ng th đn t giá h i đối Trưc 2005, cán cân t ng th cĩ th ng d ư, nh ưng mc th ng d ư khơng đáng k do th ng d ư cán cân vn khơng nhiu. T cu i 2005, dịng v n đ vào Vi t Nam t ăng đt bi n, đc bi t là FPI t ăng mnh, dn đn cán cân t ng th th ng d ư l n. ðn cu i 2007, khi bong bĩng th tr ưng ch ng khốn Vi t Nam cĩ d u hi u v, FPI gi m m nh trong khi FDI t ăng g n 300% so v i n ăm 2006, giúp cán cân v n và cán cân t ng th ti p t c gi đà tăng m nh. T 2008, d ưi tác đng c a kh ng ho ng tài chính tồn c u, cán cân t ng th ch m d t chu i t ăng tr ưng, gi m dn và r ơi vào thâm ht vào n ăm 2009 (B ng 6). Bng 6. Cán cân t ng th c a Vit Nam 1999- 2009 ðơ n v tính: Tri u USD 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009 1.310,02 109,87 206,32 448,32 2.146,42 935,44 2.130,16 4.324,46 10.205,6 473 -3.067 (*) ưc tính ( ) d báo Ngu n: IMF (2009); www.cpv.org . vn Trong c ơ ch t giá th n i t do, s thay đi trong cán cân t ng th s gây áp l c thay đi t giá. Tuy nhiên, trong c ơ ch t giá c đnh nh ư Vi t Nam, áp l c thay đi t giá khơng di n ra m nh m do cĩ s can thi p c a NHNN nh m điu ch nh t giá theo mong mu n (Bi u đ 5). Bi u đ 5. T giá bình quân liên ngân hàng và biên đ dao đng t Quí 1/1999- Quí 1/2010 18800 17800 16800 Tỷ giá B QLNH B iên đỷ + 15800 B iên đỷ - 14800 13800 1999Q1 1999Q3 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 2005Q3 2006Q1 2006Q3 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2010Q1 Ngu n: Nhĩm tác gi t ng h p t s li u c a NHNN Vi t Nam Nh ư đã đ c p trên, trưc 2005, th ng d ư cán cân t ng th khơng đáng k , can thi p c a NHNN do đĩ c ũng khơng quá m nh khi mu n điu ch nh t ăng nh t giá theo th i gian b ng cách mua lưng ngo i t d ư th a vào d tr . T giá niêm y t t i các NHTM giai đon này mc dù luơn k ch tr n biên đ cho phép c a NHNN nh ưng chênh l ch khơng đáng k so v i t giá th tr ưng t do. Tuy nhiên, t cu i n ăm 2006, cán cân t ng th th ng d ư m nh, làm cho VND ch u áp l c tăng giá mnh m so v i các đng ti n khác. ð ti p t c gi v ng m c n đnh c a t giá, NHNN đã mua vào mt l ưng l n ngo i t . ðn khi NHNN ng ưng mua ngo i t vào tháng 10/2007 thì t giá bt đu gi m và r ơi xu ng đáy vào ngày 11/03/2008 5. T tháng 03/2008 đn tháng 10/02/2010, khi 6 5 T giá bán th tr ưng t do, 15.550VND/USD
7. th ng d ư cán cân t ng th gi m m nh và b t đu thâm h t, làm thi u h t l n ngu n cung ngo i t , gây áp l c lên t giá. T giá niêm y t t i các NHTM liên t c t ăng k ch tr n, t giá th tr ưng t do tăng v i t c đ chĩng m t t o ra kho ng cách ngày càng l n h ơn v i t giá tr n niêm y t t i các NHTM, m c dù NHNN đã c g ng can thi p đư a t giá v m c ki m sốt bng cách bán ra ngo i t. ðn khi NHNN can thi p m nh vào th tr ưng ngo i h i bng các Thơng t ư 03/2010/TT- NHNN, Quy t đnh 70/Qð-NHNN vào n ăm 2009 và đu n ăm 2010 tình tr ng c ăng th ng t giá mi n đnh tr l i. Tuy nhiên, vào th i đim b t đu quí 3/2010, t giá gi a VND và USD l i cĩ nh ng bi n đng t ăng m nh. Bi u đ 6. Chênh lch t giá ti đa đưc giao d ch, t giá bán ca Ngân hàng Ngo i th ươ ng và t giá th tr ưng t do Ngu n: Tính tốn d a trên s li u t NHNN 3. Kt lu n và khuy n ngh Trong m i quan h gi a t giá và BOP, theo nhĩm tác gi đ xu t 4 đim đáng l ưu ý: (1) T giá cĩ tác đng đn CCTM theo hi u ng tuy n J, t n ăm 2003 đn nay, REER đi theo xu hưng gi m, t c VND lên giá so v i r ti n t , đã làm cho CCTM ngày càng r ơi vào thâm h t nng. (2) Din bi n t giá làm bi n đng cán cân v n thơng qua tác đng đn kho n m c đu t ư khác, đây là h qu c a tác đng c a REER lên CCTM trong giai đon Vi t Nam ch ưa t do hĩa hồn tồn các giao d ch trên tài kho n v n. (3) T giá VND/USD t ăng theo th i gian làm t ăng chi phí tr n c a Ngân sách Nhà n ưc. (4) Tình tr ng cán cân t ng th tác đng m nh đn di n bi n t giá th tr ưng, to ra s chênh l ch trong niêm y t t giá gi a các th tr ưng khi điu hành t giá c a NHNN ch ưa đ linh ho t. Theo đĩ, nhĩm nghiên c u đ xu t các gi i pháp và ki n ngh sau: Th nh t, cĩ th c i thi n mt ph n tình tr ng nh p siêu l n thơng qua gi m giá mnh VND so v i r ti n t vì t n ăm 2003 đn nay, VND cĩ xu h ưng lên giá so v i r ti n t (theo tính tốn ca nhĩm tác gi , ch s REER đã gi m g n 10% so v i n ăm g c 1999). M t khác, gi m giá VND s làm t ăng đu t ư khác trong khi FDI và FPI khơng b nh h ưng, s gĩp ph n c i thi n cán cân v n t đĩ c i thi n cán cân thanh tốn. Th hai, chính sách t giá ca Vi t Nam trong giai đon v a qua th hi n r t rõ vi c theo đui mc tiêu khuy n khích xu t kh u, c i thi n CCTM (t giá danh ngh ĩa cĩ xu h ưng gi m- Bi u đ 5). Tuy nhiên, chính sách này đã làm t ăng gánh n ng n cho Ngân sách Nhà n ưc do c ơ c u n c a7
8. Vi t Nam hi n nay ph thu c l n vào m t s đng ti n nh ư USD, EUR, JPY, trong khi các đng ti n này l i luơn cĩ xu h ưng t ăng so v i VND. Do v y, đa d ng hĩa c ơ c u n là điu Chính ph cn quan tâm khi cam k t các kho n n m i. Ngồi ra, Chính ph c ũng c n l ưu ý đn lo i đng ti n khi cam k t và khi gi i ngân c ũng nh ư tr n đ đa d ng c ơ c u n đt đưc hi u qu th c s . Th ba, t giá cĩ bi n đng khơng cùng chi u v i các kho n m c c a cán cân thanh tốn, ví d , t giá t ăng cĩ th c i thi n CCTM, gĩp ph n n đnh cán cân v n, nh ưng l i làm gia t ăng gánh n ng n. Vi c l a ch n h ưng thay đi c a t giá c n cân nh c gi a l i ích và chi phí phát sinh. Do v y, NHNN c n cĩ nh ng đo l ưng c th đ gi i bài tốn này tr ưc khi ra quy t đnh nh m đm b o đt đưc l i ích cao nh t cho n n kinh t . Xu t phát t bài tốn cân đi l i ích và chi phí nĩi trên, đ đm b o điu hành t giá đt đưc l i ích cao nh t cho n n kinh t , NHNN c n l a ch n m c tiêu c a chính sách t giá trong m i th i k ỳ. V i cách l a ch n đa m c tiêu nh ư hi n nay, NHNN d l c ph ươ ng h ưng trong nh ng giai đon c ăng th ng và nh y c m c a n n kinh t . Th tư, trong giai đon Vi t Nam đang theo đui ch đ t giá c đnh và m c a h i nh p th tr ưng tài chính nh ư hi n nay, s đc l p c a chính sách ti n t s b nh h ưng r t nhi u mà h qu c a nĩ cĩ th là nh ng b t n kéo dài trong n n kinh t v ĩ mơ. Trong 2 n ăm tr l i đây, Vi t Nam đã th c s tr i nghi m và rút ra bài h c đt giá cho v n đ này. ðĩ là tình tr ng l m phát cao trong n n kinh t t cu i n ăm 2007, khi th ng d ư cán cân v n t ăng m nh mà NHNN v n kiên quy t n đnh t giá trong khi các nghi p v trung hịa khơng đưc linh ho t s d ng. Vì th , NHNN c n linh ho t ph i h p 3 m c tiêu chính sách trong “b ba b t kh thi”, đng th i linh ho t h ơn n a trong vi c ph i k t h p đng b các cơng c c a chính sách ti n t . Tài li u tham kh o: 1.Nguyen Van Hieu (2006), “Inducing FII- Facts, Prospects and Solutions” 2.IMF (2008), Annual Report on Exchange Arrangement and Exchange Restriction 3.Khim-Sen Liewa, Kian-Ping Limb and Huzaimi Hussainc (2004), “Exchange rate and trade balance relationship: the experience of Asian countries” 4.Maurice D.Levi (1996), International finance: The market and financial management of multinational business (Third edition), McGraw-Hill Inc, The United States. 5.Maxwell Opoku-Afari (2004), “Measuring the real effective exchange rate (REER) in Ghana”Centre for Research in Economic Development and International Trade, University of Nottingham. 6.Michael E. S. Hoffman (2005), “The Exchange Rate and the Trade Deficit: What’s the Relationship?” 7.San Sau Fung, Marc Klau, Guonan Ma and Robert McCauley (2006), “Estimantion of Asian effective exchange rate: a technical note”, Monetary and Economic Department- Bank of international settlement. 8.Hoang Thi Thu (2007), “Determinants of FDI in Vietnam”. 9.Phan Thanh Hồi và Nguy n ðă ng Hào (2007), “Mi quan h g a t giá h i đối và CCTM Vi t Nam th i k ỳ 1995-2004”, T p chí Khoa h c, s 43. 10. Minh ðc (2008), Ngân hàng rút ti n n ưc ngồi v : Thi t hay khơng?, 8