Luận văn Giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng của các ngân hàng thương mại đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 – 2010

Nội dung text: Luận văn Giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng của các ngân hàng thương mại đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 – 2010

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH W X NGUYỄN ĐÌNH CHƯƠNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2006 – 2010 Chuyên ngành : Kinh tế Tài chính – Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS-TS. HỒNG ĐỨC TP.HCM - NĂM 2006
2. MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ MỤC LỤC LỜI NĨI ĐẦU CHƯƠNG I: TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VÀ VAI TRỊ CỦA NĨ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1-30 1. Tổng quan về tín dụng trong nền kinh tế thị trường 1 1.1. Khái niệm về tín dụng 1 1.2. Bản chất của tín dụng 2 1.3. Các hình thức tín dụng 2 1.4. Tín dụng ngân hàng và vai trị của nĩ đối với sự phát triển của nền kinh tế 4 1.4.1. Tín dụng ngân hàng 4 1.4.2. Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của nền kinh tế 4 2. Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả tín dụng của NHTM trong nền kinh tế 5 2.1. NHTM trong nền kinh tế thị trường 5 2.1.1. Khái niệm về Ngân Hàng Thương Mại 5 2.1.2. Bản chất của NHTM 6 2.1.3. Các chức năng truyền thống 7 2.1.3.1. Trung gian tín dụng 7 2.1.3.2. Trung gian thanh tốn 7 2.1.3.3. Cung ứng các dịch vụ 7 2.1.4. Các nghiệp vụ, hoạt động kinh doanh của NHTM 8 2.1.4.1. Nghiệp vụ nguồn vốn – nghiệp vụ nợ 8 2.1.4.2. Nghiệp vụ sử dụng vốn – nghiệp vụ cĩ 9
3. 2.1.4.3. Nghiệp vụ trung gian – kinh doanh dịch vụ ngân hàng 10 2.2. Tăng trưởng tín dụng và sự cần thiết phải tăng trưởng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM 11 2.2.1. Tăng trưởng tín dụng 11 2.2.2. Sự cần thiết phải tăng trưởng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM 12 2.3. Hiệu quả tín dụng và ý nghĩa của nĩ đối với các NHTM 13 2.3.1. Hiệu quả tín dụng 13 2.3.1.1. Hiệu quả tín dụng xét ở cấp độ vĩ mơ 14 2.3.1.2. Hiệu quả tín dụng xét ở cấp độ vi mơ 15 2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng 15 2.3.2.1. Chỉ tiêu về an tồn vốn 15 2.3.2.2. Chỉ tiêu hoạt động tín dụng 15 2.3.3. Ý nghĩa của nâng cao hiệu quả tín dụng của các NHTM 20 3. Vai trị của các DNVVN trong quá trình phát triển kinh tế 20 3.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta trong việc phát triển kinh tế nhiều thành phần 20 3.1.1. Tính khách quan của nền kinh tế nhiều thành phần 20 3.1.2. Quá trình nhận thức về nền kinh tế nhiều thành phần 21 3.1.3. Đặc điểm của nền kinh tế nhiều thành phần 22 3.2. Vai trị của các DNVVN trong nền kinh tế nước ta hiện nay nĩi chung và của Tp HCM nĩi riêng 23 3.2.1. Vị trí Tp HCM trong quá trình phát triển của nền kinh tế Việt nam 23 3.2.1.1. Đặc điểm về kinh tế, chính trị, văn hĩa và xã hội của Tp HCM 23 3.2.1.2. Cơ cấu kinh tế của Tp HCM 25 3.2.2. Vai trị của các DNVVN trên địa bàn Tp HCM 26 3.2.3. Dự báo nhu cầu về nguồn vốn của các DNVVN 28 4. Kinh nghiệm về hoạt động tín dụng của một số ngân hàng trên thế giới đối với các DNVVN 4.1. Hoạt động cho vay vốn tín dụng ở một số nước 28
4. 4.2. Bài học kinh nghiệm 29 Tĩm lược Chương I 30 CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 31-65 1. Những đĩng gĩp các DNVVN trên địa bàn Tp HCM đối với nền kinh tế 31 1.1. Những mặt đạt được 31 1.2.1.1. Đĩng gĩp tăng trưởng GDP thành phố 31 1.2.1.2. Huy động mọi nguồn vốn cho đầu tư phát triển 33 1.2.1.3. Đĩng gĩp to lớn cho ngân sách 35 1.2.1.4. Tạo việc làm cho người lao động 36 1.2. Những tồn tại, yếu kém cần được khắc phục trong thời gian tới 36 2. Nghiệp vụ tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000 – 2005 38 2.1. Những kết quả đạt được 38 2.1.1. Về huy động vốn 38 2.1.2. Về hoạt động cấp tín dụng 42 2.1.2.1. Cho vay ngắn hạn 44 2.1.2.2. Trung dài hạn 45 2.1.3. Hiệu quả tín dụng 47 2.1.3.1. Vốn điều lệ 47 2.1.3.2. Chỉ tiêu về đảm bảo an tồn trong hoạt động của NHTM thơng qua tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu của các NHTM trên địa bàn thành phố 48 2.1.3.3. Đánh giá hiệu quả của cơng tác huy động vốn 49 2.1.3.4. Đánh giá hiệu quả cơng tác tín dụng đối với các DNVVN 49 2.1.3.4. Việc cấp tín dụng giúp các DNVVN nâng cao năng lực cạnh tranh 54 2.2. Những mặt cịn tồn tại 54 2.2.1. Về huy động vốn 55 2.2.2. Về hoạt động cho vay (cấp tín dụng) 56 2.2.2.1. Nguồn vốn cung ứng cho các DNVVN 56
5. 2.2.2.2. Vấn đề nợ xấu, nợ quá hạn, nợ khĩ địi và chất lượng tín dụng đối với các DNVVN của các NHTM trên địa bàn thành phố trong thời gian qua .56 2.2.2.3. Việc xử lý nợ cịn gặp nhiều khĩ khăn 57 2.2.2.4. Những khĩ khăn từ bản án và cơng tác thi hành án 58 2.2.2.5. Việc xử lý nợ trong trường hợp liên quan đến các doanh nghiệp địa phương rất khĩ khăn 58 2.2.2.6. Những khĩ khăn từ chính TSBĐ nợ vay 58 2.2.2.7. Thị trường bất động sản trầm lắng, giao dịch mua bán ít 59 2.2.2.8. Nhu cầu về vốn của các DNVVN rất đa dạng 59 2.3. Những nguyên nhân của những tồn tại trên 59 2.3.1. Về phía NHTM 59 2.3.2. Về phía các doanh nghiệp 63 2.3.3. Về phía nền kinh tế 64 Tĩm tắt chương II 64 CHƯƠNG III: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2006 – 2010 66-98 1. Định hướng phát triển các DNVVN của Đảng và Nhà nước giai đoạn 2006 – 2010. 66 2. Định hướng phát triển các TCTD của nhà nước giai đoạn 2006 – 2010 67 2.1. Mục tiêu tổng quát 67 2.2. Các mục tiêu cụ thể 69 2.2.1. Tăng cường năng lực thể chế 70 2.2.2. Tăng cường năng lực tài chính 70 3. Định hứớng phát triển hệ thống NHTM trên địa bàn Thành phố HCM 72 4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM 74 4.1. Những giải pháp ở cấp độ vĩ mơ 74 4.1.1. Từ phía chính phủ 74 4.1.1.1. Tạo mơi trường kinh doanh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế 74 4.1.1.2. Tạo mơi trường kinh tế vĩ mơ ổn định 75
6. 4.1.1.3. Phải cĩ những chính sách, cơ chế hỗ trợ các DNVVN 75 4.1.1.4. Các giải pháp khác từ phía chính phủ 76 4.1.2. Từ phía NHNN 76 4.1.2.1. Khơng ngừng hồn thiện các văn bản pháp lý trong lãnh vực ngân hàng 76 4.1.2.2. Nâng cao chất lượng hoạt động của trung tâm phịng ngừa rủi ro (CIC) 77 4.1.2.3. NHNN cần tiếp tục đổi mới các chính sách tín dụng cho phù hợp với thơng lệ quốc tế, nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các NHTM 78 4.1.2.4. Đẩy mạnh cơ cấu lại các NHTM nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động theo hướng mở rộng hợp tác quốc tế và chủ động tham gia hội nhập tài chính quốc tế 79 4.2. Những giải pháp ở cấp độ vi mơ 79 4.2.1. Từ phía các NHTM trên địa bàn Tp HCM 79 4.2.1.1. Mở rộng mạng lưới hoạt động và đẩy mạnh hoạt động marketing 79 4.2.1.2. Khơng ngừng rà sốt, bổ sung, chỉnh sửa và cải thiện các thủ tục, quy trình cho vay theo hướng linh hoạt, gọn nhẹ, đáp ứng nhanh chĩng cho mọi đối tượng khách hàng (trong đĩ cĩ các DNVVN), phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh của ngân hàng 80 4.2.1.3. Đa dạng hĩa các sản phẩm tín dụng và đẩy mạnh phát triển dịch vụ khách hàng theo chiều sâu 81 4.2.1.4. Xây dựng và định hướng đối tượng khách hàng mục tiêu trong từng giai đoạn cụ thể 81 4.2.1.5. Xác định nguồn gốc phát sinh các rủi ro tín dụng và xây dựng hệ thống quản lý rủi ro tín dụng là gĩp phần nâng cao chất lượng tín dụng 82 4.2.1.6. Thực hiện các quy định đảm bảo an tồn hoạt động tín dụng; tăng cường cơng tác quản lý, kiểm tra và giám sát về việc chấp hành các nguyên tắc, thủ tục cho vay, thơng qua việc lập các tín hiệu dự báo rủi ro tín dụng 83 4.2.1.7. Thu thập và xử lý thơng tin để đáp ứng nhu cầu vốn kịp thời và hiệu quả, tăng cường cơng tác trao đổi thơng tin giữa các NHTM để thực hiện tốt cơng tác cho vay 84 4.2.1.8. Tăng cường cơng tác đào tạo cán bộ tín dụng và cán bộ thẩm định, cũng như cán bộ tái thẩm định đế đáp ứng nhu cầu kinh doanh và hội nhập quốc tế 85
7. 4.2.1.9. Đẩy nhanh tiến trình tái cơ cấu hệ thống các NHTM nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh sau khi Việt nam đã gia nhập WTO vài ngày 07/11/2006 87 4.2.1.10. Nâng cao cơng tác thẩm định và tái thẩm định tín dụng 87 4.2.2. Từ phía các DNVVN 91 4.2.2.1. Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về thuế, chế độ báo cáo và sổ sách, chứng từ kế tốn 91 4.2.2.2. Đẩy mạnh, khai thác các kênh thơng tin phục vụ sản xuất kinh doanh 91 4.2.2.3. Nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh thích ứng với nền kinh tế thế giới sau khi Việt nam đã gia nhập WTO vài ngày 07/11/2006 92 4.2.2.4. Tái cơ cấu tổ chức hoạt động doanh nghiệp, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phù hợp với cơ chế thị trường trong tình hình mới 93 4.2.2.5. Các DNVVN cần cĩ hướng tiếp cận vốn các NHTM trong việc vay vốn, thanh tốn khơng dùng tiền mặt 93 4.2.3. Từ phía Ủy Ban Nhân Dân Tp HCM 94 4.2.3.1. Chỉ đạo các sở trong việc tháo gỡ những khĩ khăn, vướng mắc trong việc đăng ký giao dịch đảm bảo và cơng khai tài sản thế chấp đảm bảo nợ vay 94 4.2.3.2. Thành phố cần cĩ chính sách hỗ trợ thơng tin, xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực cho các DNVVN 95 4.2.3.3. Xây dựng và cơng bố cơng khai các quy hoạch tổng thể và chi tiết phát triển các ngành nghề trên địa bàn Tp HCM 96 4.2.3.4. Phối với NHNN đẩy nhanh việc thành lập Quỹ Bảo Lãnh Tín Dụng cho các DNVVN 96 4.2.3.5. Đồng bộ trong việc đăng ký giao dịch đảm bảo 96 4.2.3.6. Đối với cơng tác cơng chứng 97 4.2.3.7. Một số kiến nghị khác 97 Tĩm lược Chương III 98 KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1 : Tổng Thu trên địa bàn Tp HCM từ 2001 đến 2005 Bảng 2 : Cơ cấu kinh tế của Tp HCM trong 5 năm qua Bảng 3 : Tốc độ tăng trưởng GDP của một số khu vực giai đoạn 1996-2000 và 2001- 2005 Bảng 4 : Tỷ trọng tổng sản phẩm nội địa của các loại hình doanh nghiệp trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000-2005 Bảng 5 : Giá trị sản xuất cơng nghiệp trên địa bàn Tp HCM trong giai đoạn 2000–2005 Bảng 6 : Tình hình đầu tư trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Bảng 7 : Tình hình thu thuế các DNNQD trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000–2005 Bảng 8 : Tình hình huy động vốn của các NHTM ở Tp HCM Bảng 9 : Lãi suất huy động vốn ( đến thời điểm 31/12/2005 ) Bảng 10 : Tình hình cho vay của các NHTM ở Tp HCM Bảng 11 : Dư nợ cho vay ngắn hạn các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Bảng 12 : Dư nợ cho vay trung dài hạn các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Bảng 13 : Mục đích vay vốn trung dài hạn của các doanh nghiệp Bảng 14 : Vốn điều lệ của một số NHTM tính đến tháng 05/2006 Bảng 15: Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu của các NHTM tính đến tháng 06/2005 Bảng 16 : Dư nợ cho vay các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM Bảng 17 : Tỷ lệ nợ quá hạn của các NHTM Bảng 18 : Tỷ lệ nợ quá hạn thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM Bảng 19 : Hệ số ROA và ROE Bảng 20 : Lợi nhuận các NHTM trên địa bàn Tp HCM
9. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ BIỂU ĐỒ 1: Tình hình đầu tư trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 BIỂU ĐỒ 2: Huy động vốn của các NHTM trên địa bàn Tp HCM từ năm 2001 đến năm 2005 BIỂU ĐỒ 3:Dư nợ cho vay của các NHTM đối với các DNNQD trên địa bàn Tp HCM từ năm 2001 đến năm 2005
10. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NHNN : Ngân Hàng Nhà Nước NHTM : Ngân Hàng Thương Mại NHTMNN : Ngân Hàng Thương Mại Nhà Nước UBND : Ủy Ban Nhân dân Tp HCM : Thành Phố Hồ Chí Minh TCTD : Tổ Chức Tín Dụng DNVVN : Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ ATM : Máy rút tiền tự động POP : Máy rút tiền tại quầy giao dịch GDP : Tổng Thu nhập quốc nội NHTMNN : Ngân Hàng Thương Mại Nhà Nước NĐ : Nghị Định TTLT : Thơng Tư Liên Tịch CIC : Trung Tâm Phịng Ngừa Rủi Ro CT : Chỉ thị BTP : Bộ Tư Pháp BTNMT : Bộ Tài nguyên và Mơi Trường WTO : Tổ Chức Thương Mại Thế Giới TSBĐ : Tài Sản Bảo Đảm
11. LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Hiện nay, trong nền kinh tế nước ta tồn tại nhiều thành phần kinh tế, trong đĩ thành phần kinh tế tư nhân. Đảng và Nhà nước ta tiếp tục khẳng định quan điểm phát triển các DNVVN là một thành phần kinh tế quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy quá trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước. Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các DNVVN vừa phát huy tính chủ động sáng tạo, vừa nâng cao năng lực quản lý, điều hành, mở rộng các mối quan hệ, liên kết với nhiều doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm và nâng cao đời sống người dân. Qua đĩ, động viên mọi nguồn lực, mọi thành phần kinh tế trong xã hội tham gia xây dựng và phát triển đất nước. Thực tiễn cho thấy, các DNVVN đĩng vai trị hết sức quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của nhiều nước trên thế giới, giải quyết nhiều vấn đề xã hội như việc làm, giảm thất nghiệp, nâng cao đời sống và thu nhập của người lao động, xố đĩi giảm nghèo Nhận thức được tầm quan trọng của thành phần kinh tế trên, Đảng và Nhà nước ta đã cĩ những chính sách phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu, khơng những cả về số lượng mà cịn cả về quy mơ. Hiện nay, cả nước cĩ khoảng 200 ngàn DNVVN với số vốn lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng. Là trung tâm kinh tế năng động nhất và phát triển của cả nước, Thành phố HCM là nơi tập trung nhiều nhất số lượng các DNVVN (chiếm khoảng 1/4 số lượng DNVVN trong cả nước), tỷ trọng GDP chiếm 1/3 của cả nước, giải quyết cho khoảng 70% lao động trên địa bàn thành phố, thì cĩ thể nĩi đây là thành phần kinh tế năng động nhất và cĩ tốc độ tăng trưởng khá nhanh so với những thành phần khác Tuy nhiên, các DNVVN gặp nhiều khĩ khăn trong quá trình phát triển, đĩ là thiếu vốn, cơng nghệ, trình độ quản lý thấp, sức cạnh tranh cịn yếu Chính vì thế, để cĩ thể cĩ được vốn nhằm phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh thì buộc các doanh nghiệp
12. này phải tìm kiếm những nguồn vốn để phục vụ cho hoạt động của mình, trong đĩ cĩ việc tiếp cận từ nguồn vốn của các ngân hàng thơng qua hoạt động tín dụng. Nhưng trên thực tế, khơng phải mọi doanh nghiệp nào cũng được tiếp cận với những nguồn tài trợ của các ngân hàng để đáp ứng cho hoạt đơng kinh doanh của mình. Chính vì thế, nhu cầu vốn tín dụng của các doanh nghiệp, trong đĩ cĩ DNVVN, đang trở thành một vấn đề mà xã hội đang quan tâm trong tình hình hiện nay. Thành phố HCM là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, là nơi tập trung của nhiều NHTM với nhiều loại hình dịch vụ, sản phẩm của lãnh vực ngân hàng, và là nơi cạnh tranh rất khốc liệt. Chính vì những điều kiện cạnh tranh này đã làm cho các NHTM cần phải định hướng, xây dựng chiến lược, kế hoạch kinh doanh của mình trong từng giai đoạn cụ thể. Cĩ thể nĩi rằng, hoạt động tín dụng là một hoạt động của ngân hàng mang lại nguồn thu nhập chủ yếu hiện nay cho các NHTM. Do đĩ, hoạt động này luơn được các ngân hàng coi trọng, xem như là nền tảng cho mọi hoạt động khác. Chính vì thế, mà hoạt động này luơn phải được xem xét, đánh giá một cách thường xuyên và khơng ngừng nâng cao hiệu quả của hoạt động này đối với mọi khách hàng, trong đĩ xác định các DNVVN là một đối tượng mà các NHTM hướng đến trong tương lai. Tuy nhiên, việc các NHTM và các DNVVN gặp được nhau đang là một vấn đề của thực tế. Để giải quyết vấn đền trên một cách căn bản nhất thì cần làm rõ một số vấn đề cơ bản sau : - Vai trị của các DNVVN như thế nào trong nền kinh tế nước ta, và đặc biệt là nền kinh tế Thành phố HCM? - Những trở lực nào ngăn cản việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN? Và nguyên nhân của những cản trở trên bắt nguồn từ đâu? - Làm thế nào để các NHTM nâng cao hiệu quả của cơng tác tín dụng đối với các doanh nghiệp này ? Những vấn đề trên đang đặt ra những yêu cầu trở nên rất cấp thiết cho nền kinh tế thành phố, nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn, cải tiến và đổi mới cơng nghiệp, thiết bị máy
13. mĩc, đầu tư, mở rộng sản xuất cho các doanh nghiệp, trong đĩ DNVVN đĩng vai trị khơng nhỏ trong tiến trình hội nhập và tồn cầu hố. Chính vì vậy, việc đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả cơng tác cho vay của các NHTM đối với các DNVVN là một vấn đề mà luận văn này muốn đưa ra nhằm phản ánh những vấn đề trên. Do những yêu cầu cấp thiết như đã trình bày như trên, học viên mạnh dạn chọn đề tài : ‘CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI CÁC DNVVN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2006 – 2010’ làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Là trung tâm lớn của cả nước, Thành phố HCM là nơi cĩ số lượng lớn các DNVVN tham gia vào nền kinh tế. Những doanh nghiệp này đĩng vai trị rất quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thành phố. Nhưng trong quá trình hoạt động và phát triển, các doanh nghiệp này luơn gặp khĩ khăn rất nhiều mặt, trong đĩ cĩ vấn đề về vốn, cơng nghệ, mở rộng sản xuất Việc tiếp cận những nguồn vốn của các doanh nghiệp này cũng cĩ nhiều mặt hạn chế, trong đĩ cĩ nguốn vốn tín dụng của các NHTM. Do đĩ, luận văn này đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn thành phố, trên cơ sở xác định vai trị và thực trạng của các doanh nghiệp này đối với nền kinh tế thành phố, thực trạng của hoạt động tín dụng đối với những doanh nghiệp này, những mặt cịn tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đối với những hoạt động trên. 3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử dụng trong luận văn này là phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp và phương pháp so sánh. Thơng qua những phương pháp này mà luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Thành phố HCM giai đoạn 2006 – 2010. Ngồi ra, luận văn cịn sử dụng một số phương pháp khác như phương pháp thống kê, diễn giải, quy nạp
14. 4. Những kết quả thu được của đề tài Khái quát những khái niệm cơ bản về hoạt động tín dụng ngân hàng và hiệu quả tín dụng của các NHTM Vai trị và những đĩng gĩp của các DNVVN trong nền kinh tế nước ta hiện nay nĩi chung và của Thành phố Hồ Chí Minh nĩi riêng. Thực trạng về hiệu quả tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Thành phố HCM, những kết quả đã đạt được, và hiệu quả của hoạt động tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM trong 5 năm qua Đưa ra các giải pháp và những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của cơng tác tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trong thời gian tới. Đồng thời, cũng đề cập đến một số kiến nghị đối với Chính phủ, NHNN, UBND Thành phố HCM và các cơ quan ban ngành nhằm hỗ trợ tối đa cho các NHTM trên địa bàn thành phố trong hoạt động kinh doanh nĩi chung và trong hoạt động tín dụng nĩi riêng trong thời gian sắp tới 5. Kết cấu của luận văn Luận văn cĩ 98 trang, 20 bảng và 3 biểu đồ. Nội dung chính của luận văn cĩ kết cấu như sau : Chương I: TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VÀ VAI TRỊ CỦA NĨ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC DNVVN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chương II: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTM ĐỐI VỚI CÁC DNVVN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chương III: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTM ĐỐI VỚI CÁC DNVVN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2006 – 2010
15. CHƯƠNG I: TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VÀ VAI TRỊ CỦA NĨ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1. Tổng quan về tín dụng trong nền kinh tế thị trường 1.1. Khái niệm về tín dụng Thuật ngữ tín dụng xuất phát từ chữ La tinh là CREDO: đĩ là sự tin tưởng, sự tín nhiệm một người về một vấn đề nào đĩ. Cĩ nhiều định nghĩa về tín dụng: - Nếu xét trên gĩc độ chuyển dịch quỹ: Tín dụng là sự chuyển dịch quỹ từ chủ thể thặng dư tiết kiệm sang chủ thể thiếu hụt tiết kiệm. - Nếu xét trên gĩc độ sử dụng vốn: Tín dụng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ ngân hàng cho khách hàng trong một thời hạn nhất định với một khoản chi phí nhất định. - Nếu xét trên quan hệ tài chính: Tín dụng là một giao dịch về tài sản trên cơ sở cĩ hồn trả giữa hai chủ thể. Tín dụng là một phạm trù kinh tế phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa hai chủ thể, trong đĩ một bên là ngân hàng sẽ chuyển giao một lượng giá trị (nhường quyền sử dụng một lượng tiền hay tài sản) cho khách hàng (cá nhân, tổ chức) sử dụng với những ràng buộc nhất định như: thời hạn hồn trả (cả gốc lẫn lãi), lãi suất, cách thức vay mượn và thu hồi.
16. Thuật ngữ tín dụng gắn liền với sản xuất và lưu thơng hàng hĩa (nĩi khác đi là gắn với hoạt động kinh tế của một quốc gia). Ở đâu cĩ sản xuất và lưu thơng hàng hĩa thì ở đĩ cĩ tín dụng, và tín dụng luơn là động lực cho các hoạt động kinh tế. 1.2. Bản chất của tín dụng Bản chất của tín dụng được hiểu theo 2 khía cạnh sau: - Thứ nhất: Tín dụng là quan hệ kinh tế phát sinh giữa người đi vay và người cho vay. Nhờ quan hệ này, vốn được vận động từ chủ thể này sang chủ thể khác để sử dụng cho các nhu cầu khác nhau trong nền kinh tế – xã hội. - Thứ hai: Tín dụng được biểu hiện là vốn (hiện vật hoặc hiện kim) vận động theo nguyên tắc hồn trả cả vốn lẫn lãi, đáp ứng các nhu cầu cho các chủ thể tín dụng. 1.3. Các hình thức tín dụng Nếu dựa vào các chủ thể của quan hệ tín dụng cĩ các hình thức tín dụng sau: - Tín dụng thương mại: là quan hệ tín dụng giữa các chủ thể sản xuất kinh doanh trên cơ sở tín nhiệm, thơng qua hình thức mua bán chịu lẫn nhau. Sự vận động và phát triển của hình thức này gắn liền với sản xuất và trao đổi hàng hĩa. - Tín dụng nhà nước: là quan hệ tín dụng giữa nhà nước với các tổ chức, cá nhân trong xã hội. Nhà nước huy động vốn bằng cách phát hành trái phiếu để sử dụng vì lợi ích chung của tồn xã hội. - Tín dụng ngân hàng: là quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng với các tổ chức, cá nhân trong xã hội, được thực hiện bằng cách huy động vốn và sử dụng nguồn vốn này để cho vay. Ra đời và phát triển cùng với ngân hàng, nghiệp vụ này đĩng vai trị rất quan trọng trong nền kinh tế, đang trở thành một hoạt động rất chuyên nghiệp, phong phú và đa dạng. - Tín dụng quốc tế: là quan hệ tín dụng giữa Chính phủ với các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau, nhằm trợ giúp nhau trong việc phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Nếu căn cứ vào thời hạn tín dụng cĩ các hình thức tín dụng sau:
17. - Tín dụng ngắn hạn: Là loại tín dụng cĩ thời hạn dưới một năm, được sử dụng để cho vay bổ sung vốn lưu động tạm thời của các doanh nghiệp và cho vay phục vụ nhu cầu sinh hoạt của cá nhân. - Tín dụng dài hạn: Là loại tín dụng cĩ thời hạn trên năm năm, được sử dụng để cấp vốn cho các doanh nghiệp, đáp ứng các nhu cầu như: xây dựng cơ bản, đầu tư xây dựng xí nghiệp mới, cơ sở hạ tầng, cải tiến và mở rộng sản xuất. - Tín dụng trung hạn: Là loại tín dụng ở giữa hai kỳ hạn trên, loại tín dụng này được cung cấp để mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây dựng các cơng trình nhỏ cĩ thời gian thu hồi vốn nhanh. Nếu căn cứ vào đối tượng tín dụng cĩ các hình thức tín dụng sau: - Tín dụng vốn lưu động: Là loại tín dụng được dùng để hình thành vốn lưu động, được sử dụng để bù đắp mức vốn thiếu hụt tạm thời cho các tổ chức kinh tế, được chia ra làm các loại sau: bổ sung vốn lưu động, dự trữ hàng hĩa, thanh tốn các khoản nợ Thời hạn cho vay đối với loại tín dụng này là ngắn hạn. - Tín dụng vốn cố định: Là loại tín dụng được dùng để hình thành tài sản cố định, thường được đầu tư để mua tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng sản xuất, xây dựng các xí nghiệp và cơng trình mới. Thời hạn cho vay đối với loại tín dụng này là trung hạn và dài hạn. Nếu căn cứ vào mục đích sử dụng vốn cĩ các hình thức tín dụng sau: - Tín dụng sản xuất và lưu thơng hàng hĩa: Là loại tín dụng dành cho các doanh nghiệp và các chủ thể kinh doanh để tiến hành sản xuất và lưu thơng hàng hĩa. - Tín dụng tiêu dùng: Là hình thức tín dụng dành cho các cá nhân để đáp ứng nhu cầu như: mua nhà cửa, xe cộ, du học thường do các ngân hàng, quỹ tiết kiệm, hợp tác xã tín dụng và các tổ chức tín dụng cung cấp. Ngồi ra, bán trả gĩp cũng được coi là hình thức tín dụng do các cơng ty, cửa hàng thực hiện. 1.4. Tín dụng ngân hàng và vai trị của nĩ đối với sự phát triển của nền kinh tế 1.4.1. Tín dụng ngân hàng
18. Tín dụng ngân hàng là quan hệ giữa các NHTM với các cơng ty, doanh nghiệp và cá nhân được thực hiện dưới hình thức ngân hàng đứng ra huy động vốn bằng tiền và cho vay (cấp tín dụng) đối với những khách hàng nĩi trên Trong mối quan hệ trên, ngân hàng là trung gian trong việc điều phối từ nơi thừa tiền sang nơi thiếu tiền, với tư cách vừa là người đi vay, vừa là người cho vay. Là người đi vay, ngân hàng huy động mọi nguồn tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế bằng nhiều hình thức khác nhau. Là người cho vay, ngân hàng cấp tín dụng, chiết khấu các chứng từ cĩ giá, đầu tư, cho thuê tài chính Chính những hoạt động này, ngân hàng đã sử dụng đồng vốn một cách cĩ hiệu quả tối đa, gĩp phần vào việc phát triển nền kinh tế. 1.4.2. Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của nền kinh tế Đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì quá trình sản xuất liên tục, thúc đẩy kinh tế phát triển, tạo cơng ăn việc làm và ổn định trật tự xã hội: Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, việc thừa thiếu vốn tạm thời thường xảy ra ở các doanh nghiệp. Việc cấp tín dụng gĩp phần điều hịa vốn cho nền kinh tế, giúp quá trình sản xuất được liên tục. Là cầu nối giữa người đi vay và người cho vay, tín dụng tạo động lực kích thích tiết kiệm, và đáp ứng cho đầu tư phát triển. Trong nền sản xuất hàng hĩa, tín dụng là một trong những nguồn hình thành nên nguồn vốn cho doanh nghiệp, nĩ động viên hàng hĩa đi vào sản xuất, thúc đẩy ứng dụng khoa học, kỹ thuật tiến bộ vào các doanh nghiệp, gĩp phần sắp xếp và tổ chức lại sản xuất, hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý, giúp sử dụng nguồn lao động và nguyên liệu hợp lý, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, và giải quyết các vấn đề xã hội. Gĩp phần ổn định tiền tệ, giá cả: Khi thực hiện chức năng tập trung và phân phối lại tiền tệ, tín dụng gĩp phần làm giảm khối lượng tiền trong lưu thơng, đặc biệt là tiền mặt trong các tầng lớp dân cư, giảm lạm phát, và gĩp phần ổn định tiền tệ. Ngồi ra, quá trình cung cấp tín dụng cho nền kinh tế sẽ giúp làm ra nhiều hàng hĩa phong phú, đa dạng, gĩp phần ổn định giá cả trong nước.
19. Tác động đến việc tăng cường chế độ hạch tốn kinh tế của các doanh nghiệp: Đặc trưng cơ bản của tín dụng là sự vận động trên cơ sở hồn trả và cĩ lợi tức. Nhờ cĩ hoạt động tín dụng mà kích thích việc sử dụng vốn và tái sử dụng vốn một cách hiệu quả nhất. Khi sử dụng vốn vay, doanh nghiệp phải thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng tín dụng. Chính vì vậy, địi hỏi các doanh nghiệp phải quan tâm đến việc sử dụng vốn sao cho hiệu quả, giảm chi phí sản xuất, tăng vịng quay vốn, nâng cao lợi nhuận cho doanh nghiệp. Tạo điều kiện phát triển các quan hệ kinh tế với các đối tác nước ngồi: Ngày nay, kinh tế của một quốc gia gắn liền với kinh tế thế giới, kinh tế “đĩng” đã nhường bước cho kinh tế “mở”. Tín dụng ngân hàng trở thành một trong những phương tiện nối liền nền kinh tế các nước với nhau. Đối với các nước đang phát triển nĩi chung và nước ta nĩi riêng, tín dụng đĩng vai trị rất quan trọng trong việc mở rộng xuất khẩu hàng hĩa, gĩp phần xây dựng sự nghiệp cơng nghiệp hĩa và hiện đại hĩa nền kinh tế. 2. Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả tín dụng của NHTM trong nền kinh tế 2.1. NHTM trong nền kinh tế thị trường 2.1.1. Khái niệm về Ngân Hàng Thương Mại Luật tín dụng do Quốc hội khĩa X thơng qua vào ngày 12 tháng 12 năm 1997, định nghĩa: “NHTM là một loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện tồn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động khác cĩ liên quan”. Luật cịn định nghĩa: “Tổ chức tín dụng là loại hình doanh nghiệp được thành lập theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội dung nhận tiền gởi và sử dụng tiền gởi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh tốn”. Luật NHNN cịn định nghĩa: “Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ, thanh tốn”.
20. Cĩ thể thấy rằng, NHTM giao dịch trực tiếp với các tổ chức kinh tế và cá nhân, bằng cách huy động mọi nguồn vốn rồi sử dụng để cho vay và cung cấp các phương tiện thanh tốn cho các đối tượng nĩi trên. 2.1.2. Bản chất của NHTM Là loại hình doanh nghiệp và là đơn vị kinh tế, NHTM hoạt động trong một ngành kinh tế, cĩ cơ cấu, tổ chức bộ máy như một doanh nghiệp, bình đẳng trong quan hệ kinh tế với các doanh nghiệp khác, được tự chủ về tài chính và phải cĩ nghĩa vụ đĩng thuế cho nhà nước như các đơn vị kinh tế khác. Hoạt động của NHTM là hoạt động kinh doanh. Để kinh doanh, ngân hàng phải cĩ vốn (vốn được ngân sách nhà nước cấp nếu là ngân hàng cơng, được cổ động gĩp vốn nếu là ngân hàng cổ phần ), được tự chủ về tài chính (tự lấy thu nhập để bù đắp chi phí), và đạt mục tiêu tài chính cuối cùng là lợi nhuận ⇒ hoạt động của NHTM khơng nằm ngồi xu hướng đĩ. Tuy nhiên, việc tìm kiếm lợi nhuận là phải hợp pháp trên cơ sở chấp hành luật pháp của Nhà nước. Hoạt động kinh doanh của NHTM là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ. Đây là lãnh vực “đặc biệt” vì nĩ cung ứng một khối lượng vốn cho nền kinh tế, liên quan trực tiếp đến tất cả các ngành, các mặt của đời sống kinh tế – xã hội. Mặt khác, đây là lãnh vực “nhạy cảm” nên địi hỏi sự thận trọng và khéo léo trong điều hành, hoạt động để tránh những thiệt hại cho xã hội. 2.1.3. Các chức năng truyền thống 2.1.3.1. Trung gian tín dụng Đây là chức năng quan trọng và cơ bản nhất của NHTM. Ngân hàng đĩng vai trị “trung gian”, đứng ra huy động mọi nguồn vốn nhàn rỗi và sử dụng để cho vay (cấp tín dụng), đáp ứng nhu cầu kinh doanh và đầu tư cho nền kinh tế, cũng như tiêu dùng của xã hội. Ở đây, ngân hàng khơng phải là trung gian thuần túy mà là trung gian tín dụng, nghĩa là việc thực hiện chức năng này phải theo nguyên tắc “hồn trả” vơ điều kiện. Nhờ chức năng này, NHTM cung ứng cho nền kinh tế một khối lượng lớn vốn, tạo ra sự “luân chuyển” khơng ngừng trong nền kinh tế.
21. 2.1.3.2. Trung gian thanh tốn Thể hiện khá rõ nét và mang tính chất “đặc biệt” trong hoạt động của NHTM. Với trung gian thanh tốn, ngân hàng đứng ra thực hiện các giao dịch thanh tốn giữa các khách hàng để hồn tất quan hệ kinh tế thương mại với nhau, bao gồm: mở tài khoản giao dịch, quản lý và cung cấp các phương tiện thanh tốn, tổ chức và kiểm sốt quy trình thanh tốn. Nhờ thực hiện chức năng này, ngân hàng làm giảm lượng tiền trong lưu thơng, tăng khối lượng thanh tốn bằng tài khoản, tiết kiệm nhiều chi phí 2.1.3.3. Cung ứng các dịch vụ Thể hiện ưu thế của ngân hàng mà khơng một doanh nghiệp nào cĩ, đĩ là những dịch vụ rất phong phú và đa dạng, gắn liền với hoạt động ngân hàng, và giúp ngân hàng thực hiện tốt yêu cầu của khách hàng. Các dịch vụ này tạo ra nguồn thu nhập cho ngân hàng, thỏa mãn những yêu cầu của khách hàng khi sử dụng các dịch vụ, tiện ích trên. 2.1.4. Các nghiệp vụ, hoạt động kinh doanh của NHTM 2.1.4.1. Nghiệp vụ nguồn vốn – nghiệp vụ nợ Vốn chủ sở hữu: Là nguồn vốn khởi đầu và được bổ sung trong quá trình hoạt động. Đây là nguồn vốn rất quan trọng, bao gồm: vốn điều lệ và các quỹ (như quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phịng, quỹ khen thưởng phúc lợi ). Vốn huy động: Là tài sản bằng tiền của các khách hàng mà ngân hàng tạm thời quản lý và sử dụng. Vốn huy động bao gồm: - Vốn huy động hoạt kỳ: là loại tiền gửi khơng kỳ hạn, tiền gửi thanh tốn của các tổ chức, cá nhân mang đặc điểm sau: NHTM hồn trả bất kỳ lúc nào theo yêu cầu của người gửi tiền. Mục đích chủ yếu là để phục vụ cơng việc thanh tốn. - Vốn huy động định kỳ: tiền gửi định kỳ, tiền gửi tiết kiệm và các loại tiền gửi khác của các tổ chức, cá nhân mang đặc điểm sau: ngân hàng chỉ hồn trả khi tiền gửi đĩ đáo hạn theo cam kết. Mục đích của loại tiền gửi này là để nhận tiền lãi do NHTM trả.
22. - Vốn huy động từ việc phát hành giấy tờ cĩ giá trị: Giấy tờ cĩ giá là chứng nhận của tổ chức tín dụng phát hành để huy động vốn, trong đĩ xác nhận nghĩa vụ trả nợ một khoản tiền trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi, và các điều khoản cam kết khác giữa ngân hàng và người mua, như tín phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi - Vốn huy động từ các tổ chức tín dụng khác và từ ngân hàng nhà nước, bao gồm: vốn vay của NHTW thơng qua chiết khấu, tái chiết khấu hay cho vay; vốn vay các NHTM khác; vốn tiếp nhận từ các tổ chức tài chính hay tư nhân theo những án cụ thể; vốn khác 2.1.4.2. Nghiệp vụ sử dụng vốn – nghiệp vụ cĩ a. Nghiệp vụ tín dụng: Đây là hoạt động cho vay, tài trợ tài chính cho các thành phần trong nền kinh tế. Nhờ hoạt động này, các khách hàng thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng, kinh doanh và gia tăng quy mơ sản xuất trong nền kinh tế. Những hình thức cấp tín dụng: - Cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh: Ngắn hạn (như bổ sung vốn lưu động, dự trữ hàng tồn kho, tài trợ khoản phải thu ); trung dài hạn (như mua sắm máy mĩc thiết bị, xây nhà xưởng ). - Cho vay tiêu dùng cá nhân và hộ gia đình: Các nhu cầu như: xây dựng, sửa chữa và mua nhà ở, mua đồ dùng gia đình và phương tiện đi lại. Bên cạnh đĩ, cịn cĩ nhu cầu về y tế, giáo dục, du lịch Trước đây, các NHTM thường ít quan tâm đến cho vay tiêu dùng, cho rằng đây là sản phẩm đơn lẻ, nhỏ và khơng mang lại nhiều lợi nhuận cho ngân hàng. Hiện nay, sản phẩm này rất được coi trọng bởi khơng những giúp gia tăng lợi nhuận, mà cịn phân tán rủi ro. Khơng những thế, cịn giúp ngân hàng chuyên nghiệp và đa dạng nhiều hình thức tín dụng. b. Nghiệp vụ đầu tư
23. Đầu tư là hình thức bỏ vốn nhằm thực hiện và thu được một kết quả nhất định về kinh tế - xã hội. Đây cũng là nghiệp vụ mang lại lợi nhuận đáng kể cho các NHTM. Cĩ 2 hình thức đầu tư: - Đầu tư trực tiếp: ngân hàng bỏ vốn đầu tư, quản lý và sử dụng vốn để tạo ra lợi nhuận. Các hình thức: hùn vốn liên doanh, mua cổ phần của các cơng ty và các ngân hàng khác - Đầu tư gián tiếp (cịn gọi là đầu tư chứng khốn hay đầu tư tài chính): là hình thức đầu tư vào danh mục chứng khốn theo hướng cĩ lợi cho ngân hàng. Các hình thức như: đầu tư trái phiếu Chính phủ và NHTW, đầu tư trái phiếu và cổ phiếu cơng ty 2.1.4.3. Nghiệp vụ trung gian – kinh doanh dịch vụ ngân hàng Nghiệp vụ thanh tốn: bao gồm: dịch vụ thanh tốn quốc nội (như thanh tốn bằng séc, nhờ thu, ủy nhiệm chi, thẻ tín dụng ); dịch vụ thanh tốn quốc tế (như L/C, nhờ thu, chuyển tiền, thẻ tín dụng quốc tế ) Dịch vụ ngân quỹ: như kiểm, đếm, phân loại, bảo quản, thu phát tiền mặt Chuyển tiền: ngân hàng nhận chuyển tiền từ địa phương này sang địa phương khác, từ nước này sang nước khác theo yêu cầu của khách hàng Thu hộ: ngân hàng đứng ra thu hộ cho khách hàng trên cơ sở những chứng từ mà khách hàng cung cấp cho ngân hàng, bao gồm: thu hộ lợi tức cổ phần, trái phiếu, hối phiếu đến hạn, thu hộ tiền điện, nước, dịch vụ viễn thơng Mua – bán hộ: ngân hàng sẽ giúp khách hàng trong việc mua – bán như ngoại tệ, kim đá quý, các tài sản quý, báu vật, cổ vật Dịch vụ ủy thác: bảo quản tài sản cá nhân, chứng thư quan trọng (di chúc, giấy tờ nhà đất ), tài sản quý giá, chứng khốn, kiểm kê, đánh giá tài sản cơng ty bị phá sản, nhận và bảo quản hàng hĩa xuất nhập khẩu Dịch vụ tư vấn tài chính, đầu tư phát triển, thẩm định dự án
24. Kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc đá quý, thanh tốn thẻ tín dụng quốc tế Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ cĩ giá Nhận và chi trả kiều hối, thu đổi ngoại tệ phi mậu dịch Cung cấp các dịch vụ khác: như thẻ ATM, chuyển tiền, thanh tốn quốc tế, quản lý ngân quỹ, chi hộ lương, tư vấn tài chính, ủy thác, mơi giới nhà đất Nghiệp vụ bảo lãnh: là nghiệp vụ được thực hiện thơng qua cam kết của ngân hàng bằng văn bản về việc sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng, khi khách hàng khơng thực hiện đúng nghĩa vụ đã cam kết với đối tác. Các hình thức bảo lãnh: bảo lãnh đấu thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh bảo hành, bảo lãnh nhận hàng, bảo lãnh thanh tốn, Cho thuê tài chính: là giao dịch giữa ngân hàng (bên sở hữu tài sản) và khách hàng (bên sử dụng tài sản). Ngân hàng chuyển giao tài sản cho khách hàng sử dụng trong một thời gian nhất định, khách hàng phải trả tiền thuê cho ngân hàng. Trong thời gian này, khách hàng được phép tính khấu hao tài sản và đưa vào chi phí hoạt động. Sau thời gian này, nếu muốn khách hàng sẽ được ngân hàng chuyển quyền sở hữu tài sản này với chi phí hợp lý. 2.2. Tăng trưởng tín dụng và sự cần thiết phải tăng trưởng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM 2.2.1. Tăng trưởng tín dụng Tăng trưởng tín dụng là việc các NHTM sử dụng các chính sách nhằm tăng nguồn vốn huy động, đáp ứng cho việc cấp tín dụng, chiết khấu, đầu tư vào những đối tượng là các tổ chức kinh tế, cá nhân cĩ nhu cầu vay vốn, từng bước nâng cao lợi nhuận, thị phần và thương hiệu trên thị trường. Một số chỉ tiêu đo lường tăng trưởng tín dụng:
25. - Tốc độ tăng huy động vốn: phản ánh quy mơ và tốc độ huy động của NHTM. Nếu kỳ sau cao hơn kỳ trước, tốc độ huy động tăng, quy mơ hoạt động mở rộng; ngược lại là giảm tốc độ huy động, quy mơ bị thu hẹp. Vốn huy động kỳ này–Vốn huy động kỳ trước Tốc độ tăng huy động vốn = Vốn huy động kỳ trước - Tốc độ tăng dư nợ tín dụng: phản ánh tốc độ tăng dư nợ của NHTM. Nếu dư nợ kỳ sau cao hơn kỳ trước, NHTM đã giải quyết nhu cầu vốn cho nền kinh tế, phù hợp với xu hướng tăng trưởng kinh tế và ngược lại. Dư nợ tín dụng kỳ này–Dư nợ tín dụng kỳ trước Tốc độ tăng dư nợ tín dụng = Dư nợ tín dụng kỳ trước Việc tăng trưởng huy động vốn và dư nợ cho vay phải được kiểm sốt trong từng giai đoạn cụ thể, thơng qua chính sách tiền tệ đã đề ra. Một sự tăng trưởng tín dụng quá mức so với yêu cầu của nền kinh tế sẽ là nguy cơ tiềm ẩn đối với chất lượng tín dụng, làm phát sinh nợ xấu, nợ khĩ địi, nợ mất khả năng thu hồi, 2.2.2. Sự cần thiết phải tăng trưởng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM Tồn tại cùng với sự phát triển của nền kinh tế hàng hĩa, ngân hàng được coi như là một định chế tài chính trung gian quan trọng vào bậc nhất trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế này, các nguồn tiền nhàn rỗi sẽ được huy động, tạo lập vốn để cho vay và phát triển kinh tế. Trong chiến lược phát triển kinh tế, Việt nam thừa nhận nền kinh tế hàng hĩa nhiều thành phần, trong đĩ cĩ khu vực kinh tế tư nhân. Đây là một bộ phận đĩng gĩp khơng nhỏ cho nền kinh tế, giải quyết việc làm cho nhiều lao động, đĩng gĩp cho ngân sách nhà nước và phát triển kinh tế. Kinh nghiệm một số nước thành cơng trong việc phát triển thành phần kinh tế này cho thấy: cần phát triển mạnh
26. mẽ, đảm bảo khả năng cạnh tranh lành mạnh, nâng cao tính ổn định và phát triển bền vững đối với mọi thành phần kinh tế. Trong xu thế hịa nhập với nền kinh tế thế giới, các DNVVN trên địa bàn Tp HCM rất cần vốn nhằm phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, bởi khơng phải doanh nghiệp nào cũng cĩ đủ vốn trong quá trình hoạt động. Khơng những thế, nguồn vốn trên thị trường phi chính thức khơng ổn định, lãi vay cao nên khiến khơng ít doanh nghiệp gặp khĩ khăn. Chính vì thế, NHTM là một bộ phận cấu thành khơng thể thiếu của các DNVVN, luơn cần sự hỗ trợ nhiều mặt, trong đĩ quan trọng nhất là vốn. NHTM tác động đến tồn bộ hoạt động kinh tế của Tp HCM; ngược lại ảnh hưởng của nền kinh tế cũng tác động đến hoạt động và hiệu quả của NHTM ⇒ mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Sự phát triển bền vững trong hoạt động của các NHTM luơn là mối quan tâm tồn xã hội trong nền kinh tế thị trường nhiều rủi ro. Do đĩ, an tồn, tăng trưởng và nâng cao chất lượng hoạt động luơn là yêu cầu đặt ra cho các NHTM. Do đĩ, các NHTM cần quan tâm đến mọi hoạt động, đặc biệt là hoạt động tín dụng sao cho việc tăng trưởng phải đi đơi nâng cao chất lượng, giảm thiểu rủi ro và khả năng thu hồi nợ gốc, lãi 2.3. Hiệu quả tín dụng và ý nghĩa của nĩ đối với các NHTM 2.3.1. Hiệu quả tín dụng Hiệu quả hoạt động các NHTM là một phạm trù kinh tế, phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực để đạt được kết quả cao nhất với tổng chi phí thấp nhất. Nĩi cách khác, đĩ là sự so sánh giữa đầu vào và đầu ra, giữa chi phí và hiệu quả. Hiệu quả tín dụng là một trong những hiệu quả hoạt động của các NHTM, biểu hiện và phản ánh mức độ cống hiến của hoạt động tín dụng đối với nền kinh tế. Sự đĩng gĩp này phụ thuộc vào số lượng, chất lượng các dịch vụ và hiệu quả mà hoạt động này mang lại cho khách hàng. Hiệu quả tín dụng cần được xem xét một cách tồn diện, cả về mặt khơng gian và thời gian, trong mối quan hệ với hiệu quả nền kinh tế. Hiệu quả tín dụng
27. cĩ thể được chia thành: hiệu quả tín dụng đối với nền kinh tế – xã hội, hiệu quả tín dụng đối với ngân hàng, hiệu quả tín dụng đối với các doanh nghiệp, hiệu quả tín dụng trong ngắn hạn, hiệu quả tín dụng trong dài hạn, Trong phần này, xin được phép trình bày hiệu quả tín dụng ở cấp độ vĩ mơ và cấp độ vi mơ như sau: 2.3.1.1. Hiệu quả tín dụng xét ở cấp độ vĩ mơ Gĩp phần tăng trưởng kinh tế: là trung gian tài chính, ngân hàng huy động những nguồn tiền nhàn rỗi của mọi thành phần kinh tế trong xã hội, sử dụng để cấp tín dụng (hoặc đầu tư) ⇒ mang lại hiệu quả cho nền kinh tế. Gĩp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy quá trình cơng nghiệp hĩa, hiện đại hĩa đất nước: đây là xu thế tất yếu khách quan trong quá trình đổi mới. Để thúc đẩy quá trình cơng nghiệp hĩa, hiện đại hĩa thì phải đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển những ngành cơng nghiệp mũi nhọn, Muốn vậy, tất yếu phải sử dụng mọi nguồn vốn để đầu tư. Đây là cơ sở để các NHTM phát huy khả năng trong việc gia tăng quy mơ hoạt động, xây dựng chiến lược huy động vốn và sử dụng nguồn vốn sao cho hiệu quả tối ưu. Tạo điều kiện luân chuyển vốn nhanh hơn, tiết kiệm chi phí: cùng với sự phát triển của khoa học, kỹ thuật và cơng nghệ thơng tin, các phương tiện thanh tốn của các NHTM ngày càng hiện đại, đa dạng, linh hoạt; giúp cho quá trình sử dụng, luân chuyển vốn ngày một trở nên nhanh chĩng hơn, giảm thiểu những rủi ro, tiết kiệm được chi phí và thời gian. Gĩp phần ổn định tài chính, ổn định kinh tế vĩ mơ: việc thực hiện chính sách tiền tệ của nhà nước giúp các NHTM ổn định, cân đối cung cầu. Ngồi ra, chính sách này giúp cho chính phủ điều tiết, can thiệp gián tiếp vào thị trường tiền tệ khi cần thiết và làm ổn định hệ thống tài chính quốc gia. Gĩp phần làm đa dạng hĩa và nâng cao chất lượng các dịch vụ, sản phẩm và tiện ích của ngân hàng ⇒ thu hút khách hàng. Muốn vậy, địi hỏi ngân hàng thúc đẩy quá trình chuyên mơn hĩa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng và phong phú của khách hàng.
28. 2.3.1.2. Hiệu quả tín dụng xét ở cấp độ vi mơ * Đối với bản thân ngân hàng - Tạo và gia tăng lợi nhuận cho chính bản thân ngân hàng - Tích lũy, tạo ra những khoản dự trữ từ lợi nhuận để bổ sung cho ngân hàng trong tương lai - Nâng cao tính an tồn về vốn trong hoạt động kinh doanh cho ngân hàng, và nâng cao khả năng cạnh tranh. * Đối với các doanh nghiệp - Tạo ra lợi nhuận cho chính doanh nghiệp - Tạo cơng ăn việc làm cho nhiều lao động trong xã hội - Đĩng gĩp ngân sách cho nhà nước - Gĩp phần vào việc phát triển của nền kinh tế nước nhà 2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng 2.3.2.1. Chỉ tiêu về an tồn vốn Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu: đánh giá mức độ an tồn vốn của ngân hàng. Tỷ lệ này được quy định theo cơng thức sau: Vốn tự cĩ Tỷ lệ an tồn tối thiểu = Tổng tài sản “cĩ” rủi ro 2.3.2.2. Chỉ tiêu hoạt động tín dụng: Giới hạn tín dụng đối với khách hàng: Theo Quyết định số 457/2005/QĐ- NHNN ngày 19/04/2005: - Tổng dư nợ cho vay của một tổ chức tín dụng đối với một khách hàng khơng vượt quá 15% vốn tự cĩ của tổ chức tín dụng
29. - Tổng mức cho vay và bảo lãnh của một tổ chức tín dụng đối với một khách hàng khơng vượt quá 25% vốn tự cĩ của tổ chức tín dụng - Tổng dư nợ cho vay của tổ chức tín dụng đối với một nhĩm khách hàng cĩ liên quan khơng vượt quá 50% vốn tự cĩ của tổ chức tín dụng, trong đĩ mức cho vay đối với một khách hàng khơng vượt quá 15% vốn tự cĩ của tổ chức tín dụng - Tổng mức cho vay và bảo lãnh của một tổ chức tín dụng đối với một nhĩm khách hàng cĩ liên quan khơng vượt quá 60% vốn tự cĩ của tổ chức tín dụng. Tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung và dài hạn: Theo Quyết định số 457/2005/QĐ-NHNN ngày 19/04/2005, tỷ lệ tối đa nguồn vốn ngắn hạn của tổ chức tín dụng được sử dụng để cho vay trung dài hạn như sau: - NHTM: 40% - Tổ chức tín dụng khác: 30% Phân loại cho vay và mức trích lập dự phịng rủi ro: Theo Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 thì tổ chức tín dụng thực hiện phân loại nợ và trích lập dự phịng như sau: - Nhĩm 1: (Nợ đủ tiêu chuẩn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là cĩ khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi đúng hạn. Các khoản nợ trong hạn được tổ chức tín dụng đánh giá là cĩ đủ khả năng thu hồi đầy đủ cả gốc và lãi đúng thời hạn; Các khoản bảo lãnh, cam kết cho vay và chấp nhận thanh tốn theo quy định tại Khoản 4 Điều 3 Quy định này; Các khoản nợ đã được cơ cấu lại thời hạn trả nợ được phân loại vào nhĩm 1 theo quy định tại Khoản 2, Điều 6 Quy định này - Nhĩm 2: (Nợ cần chú ý): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là cĩ khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi nhưng cĩ dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả nợ.
30. Các khoản nợ quá hạn dưới 90 ngày; Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ trong hạn theo thời hạn nợ đã được cơ cấu lại phân loại nợ vào nhĩm 2; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 2 theo quy định tại Khoản 3 Điều 6 Quy định này; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 2 theo quy định tại Khoản 4 Điều 6 Quy định này - Nhĩm 3: (Nợ dưới tiêu chuẩn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là khơng cĩ khả năng thu hồi nợ gốc và lãi khi đến hạn. Các khoản nợ này được tổ chức tín dụng đánh giá là cĩ khả năng tổn thất một phần nợ gốc và lãi. Các khoản nợ quá hạn từ 90 đến 180 ngày; Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn dưới 90 ngày; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 3 theo quy định tại Khoản 3 Điều 6 Quy định này; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 3 theo quy định tại Khoản 4 Điều 6 Quy định này. - Nhĩm 4: (Nợ nghi ngờ): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là khả năng tổn thất cao. Các khoản nợ quá hạn từ 181 đến 360 ngày; Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn từ 90 đến 180 ngày; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 4 theo quy định tại Khoản 3 Điều 6 Quy định này; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 4 theo quy định tại Khoản 4 Điều 6 Quy định này. - Nhĩm 5: (Nợ cĩ khả năng mất vốn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là khơng cịn khả năng thu hồi, mất vốn.
31. Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày; Các khoản nợ khoanh chờ Chính phủ xử lý; Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn trên 180 ngày; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 5 theo quy định tại Khoản 3 Điều 6 Quy định này; Các khoản nợ được phân loại vào nhĩm 5 theo quy định tại Khoản 4 Điều 6 Quy định này. Cơ cấu cho vay: đây là tỷ số giúp các nhà quản trị ngân hàng đánh giá hoạt động tín dụng của mình, thể hiện bằng cơng thức sau: Dư nợ từng loại cho vay Tỷ trọng từng loại cho vay = Tổng dư nợ cho vay Quy mơ hoạt động tín dụng: tỷ số này cho biết quy mơ hoạt động tín dụng của các NHTM. Thơng thường tỷ số này đạt từ 0,65 đến 0,7, thể hiện bằng cơng thức sau: Tổng dư nợ cho vay Quy mơ hoạt động tín dụng = Tổng tài sản cĩ Tỷ lệ nợ quá hạn: là tỷ số phản ảnh chất lượng và hiệu quả tín dụng ngân hàng. Tỷ số này càng lớn thì chất lượng và hiệu quả càng kém. Theo quy định của NHNN, tỷ số này khơng được vượt quá 5%, thể hiện bằng cơng thức sau: Nợ quá hạn Tỷ lệ nợ quá hạn = Tổng dư nợ cho vay
32. Vịng quay vốn tín dụng: thể hiện mức độ luân chuyển vốn trong hoạt động kinh doanh. Tỷ số này càng lớn thì hiệu quả kinh doanh càng cao, thể hiện bằng cơng thức sau: Doanh số dư nợ trong kỳ Tỷ lệ nợ quá hạn = Mức dư nợ bình quân trong kỳ Hệ số rủi ro tín dụng: phản ảnh rủi ro tín dụng tiềm ẩn của NHTM. Chỉ tiêu này càng cao, rủi ro tiềm ẩn càng lớn, thể hiện bằng cơng thức: Tổng dư nợ cho vay Hệ số rủi ro tín dụng = Tổng tài sản cĩ 2.3.3. Ý nghĩa của nâng cao hiệu quả tín dụng của các NHTM Việc nâng cao hiệu quả tín dụng sẽ giúp cho các NHTM nâng cao năng lực huy động vốn và sử dụng vào nền kinh tế một cách hiệu quả nhất, đáp ứng nhu cầu cho sự nghiệp cơng nghiệp hĩa, hiện đại hĩa đất nước Gĩp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các tổ chức kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Khi nền kinh tế đã tăng trưởng mạnh, thì sẽ tác động ngược trở lại làm cho các NHTM phát triển và hoạt động cĩ hiệu quả hơn Khi các NHTM hoạt động cĩ hiệu quả thì sẽ gia tăng tích lũy, hiện đại hĩa cơng nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, khơng chỉ thị trường trong nước mà cịn cả thị trường nước ngồi, hội nhập với thị trường tài chính quốc tế. 3. Vai trị của các DNVVN trong quá trình phát triển kinh tế 3.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta trong việc phát triển kinh tế nhiều thành phần 3.1.1. Tính khách quan của nền kinh tế nhiều thành phần
33. Giai cấp cơng nhân và nhân dân lao động giành được chính quyền và bước vào giai đoạn xây dựng một chế độ mới – Xã Hội Chủ Nghĩa – và nền kinh tế cũng dựa trên chế độ này, đĩ là hình thức sở hữu nhà nước và sở hữu tập thể. Xuất phát điểm của nền kinh tế nước ta là vừa mới giành được chủ quyền nên khơng cĩ tư liệu sản xuất hoặc nếu cĩ thì quá cũ, khoa học, cơng nghệ lạc hậu, kết cấu hạ tầng thấp kém, trình độ tay nghề của đội ngũ lao động yếu kém, năng lực quản lý cịn rất ít kinh nghiệm. Một nguyên nhân khơng kém phần quan trọng, đĩ là nước ta đi từ quá độ của một nước thuộc địa nửa phong kiến lên Chủ Nghĩa Xã Hội. Do trong quá trình phát triển đã buộc chúng ta phải mở rộng thị trường ⇒ nền kinh tế thị trường. Việc ra đời của nền kinh tế thị trường đã kéo theo sự phát triển đồng bộ các hoạt động về tiêu dùng, tư liệu sản xuất, vốn, tiền tệ, lao động Và như là một tất yếu khách quan, các thành phần kinh tế ra đời. Từ những thực tiễn trên, trong Đại Hội VI, nền kinh tế nước ta buộc đã phải chuyển sang nền kinh tế nhiều thành phần, và kết quả là sự xuất hiện của loại hình DNVVN trong nền kinh tế thị trường. 3.1.2. Quá trình nhận thức về nền kinh tế nhiều thành phần Đại hội khĩa IX khẳng định: “ thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần. Các thành phần kinh tế bình đẳng trước pháp luật, đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh, trong đĩ kinh tế Nhà nước sẽ giữ vai trị chủ đạo cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân ”. Nền kinh tế hàng hĩa nhiều thành phần định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa tồn tại như là một tất yếu khách quan. Chúng ta khơng thể xĩa bỏ hay chuyển đổi chúng một cách chủ quan duy ý chí, mà cần phải căn cứ vào sự phát triển tương xứng của lực lượng sản xuất, từng bước hình thành quan hệ sản xuất, đa dạng hình thức sở hữu. Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức đúng đắn về mối quan hệ biện
34. chứng giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội. Trong những năm qua, chính sách phát triển nền kinh tế hàng hĩa nhiều thành phần, trong đĩ cĩ kinh tế tư nhân, được nhân dân hết sức ủng hộ và đã nhanh chĩng đi vào cuộc sống, gĩp phần phát huy quyền làm chủ của nhân dân về kinh tế, khơi dậy nhiều tiềm năng và sáng tạo để tạo ra nhiều sản phẩm, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường và nâng cao hiệu quả của nền sản xuất xã hội. 3.1.3. Đặc điểm của nền kinh tế nhiều thành phần Về cấu trúc: đây là nền kinh tế đa dạng về hình thức sở hữu. Nĩ được xây dựng trên nền tảng của chế độ sở hữu tồn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân, trong đĩ lấy sở hữu tồn dân và tập thể làm nền tảng. Định hướng phát triển: phát triển nền kinh tế nhiều thành phần định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa, thực hiện quá trình Cơng Nghiệp Hĩa, Hiện Đại Hĩa đất nước; đổi mới và nâng cao hiệu quả kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, trong đĩ kinh tế quốc doanh giữ vai trị chủ đạo và cùng với kinh tế tập thể trở thành nền tảng cho nền kinh tế quốc dân. Tạo ra khung pháp lý và những điều kiện thuận lợi để các nhà kinh doanh an tâm hoạt động lâu dài. Mở rộng nhiều hình thức liên doanh, phát triển rộng rãi nhiều hình thức. Thực hiện cơng bằng và tiến bộ xã hội, chú ý đến việc phát triển phải đi đơi với bền vững và ổn định. Thực hiện phân phối theo kết quả lao động và lấy hiệu quả kinh tế làm thước đo cho hiệu quả sản xuất kinh doanh. Ngồi ra, cịn thừa nhận sự tồn tại của hình thức thuê mướn lao động, nhưng khơng được phát triển thành quan hệ thống trị, dẫn đến sự phân hĩa giàu nghèo. Khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đơi với xĩa đĩi giảm nghèo, khơng để xảy ra tình trạng chênh lệch về mức sống và trình độ giữa các vùng, giữa các tầng lớp.
35. Tăng cường quản lý vĩ mơ của Nhà nước, khai thác triệt để những tích cực; khắc phục và ngăn ngừa những tiêu cực trong cơ chế thị trường. 3.2. Vai trị của các DNVVN trong nền kinh tế nước ta hiện nay nĩi chung và của Tp HCM nĩi riêng 3.2.1. Vị trí Tp HCM trong quá trình phát triển của nền kinh tế Việt nam 3.2.1.1. Đặc điểm về kinh tế, chính trị, văn hĩa và xã hội của Tp HCM Tp HCM cĩ vị trí địa lý đặc biệt thuận lợi, nằm giữa vùng Nam Bộ, cách thủ đơ Hà Nội 1.738 km về hướng Đơng Nam. Tp HCM cĩ chung địa giới hành chính với các tỉnh Long An, Tây Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu. Nam giáp biển Đơng. Thành phố trải dài theo hướng Tây Bắc – Đơng Nam, nằm giữa các vĩ tuyến 10 0 38’ và 11 0 10’, các kinh tuyến 106 0 22’ và 106 0 45’ Đơng Chiều dài từ Tây Bắc xuống Đơng Nam là 102 km, từ Đơng sang Tây là 75 km. Trung tâm thành phố cách biển 50 km đường chim bay, giờ địa phương GMT+7. Tp HCM chiếm 0,6% diện tích và 6,6 % dân số so với cả nước, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, là trung tâm kinh tế của cả nước, cĩ tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Thành phố Hồ Chi Minh là một trung tâm đơ thị lớn của khu vực và của cả nước. Là trung tâm giao dịch thương mại lớn của cả Nam Bộ, Tp HCM là đầu mối giao lưu hàng hĩa trong và ngồi nước. Thành phố cĩ ưu thế phát triển mạnh trong các lãnh vực chế biến nơng lâm, thủy hải sản xuất khẩu, cũng như những ngành cơng nghiệp hàng tiêu dùng. Hoạt động thương mại – dịch vụ mỗi năm gần 17%. Với vị trí là trung tâm thương mại lớn nhất của cả nước, thanh phồ chiếm gần 40% tổng doanh số bán hàng của cả nước và 75% khu vực Nam Bộ. Thành phố cĩ hệ thống chợ và siêu thị khá lớn, với trên 250 chợ lớn nhỏ, hơn 65 siêu thị và 12 khu cơng nghiệp tập trung với quy mơ ở ngoại vi thành phố. Trong tương lai, thành phố sẽ xây dựng một số chợ mới thuận tiện và hiện đại phù hợp với quy hoạch phát triển đơ thị.
36. Hoạt động du lịch của thành phố phát triển mạnh, chưa bao giờ Tp HCM đĩn nhiều du khách như năm 2002, với lượng khách quốc tế lên đến 1.433.000 người, tăng 20% so với năm 2001. Kể từ năm 1990, doanh thu du lịch của thành phố luơn chiếm từ 28% đến 35% doanh thu du lịch cả nước. Tp HCM là trung tâm tài chính ngân hàng lớn nhất Việt Nam, thành phố dẫn đầu cả nước về số lượng ngân hàng và doanh số quan hệ tài chính - tín dụng. Doanh thu của hệ thống ngân hàng thành phố chiếm khoảng 1/3 tổng doanh thu tồn quốc Thành phố luơn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng thu ngân sách của nhà nước, mặc dù gặp nhiều khĩ khăn song thu ngân sách của vẫn khơng ngừng tăng. Thời kỳ 1986 - 1990, thu ngân sách thành phố chiếm 26,4% tổng thu ngân sách của cả nước, đến năm 1999 chiếm 36,46%. Trong giai đoạn 2000 – 2005 và 6 tháng đầu năm, tình hình thu ngân sách như sau: Bảng 1: Tổng Thu trên địa bàn Tp HCM từ 2001 đến 2005 6 tháng Các chỉ tiêu 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Tổng thu (tỷ đồng) 30.732 37.402 41.591 48.970 59.857 31.936 - Thuế xuất nhập khẩu 13.260 16.575 16.705 19.121 21.811 14.927,2 - Thu nội địa 17.472 20.827 24.886 28.436 32.284 17.008,8 Nguồn: Trang web www.hochiminhcity,gov.vn Thành phố cũng là địa phương đầu tiên tập trung phát triển các ngành kinh tế chủ lực, như các ngành cơ khí gia dụng, sản xuất phương tiện vận tải, chế tạo máy, các ngành cơng nghệ cao vẫn là đầu mối xuất nhập khẩu, du lịch của cả nước với hệ thống cảng biển phát triển. Việc hình thành các hệ thống giao thơng như đường Xuyên Á, đường Đơng Tây sẽ tạo điều kiện cho kinh tế thành phố tăng trưởng mạnh mẽ. Trong quá trình phát triển và hội nhập, Tp HCM luơn khẳng định vai trị là một trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, dịch vụ của cả nước; là hạt nhân của
37. vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, một trong ba vùng kinh tế trọng điểm lớn nhất nước và cũng là vùng động lực cho cơng cuộc phát triển kinh tế - xã hội ở địa bàn Nam Bộ và cả nước theo chiến lược cơng nghiệp hố, hiện đại hố. Trong tương lai, Tp HCM trở thành một trung tâm thương mại, dịch vụ, tài chính, khoa học cơng nghệ cùng sánh ngang với các nước trong khu vực, trở thành một vùng kinh tế trọng điểm, tăng sức mạnh đối tác trong hợp tác và cạnh tranh giữa Việt Nam với các nước trên thế giới, trước hết là khu vực Đơng Nam Á. 3.2.1.2. Cơ cấu kinh tế của Tp HCM Bảng 2: Cơ cấu kinh tế của Tp HCM trong 5 năm qua Các chỉ tiêu 2001 2002 2003 2004 2005 1. Tổng sản phẩm - GDP 1.1 Giá thực tế (tỷ đồng) 84.852 96.403 113.291 137,087 169.559 1.2 So sánh với năm 1994 (tỷ đồng) 57.787 63.670 70.914 79.2371 88.872 2. Cơ cấu (%) phân theo thành phần kinh tế - Khu vực nhà nước 42,3 38,8 36,3 35,4 33,9 - Khu vực ngồi quốc doanh 37,1 37,3 39,6 38,9 45,1 - Khu vực cĩ vốn đầu tư nước ngồi 20,6 21,1 20,8 20,0 21,0 3. Tốc độ tăng trưởng (%) phân theo thành phần kinh tế 109,5 110,2 111,4 111,7 112,2 - Khu vực nhà nước 109,0 109,7 109,7 110,2 108,8 - Khu vực ngồi quốc doanh 110,0 110,2 113,0 114,5
38. - Khu vực cĩ vốn đầu tư nước ngồi 110,0 111,2 112,1 109,7 111,5 Nguồn: Trang web www.hochiminhcity.gov.vn Từ bảng trên cĩ thể thấy được cơ cấu kinh tế Tp HCM cĩ những thay đổi nhất định trong thời gian 5 năm vừa qua, cụ thể như sau: - Nền kinh tế thành phố chuyển đổi theo hướng: chú trọng vào cơng nghiệp, dịch vụ, giảm nơng nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. - Thơng qua bảng báo cáo trên cho thấy, giá trị các ngành cơng nghiệp và dịch vụ cĩ chiều hướng tăng, trong khi đĩ thì nơng nghiệp, lâm nghiệp cĩ chiều hướng giảm. - Tốc độ tăng trưởng, cơ cấu kinh tế chuyển dần theo hướng: giảm tỷ trọng ở khu vực nhà nước, tăng dần tỷ trọng ở khu vực ngồi quốc doanh và khu vực cĩ vốn đầu tư nước ngồi. 3.2.2. Vai trị của các DNVVN của Tp HCM 3.2.2.1. Khi thực hiện chính sách mở cửa, các DNVVN đĩng một vai trị khơng nhỏ trong sự hịa nhập với quốc tế. Bởi các nhà đầu tư nước ngồi khi đến đầu tư vào thành phố, họ cần sự hỗ trợ từ phía trong nước. Họ sẽ chuyển giao cơng nghệ, đưa vốn và kinh nghiệm quản lý; cịn thành phố sẽ hỗ trợ thị trường, lao động, đất đai Sự tác động qua lại thơng qua loại hình doanh nghiệp này sẽ tạo động lực cho thành phố phát triển, tạo ra sự an tâm và tin tưởng từ các nhà đầu tư, thị trường hoạt động linh hoạt và hiệu quả hơn. 3.2.2.2. Hiện tại, thành phố đang thực hiện chủ trương cổ phần hĩa và sắp xếp lạị DNNN, nhà nước chỉ nắm giữ những ngành, lãnh vực trọng yếu liên quan đến hạ tầng, an ninh, quốc phịng cịn những lãnh vực cịn lại sẽ để cho tư nhân đảm trách hoặc nhà nước sẽ cùng tư nhân tham gia. Do đĩ, tư nhân sẽ cĩ cơ hội kinh doanh, phát triển những ngành nghề mà pháp luật khơng cấm, gĩp phần phát triển Thành phố, giải quyết cơng ăn việc làm, buộc những DNNN phải thay đổi cách thức hoạt động kinh doanh để cùng cạnh tranh bình đẳng. Đây là một trong
39. những nguyên nhân tạo nên sự thay đổi bộ mặt Tp HCM, theo hướng tác động gián tiếp nhằm củng cố và phát triển DNNN - với vai trị chủ đạo của nền kinh tế cả nước 3.2.2.3. Sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân đã kéo theo việc hình thành đội ngũ doanh nhân cĩ trình độ, năng lực, cĩ khả năng tiếp nhận những phương pháp quản lý hiện đại, và số lượng khơng ngừng tăng lên qua các năm. Đây là điều kiện để tiếp nhận lao động, làm giảm thất nghiệp trong nền kinh tế. Theo thống kê năm 2004, cả nước cĩ hơn 150 ngàn doanh nghiệp, năm 2005 là khoảng 200 ngàn, và dự kiến sẽ đạt khoảng 500 ngàn vào năm 2010. Đây là cơ sở cho việc phát huy mọi nguồn lực nhằm phục vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hĩa, hiện đại hĩa đất nước. 3.2.2.4. Các doanh nghiệp này đã và đang tiếp tục xây dựng những quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất: khi Nhà nước ta thực hiện chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, quan hệ sở hữu đã cĩ sự thay đổi, đĩ là cĩ sự thừa nhận của sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, xuất hiện những quan hệ như quan hệ phân phối, quan hệ quản lý. Dưới sức ép của nền kinh tế thị trường đã buộc cơ chế quản lý của Nhà nước phải thay đổi cho phù hợp với tình hình mới, đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp trong thời kỳ mới. 3.2.2.5. Các DNVVN với hình thức là sở hữu là tư nhân, cơng ty cổ phần sẽ hạn chế và làm chấm dứt tình trạng tham nhũng, lãng phí và tạo ra nhiều của cải cho xã hội. Đây chính là vấn đề mà xã hội, nền kinh tế đang rất quan tâm. Bởi trong tình hình hiện nay, việc tham nhũng, lãng phí (nhất là lãng phí cơng) đang là một gánh nặng khơng nhỏ cho đất nước. Chính vì thế, với hình thức sở hữu tư nhân thì sẽ là cách làm hạn chế được tình trạng tham nhũng, lãng phí. 3.2.3. Dự báo nhu cầu về nguồn vốn của các DNVVN Nền kinh tế nước ta đang trong quá trình phát triển, ngày càng khẳng định vị thế và vai trị khơng thể thiếu của khu vực tư nhân. Chính vì thế, nhu cầu về vốn nhằm đáp ứng cho khu vực này là rất lớn. Theo dự báo của nhiều chuyên gia kinh tế, nhu cầu về vốn của các DNVVN sẽ tăng lên đến khoảng 70-75% tổng dư nợ
40. cho vay của nền kinh tế vào năm 2010. Cĩ những yếu tố làm cơ sở cho dự báo này, đĩ là: - Việt nam đã gia nhập WTO (07/11/2006) nên cần thực hiện đúng những cam kết đã ký với các tổ chức thương mại quốc tế - Giảm số lượng DNNN xuống cịn khoảng 30 – 40% đến năm 2010, dự kiến số lượng DNVVN sẽ tăng khỏang 500 ngàn doanh nghiệp vào năm 2010, Nhà nước chỉ nắm giữ những lãnh vực thiết yếu. - Tiếp tục cổ phần hĩa các doanh nghiệp nhà nước, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của mọi loại hình kinh tế. 4. Kinh nghiệm về hoạt động tín dụng của một số ngân hàng trên thế giới đối với các DNVVN 4.1. Hoạt động cho vay vốn tín dụng ở một số nước Nhật Bản: Các doanh nghiệp chủ yếu là các cơng ty tư nhân. Các doanh nghiệp này thường nhận được vốn chủ yếu thơng qua các khoản vay từ phía chính phủ hoặc địa phương, hoặc cả chính phủ và địa phương cùng phối hợp tài trợ thơng qua các thể chế tài chính thuộc chính phủ. Cĩ hai hình thức cho vay: cho vay thơng thường với lãi suất cơ bản và cho vay theo mục tiêu chính sách. Đức: Khu vực kinh tế tư nhân đĩng một vai trị quan trọng trong nền kinh tế Đức, nĩ tạo ra hơn 50% GDP. Để cĩ được những kết quả đĩ, chính phủ đã áp dụng các biện pháp để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc vay, sử dụng và kiểm sốt vốn vay cĩ hiệu quả nhất, như thơng qua các khoản tín dụng ưu đãi, bảo lãnh của nhà nước Malaysia: khẳng định tầm quan trọng của các doanh nghiệp tư nhân trong quá trình phát triển đất nước. Chính phủ hỗ trợ các doanh nghiệp này bằng nhiều cách khác nhau như: thị trường, kỹ thuật, cơng nghệ, các chính sách tín dụng ưu đãi, bảo lãnh doanh nghiệp cĩ uy tín nhằm phát triển cơ sở hạ tầng trong những ngành nghề truyền thống, khoa học – kỹ thuật, nơng nghiệp 4.2. Bài học kinh nghiệm
41. Cần xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, lâu dài giữa ngân hàng với khách hàng. Cần dựa vào thực tế để đánh giá, phân tích từng đối tượng khách hàng, tránh tình trạng thẩm định hồ sơ mang tính chất lý thuyết. Yêu cầu bên vay phải chứng minh được kinh nghiệm trong lãnh vực mà họ kinh doanh, chứng minh về nguồn trả nợ, mục đích vay vốn và kế hoạch sử dụng vốn vay, cam kết về việc thế chấp tài sản hay bảo lãnh của chính cá nhân, doanh nghiệp đĩ hay bên thứ ba. Cần phải xác định những đối tượng khách hàng nào mà ngân hàng đĩ muốn hướng tới, để từ đĩ cĩ chính sách phù hợp trong việc cho vay, giám sát và thu hồi nợ. Các NHTM cần sớm phát hiện ra những rủi ro cho các khoản vay, đánh giá lại những khỏan cho vay theo hạn mức, theo dõi những dấu hiệu dự báo cĩ thể xảy ra trong tương lai gây ảnh hưởng tới việc trả nợ của khách hàng, sớm phát hiện những khoản nợ quá hạn để từ đĩ cĩ biện pháp thu hồi nợ. NHTM cần phải cĩ sự kết hợp chặt chẽ với các tổ chức, địa phương và chính phủ trước khi tiến hành cấp tín dụng cho các doanh nghiệp, đặc biệt là những DNVVN. Tĩm tắt Chương I Trong chương I, bài luận văn đã khái quát những khái niệm cơ bản về hoạt động tín dụng ngân hàng và hiệu quả tín dụng của các NHTM. Ngồi ra, luận văn cịn cho thấy được vai trị của các DNVVN trong nền kinh tế nước ta hiện nay nĩi chung và của Tp HCM nĩi riêng. Phần thực trạng về hiệu quả tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM sẽ được trình bày trong chương II
42. CHƯƠNG II: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NGHIỆP VỤ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1. Những đĩng gĩp các DNVVN trên địa bàn Tp HCM đối với nền kinh tế 1.1. Những mặt đạt được 1.2.1.1. Đĩng gĩp tăng trưởng GDP thành phố Tp HCM là nơi hoạt động kinh tế năng động nhất, đi đầu cả nước về tốc độ tăng trưởng kinh tế. Nếu như năm 1998 tốc độ tăng GDP của thành phố là 9,2 % thì đến năm 2002 tăng lên 10,2%, riêng trong năm 2005 thì GDP đạt 169.559 tỷ đồng. Phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng cao đã tạo ra mức đĩng gĩp GDP lớn cho cả nước. Tỷ trọng GDP của thành phố chiếm 1/3 GDP của cả nước. Cĩ thể nĩi, thành phố là hạt nhân của vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam (KTTĐPN) và trung tâm của vùng Nam Bộ. Với mức đĩng gĩp GDP khoảng 66,1% trong vùng KTTĐPN và đạt mức 30% tổng GDP của cả khu vực Nam Bộ. Kinh tế thành phố cĩ sự chuyển dịch mạnh mẽ, năm 1997 giá trị sản xuất của thành phố đạt 65,2% của vùng KTTĐPN, cơng nghiệp chiếm 58,7% giá trị sản lượng cơng nghiệp vùng. Sau 8 năm, giá trị sản xuất của thành phố đạt hơn 200.000 tỷ đồng, trong đĩ giá trị cơng nghiệp chiếm tỷ trọng hơn 1/3 giá trị sản xuất của tồn thành phố. Thành phố cịn là trung tâm của vùng về cơng nghiệp, dịch vụ. Giá trị sản lượng cơng nghiệp thành phố năm 2000 là 76,66 ngàn tỷ đồng, gấp 2,2 lần Bà Rịa – Vũng Tàu, 3,7 lần Hà Nội và 4 lần Đồng Nai. Kinh tế quốc
43. doanh vẫn giữ vị trí chi phối, đĩng gĩp 45% GDP. Dịch vụ - thương mại chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu GDP. Bảng 3: Tốc độ tăng trưởng GDP của một số khu vực giai đoạn 1996-2000 và 2001-2005 Năm 1996-2000 2001-2005 Tp HCM 10,2% 11% Đồng Nai 10,6% 15% Bà Rịa – Vũng Tàu 12,6% 15% Bình Dương 13,6% 17,5% Nguồn: trang web www.baria-vungtau.gov.vn, www.hochiminhcity.gov.vn, www.dongnai.gov.vn, www.binhduong.gov.vn Trong tổng sản phẩm nội địa của Tp HCM, cĩ sự đĩng gĩp khơng nhỏ của khu vực kinh tế tư nhân, chiếm hơn 30% trong năm 2000. Tỷ trọng này khơng ngừng tăng lên qua các năm (năm 2005 thì tỷ trọng này chiếm hơn 2/5 trong tổng sản phẩm nội địa của thành phố). Bảng 4: Tỷ trọng tổng sản phẩm nội địa của các loại hình doanh nghiệp trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000-2005 Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 DNNN 45,9% 44,2% 40,7% 40,9% 35,4% 33,9% DNVVN 35,5% 37,3% 37,6% 37,6% 38,9% 45,1% LD và ĐTNN 18,6% 19,5% 21,7% 21,5% 20,0% 21,0% Nguồn: Trang web www.hochiminhcity.gov.vn Để đĩng gĩp tích cực GDP cho thành phố, các DNVVN khơng chỉ tăng về mặt giá trị, mà cịn cả về nguồn nhân lực. Đặc biệt, kể từ khi Luật doanh nghiệp ra đời và áp dụng vào năm 2000 thì số lượng các DNVVN khơng ngừng tăng lên qua các năm (năm 1999 cĩ 13.082 doanh nghiệp, năm 2001 là 12.446 doanh nghiệp, năm 2002 cĩ 11.335 doanh nghiệp, năm 2003 là 12.605 doanh nghiệp). Các DNVVN luơn cĩ tốc độ phát triển tương đối cao trong thời gian gần đây, đĩng gĩp
44. hàng năm trung bình từ 20% - 25% giá trị sản xuất cơng nghiệp trên địa bàn thành phố. Bảng 5: Giá trị sản xuất cơng nghiệp trên địa bàn Tp HCM trong giai đoạn 2000–2005 Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Giá trị cơng nghiệp đầu 116,2% 115,1% 120,4% 118,7% 112,0% 123,3% tư nước ngồi Giá trị cơng nghiệp của 115,6% 113,5% 110,4% 111,5% 113,8% 107,8% DN quốc doanh Giá trị cơng nghiệp của 117,5% 122,8% 118,2% 117,6% 121,9% 122,8% DNVVN Nguồn: Cục Thống Kê Tp HCM 1.2.1.2. Huy động mọi nguồn vốn cho đầu tư phát triển Thành phố cũng là nơi thu hút vốn đầu tư nước ngồi mạnh nhất cả nước, kể từ khi Luật đầu tư được ban hành. Bảng 6: Tình hình đầu tư trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Năm 2000 Giai đoạn 2001 – 2005 Bình Tổng 5 Nguồn vốn đầu tư Tỷ Cơ cấu Cơ cấu quân năm năm (tỷ đồng (%) (%) (Tỷ đồng) đồng) 1. Vốn ngân sách 2.994 15,2 3.100 7,6 15.500 Trong đĩ: - Ngân sách địa phương 2.669 13,5 2.600 6,3 13.000 - Ngân sách Trung ương 325 1,7 500 1,2 2.500 2. Vốn doanh nghiệp nhà nước 4.518 22,9 5.000 12,2 25.000 3. Vốn tín dụng 1.107 5,6 4.000 9,8 20.000 4. Vốn DNVVN 2.574 13,1 5.000 12,2 25.000 5. Vốn đầu tư khác 3.012 15,3 15.440 37,6 47.000
45. 6. Vốn đầu tư FDI 4.940 25,1 6.000 14,6 30.000 7. Vốn ODA 556 2,8 2.460 6 12.300 Tổng số 19.701 100 41.000 205.000 Nguồn: Cục thống kê Tp HCM BIỂU ĐỒ 1: TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ TRÊN ĐỊA BÀN TP.HCM GIAI ĐOẠN 2001 - 2005 1. Vốn ngân sách 2. Vốn doanh nghiệp nhà nước 6.0% 7.6% 3. Vốn tín dụng 14.6% 12.2% 9.8% 4. Vốn DNVVN 5. Vốn đầu tư khác 37.6% 12.2% 6. Vốn đầu tư FDI 7. Vốn ODA Trong 5 năm qua, tổng vốn đầu tư các DNVVN trên địa bàn thành phố đạt 25.000 tỷ đồng, chiếm 12,2% tổng vốn đầu tư của thành phố. Trung bình mỗi năm, vốn đầu tư của các DNVVN cho nền kinh tế thành phố là 5.000 tỷ đồng. Nếu như so với năm 2000, vốn đầu tư bình quân mỗi năm của các doanh nghiệp này đã tăng gần gấp đơi. Kết quả trên cho thấy, thành phố là nơi năng động nhất cả nước, thu hút được nguồn vốn lớn, đặc biệt là khu vực tư nhân. 1.2.1.3. Đĩng gĩp to lớn cho ngân sách Các DNVVN đĩng vai trị quan trọng trong việc tạo nguồn thu to lớn cho ngân sách nhà nước.
46. Bảng 7: Tình hình thu thuế các DNVVN trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000–2005 Thực hiện Chỉ tiêu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 TỔNG SỐ THU 14.037,53 16.448,20 18.840,04 23.012,82 32.141,17 33.814,00 (ĐVT:TỶ ĐỒNG) A. Tổng số thu nội 14.037,53 16.448,20 18.840,04 23.012,82 26.847,48 30.414,00 địa trừ dầu thơ B. Tổng số thu nội địa trừ dầu thơ và 13.766,32 15.803,08 17.830,31 21.170,92 24.452,59 28.414,30 tiền sử dụng đất B.1. DNTW 4.135,88 4.642,58 4.921,64 5.928,42 6.009,92 7.416,90 B.2. DN địa phương 1.684,43 2.074,10 2.291,29 2.674,27 2.938,17 3.565,00 B.3. DN cĩ vốn 1.834,62 2.020,71 2.631,18 3.586,55 5.122,70 5.950,00 ĐTNN B.4. DNVVN 2.262,82 2.587,17 2.886,61 3.692,68 4.623,49 5.763,00 Tốc độ tăng so với năm trước (%) TỔNG SỐ THU - 117,17 114,54 122,15 139,67 105,20 C. Tổng số thu nội - 117,17 114,54 122,15 116,66 113,28 địa trừ dầu thơ D. Tổng số thu nội địa trừ dầu thơ và tiền sử dụng đất - 114,80 112,83 118,74 115,50 116,20 D.1. DNTW - 112,25 106,01 120,46 101,37 123,41 D.2. DN địa phương - 123,13 110,47 116,71 109,87 121,33 D.3. DN cĩ vốn - 110,14 130,21 136,31 142,83 116,15 ĐTNN D.4. DNVVN - 114,33 111,57 127,92 125,21 124,65 Nguồn: www.hcmtax.gov.vn
47. Bảng trên cho thấy sự đĩng gĩp to lớn của các DNVVN vào cơng cuộc cơng nghiệp hố, hiện đại hố của đất nước. Những DNVVN đã đĩng gĩp vào ngân sách khơng ngừng tăng lên qua các năm (năm 2000, tổng thu của các DNVVN là 2.262,82 tỷ đồng thì đến năm 2005, tổng thu là 5.763 tỷ đồng, tăng 24,65% so với năm 2004). 1.2.1.4. Tạo việc làm cho người lao động Các DNVVN đĩng một vai trị quan trọng trong việc tạo việc làm cho nhiều lao động trên địa bàn Tp HCM. Tỷ lệ những người cĩ việc làm trong các doanh nghiệp ngày chiếm gần 2/3 trong tổng số lao động cĩ việc làm. Năm 2003, trong lãnh vực cơng nghiệp cĩ 886.815 lao động thì số người làm trong những doanh nghiệp này là hơn 250 ngàn người. Theo số liệu thống kê khơng chính thức, năm 2005 trong tổng số hơn 2,6 triệu người cĩ việc làm thì số người làm việc trong các DNVVN khoảng gần 2/5 triệu lao động. 1.2. Những tồn tại, yếu kém cần được khắc phục trong thời gian tới Đa phần các DNVVN cĩ quy mơ nhỏ, vốn ít, năng lực cạnh tranh cịn nhiều hạn chế, rất dễ bị phá sản trong cơ chế thị trường. Trong tổng số các doanh nghiệp trên địa bàn Tp HCM, khoảng 70–80% các DNVVN cĩ vốn dưới 1 tỷ đồng, trong đĩ khoảng 30–40% DNVVN cĩ vốn từ 100–300 triệu đồng. Việc các doanh nghiệp, trong đĩ cĩ các DNVVN, thiếu vốn là khá phổ biến được coi là một trong những cản trở làm ảnh hưởng đến hình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của những doanh nghiệp này. Máy mĩc thiết bị, cơng nghệ lạc hậu, nguồn lực bị hạn chế là nguyên nhân thứ hai cho những hạn chế, yếu kém đối với những doanh nghiệp trên. Nguyên nhân của những yếu kém là xuất phát từ việc thiếu vốn, thiếu thơng tin thị trường, trình độ quản lý yếu kém nên gặp rất nhiều khĩ khăn khi cạnh tranh trên thị trường. Theo thống kê, thành phố cĩ khoảng 18% các thiết bị trong các DNVVN khơng thể tăng năng suất, khoảng nửa số doanh nghiệp đang sử dụng những thiết bị quá tải (hơn 90% cơng suất).
48. Thiếu địa điểm phục vụ hoạt động kinh doanh. Hiện nay, nhu cầu cho thuê văn phịng tại thành phố mới đáp ứng khoảng 5-10% nhu cầu thuê văn phịng của thành phố. Tình trạng tiêu thụ hàng hố trong nước, mở rộng ra thị trường nước ngồi đang và sẽ tiếp tục là một thách thức đối với các DNVVN. Việc phát triển những ngành nghề, những định hướng phát triển ngành của thành phố, tìm kiếm thị trường đầu ra đang đặt ra những yêu cầu, những thách thức khơng nhỏ cho những doanh nghiệp này. Một nguyên nhân được cho là chủ quan phải kể đến đĩ là sự yếu kém của chính các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động và phát trịển. Ngồi ra, cũng phải kể đến ảnh hưởng của cơ chế thị trường đã khiến nhiều doanh nghiệp gặp khơng ít những trở ngại, thậm chí là đã cĩ nhiều doanh nghiệp rời khỏi cuộc chơi này. Ngồi những yếu tố chủ quan trên, thì cịn phải kể đến những yếu tố khách quan khác, đĩ là thơng tin cịn ít, nghèo nàn; luật pháp cịn nhiều kẽ hở, gây cản trở, khĩ khăn cho doanh nghiệp; việc kiểm sốt và những chính sách định hướng cịn nhiều hạn chế. 2. Nghiệp vụ tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2000 – 2005 2.1. Những kết quả đạt được 2.1.1. Về huy động vốn Đây là một trong những nghiệp vụ truyền thống của NHTM. Hoạt động của ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho các khách hàng. Ngồi vốn điều lệ, các NHTM khơng ngừng đẩy mạnh việc huy động của các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế và sử dụng để cho vay, gĩp phần gia tăng thị phần, nâng cao uy tín, vị thế và thương hiệu trên thị trường. Khi nước ta chuyển từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN cĩ sự quản lý của Nhà nước, kinh tế Tp HCM luơn đạt
49. tốc độ tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước. Để cĩ được kết quả trên phải kể đến hoạt động huy động của các NHTM, đĩng gĩp vào tăng trưởng kinh tế thành phố. Kinh tế càng phát triển thì nhu cầu về vốn ngày một tăng cao. Do đĩ, gây nên áp lực lên các NHTM trong việc đáp ứng về vốn cho nền kinh tế. Cĩ thể thấy được tình hình huy động vốn và tốc độ tăng trưởng vốn huy động của các NHTM tại Tp HCM trong 5 năm qua như sau: Bảng 8: Tình hình huy động vốn của các NHTM ở Tp HCM Năm 2001 Năm 2002 Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Nội dung Số +/- so Số +/- so +/- so +/- so +/- so Số thực Số thực Số thực (Đvt: tỷ đồng) thực với năm thực với năm với năm với năm với năm hiện hiện hiện hiện 2000 hiện 2001 2002 2003 2004 Vốn huy động 65.716 16,9% 85.996 30,9% 116.470 35,4% 150.337 29,0% 184.600 22,8% 1. Theo hình thái giá trị - VND 37.952 21,9% 52.853 39,3% 78.094 47,8% 101.480 30,0% 124.450 21,0% - Ngoại tệ quy ra 27.764 10,8% 33.161 19,4% 38.376 15,7% 48.857 27,3% 60.150 20,2% VND 2. Theo tính chất tiền gởi - Tiền gởi tiết kiệm 28.456 22,4% 33.981 19,4% 45.496 33,9% 54.682 20,0% 83.700 33,7% dân cư - Tiền gởi thanh tốn 25.450 24,3% 46.929 84,4% 65.926 40,5% 89.814 36,2% 94.560 15,6% - Giấy tờ cĩ giá 11.810 -5,5% 5.086 -56,9% 5.048 -0,75% 5.841 15,7% 6.340 6,2% 3. Theo thời hạn gởi Vốn huy động dưới 52.466 13,5% 68.898 31,3% 93.888 36,3% 118.809 26,5% 146.756 21,5%
50. 12 tháng Vốn huy động trên 12 13.250 32,9% 17.098 29,0% 22.582 32,1% 31.528 39,6% 37.844 18,1% tháng Tỷ trọng vốn huy động trên 12 tháng 20,16% 19,88% 19,39% 20,97% 20,51% /tổng vốn huy động “Nguồn: Tổng hợp báo cáo thường niên của NHNN – Chi nhánh Tp HCM“ Huy động vốn trong những năm qua khơng ngừng tăng, cả về quy mơ lẫn tỷ trọng. Số liệu trên cho thấy, tốc độ huy động của các NHTM luơn tăng mạnh và ở mức cao, năm sau cao hơn năm trước. * Nếu xét theo hình thái giá trị: năm 2001, vốn huy động đạt 65.716 tỷ đồng, tăng 16,9% so với năm 2000, trong đĩ huy động bằng VNĐ chiếm 57,8%. So với năm 2002, huy động VNĐ tăng 47,8%, ngoại tệ tăng 15,7%. Đến năm 2003, huy động vốn vẫn ở mức tăng trưởng cao, tăng 35,4% so với năm 2002 (theo chỉ tiêu đề ra là 25%). Năm 2004, tổng huy động vốn đạt 150.337 tỷ đồng, trong đĩ ngoại tệ quy đổi ra tiền VNĐ tăng 10.481 tỷ đồng so với năm 2003. Trong khi đĩ, huy động bằng VNĐ tăng gấp đơi so với năm 2002. Đây cũng chính là thời điểm NHNN cĩ sự điều chỉnh chính sách tiền tệ, chịu tác động của quan hệ lãi suất – tỷ giá, cùng với lãi suất ngoại tệ trên thị trường thế giới. Năm 2005, huy động vốn trên địa bàn Tp HCM đạt 184.600 tỷ đồng, tăng 22,8% so với năm 2004. Trong đĩ, vốn huy động bằng ngoại tệ được quy đổi ra VNĐ cĩ xu hướng tăng mạnh, cụ thể là tăng 11.293 tỷ đồng so với năm 2004. Nhưng so với huy động bằng đồng VNĐ, tốc độ tăng trưởng tăng 21%, đạt 124.450 tỷ đồng. Cĩ thể thấy rằng, việc huy động vốn bằng VNĐ vẫn diễn ra phổ biến, và chiếm tỷ trọng cao trong tổng vốn huy động. Lý giải cho sự tăng trưởng trên cĩ thể được giải thích bởi những nguyên nhân sau:
51. + Do tình hình an ninh chính trị trong nước ổn định, nền kinh tế liên tục tăng trưởng cao và ổn định trong hơn 10 năm qua (luơn ở mức từ 7-7,5%/năm), lạm phát luơn ở mức dưới 2 con số (năm 2004 là 9,28%, năm 2005 là 8,77%), họat động ngân hàng ngày càng ổn định và phát triển. Đây là một trong những nguyên nhân người dân yên tâm khi gởi tiền vào ngân hàng. + Từ năm 2002 trở đi, NHNN chuyển sang điều hành cơ chế lãi suất thỏa thuận. Do đĩ, các NHTM chủ động hơn trong việc đưa ra các mức lãi suất khác nhau nhằm khai thác tối đa mọi nguồn tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế. Và kết quả là tổng huy động vốn trong năm 2005 vừa qua, thành phố đã đạt tốc độ huy động vốn rất cao, gấp hơn 2 lần so với 2001. + Một trong những nguyên nhân khiến việc huy động bằng đồng VND tăng mạnh đĩ là: Trong năm 2005 vừa qua, việc Ngân hàng Trung Ương Mỹ tăng lãi suất đồng dollar đã gĩp phần vào việc gia tăng lãi suất đồng VNĐ (Bảng 9) Bảng 9: Lãi suất huy động vốn ( đến thời điểm 31/12/2005 ) Mức lãi suất VNĐ Ngoại tệ Lọai kỳ hạn Tăng Tăng Lãi suất Lãi suất (%/năm) (%/năm) áp dụng áp dụng so với so với (%/năm) (%/năm) năm 2004 năm 2004 Loại kỳ hạn 3 tháng phổ biến ở mức 8,04 0,57 3,3 1,3 Loại kỳ hạn 6 tháng phổ biến ở mức 8,4 0,69 3,65 1,35 Loại kỳ hạn 12 tháng phổ biến ở mức 8,76 0,52 4,2 1,1 Loại kỳ hạn 24 tháng phổ biến ở mức 9,24 0,57 4,35 1,23 Loại kỳ hạn 36 tháng phổ biến ở mức 9,36 0,63 4,4 1,4
52. Loại kỳ hạn 60 tháng phổ biến ở mức 9,6 - 4,65 - Nguồn: Báo cáo tổng kết hoạt động ngân hàng trên địa bàn Tp HCM năm 2005 Với tốc độ tăng so với lãi suất huy động năm 2004, dự báo các NHTM sẽ tăng lãi suất huy động trong năm 2006. Đây là giải pháp khơng hiệu quả nhưng cĩ thể tăng vốn tức thời. Tuy nhiên, các NHTM sẽ tiếp tục ổn định và phát triển các dịch vụ ngân hàng. + Một nguyên nhân khác khơng kém phần quan trọng trong việc tăng huy động là do đời sống người dân Tp HCM ngày càng tăng (GDP của Tp HCM năm 2005 là khoảng 1200 USD/người). * Theo tính chất tiền gửi: thì tiền gửi thanh tốn vẫn chiếm tỷ trọng cao trong tổng huy động. Bởi vì, ngồi yếu tố lãi suất, những tiện ích về dịch vụ là một ưu điểm trong việc thanh tốn qua ngân hàng. Tuy nhiên, những dịch vụ này cịn phụ thuộc vào trình độ cơng nghệ và thủ tục thanh tốn của mỗi ngân hàng (Vd: năm 2005, doanh số thanh tốn thẻ trên địa bàn là 11.444 tỷ đồng, tăng 56 lần so với năm 2001). * Theo thời hạn nguồn vốn: hơn 80% vốn huy động là dưới 12 tháng. Riêng năm 2005, vốn huy động trên 12 tháng cĩ xu hướng giảm nhẹ so với năm 2004. Nguyên nhân là do sự biến động của lãi suất huy động bằng VND ngắn hạn tăng nhẹ, cộng vào đĩ hình hình thế giới diễn biến phức tạp làm cho nền kinh tế thành phố bị ảnh hưởng, như giá vàng, giá dầu mỏ, dịch cúm gia cầm Tốc độ tăng trưởng huy động vốn của các NHTM trên địa bàn Tp HCM trong các năm qua luơn đạt ở mức cao, năm sau luơn cao hơn năm trước, mặc dù cĩ những ảnh hưởng từ nền kinh tế trong nước cũng như thế giới. Tuy nhiên, với xu hướng phát triển trên thì dự báo tốc độ tăng trưởng về huy động vốn trong năm 2006 sẽ tiếp tục tăng cao, cả về quy mơ lẫn chất lượng. 2.1.2. Về hoạt động cấp tín dụng
53. Hiện nay, hầu hết các NHTM vẫn thực hiện hoạt động cấp tín dụng bởi đây là nghiệp vụ mang lại thu nhập chủ yếu cho ngân hàng. Vì vậy, tốc độ tăng trưởng tín dụng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của NHTM. Các hoạt động tín dụng truyền thống như mua nhà cửa, sửa chữa, xây dựng mới; cho vay chiết khấu, tái chiết khấu giấy tờ cĩ giá; cho vay đồng tài trợ; cho vay sinh hoạt, tiêu dùng; Bảng 10: Tình hình cho vay của các NHTM ở Tp HCM Năm 2001 Năm 2002 Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Nội dung (Đvt: tỷ +/- so +/- so +/- so +/- so +/- so Số thực Số thực Số thực Số thực Số thực với năm với năm với năm với năm với năm đồng) hiện hiện hiện hiện hiện 2000 2001 2002 2003 2004 Dư nợ cho vay 56.189 7,7% 74.243 32,1% 100.886 35,9% 136.624 35,4% 170.200 24,6% 1. Phân loại theo VND– ngoại tệ VND 39.563 26,4% 52.450 32,6% 67.902 29,5% 88.512 30,4% 107.000 21,7% Ngoại tệ quy ra 16.626 -1,8% 21793 31,1% 32.984 51,3% 48.112 45,9% 62.500 29,9% VND 2. Phân loại theo thời hạn cho vay Dư nợ cho vay 35.982 8,3% 45.186 25,6% 59.865 32,5% 79.838 33,4% 101.260 26,8% ngắn hạn Dư nợ cho vay 20.207 32,5% 29.057 43,8% 41.021 41,2% 56.786 38,4% 68.940 21,4% trung dài hạn Tỷ trọng dư nợ trung dài hạn 37,18% 39,1% 40,7% 41,6% 40,5% /Tổng dư nợ “Nguồn: Tổng hợp báo cáo thường niên của NHNN – Chi nhánh Tp HCM“
54. 2.1.2.1. Cho vay ngắn hạn Trong giai đoạn 2001-2005, dư nợ cho vay ngắn hạn của các NHTM trên địa bàn Thành phố khơng ngừng tăng cao, cụ thể như sau: Bảng 11: Dư nợ cho vay ngắn hạn các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Đvt: tỷ đồng Năm 2001 2002 2003 2004 2005 Thành phần kinh tế Tổng cộng 35.982 45.186 59.865 84.476 102.120 DNNN 12.968 17.180 24.159 22.336 19.440 DNVVN 9.663 10.931 14.588 24.432 38.336 Cá thể 4.420 7.707 8.440 19.839 24.320 LD và ĐTNN 8.931 9.368 12.678 17.869 20.024 Tỷ trọng(%) DNNN 36,04 38,02 40,35 26,44 19,04 DNVVN 26,86 24,19 24,37 28,92 37,54 Cá thể 12,28 17,06 14,10 23,48 23,82 LD và ĐTNN 24,82 20,73 21,18 21,16 19,60 Nguồn: “NHNN – Chi nhánh Tp HCM” Nhìn vào bảng 12 cĩ thể thấy được nhu cầu về vốn ngắn hạn của các DNVVN trên địa bàn Thành phố HCM trong thời gian qua khơng ngừng tăng lên qua các năm, nếu như trong năm 2002 dư nợ cho vay đối các DNVVN chỉ khoảng
55. hơn 10 ngàn tỷ đồng thì đến năm 2005 con số này đã hơn 38 ngàn tỷ đồng. Điều này được lý giải như sau: các DNVVN chủ yếu cần vốn lưu động nhằm phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong một thời gian nhất định (Vd: 3 tháng, 6 tháng, 9 tháng). Ngồi ra, cĩ những doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu cần vốn lưu động (chủ yếu là ngoại tệ) để thực hiện việc mua bán diễn ra trong một thời gian ngắn. 2.1.2.2. Trung dài hạn Bảng 12: Dư nợ cho vay trung dài hạn các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM giai đoạn 2001 – 2005 Đvt: tỷ đồng Năm 2001 2002 2003 2004 2005 Thành phần kinh tế Tổng cộng 20.207 29.057 41.021 52.148 68.080 DNNN 5.661 8.822 16.485 11.250 10.150 DNVVN 8.619 6.626 11.840 18.169 28.222 Cá thể 2.318 6.435 5.124 10.395 16.800 LD và ĐTNN 3.609 7.174 7.572 12.334 12.908 Tỷ trọng (%) DNNN 28,02 30,36 40,19 21,57 14,91 DNVVN 42,65 22,80 28,86 34,84 41,45 Cá thể 11,47 22,15 12,49 19,93 24,68 LD và ĐTNN 17,86 24,69 18,46 23,66 18,96 Nguồn: “NHNN – Chi nhánh Tp HCM” Dư nợ cho vay trung dài hạn của các DNVVN khơng ngừng tăng qua các năm, tạo điều kiện cho những doanh nghiệp này mở rộng đầu tư sản xuất, đổi mới máy mĩc thiết bị, cơng nghệ, xây dựng nhà xưởng (bảng 13 cho thấy mục đích
56. vay vốn của các doanh nghiệp này). Những khoản đầu tư này thường mất một thời gian khá dài mới thu hồi được. Những doanh nghiệp này cĩ quy mơ nhỏ, vốn ít và nguồn lực bị hạn chế nên khơng cĩ đầy đủ điều kiện để trang bị máy mĩc thiết bị, cơng nghệ. Tuy nhiên, nhờ cĩ các NHTM mà nhu cầu về vốn của những doanh nghiệp này đã được đáp ứng. Bảng 13: Mục đích vay vốn trung dài hạn của các doanh nghiệp Mục đích vay vốn Tỷ lệ Cải thiện hoặc mở rộng sản xuất kinh doanh 92,5% Mua trang thiết bị mới, đổi mới cơng nghệ 65,0% Bổ sung vốn lưu động 27,5% Trả nợ khách hàng 2,5% Chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển 2,5% Nguồn: Kết quả điều tra của Phịng Thương Mại và Cơng Nghiệp Việt nam Dư nợ cho vay trung dài hạn đối với các DNVVN trên địa bàn Tp HCM khơng ngừng tăng mạnh qua các năm (năm 2002, dư nợ cho vay là 6.626 tỷ đồng, chiếm 22,80% trong tổng dư nợ cho vay trung dài hạn, năm 2003 thì tỷ trọng này tăng 28,86%, năm 2004 là 18.169 tỷ đồng và năm 2005 là hơn 28 ngàn tỷ đồng). Điều này cho thấy các NHTM khơng ngừng nỗ lực cơ cấu lại dư nợ vay theo hướng tăng dần tỷ trọng dư nợ cho vay trung dài hạn đối với các DNVVN, đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động kinh doanh, cĩ điều kiện giúp họ phát triển, trang bị thiết bị, cơng nghệ mới . Trước đây, các NHTM chủ yếu cho vay đối với các DNNN để thực hiện các dự án đầu tư. Thời gian gần đây, các DNNN cĩ xu hướng làm ăn kém hiệu quả. Từ khi chuyển hướng sang DNVVN, các NHTM nhận thấy được hiệu quả của việc cấp tín dụng cho những doanh nghiệp này, giúp cho họ nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hố, dịch vụ, hạ giá thành sản phẩm, đa dạng mẫu mã, nâng cao năng lực cạnh tranh
57. 2.1.3. Hiệu quả tín dụng 2.1.3.1. Vốn điều lệ: Năng lực tài chính của các TCTD trên địa bàn ngày càng cao, thể hiện trên các chỉ số về tốc độ tăng trưởng của vốn điều lệ, quy mơ quỹ dự phịng và chất lượng họat động của các TCTD. Năm 2005 tổng vốn điều lệ của các NHTM Cổ Phần trên địa bàn đạt 5.428 tỷ đồng, tăng 71,8% so với năm 2004. Tính đến tháng 5/2006, vốn điều lệ của một số NHTM trên địa bàn như sau: Bảng 14: Vốn điều lệ của một số NHTM Cổ Phần tính đến tháng 05/2006 Stt Ngân Hàng Thương Mại Vốn điều lệ (tỷ đồng) 1 Sài Gịn Thương Tín 1988.4 2 ACB 1100 3 Xuất Nhập Khẩu Việt Nam 815 4 Đơng Á 600 5 Sài Gịn Cơng Thương 600 6 Phương Nam 580 7 Sài Gịn 400 8 Phương Đơng 300 9 Phát Triển Nhà 300 10 Việt Á 250 Nguồn: NHNN chi nhánh Tp HCM Bảng trên cho thấy: Với sự nỗ lực khơng ngừng, vốn điều lệ của các NHTM tăng trưởng khá nhanh trong thời gian qua nhằm chuẩn bị cho việc cạnh tranh và hội nhập. Hơn nữa, trong thời gian gần đây các ngân hàng bắt đầu hình thành hệ thống bảo hiểm tiền gởi. Từ đĩ, đảm bảo cho các NHTM hoạt động một cách an tồn, cĩ khả năng chi trả, gĩp phần củng cố lịng tin của người dân, giảm chi phí đầu vào, nâng cao khả năng cạnh tranh, tăng lợi nhuận. Nhưng nếu xét quy mơ vốn tự cĩ thì ưu thế vẫn thuộc các ngân hàng nước ngồi nên khả năng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động vẫn sẽ hơn các NHTM. 2.1.3.2. Chỉ tiêu về đảm bảo an tồn trong hoạt động của NHTM thơng qua tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu của các NHTM trên địa bàn thành phố
58. Bảng 15: Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu của các NHTM tính đến tháng 06/2005 Chỉ tiêu (Đvt: %) 2001 2002 2003 2004 30/06 /2005 1. Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu 8,46 8,4 8,32 8,0 7,3 Nguồn: NHNN – Chi nhánh Tp HCM Từ bảng trên cho thấy, tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu của các NHTM luơn nằm trong phạm vi cho phép (theo Quyết định số 457/2005/QĐ-NHNN ngày 19/04/2005 thì tỷ lệ này phải >=8%). Tuy tỷ lệ này cĩ giảm dần qua các năm nhưng nhìn chung là vẫn đảm bảo ở mức cho phép. 2.1.3.3. Đánh giá hiệu quả của cơng tác huy động vốn Biểu đồ 2: Huy động vốn của các NHTM trên địa bàn Tp HCM từ năm 2001 đến năm 2005 Đvt: tỷ đồng 200,000 184,600 160,000 150,337 120,000 116,470 80,000 85,996 65,716 40,000 0 Năm Năm Năm Năm Năm 2001 2002 2003 2004 2005 Năm Từ sơ đồ trên cho thấy, tốc độ huy động vốn qua các năm tiếp tục tăng nhanh, tỷ lệ tăng trưởng qua các năm khơng ngừng tăng (năm 2003 tăng 35,4% so với năm 2002, năm 2004 tăng 29,0% so với năm 2003, năm 2005 tăng 22,8% so với năm 2004). Trong tổng huy động vốn của các NHTM trên địa bàn thành phố trong năm 2005, số tiền cho vay là 170.200 tỷ đồng, chiếm 92,2% tổng huy động. Điều này cho thấy nhu cầu về vốn đầu tư để phát triển kinh tế của thành phố là rất lớn, các NHTM đã sử dụng rất tốt tiền huy động để cho vay, cung ứng vốn cho nền kinh tế (trong đĩ cĩ các DNVVN).
59. 2.1.3.4. Đánh giá hiệu quả cơng tác tín dụng đối với các DNVVN a. Dư nợ cho vay khơng ngừng tăng qua các năm nhằm giải quyết nhu cầu vốn cho các DNVVN Thành phố HCM là một trung tâm kinh tế đứng đầu của cả nước, cĩ nhiều thành phần kinh tế tham gia, trong đĩ cĩ các DNVVN. Và đây cũng là một trung tài chính lớn nhất của cả nước, hoạt động kinh doanh tiền tệ diễn ra hết sức sơi nổi, phong phú và đa dạng, đĩng gĩp khơng nhỏ vào GDP của thành phố. Cùng với đà tăng trưởng của thành phố, trong thời gian qua, dư nợ cho vay các DNVVN năm sau cao hơn năm trước, đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh, giải quyết cơng ăn việc làm cho nhiều lao động, đĩng gĩp ngân sách thành phố. Dư nợ của thành phố trong năm 2005 vừa qua đã đạt tốc độ tăng trưởng khá cao so với các năm trước, cụ thể như sau: Bảng 16: Dư nợ cho vay các thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM Đvt: tỷ đồng Năm 2001 2002 2003 2004 2005 Thành phần kinh tế DNNN 18.621 26.001 40.644 33.586 29.590 DNVVN 18.297 17.557 26.428 42.601 66.558 Cá thể 6.737 14.142 13.564 30.234 41.120 LD và ĐTNN 12.534 16.543 20.250 30.203 32.932 Tổng cộng 56.189 74.243 100.886 136.624 170.200 Nguồn: NHNN – Chi nhánh Tp HCM Trong đĩ, dư nợ cho vay đối với các DNVVN như sau:
60. BIỂU ĐỒ 3: DƯ NỢ CHO VAY CỦA CÁC NHTM ĐỐI VỚI Tỷ CÁC DNVVN TRÊN ĐỊA BÀN TP HCM đồng 70,000 66,558 60,000 50,000 40,000 42,601 30,000 26,428 20,000 18,297 17,557 10,000 0 Năm 2001 2001 2003 2004 2005 Việc huy động vốn trong những năm qua tăng cao đã tạo điều kiện cho hoạt động tín dụng tăng mạnh đối với mọi thành phần kinh tế. Tuy nhiên, việc tăng trưởng tín dụng này cũng phải xuất phát từ nhu cầu thực tế của nền kinh tế thị trường, đĩ là những doanh nghiệp hoạt động kinh doanh cĩ hiệu quả, cĩ nhu cầu muốn phát triển, mở rộng. Và điều này càng thể hiện rõ hơn khi dư nợ cho vay đối với các DNVVN khơng ngừng tăng qua các năm (năm 2001, dư nợ cho vay là 18.297 tỷ đồng, đến năm 2003 là 26.428 tỷ đồng và trong năm 2005 là 66.558 tỷ đồng ⇒ các NHTM đã chuyển dần việc cho vay sang thành phần kinh tế này trên địa bàn thành phố. b. Chất lượng tín dụng của các NHTM đối với các DNVVN càng được chú trọng, quan tâm và khơng ngừng nâng cao thơng qua tỷ lệ nợ quá hạn giảm dần qua các năm. Xuất phát điểm của việc quan tâm đến chất lượng tín dụng là từ sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997, xuất hiện nhiều cơng ty, doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, dẫn đến mất khả năng thanh tốn cho ngân hàng. Trước thực trạng trên, NHNN liên tục đưa ra các chỉ thị cho các NHTM yêu cầu chấn chỉnh lại cơng tác tín dụng, nâng cao chất lượng tín dụng, tăng trưởng tín dụng phải phù hợp với khả năng huy động vốn và kiểm sốt rủi ro tín dụng, bảo đảm an tồn hệ thống, giảm tỷ lệ nợ quá hạn, đẩy mạnh cơng tác xử lý nợ (trong năm 2005 đã ban hành chỉ thị 02/2005/CT-NHNN về việc tăng cường nâng cao chất lượng tín dụng của các
61. NHTM; và trong năm 2006 cũng đã ban hành chỉ thị 02/2006/CT-NHNN về việc giảm thiểu rủi ro, tăng cường cơng tác giám sát đề nâng cao hiệu quả của cơng tác tín dụng) Theo số liệu báo cáo của NHNN – Chi nhánh Tp HCM, tỷ lệ nợ xấu đối, nợ quá hạn trên địa bàn Thành phố trong thời gian qua như sau: Bảng 17: Tỷ lệ nợ quá hạn của các NHTM Chỉ tiêu 2001 2002 2003 2004 2005 Tỷ lệ nợ quá hạn 9,4% 3,9% 4,8% 4,3% 4,55% Nguồn: Ngân hàng NHNN – Chi nhánh Tp HCM Trong đĩ, tỷ lệ nợ quá hạn chia từng thành phần kinh tế như sau: Bảng 18: Tỷ lệ nợ quá hạn thành phần kinh tế trên địa bàn Tp HCM Năm 2001 2002 2003 2004 2005 Thành phần kinh tế DNNN 9,72% 6,83% 4,68% 6,04% 7,61% DNVVN 11,62% 8,91% 6,74% 5,19% 5,14% Cá thể 4,56% 1,64% 3,30% 3,53% 4,10% LD và ĐTNN 0,66% 0,39% 1,00% 2,02% 3,18% Nguồn: Ngân hàng NHNN – Chi nhánh Tp HCM Bảng trên cho thấy, tỷ lệ nợ quá hạn đối với các DNVVN giảm dần qua các năm (nếu năm 2001, tỷ lệ nợ quá hạn cịn ở mức 11,62%, thì đến năm 2004 thì tỷ lệ này xuống cịn 5,19% và năm 2005 là 5,14% (theo thơng lệ quốc tế là 5%). Điều này càng khẳng định rằng hiệu quả từ việc cho vay đối với loại hình doanh nghiệp này đang ngày một đi đúng hướng, thể hiện rõ uy tín của loại hình doanh nghiệp này trong việc trả nợ gốc lẫn lãi. Nhưng để cĩ được tỷ lệ trên thì cũng cần phải địi hỏi nỗ lực của các NHTM trong việc xem xét, thẩm tra hồ sơ một cách chặt chẽ và cĩ cơ sở để cho vay. Đồng thời, tăng cường cơng tác kiểm tra, thanh tra, giám sát
62. hoạt động tín dụng nhằm giảm thiểu rủi ro, đảm bảo hiệu quả kinh doanh ngân hàng. c. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của các NHTM trên địa bàn thành phố, thơng qua hai chỉ tiêu là hệ số ROA và hệ số ROE. Bảng 19: Hệ số ROA và ROE Chỉ tiêu (Đvt: %) 2001 2002 2003 2004 30/06 /2005 1. Lợi nhuận trên Tài sản cĩ (ROA) 1,11 1,39 1,32 1,40 0,90 2. Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu 13,21 16,63 15,9 17,8 12,51 (ROE) 3. So sánh ROA và ROE 11,9 11,96 12,04 12,71 13,90 Nguồn: Ngân hàng NHNN – Chi nhánh Tp HCM Từ bảng 19 cho thấy hai hệ số này khơng ngừng tăng qua các năm, nếu như năm 2001 thì 2 hệ số trên lần lượt là 1,11% và 13,21% thì đến năm 2004 là 1,4% và 17,8%. Điều này cho thấy, hoạt động của các NHTM trong những năm qua đã cĩ những chuyển biến tích cực, sử dụng đồng vốn cĩ hiệu quả hơn, đặc biệt là chuyển hướng đối tượng khách hàng trước đây là các DNNN sang các DNVVN và mang lại hiệu quả cao cho nền kinh tế thành phố. d. Kết quả hoạt động kinh doanh Bảng 20: Lợi nhuận các NHTM trên địa bàn Tp HCM Khối các ngân hàng (Đvt: Tỷ đồng) 2001 2002 2003 2004 2005 Ngân hàng thương mại nhà nước 244 354 711 1199 2.085 Ngân hàng thương mại cổ phần 296 467 632 945 1.335 Ngân hàng liên doanh 49 84 141 149 200
63. Chi nhánh ngân hàng nước ngồi 416 288 123 - 1.456 Nguồn: Ngân hàng NHNN – Chi nhánh Tp HCM Cĩ thể thấy kết quả hoạt động kinh doanh của các NHTM nhìn chung đều tăng qua các năm, tăng nhanh nhất là năm 2004 và 2005. Cĩ được kết quả trên thì phải kể đến hoạt động tín dụng (chiếm khoảng 70% nguồn thu) khơng ngừng tăng trưởng và cĩ hiệu quả qua các năm, khả năng thích ứng của hoạt động tín dụng đang ngày càng thể hiện rõ trong nền kinh tế thị trường, đĩng vai trị như là một cầu nối trong các hoạt động cấp vốn cho nền kinh tế, đáp ứng cho nhu cầu phát triển của xã hội ngày càng cao. 2.1.3.5. Việc cấp tín dụng giúp các DNVVN nâng cao năng lực cạnh tranh Trước đây, các khách hàng của các NHTM chủ yếu là các doanh DNNN, khơng chú trọng nhiều vào những đối tượng khách hàng khác (như cá nhân, hộ kinh doanh cá thể, DNVVN ) nên khách hàng của các ngân hàng này thường rất đơn điệu, khơng phân tán được rủi ro và khơng đa dạng hĩa hình thức cho vay. Ngồi ra, cịn phải kể đến một khi hoạt động sản xuất kinh doanh bị thua lỗ, sẽ xảy ra nguy cơ bị phá sản và gây ra những rủi ro tín dụng cho những ngân hàng này. Chính vì thế, việc các NHTM đa dạng hĩa hình thức cho vay, đối tượng cho vay, cộng thêm vào đĩ kể từ khi Nhà nước ban hành Luật doanh nghiệp, thì các NHTM cĩ nhiều cơ hội tiếp cận được với nhiều loại hình doanh nghiệp hơn, trong đĩ cĩ các DNVVN nhằm hoạt động cĩ hiệu quả. Khơng những thế, việc đa dạng hĩa nhiều đối tượng khách hàng sẽ buộc các NHTM phải nâng cao năng lực cạnh tranh của mình, nâng cao các dịch vụ, sản phẩm và những tiện ích ngân hàng, thay đổi cơ cấu sao cho phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế thành phố, giúp phân tán và giảm thiếu rủi ro trong hoạt động tín dụng, gia tăng lợi nhuận cho ngân hàng. 2.2. Những mặt cịn tồn tại Thời gian qua, các NHTM trên địa bàn thành phố đã cĩ những giải pháp thiết thực nhằm nâng cao tính an tồn - hiệu quả - bền vững trong hoạt động ngân
64. hàng, gĩp phần hội nhập hoạt động ngân hàng trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên trong quá trình hoạt động, các NHTM gặp phải những khĩ khăn sau: 2.2.1. Về huy động vốn Thành phố đã đạt được những kết quả đáng khích lệ trong việc huy động vốn từ mọi tầng lớp dân cư trong thành phố để nhằm đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên, việc huy động vẫn cịn cĩ những tồn tại sau: Thứ nhất, Việc huy động vốn trong thời gian qua cĩ sự mất cân đối giữa nguồn vốn ngắn hạn và trung dài hạn (năm 2005, huy động ngắn hạn gấp 3,9 lần huy động trung dài hạn; năm 2004 là 3,8 lần; năm 2003 là 4,16 lần). Điều này được lý giải như sau: Trong quá trình phát triển của các DNVVN, nhu cầu nguồn vốn trung dài hạn là khá lớn để đầu tư, mở rộng, đổi mới máy mĩc, thiết bị, cơng nghệ, cơ sở hạ tầng, xây dựng nhà xưởng Do nguồn vốn này khơng đủ đáp ứng nhu cầu cho các doanh nghiệp, đã buộc các NHTM nâng lãi suất huy động (chủ yếu là ngắn hạn) để cho vay trung dài hạn. Điều này cho thấy sự mất cân đối trong quá trình phát triển kinh tế, và sẽ là những hậu quả rất nặng nề một khi việc cho vay trung dài hạn khơng hiệu quả. Trong khi đĩ, vai trị của thị trường chứng khốn chưa thật sự phát huy hết vai trị là kênh huy động vốn trung dài hạn cho nền kinh tế thành phố, nên gây áp lực về vốn trung dài hạn của các NHTM cịn rất lớn. Thứ hai, Vấn đề vốn và lãi suất: do phải đáp ứng nhu cầu về vốn cho những dự án lớn nên một số NHTM thực hiện chính sách tăng lãi suất huy động, bên cạnh với việc chính phủ thực hiện cách chính sách thu hút vốn cho đầu tư bằng cách tăng lãi suất huy động thơng qua việc phát hành trái phiếu, kỳ phiếu Ngồi ra, nhiều NHTM khơng cĩ nhu cầu về vốn nhưng muốn giữ khách hàng nên buộc phải tăng lãi suất theo. Do vậy, xuất hiện tình trạng cạnh tranh về lãi suất và dẫn đến trào lưu: đĩ là các ngân hàng cùng nhau tăng lãi suất, trong khi nhu cầu thực sự của ngân hàng thì khơng cĩ.
65. Thứ ba, Việc huy động vốn của các NHTM trên địa bàn Tp HCM bị cạnh tranh bởi các định chế tài chính khác, như bưu điện, các cơng ty bảo hiểm trong nước, ngồi nước. Đặc biệt là bưu điện với lợi thế về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, mạng lưới rộng khắp trên thành phố và cả nước, với nhiều hình thức huy động như tiết kiệm, tiền gởi cĩ kỳ hạn, tiền gởi cá nhân Thứ tư, Hoạt động nhà đất trong thời gian qua đang gặp phải những trở ngại nhất định do bị hiện tượng “đĩng băng” nhà đất, nên các ngân hàng xử lý nợ vay bằng tài sản thế chấp là nhà ở, đất ở đang là gặp rất nhiều khĩ khăn. Thứ năm, Một ảnh hưởng khơng kém phần quan trọng đĩ là lịng tin của người dân chưa an tâm khi đưa tiền cho các NHTM sử dụng và kinh doanh trong thời gian dài. Thêm vào đĩ, tình hình lạm phát, giá vàng, giá dầu mỏ diễn biến phức tạp, dịch cúm gia cầm cĩ nguy cơ tái phát làm cho việc huy động bị ảnh hưởng khơng nhỏ, mặc dù sử dụng các biện pháp kích thích nhưng người dân vẫn chưa an tâm khi gởi tiền vào ngân hàng. 2.2.2. Về hoạt động cho vay (cấp tín dụng) 2.2.2.1. Nguồn vốn cung ứng cho các DNVVN Tp HCM là trung tâm kinh tế lớn cả nước, với nhiều loại hình doanh nghiệp được thành lập và hoạt động theo Luật Doanh Nghiệp, cần những nguồn vốn tín dụng phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, dư nợ cho vay đối với các doanh nghiệp này tại các NHTM cịn rất khiêm tốn (theo bảng 17), chưa tương xứng với mức đĩng gĩp vào ngân sách của thành phố, giải quyết cơng ăn việc làm, tạo thu nhập cho người lao động 2.2.2.2. Vấn đề nợ xấu, nợ quá hạn, nợ khĩ địi và chất lượng tín dụng đối với các DNVVN của các NHTM trên địa bàn thành phố trong thời gian qua Theo quyết định 493, tỷ lệ nợ xấu (bao gồm nợ quá hạn, nợ chờ xử lý, nợ khoanh) là 5%. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng của thành phố trong thời gian qua luơn tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Mặc dù chất lượng tín dụng năm sau cao hơn