Luận văn Tính GDP quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất thời kỳ 1999 - 2002

Nội dung text: Luận văn Tính GDP quý của khu vực 1 theo phương pháp sản xuất thời kỳ 1999 - 2002

1. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A LÔØI NOÙI ÑAÀU. Hieän nay treân theá giôùi, moät vaán ñeà coù tính caïnh tranh giöõa caùc quoác gia laø söï ganh ñua veà phaùt trieån kinh teá. Vaø ñieàu ñoù ñöôïc ño baèng söï taêng tröôûng cuûa chæ tieâu GDP. Vì theá quoác gia naøo cuõng muoán tìm moïi caùch ñeåû taêng chæ tieâu GDP cuûa nöôùc mình. Ñöùng tröôùc thaùch thöùc to lôùn nhö vaäy, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ chuû tröông töø nay ñeán naêm 2020 ñöa nöôùc ta thaønh moät nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, töøng böôùc hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, ngay töø baây giôø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ ñeà ra nhieäm vuï cho taát caû caùc ngaønh, caùc caáp thöïc hieän. Trong ñoù ngaønh Thoáng keâ coù nhieäm vuï quan troïng laø phaûi tính toaùn caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp, maø quan troïng khoâng chæ laø GDP theo naêm maø coøn caû GDP quyù ñeå Chính phuû bieát ñöôïc thöïc traïng neàn kinh teá nöôùc nhaø, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá khoâng chæ qua caùc naêm maø coøn qua caùc quyù trong naêm, cung caáp thoâng tin kòp thôøi ñeå caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch nhanh choùng ñeà ra caùc chính saùch phaùt trieån kinh teá chieán löôïc ngaén haïn, cuõng nhö daøi haïn cho quoác gia, cho vuøng, laõnh thoå, xaùc ñònh ngaønh ngheà môùi, goïi voán ñaàu tö trong nöôùc vaø töø nöôùc ngoaøi ñeå phaùt trieån neàn kinh teá nöôùc nhaø. Khu vöïc 1 laø moät trong ba khu vöïc kinh teá troïng yeáu cuûa ñaát nöôùc ta, chieám vò trí quan troïng haøng ñaàu trong vieäc cung caáp löông thöïc – thöïc phaåm cho ñôøi soáng caùc taàng lôùp daân cö; cung caáp nguyeân lieäu cho caùc ngaønh khaùc hoaït ñoäng nhö: coâng nghieäp cheá bieán, xuaát khaåu , vaø giaûi quyeát vaán ñeà vieäc laøm cho xaõ hoäi. Vì vaäy, moät söï thay ñoåi cuûa khu vöïc 1 seõ aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng cuûa khu vöïc 1 ñeán söï phaùt trieån neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc vaø söï ñoùng goùp trong GDP toaøn quoác qua caùc naêm vaø qua töøng quyù trong naêm, caàn phaûi tính GDP cuûa khu vöïc 1 theo naêm noùi chung vaø theo quyù noùi rieâng. Töø ñoù coù caùc chính saùch, bieän phaùp phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa khu vöïc 1 vaø neàn kinh teá qua caùc naêm vaø qua töøng quyù trong naêm ñeå goùp phaàn phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Töø yù nghóa to lôùn ñoù cuûa GDP quyù vaø vai troø cuûa khu vöïc 1 trong neàn kinh teá quoác daân maø em ñaõ choïn ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän vaên toát nghieäp cuûa mình laø: Tính GDP quyù cuûa khu vöïc 1 theo phöông phaùp saûn xuaát thôøi kyø 1999 - 2002. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 1
2. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên toát nghieäp cuûa em goàm 3 chöông: Chöông I: Nhöõng vaán ñeà lyù luaän chung veà SNA vaø GDP. Chöông II: Tính GDP quyù cuûa khu vöïc 1 (noâng – laâm – thuyû saûn) theo phöông phaùp saûn xuaát. Chöông III: Vaän duïng phöông phaùp saûn xuaát tính GDP quyù ñeå tính GDP quyù khu vöïc 1 thôøi kyø 1999 - 2002 Do haïn cheá veà maët kieán thöùc, ñoàng thôøi do thôøi gian thöïc taäp ôû Vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia – Toång cuïc Thoáng keâ khoâng nhieàu, neân luaän vaên toát nghieäp cuûa em seõ khoâng traùnh khoûi thieáu soùt. Em mong caùc thaày coâ giaùo goùp yù vaø boå sung ñeå luaän vaên toát nghieäp cuûa em ñöôïc toát hôn. Em xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ giaùo trong Khoa Thoáng keâ vaø ñaëc bieät laø thaày giaùo Buøi Huy Thaûo ñaõ taän tình höôùng daãn vaø giuùp ñôõ em hoaøn thaønh toát luaän vaên toát nghieäp naøy. Qua ñaây, em cuõng xin göûi lôøi caûm ôn saâu saéc tôùi caùc coâ chuù trong Vuï heä thoáng Taøi khoaûn Quoác gia - Toång cuïc Thoáng keâ vaø ñaëc bieät laø coâ Hoaøng Phöông Taàn ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi, giuùp ñôõ em veà maêït thöïc tieãn vaø cung caáp nhöõng taøi lieäu quan troïng laøm cô sôû ñeå em nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh ñeà taøi toát nghieäp cuûa mình. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 2
3. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ SNA vµ GDP I. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ SNA 1. Kh¸i niÖm veà SNA. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (System of National Accounts –SNA) lµ mét trong hai hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ x· héi tæng hîp trªn thÕ giíi, ®­îc h×nh thµnh bëi mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, tr×nh bµy d­íi d¹ng nh÷ng b¶ng c©n ®èi hoÆc nh÷ng tµi kho¶n tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh­: ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt; qu¸ tr×nh ph©n phèi, ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ c¸c nhãm d©n c­; ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh sö dông cuèi cïng kÕt qu¶ s¶n xuÊt cho c¸c nhu cÇu:tiªu dïng cuèi cïng cña c¸ nh©n d©n c­ vµ x· héi ,tÝch lòy tµi s¶n, xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n­íc ngoµi cña mét quèc gia. 2. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi khoaûn quoác gia. Cuoäc ñaïi quy thoaùi kinh teá caùc naêm 1930 cuøng vôùi söï phaùt trieån caùc lyù thuyeát kinh teá vó moâ ñaõ thuùc ñaåy caùc nöôùc chuù yù nghieân cöùu veà thu nhaäp quoác gia cuõng nhö thoáng nhaát caùch tính caùc chæ tieâu kinh teá ñeå coù theå so saùnh ñöôïc treân phaïm vi theá giôùi. Naêm 1947, baûn baùo caùo ñaàu tieân veà SNA cuûa Richard Stone coâng boá, laø moät heä thoáng goàm 9 baûng bieåu vaø 24 taøi khoaûn, trong ñoù theå hieän roõ caùch tieáp caän haïch toaùn treân phaïm vi xaõ hoäi (Social accounting approach). Caùch tieáp caän haïch toaùn xaõ hoäi ñöôïc xem nhö laø söï phaùt trieån logic vaø trôû thaønh nguyeân lyù cô baûn cho caùc höôùng hoaøn thieän SNA sau naøy. Tuy nhieân SNA 1947 chæ aùp duïng ñöôïc ñoái vôùi nhöõng nöôùc phaùt trieån vaø caùc giao dòch chuû yeáu laø caùc giao dòch veà tieàn teä. Naêm 1952, Lieân hôïp quoác ñaõ toå chöùc nghieân cöùu, xaây döïng moät heä thoáng taøi khoaûn quoác gia chuaån coâng boá naêm 1953 döïa treân baùo caùo ñaàu tieân veà SNA naêm 1947. Trong SNA 1953 coù 6 taøi khoaûn chuaån vaø 12 bieåu trình baøy chi tieát caùc luoàng ghi taøi khoaûn. SNA 1953 phaùt trieån theâm caùc giao dòch veà voán vaø môû roäng phaïm vi aùp duïng cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Tuy nhieân SNA naêm 1953 khoâng coù baûng I-O. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 3
4. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Naêm 1968, Uyû ban thoáng keâ Lieân hieäp quoác coâng boá SNA 1968 coâng boá laàn thöù 2 sau khi ñieàu chænh laàn ñaàu. Trong SNA 1968 ngoaøi phaàn môû roäng vaø chi tieát hoaù caùc taøi khoaûn, xaây döïng caùc moâ hình toaùn hoïc ñeå hoã trôï cho phaân tích kinh teá vaø phaân tích chính saùch, caùc chuyeân gia coá gaéng soaïn thaûo, boå sung ñeå phuø hôïp vôùi nhöõng noäi dung chæ tieâu kinh teá toång hôïp thuoâc MPS. Ngoaøi caùc noäi duïng ñoåi môùi heä thoáng haïch toaùn quoác gia, môû roäng theâm phaïm vi hoaït ñoäng saûn xuaát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu nghieân cöùu vaø phaân tích kinh teá, moät soá nöôùc ñaõ laäp baûng I-O vaø caùc baûng caân ñoái taøi saûn. Vaøo nhöõng naêm 85, Lieân Hôïp Quoác giao cho nhoùm chuyeân gia veà taøi khoaûn quoác gia, bao goàm: Uyû ban Thoáng keâ Chaâu aâu (Eorostat), Quyõ tieàn teä quoác teá (IMF), Toå chöùc hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån (OECD), Uyû ban thoáng keâ LHQ vaø Ngaân haøng theá giôùi(WB) ñaõ phoái hôïp söûa ñoåi vaø hoaøn thieän heä thoáng SNA vaø coâng boá vaøo naêm 1993. SNA 1993 khaùc SNA 1968 khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân, SNA 1993 ñaõ chuù yù ñeán caùc hoaït ñoäng dòch vuï, ñaëc bieät laø dòch vuï kinh doanh thoâng tin lieân laïc, maùy tính, caùc toå chöùc taøi chính vaø thò tröôøng taøi chính, caùc moái quan heä giöõa moâi tröôøng vaø neàn kinh teá Hôn nöõa, SNA 1993 ñaõ coù nhieàu coá gaéng phoái hôïp caùc khaùi nieäm, caùc ñònh nghóa sao cho phuø hôïp vôùi MPS ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc nöôùc ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi töø cô cheá keá hoaïch taäp trung bao caáp sang thò tröôøng. Ôû Vieät Nam, tröôùc naêm 1993 ñaõ tieán haønh toå chöùc haïch toaùn neàn KTQD theo heä thoáng caân ñoái KTQD – MPS (Material Product System). Tuy nhieân, ñeå phuø hôïp vôùi quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá quoác daân töø kinh teá keá hoaïch sang kinh teá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ taïo ñieàu kieän cho thoáng keâ Vieät Nam tieáp caän vôùi thoáng keâ caùc Toå chöùc quoác teá vaø caùc nöôùc treân theá giôùi. Sau khi thöïc hieän thaønh coâng döï aùn VIE/88 – 032 “Thöïc hieän Heä thoáng taøi khoaûn quoác gia ôû Vieät Nam” do Hoäi ñoàng Boä tröôûng giao cho Toång cuïc thoáng keâ tieán haønh, ngaøy 25/12/1992, Thuû töôùng Chính phuû ra Quyeát ñònh soá 183/TTg veà vieäc chính thöùc aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn quoác gia SNA thay cho heä thoáng baûng caân ñoái kinh teá quoác daân treân toaøn laõnh thoå Vieät nam. Nhö vaäy, töø naêm 1993, Vieät Nam ñaõ aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn quoác gia thay cho baûng caân ñoái kinh teá quoác daân. Ñeán nay, sau 10 aùp duïng SNA, vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia nöôùc ta ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaâùt ñònh nhö: ñaõ tính ñöôïc moät soá chæ tieâu kinh teá toång hôïp nhö: GDP, tích luyõ taøi saûn, tieâu duøng cuoái cuøng, GNI vaø ñaõ laäp ñöôïc moät soá taøi khoaûn chuû yeáu phuïc vuï quaûn lyù vó moâ cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 4
5. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A 3. Taùc duïng cuûa heä thoáng taøi khoaûn quoác gia. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã cã nh÷ng t¸c dông sau: - Sè liÖu cña SNA ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp toµn bé kÕt qu¶ s¶n xuÊt nÒn kinh tÕ quèc d©n, cung cÊp th«ng tin chi tiÕt ®Ó theo dâi mét c¸ch toµn diÖn c¸c diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ: tÝch luü tµi s¶n, xuÊt nhËp khÈu, tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c­ vµ x· héi. - Cung cÊp th«ng tin ®Ó tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, nghiªn cøu c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n: c©n ®èi gi÷a tiªu dïng vµ s¶n xuÊt, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, tiªu dïng vµ tÝch luü vµ c¸c c¬ cÊu kinh tÕ. - Nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i vµ sö dông cuèi cïng, nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c m« h×nh kinh tÕ vÜ m« do c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®Ò xuÊt. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch vµ dù b¸o, ®Ò ra chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp. - HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ mét chuÈn mùc cña hÖ thèng kª Liªn HiÖp Quèc, thèng nhÊt ®­îc ph¹n vi, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n nÒn kinh tÕ, do ®ã ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh ®­îc trong so s¸nh quèc tÕ, ®¸nh gi¸ tr×nh ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc gia. Trªn ®©y lµ nh÷ng t¸c dông cña SNA. ChÝnh nh÷ng t¸c dông nµy cña SNA ®· kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña SNA trong qu¶n lý kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. 4. C¸c tµi kho¶n chñ yÕu cña SNA. Nh­ ®· nãi ë trªn, SNA lµ mét hÖ thèng nh÷ng tµi kho¶n cã liªn hÖ víi nhau vµ c¸c phô b¶ng nh»m bæ sung, ph©n tÝch cô thÓ tõng mÆt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Néi dung vµ t¸c dông cña mçi tµi kho¶n kh¸c nhau, song ®Òu nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ m« t¶ qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, tÝch luü tµi s¶n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña thêi kú tiÕp theo, xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi, chuyÓn nh­îng vèn - tµi s¶n. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia gåm nh÷ng tµi kho¶n chñ yÕu sau: Tµi kho¶n s¶n xuÊt (Domestic product account) Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu (Income and outlay account) Tµi kho¶n vèn- tµi s¶n- tµi chÝnh(Capital finance account) Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi (Account on rest of the world) B¶ng vµo /ra(Input/ Ouput –I/O) B¶ng kinh tÕ tæng hîp. 4.1. Tµi kho¶n s¶n xuÊt a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn saûn xuaát. Tµi kho¶n s¶n xuÊt lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cã liªn hÖ víi nhau, ®­îc tr×nh bµy d­íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi lÇn ®Çu vµ sö dông tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO), tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m). Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 5
6. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Töø ñònh nghóa treân, coù theå thaáy ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa TKSX laø caùc quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng keát quaû saûn xuaát (GO) neáu xeùt theo quan ñieåm vaät chaát) hoaëc quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng GDP (quaù trình phaân phoái laàn ñaàu) neáu xeùt theo quan ñieåm taøi chính. b. T¸c dông cña tµi kho¶n s¶n xuÊt. Tµi kho¶n s¶n xuÊt lµ tµi kho¶n ®­îc thiÕt lËp ®Çu tiªn vµ lµ tµi kho¶n quan träng nhÊt cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Vai trß nµy ®­îc quy ®Þnh bëi vai trß cña s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× vËy, c¸c chØ tiªu trong tµi kho¶n lµ c¬ së ®Ó lËp c¸c tµi kho¶n kh¸c. Tµi kho¶n s¶n xuÊt cã t¸c dông ®¸nh gi¸ tæng hîp kÕt qu¶ xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua tµi kho¶n s¶n xuÊt ta cã thÓ n¾m b¾t ®­îc c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh­: gi¸ trÞ s¶n xuÊt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm, thÆng d­ s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã nghiªn cøu kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm (C, V, M). Tµi kho¶n s¶n xuÊt ®­îc thiÕt lËp víi c¸c ph©n tæ nh­: theo nghµnh kinh tÕ, theo thµnh phÇn kinh tÕ, theo khu vùc thÓ chÕ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. 4.2. Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu. a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu. Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp cã liªn heä h÷u c¬ víi nhau ®­îc tr×nh bµy d­íi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i c¸c kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu gi÷a c¸c thµnh viªn cña khu vùc thÓ chÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Khaùc vôùi taøi khoaûn saûn xuaát, taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu chæ nghieân cöùu quaù trình taùi saûn xuaát theo quan ñieåm taøi chính, töùc laø taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu ngieân cöùu quaù trình saûn xuaát vaø phaân phoái keát quaû saûn xuaát b. T¸c dông cña tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu . Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ mét trong 4 tµi kho¶n chÝnh, chñ yÕu cña SNA, ®øng thø 2 sau tµi kho¶n s¶n xuÊt. Nã cã nh÷ng t¸c dông chñ yÕu sau: - Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP), qu¸ tr×nh chuyÓn nh­îng thu nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ, gi÷a trong n­íc vµ n­íc ngoµi. tõ ®ã h×nh thµnh thu nhËp cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung còng nh­ tõng khu vùc thÓ chÕ nãi riªng. - Th«ng qua tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ta cã thÓ tÝnh ®­îc c¸c chØ tiªu: Tæng thu nhËp quèc gia (GNI), Thu nhËp quèc gia (NI), thu nhËp quèc gia sö dông (NDI) X¸c ®Þnh c¸c quan hÖ tû lÖ gi÷a nguån thu nhËp trong n­íc víi nguån thu nhËp tõ n­íc ngoµi, gi÷a chi cho tiªu dïng cuèi cïng vÒ nhu cÇu ®êi sèng vµ sinh ho¹t cña hé gia ®×nh d©n c­ vµ x· héi víi kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó dµnh Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 6
7. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A tõ néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó tÝch luü tµi s¶n, më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng. - Ngoµi t¸c dông ph¶n ¸nh vµ ph©n tÝch nãi trªn, tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu cßn ®­îc sö dông lµm c¬ së ®Ó Nhµ n­íc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp ( qua hÖ thèng thuÕ hoÆc c¸c kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc ), x¸c ®Þnh c¸c kh¶ n¨ng tÝch luü vèn (tõ nguån trong n­íc, ®i vay hoÆc ®Çu t­ n­íc ngoµi ). 4.3. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn voán – taøi saûn – taøi chính. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ hÖ thèng chØ tiªu cã liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ®­îc tr×nh bµy d­íi h×nh thøc tµi kho¶n, ph¶n ¸nh tæng tÝch luü cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng khu vùc thÓ chÕ trong mét chu kú kinh tÕ (th­êng lµ mét n¨m) vµ nguån vèn cho tæng tÝch luü ®ã. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn voán - taøi saûn - taøi chính laø söï hình thaønh vaø söû duïng nguoàn voán cho tích luyõ. b. T¸c dông cña tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh ph¶n ¸nh tæng gÝa trÞ ®Çu t­ tÝch luü bao gåm : tÝch luü tµi s¶n vËt chÊt cho s¶n xuÊt, tÝch luü tµi s¶n tµi chÝnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh­ cña tõng khu vùc thÓ chÕ. ®ång thêi còng ph¶n ¸nh c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ tÝch luü ®ã. Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu vµ sù biÕn ®éng cña tõng nguån vèn, cô thÓ: ®Ó dµnh, ®i vay, ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, chuyÓn nh­îng hoÆc tõ ph¸t hµnh tiÒn mÆt, c«ng tr¸i cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ tõng khu vùc thÓ chÕ . Th«ng qua tµi kho¶n nµy, cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tÝch luü tõ nguoàn s¶n xuÊt trong n­íc, møc ®é phô thuéc vµo nguån vèn n­íc ngoµi, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt nãi riªng trªn nÒn t¶ng hiÖn cã. 4.4. Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi Taøi khoaûn quan heäï kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi laø moät heä thoáng caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp trình baøy döôùi daïng taøi khoaûn, phaûn aùnh moái quan heä kinh teá cuûa neàn kinh teá quoác daân vôùi nöôùc ngoaøi. Nhö vaäy, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa taøi khoaûn quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi laø caùc quan heä kinh teá cuûa neàn kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi. Ñoù laø caùc quan heä kinh teá thöôøng xuyeân vôùi nöôùc ngoaøi nhö: quan heä trao ñoåi haøng hoaù dòch vuï (coøn goïi laø hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu), quan heä thu – chi nhaân toá saûn xuaát nhö: lao ñoäng, voán, taøi saûn, caùc quan heä thu - chi chuyeån nhöôïng thöôøng xuyeân döôùi hình thöùc baét buoäc vaø töï nguyeän, quan heä mua baùn taøi saûn vaät Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 7
8. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A chaát vaø taøi saûn taøi chính; vaø caùc quan heä veà voán - taøi saûn – taøi chính vôùi nöôùc ngoaøi. b. T¸c dông cña tµi kho¶n quan hÖ kinh teá víi n­íc ngoµi . Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh trao ®æi, giao l­u s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô, chuyÓn nh­îng hiÖn hµnh, chuyÓn nh­îng vèn, còng nh­ quan hÖ thu nhËp vÒ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt víi n­íc ngoµi . Nghiªn cøu mèi quan hÖ c©n ®èi gi÷a xuÊt khÈu víi nhËp khÈu, thu nhËp vµ chi tr¶ vÒ lîi tøc së h÷u c¸c nh©n tè s¶n xuÊt nh­: lao ®éng, vèn kinh doanh, ®Êt, tµi nguyªn chuyÓn nh­îng hiÖn hµnh d­íi h×nh thøc b¾t buéc vµ tù nguyÖn, chuyÓn nh­îng vèn (t­ b¶n) d­íi h×nh thøc viÖn trî, cho kh«ng, quµ biÕu cña c¸c tæ chøc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ, vay vµ cho vay víi n­íc ngoµ. Trªn c¬ së ®ã ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi cßn ®­îc sö dông lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra l¹i mét sè chØ tiªu trong c¸c tµi kho¶n kh¸c, nh­ tµi kho¶n s¶n xuÊt, tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu, tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh. 4.5. B¶ng vµo /ra a. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa baûng I-O B¶ng vµo – ra (I/O) lµ mét bé phËn cÊu thµnh, bé phËn trung t©m cña SNA, lµ hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp tr×nh bµy d­íi d¹ng c©n ®èi, cho phÐp nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ sö dông s¶n phÈm x· héi theo mËt sè ngµnh kinh tÕ hoÆc ngµnh s¶n phÈm. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa baûng I – O laø toaøn boä quaù trình saûn xuaát, phaân phoái, phaân phoái laïi vaø söû duïng cuoái cuøng saûn phaåm xaõ hoäi. b. Taùc duïng cuûa baûng I –O. Baûng I – O coù taùc duïng phaûn aùnh moái lieân heä giöõa caùc ngaønh kinh teá trong quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng saûn phaåm vaät chaát trong moät thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm. Baûng I – O coøn laø caên cöù ñeå xaây döïng ñònh möùc chi phí trong keá hoaïch saûn xuaát, xaây döïng coâng ngheä saûn xuaát cho töøng loaïi saûn phaåm, xaây döïng keá hoaïch döï tröõ vaø cung caáp vaät tö trong neàøn kinh teá quoác daân. Ngoaøi ra, baûng I –O coøn laø caên cöù nghieân cöùu moái lieân heä giöõa saûn xuaát vaø söû duïng cuõng nhö cô caáu neàn kinh teá, hieäu quaû saûn xuaát, xaây döïng keá hoaïch saûn xuaát cuûa töøng ngaønh trong moái lieân heä vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc cuûa neàn kinh teá quoác daân, lieân heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi veà nhu caàu tieâu duøng cuoái cuøng, tích luyõ vaø xuaát nhaäp khaåu Maët khaùc, nghieân cöùu keát hôïp oâ I vaø oâ III giuùp ta xem xeùt maët keát caáu giaù trò veà chi phí trung gian, giaù trò taêng theâm, coøn thoâng qua oâ I vaø oâ II giuùp ta nghieân cöùu maët keátcaáu söû duïng saûn phaåm vaät chaát vaø dòch vuï trong neàn Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 8
9. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A kinh teá quoác daân. Treân cô sôû ñoù ñònh caùc chính saùch veà giaù caû, tieâu duøng, thu nhaäp, veà tyû suaát laõi, tyû suaát thueá trong töøng ngaønh saûn phaåm vaø toaøn boä neàn kinh teá. 4.6 Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu trong hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia bao gåm nh÷ng tµi kho¶n tæng hîp, mçi tµi kho¶n cã ®Æc ®iÓm, nhiÖm vô vµ môc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau. Mçi tµi kho¶n trong hÖ thèng Tµi kho¶n quèc gia ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c nhau. Song gi÷a chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mèi quan hÖ ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n kÐp. Mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nµo ®ã ®­îc thÓ hiÖn bªn nguån (thu, cã) cña tµi kho¶n nµy, ®ång thêi nã còng ®­îc thÓ hiÖn bªn sö dông (chi, nî) cña tµi kho¶n kh¸c vµ ng­îc l¹i. Cuï theå, ta coù sô ñoà sau: Nhaäp khaåu Traû coâng ngöôøi SX thuaàn thu LTNT Thueá SX TK Thaëng dö SX Thu - chi thuaàn thu CNHH khaùc TDCC nhaø nöôùc TK TDCC hoä gia ñình thuaàn TK quan heä saûn xuaát TLTS coá ñònh ñeå daønh KT vôùi NN TLTS löu ñoäng Thuaàn thu CN voán Tích luyõ TSQH TK voán – taøi Khaáu hao TSCÑ thuaàn thu veà TSTC saûn - taøi chính Thuaàn thöïc teá caùc khoaûn nôïï Xuaát khaåu : coù taøi khoaûn naøy vaø nôï cuûa taøi khoaûn khaùc. 5. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n cña SNA. 5.1. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt Ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi t­ c¸ch lµ ho¹t ®éng t¹o ra cña c¶i cho con ng­êi. V× vËy, nã cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong cuéc sèng. Tuy nhiªn, cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së c¸c häc thuyÕt kinh tÕ kh¸c nhau. Trªn c¬ së häc thuyÕt t¸i s¶n xuÊt x· héi cña M¸c- tøc lµ theo quan niÖm cña MPS , ®Þnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®­îc giíi h¹n trong ph¹m vi hÑp, chØ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng­êi nh»m t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt hoÆc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt khi chuyÓn tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng. Vµ còng theo quan niÖm cña MPS cho r»ng, chØ cã lao ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt míi t¹o ra s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 9
10. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Theo quan niÖm cña SNA, trªn c¬ së c¸c lý thuyÕt kinh tÕ cña thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÒ nh©n tè s¶n xuÊt vµ thu nhËp, nªn ®Þnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã ph¹m vi réng h¬n. Cã rÊt nhiÒu dÞnh nghÜa vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nh­ng ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt vµ th­êng gÆp nhÊt lµ: Ho¹t ®éng s¶n xuÊt lµ mäi ho¹t ®éng cña con ng­êi víi t­ c¸ch lµ c¸ nh©n hay mét tæ chøc b»ng n¨ng lùc cña m×nh, cïng c¸c yÕu tè: tµi nguyªn, ®Êt ®ai, vèn (t­ b¶n), s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô h÷u Ých vµ cã hiÖu qu¶, nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sö dông cho s¶n xuÊt, sö dông cho nhu cÇu tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c­ vµ x· héi, tÝch luü tµi s¶n ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng x· héi, xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi vµ qu¸ tr×nh nµy tån t¹i, vËn ®éng kh¸ch quan, kh«ng ngõng ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i trong c¸c thêi kú. Nh­ vËy theo quan niÖm cña SNA, ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã nh÷ng ®Æc tr­ng sau: 1. Lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng­êi, vµ ng­êi kh¸c cã thÓ lµm thay ®­îc. 2. Bao gåm c¶ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm dÞch vô. 3. S¶n phÈm vËt chÊt vµ s¶n phÈm dÞch vô t¹o ra ph¶i h÷u Ých vµ ph¶i ®­îc x· héi chÊp nhËn, tøc tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi, cña s¶n xuÊt, cho ®êi sèng vµ cho tÝch luü. Quan niÖm vÒ s¶n suÊt trªn ®©y cuûa SNA ®· më réng ph¹m vi tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoaøi ra, noù coøn cho pheùp phaân ñònh hoaït ñoäng naøo laø hoaït ñoäng saûn xuaát, hoaït ñoäng naøo laø hoaït ñoäng phi saûn xuaát; chi phí naøo ñöôïc tính vaøo chi saûn xuaát (tieâu duøng trung gian), chi phí naøo ñöïôc tính vaøo tieâu duøng cuoái cuøng, keát quaû naøo ñöôïc tính vaøo keát quaû saûn xuaát Tuy nhieân, trong thöïc teá, khi xaây döïng SNA, phaûi caên cöù vaøo ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi, ñieàu kieän thu thaäp thoâng tin vaø trình ñoä haïch toaùn thoáng keâ ôû moãi nöôùc maø coù nhöõng quy ñiònh theâm. 5.2. L·nh thæ kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ më, khi mµ tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu cã nh÷ng mèi quan hÖ giao l­u kinh tÕ xÐt trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: s¶n xuÊt, xuÊt nhËp khÈu víi nhau vµ nh÷ng mèi quan hÖ nµy th­êng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹ th× vÊn ®Ò ®Æt ra cã tÝnh nguyªn t¾c trong SNA lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ rµng vµ cô thÓ ph¹m vi h¹ch to¸n kinh tÕ ë tõng quèc gia. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, SNA sö dông hai kh¸i niÖm cã liªn quan ®Õn nhau rÊt chÆt chÏ víi nhau lµ: l·nh thæ kinh tÕ, ®¬n vÞ th­êng tró vaø ñôn vò khoâng thöôøng truù. * L·nh thæ kinh tÕ. C¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp trong c¸c tµi kho¶n thuéc SNA ®­îc tÝnh theo ph¹m vi l·nh thæ kinh tÕ. L·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia lµ l·nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã, kh«ng kÓ phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, khu qu©n sù, c¬ quan lµm viÖc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ mµ c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc cña Liªn HiÖp Quèc, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ thuª vµ ho¹t ®éng trªn l·nh thæ Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 10
11. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A quèc gia ®ã vµ ®­îc tÝnh thªm phÇn ®Þa giíi c¸c tæ chøc t­¬ng øng cña quèc gia ®ã thuª vµ ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý cña quèc gia kh¸c, bao gåm : - L·nh thæ ®Þa lý: ®Êt liÒn, h¶i ®¶o, vïng trêi, vïng biÓn thuéc quèc gia, trõ phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, khu vùc qu©n sù, c¬ quan lµm viÖc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ mµ c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c thuª vµ ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã. - Vïng trêi, mÆt n­íc, vïng ®Êt n»m ë vïng biÓn quèc tÕ mµ ë ®ã quèc gia ®­îc h­ëng c¸c quyÒn ®Æc biÖt vÒ mÆt ph¸p lý nh­ khai th¸c h¶i s¶n, kho¸ng s¶n, dÇu khÝ - Vïng l·nh thæ n»m ë n­íc kh¸c ®­îc ChÝnh phñ thuª vµ ho¹t ®éng v× môc ®Ých ngo¹i giao, qu©n sù, khoa häc nh­ c¸c ñaïi sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, c¸c c¨n cø qu©n sù, tr¹m nghiªn cøu khoa häc * §¬n vÞ th­êng tró vaø ñôn vò khoâng thöôøng truù. §¬n vÞ th­êng tró lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña quèc gia vµ n­íc ngoµi cã ®¨ng ký thêi gian ho¹t ®éng t¹i l·nh thæ quèc gia ®ã trªn 1 n¨m vµ chÞu sù qu¶n lý vÒ luËt ph¸p cña quèc gia ®ã. §¬n vÞ th­êng tró cña mét quèc gia gåm: - C¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c hé gia ®×nh cña quèc gia vµ ®ang ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý cña quèc gia ®ã. - C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ cña n­íc ngoµi ®Çu t­ trùc tiÕp, liªn doanh ë quèc gia së t¹i v¬Ý thêi gian trªn 1 n¨m. - C¸c toµ ®¹i sø, l·nh sù qu¸n, c¸c tæ chøc qu©n sù cña quèc gia ®ãng ë n­íc ngoµi. - Nh÷ng ng­êi trong n­íc lµm thuª, lµm hîp ®ång ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho tæ chøc quèc tÕ vµ n­íc ngoµi ®ãng ë n­íc së t¹i. - Nh÷ng ng­êi ®i lµm thuª cã tÝnh chÊt t¹m thêi, nh÷ng ng­êi ®i c«ng t¸c, häc tËp, bu«n b¸n, du lÞch, th¨m viÕng ng­êi th©n ë n­íc ngoµi víi thêi gian d­íi 1 n¨m. Ng­îc víi kh¸i niÖm ®¬n vÞ th­êng tró lµ kh¸i niÖm ®¬n vÞ kh«ng th­êng tró dïng ®Ó chØ tÊt c¶ c¸c tæ chøc hay c¸ nh©n kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ th­êng tró cu¶ mét quèc gia, bao gåm: - PhÇn cßn l¹i cña c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c n­íc kh«ng ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ®Þa lý ViÖt nam . - C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi víi thêi gian trªn 1 n¨m. - C¸c tæ chøc hoÆc d©n c­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam thêi gian d­íi 1 n¨m, kÓ c¶ häc sinh n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. - C¸c ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, tæ chøc quèc phßng, an ninh cña n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 11
12. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A ViÖc x¸c ®Þnh ®¬n vÞ th­êng tró vµ l·nh thæ kinh tÕ ®ãng vai trß quan träng khi tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®Ó lËp c¸c tµi kho¶n. V× vËy, tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi mçi n­íc, thêi gian ho¹t ®éng vµ lîi Ých kinh tÕ cña tõng ®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cã quy ®Þnh cô thÓ cho phï hîp víi kh¶ n¨ng h¹ch to¸n vµ thu thËp th«ng tin. 5.3. NÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét hÖ thèng bao gåm toµn bé c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ hay chñ thÓ kinh tÕ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, tån t¹i trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®­îc h×nh thµnh trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. So víi quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ quèc d©n cña MPS, quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ quèc d©n cña SNA cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau: - Theo MPS: nÒn kinh tÕ quèc d©n g¾n liÒn víi l·nh thæ ®Þa lý. Theo l·nh thæ ®Þa lý, nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ th­êng tró vµ kh«ng th­êng tró trong ph¹m vi l·nh thæ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. - Theo SNA: nÒn kinh tÕ quèc d©n g¾n liÒn víi l·nh thæ kinh tÕ. Theo l·nh thæ kinh tÕ, nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng thÓ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ th­êng tró cña l·nh thæ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. 6. C¸c ph©n tæ chñ yÕu cña SNA. §Ó ph©n tÝch qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh­ qu¸ tr×nh t¹o thu nhËp lÇn ®Çu vµ ph©n phèi thu nhËp, nghiªn cøu c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ c¸c khu kinh tÕ , trong SNA th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tæ . Trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia cã sö dông c¸c ph©n tæ chñ yÕu sau: 6.1 Ph©n tæ theo khu vùc thÓ chÕ. §Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ giao dÞch kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ®· ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng ®ã thµnh c¸c nhãm lín theo tõng khu vùc thÓ chÕ dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ nguån vèn, môc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña chóng. Khu vùc thÓ chÕ lµ tËp hîp c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh, cã nguån vèn ho¹t ®éng, môc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng gièng nhau. C¨n cø ®Ó ph©n c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng theo tõng khu vùc thÓ chÕ lµ: - cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng hoÆc cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng t­¬ng tù nhau. - nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng t­¬ng tù nhau. - c¸c ®¬n vÞ ®ã lµ nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n ®éc lËp, cã quyÒn thu chi, më tµi kho¶n. C¨n cø vµo nguyªn t¾c trªn, nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia ®­îc ph©n thµnh 5 khu vùc thÓ chÕ: Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 12
13. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Khu vùc thÓ chÕ Nhµ n­íc: bao gåm c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n­íc, an ninh quèc phßng, b¶o ®¶m x· héi, nghiªn cøu khoa häc, ho¹t ®éng sù nghiÖp vÒ y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, thÓ thao Nguån kinh phÝ ®Ó chi tiªu cho c¸c ®¬n vÞ nµy do ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp. - Khu vùc thÓ chÕ tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ng©n hµng, tÝn dông, b¶o hiÓm Nguån kinh phÝ ®Ó ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ chñ yÕu dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. - Khu vùc thÓ chÕ phi tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô thuéc c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng, th­¬ng nghiÖp Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm hµng ho¸ - dÞch vô cña ®¬n vÞ. - Khu vùc thÓ chÕ v« vÞ lîi: gåm c¸c ®¬n vÞ s¶n cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô nhu cÇu tiªu dïng sinh ho¹t, tÝn ng­ìng cña d©n c­ nh­: c¸c hiÖp héi, c¸c héi tõ thiÖn, c¸c tæ chøc tÝn ng­ìng Nguån kinh phÝ ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo sù ®ãng gãp tù nguyÖn cña c¸c thµnh viªn, sù ®ãng gãp vµ gióp ®ì cña c¸c tæ chøc. - Khu vùc thÓ chÕ hé gia ®×nh. Hé gia ®×nh d©n c­ võa lµ ®¬n vÞ tiªu dïng cuèi cïng, võa lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã chøc n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô. Khu vùc hé gia ®×nh bao gåm toµn bé c¸c hé gia ®×nh d©n c­ víi t­ c¸ch lµ ®¬n vÞ tiªu dïng vµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¸c thÓ. Nguån kinh phÝ chñ yÕu ®Ó chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh dùa vµo s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ, thu nhËp vµ tiÒn l­¬ng, l·i tiÒn göi ng©n hµng Phaân toå theo khu vöïc theå cheá seõ giuùp cho vieäc xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp ñöôïc chính xaùc hôn, phaïm vi nghieân cöùu roâïng hôn, ña daïng hôn ñeå phuïc vuï coâng taùc laõnh ñaïo caùc caáp vaø quaûn lyù neàn kinh teá ôû taàm vó moâ ñaït keát quaû cao nhaát. 6.2 Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n lµ sù ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn c¬ së vÞ trÝ, chøc n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ hay chñ thÓ kinh tÕ trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. ViÖc ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ thÝch hîp ph¶i c¨n cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau: - Ph¶i c¨n cø vµo häc thuyÕt ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi. - Ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong tõng thêi kú. Tøc lµ ph¶i c¨n cø vµo ®Æc tr­ng cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng ho¹t ®éng gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau. - Ph¶i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng t¸c so s¸nh quèc tÕ. - §¬n vÞ gèc tham gia ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n tøc lµ cã h¹ch to¸n ®éc lËp hoÆc tù h¹ch to¸n. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 13
14. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Ph¶i dùa vµo chøc n¨ng vµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. - Ph¶i th­êng xuyªn hoµn thiÖn hÖ thèng ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Trªn c¬ së ph¹m trï s¶n xuÊt theo SNA, dùa trªn nguyªn t¾c chung vÒ ph©n ngµnh kinh tÕ quèc tÕ, toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña quèc gia ®­îc chia thµnh 3 khu vùc: - Khu vùc 1: gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm tõ tù nhiªn nh­: N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n. - Khu vùc 2: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ má c¸c lo¹i, c«ng nghiÖp chÕ biÕn; s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n­íc ga; x©y dùng. - Khu vùc 3: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô: th­¬ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng, qu¶n lý Nhµ n­íc, an ninh quèc phßng Ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n cã t¸c dông v« cïng quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ, x¸c ®Þnh mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh nh»m ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tõng ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ ®ã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ, phôc vô viÖc x©y dùng c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu chiÕn l­îc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö cña kinh tÕ ®Êt n­íc. XÐt trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, ph©n ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®· m« t¶ chi tiÕt h¬n, chÝnh x¸c h¬n, cô thÓ h¬n mét b­íc cña ph©n lo¹i theo khu vùc thÓ chÕ. 6.3. Ph©n toå theo s¶n phÈm. NÕu ph©n ngµnh kinh tÕ, vÒ c¬ b¶n vÉn dùa vµo chøc n¨ng s¶n xuÊt chÝnh cña tõng ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh tÕ, trong ®ã bao gåm nhiÒu lo¹i s¶n phÈm dÞch vô thuéc ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau th× ph©n theo ngµnh s¶n phÈm dùa vµo : - Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô cã cïng c«ng dông. - Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô cã cuøng quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt t­¬ng tù nhau. - Sö duïng nguyªn vËt liÖu chñ yÕu t­¬ng tù nhau. Ph©n theo ngµnh s¶n phÈm sÏ chi tiÕt h¬n n÷a ®èi víi tõng ngµnh kinh tÕ,vµ ®­îc sö dông trong b¶ng I/O, trong c«ng t¸c kiÓm kª s¶n phÈm hµng ho¸, tån kho, tµi s¶n cè ®Þnh, hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu 6.4 Ph©n toå theo thµnh phÇn kinh tÕ. Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø vµo chÕ ®é së h÷u ®èi víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®Ó tËp trung c¸c ®¬n vÞ hay chñ thÓ kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thµnh tõng nhãm kh¸c nhau. Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø quan träng ®Ó ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ®óng ®¾n, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®ång thêi cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Theo NghÞ QuyÕt §¹i Héi 9 cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay gåm cã: 1. Kinh tÕ Nhµ n­íc. 2. Kinh tÕ tËp thÓ 3. Kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 14
15. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A 4. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n 5. Kinh tÕ hçn hîp 6. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 6.5 Ph©n toå theo vïng l·nh thæ. Ph©n theo vïng l·nh thæ lµ c¨n cø vµo c¸c ®Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ kinh tÕ x· héi ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia ra thµnh c¸c vïng, c¸c l·nh thæ kh¸c nhau. Ph©n tæ theo vïng, l·nh thæ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc nghiªn cøu sù ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ kÕt qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi theo vïng, l·nh thæ. ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng vïng, l·nh thæ vµ so s¸nh gi÷a c¸c vïng, l·nh thæ víi nhau. Trªn c¬ së ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ x· héi hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c vïng, l·nh thæ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. 6.6 Ph©n tæ giao dÞch. §©y lµ ph©n tæ riªng cña SNA. Ph©n tæ giao dÞch lµ c¨n cø vµo tÝnh chÊt giao dÞch ®Ó ph©n chia c¸c giao dÞch trong nÒn kinh tÕ thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau, gåm - Mua b¸n s¶n phÈm. - Tr¶ vµ nhËn l­¬ng. - Tr¶ vµ nhËn l·i tiÒn vay. - Tr¶ vµ nhËn dÞchvô b¶o hiÓm. - ThuÕ thu nhËp. - §ãng gãp cho c¸c tæ chøc v« vÞ lîi. - ChuyÓn nh­îng Mçi lo¹i ph©n tæ cã t¸c dông vµ ý nghÜa kh¸c nhau, chóng ph¶n ¸nh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo mét gãc ®é nghiªn cøu nhÊt ®Þnh. V× vËy, tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu mµ SNA sö dông lo¹i ph©n tæ nhÊt ®Þnh. 7. C¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp chñ yÕu trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia sö dông c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp sau: 7.1 Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Gross output-GO) Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt lµ chØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ cña s¶n phÈm do lao ®éngtrong c¸c ngµnh kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n t¹o ra trong 1 thêi kú nhÊt ®Þnh, tøc lµ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ theo tõng thêi kú: th¸ng, quý, 6 th¸ng, n¨m, th­êng lµ mét n¨m. GO ®­îc x¸c ®Þnh theo 3 ph­¬ng ph¸p: a. Ph­¬ng ph¸p xÝ nghiÖp. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, lÊy xÝ nghiÖp lµm ®¬n vÞ tÝnh, thùc chÊt lµ tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. n GOXN =GO XN1. i 1 b. Ph­¬ng ph¸p ngµnh. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 15
16. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A LÊy ngµnh lµm ®¬n vÞ tÝnh, thùc chÊt lµ tæng céng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 20(17) GONGµNH = GO ngµnh I I 1 =GOXN I - gi¸ trÞ s¶n phÈm chu chuyÓn gi÷a c¸c xÝ nghiÖp cïng 1 ngµnh. c. Ph­¬ng ph¸p kinh tÕ quèc d©n. Ph­¬ng ph¸p nµy lÊy nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm ®¬n vÞ tÝnh, ph¶n ¸nh ®­îc kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. GOKTQD = GONGµNH - gi¸ trÞ s¶n phÈm chu chuyÓn gi÷a c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thùc chÊt cña 3 ph­¬ng ph¸p nµy lµ lo¹i trõ dÇn phÇn bÞ tÝnh trïng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña c¸c xÝ nghiÖp, cña c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Caû 3 phöông phaùp naøy khoâng ñöôïc söû duïng ñeå tính GO cho caùc xí nghieäp, caùc doanh nghieäp maø ñöôïc aùp duïng ñeå tính GO cuûa toaøn neàn kinh teá quoác daân 7.2. Chi phí trung gian. Chi phÝ trung gian lµ mét bé phËn cÊu thµnh tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt, lµ chi phÝ s¶n phÈm c¸c ngµnh kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña mét ngµnh nµo ®ã, bao gåm chi phÝ vËt chÊt: nguyªn vËt liÖu chÝnh phô, b¸n thµnh phÈm, nhiªn liÖu vµ chi phÝ dÞch vô: c­íc phÝ vËn t¶i, b­u ®iÖn, chi phÝ tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o Khi tÝnh chi phÝ trung gian cÇn chó ý c¸c nguyªn t¾c sau: - ChØ tÝnh nh÷ng yÕu tè nµo ®· ®­îc tÝnh vµo tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt míi ®­îc tÝnh vµo chi phÝ trung gian. - Gi¸ tÝnh chi phÝ trung gian lµ gi¸ sö dông khi tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c yÕu tè thuéc chi phÝ trung gian. 7.3 Tæng s¶n phÈm quèc néi( Gross Domestic Product – GDP) 7.4 Tæng thu nhËp quèc gia (Gross National Income -GNI) GNI =GDP + nh©n tè s¶n xuÊt. 7.5 Thu nhËp quèc gia (National Income – NI) NI= GNI – KHTSC§. 7.6 Thu nhËp quèc gia sö dông(National Disposable Income – NDI) NDI= NI + chuyÓn nh­îng hiÖn hµnh 7.7 Tiªu dïng cuèi cïng(Final Consumption - C) Tiªu dïng cuèi cïng lµ mét phÇn cña Tæng s¶n phÈm x· héi sö dông ®Ó tho· m·n nhu cÇu tiªu dïng ®êi sèng, sinh ho¹t cña c¸c nh©n d©n c­, hé gia ®×nh vµ nhu cÇu tiªu dïng chung cña x· héi (Nhµ N­íc), gåm: tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c­ vµ tiªu dïng cuèi cïng cña Nhµ n­íc. 7.8 Tæng tÝch luü tµi s¶n (Gross Capital Formation) Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 16
17. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Tæng tÝch luü tµi s¶n lµ mét bé phËn cña GDP ®­îc sö dông ®Ó ®Çu t­ t¨ng tµi s¶n nh»m më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n c­, gåm tÝch luü tµi s¶n cè ®Þnh, tÝch luü tµi s¶n l­u ®éng vµ tÝch luü tµi s¶n quý hiÕm. 7.9. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô bao gåm toµn bé s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®­îc mua b¸n, trao ®æi, chuyÓn nh­îng gi÷a c¸c ®¬n vÞ th­êng tró cña n­íc ta víi c¸c ®¬n vÞ th­êng tró cña n­íc ngoµi. 7.10.§Ó dµnh (Sn). §Ó dµnh lµ phÇn tiÕt kiÖm hoÆc ®Ó dµnh tõ néi bé nÒn kinh tÕ, lµ mét trong nh÷ng nguån vèn ®Ó tÝch luü tµi s¶n. §Ó dµnh ®­îc tÝnh cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ tõng khu vùc thÓ chÕ. Cã 3 lo¹i ®Ó dµnh: + ÑÓ dµnh tõ thu nhËp trong n­íc: Sn = GDPthuÇn – TDCC = GDP – C1- TDCC + ®Ó dµnh tõ thu nhËp quèc gia Sn = NI – TDCC = GNI – C1- TDCC + ®Ó dµnh tõ thu nhËp quèc gia sö dông Sn = NDI – TDCC. II. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ VA VAØ GDP 1. Kh¸i niÖm. Gi¸ trÞ t¨ng thªm (VA- Value Added) vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc ( GDP- Gross Domestic Product) lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt cßn l¹i sau khi trõ ®i chi phÝ trung gian. §ã lµ mét bé phËn gi¸ trÞ míi do lao ®éng s¶n xuÊt t¹o ra vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th­êng lµ mét n¨m. Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ Tæng s¶n phÈm trong n­íc lµ chØ tiªu tuyÖt ®èi thêi kú, ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ gi¸ trÞ (theo gi¸ hiÖn hµnh, gi¸ so s¸nh). 2. Noäi dung kinh teá caùc yeáu toá caáu thaønh GDP. GDP ñöôïc caáu thaønh bôûi 4 yeáu toá cô baûn sau: - Giaù trò coâng lao ñoäng cuûa ngöôøi saûn xuaát. - Thueá saûn xuaát (khoâng keå trôï caáp saûn xuaát). - Khaáu hao taøi saûn coá ñònh. - Thaëng dö saûn xuaát. Neáu ñöùng ôû giaùc doä ngöôøi saûn xuaát (töùc ngöôøi laäp taøi khoaûn saûn xuaát) thì 4 yeáu toá caáu thaønh treân laø nhöõng khoaûn chi phí maø chuû saûn xuaát thöïc hieän trong thôøi kyø saûn xuaát ñeå laøm taêng giaù trò saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 17
18. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Neáu ñöùng ôû giaùc ñoä ngöôøi thu nhaäp trong saûn xuaát (töùc ngöôøi laäp taøi khoaûn thu nhaäp chi tieâu, taøi khoaûn voán taøi saûn taøi chính) thì 4 yeáu toá treân laø nhöõng khoaûn thu nhaäp ñeå tieâu duøng (ñoái ngöôøi laäp taøi khoaûn thu nhaäp chi tieâu) hoaëc laø thu nhaäp ñeå ñaàu tö tích luyõ voán taøi saûn (ñoái vôùi ngöôøi laäp taøi khoaûn voán taøi saûn taøi chính) 2.1. Traû coâng cho ngöôøi lao ñoäng (Compensation of employees). Traû coâng lao ñoäng cho ngöôøi saûn xuaát laø toaøn boä caùc khoaûn thu nhaäp maø ngöôøi sanû xuaát nhaän ñöôïc töø coâng lao ñoäng cuûa mình ñöôïc chuû saûn xuaát huy ñoäng söû duïng trong quaù trình saûn xuaát . Thöïc chaát chæ tieâu naøy laø toaøn boä caùc khoaûn chi phí maø chuû saûn xuaát traû cho ngöôøi tröïc tieáp saûn xuaát ñeå buø ñaép laïi söùc lao doäng ñaõ hao phí trong quaù trình saûn xuaát taïo ra saûn phaåm môùi. Thu nhaäp veà tieàn coâng lao ñoäng cuûa ngöôøi saûn xuaát (goàm tieàn maët, hieän vaät) ñöôïc theå hieän ôû nhöõng khoaûn sau; - Tieàn löông. - Traû tieàn coâng lao ñoäng. - Trích baûo hieåm xaõ hoäi. - Caùc khoaûn thu nhaäp coù tính chaát khaùc: tieàn aên tröa, ca ba; tieàn boài döôõng ñoäc haïi; tieàn hao moøn, xe maùy, xe ñaïp cho CNVC ñi laøm vieäc thöôøng ngaøy; tueàn phong bao hoäi nghò veà chuyeân ngaønh; tieâng phuï caáp löu truù, tieàn ñi coâng taùc 2.2. Thueá saûn xuaát (Tax on production). Thueá saûn xuaát laø toaøn boä caùc khoaûn ñoùng goùp theo nghóa vuï cuûa moïi hoaït ñoäng saûn xuaát treân laõnh thoå kinh teá cuûa quoác gia ñoùng goùp vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc trong naêm (khoâng keå phaàn trôï caáp cuûa Nhaø nöôùc cho nhöõng hoaït ñoäng saûn xuaát ñaëc bieät vì muïc ñích chính trò, xaõ hoäi). Thueá saûn xuaát bao goàm caùc khoaûn sau: - Thueá phaûi noäp. + Thueá doanh nghieäp. + Thueá moân baøi. + Thueá haøng hoaù. + Thueá buoân chuyeán. + Thueá noâng nghieäp. + Caùc loaïi thueá saûn xuaát khaùc. - Caùc loaïi phí phaûi noäp Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 18
19. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A + Phí giao thoâng. + Phí caàu phaø + Phí hoä chieáu, giaáy tôø khaùc. + Caùc loaiï phí phaûi noäp khaùc. Toaøn boä caùc loaïi thueá, phí maø caùc ñôn vò saûn xuaát kinh doanh phaûi noäp vaøo ngaân saùch ñöôïc haïch toaùn vaøo giaù thaønh saûn phaåm thì môùi ñöa vaøo ñieàu khoaûn thueá saûn xuaát vaø laø moät yeáu toá cuûa GDP. 2.3. Khaáu hao taøi saûn coá ñònh (Consumption of fixed capital). Khaáu hao taøi saûn coá ñònh laø toaøn boä giaù trò hao moøn cuûa moïi taøi saûn coá ñònh tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi trong naêm. 2.4. Thaëng dö saûn xuaát (Operating surplus). Thaëng dö saûn xuaát laø phaàn giaù trò keát dö giöõa giaù trò saûn xuaát vôùi caùc yeáu toá phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát: - Chi phí saûn phaåm vaät chaát vaø saûn phaåm dòch vuï cho saûn xuaát. - Traû coâng lao ñoäng cho ngöôøi saûn xuaát. - Thueá saûn xuaát (khoâng keå trôï caáp saûn xuaát cuûa Nhaø nöôùc) noäp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc. - Hao moøn taøi saûn coá ñònh. Veà baûn chaát, thaëng dö saûn xuaát chæ phaùt sinh ôû nhöõng ngaønh hoaït ñoäng mang tính chaát saûn xuaát kinh doanh vaø laø phaàn nguoàn cho vieäc chi traû lôïi töùc sôû höõu trong quan heä saûn xuaát. 3. Vò trí vaø yù nghóa kinh teá cuûa chæ tieâu GDP. 3.1. Vò trí cuûa GDP trong heä thoáng taøi khoaûn quoác gia SNA. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, heä thoáng taøi khoaûn chính, chuû yeáu cuûa SNA ñöôïc thieát laäp nhaèm phaûn aùnh keát quaû moät quaù trình saûn xuaát treân laõnh thoå kinh teá cuûa moät quoác gia trong moät thôøi kyø keá toaùn (thöôøng laø moät naêm); phaûn aùnh quaù trình phaân phoái laàn ñaàu vaø phaân phoái laïi keát quaû saûn xuaát ñoù vaøo caùc muïc ñích tieâu duøng (TDCC Nhaø nöôùc, TDCC daân cö), tích luyõ (TLTS coá ñònh, TS löu ñoäng, TS quyù hieám), ñoàng thôøi cuõng phaûn aùnh keát quaû caùc moái quan heä kinh teá (mua baùn, chuyeån nhöôïng, vay voán ) cuaû quoác gia vôùi beân ngoaøi quoác gia. Nhö vaäy, ñieåm chuû ñaïo vaø cuõng laø maáu choát ñöôïc ñöôïc theå hieän trong caùc taøi khoaûn ñoù laø chæ tieâu giaù trò (ñöôïc phaân chia ra caùc yeáu toá) phaûn aùnh keát quaû cuûa neàn saûn xuaát thöïc hieän treân laõnh thoå kinh teá cuûa quoác gia trong 1 naêm; bôûi leõ, coù keát quaû saûn xuaát (maø chuû yeáu phaûn aùnh khoái löôïng saûn phaåm môùi taêng theâm trong naêm do caùc ngaønh saûn xuaát ñoùng goùp ) môùi coù Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 19
20. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A caùc quaù trình phaân phoái xaõ hoäi: Phaân phoái laàn ñaàu vaø phaân phoái laïi; môùi coù caùc moái quan heä kinh teá vôùi beân ngoaøi (quoác gia khaùc, caùc toå chöùc quoác teá khaùc vaø caùc toå chöùc phi chính phuû ). Chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû cuûa moïi hoaït ñoäng treân neàn kinh teá cuûa moät quoác gia sau 1 naêm hoaëc quyù laø GDP. Trong heä thoáng caùc taøi khoaûn chính ñöôïc xaây döïng, GDP baèng toång caùc chi phí taïo neân caùc yeáu toá hình thaønh caùc ñieàu khoaûn trong taøi khoaûn saûn xuaát vaø nhö vaäy cuõng baèng toång caùc ñieàu khoaûn mang tính thu nhaäp trong taøi khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu. Treân thöïc teá cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi, caùc yeáu toá hình thaønh caùc ñieàu khoaûn goác taïo neân GDP (caùc ñieàu khoaûn cuûa taøi khoaûn saûn xuaát), qua söï vaän ñoäng giaù trò trong caùc moái quan heä kinh teá (mua baùn, chuyeån nhöôïng, vay möôïn ) seõ taïo ra caùc khoaûn thu nhaäp vaø söû duïng caùc khoaûn thu nhaäp ñoù. Caùc moái quan heä kinh teá khoâng chæ dieãn ra trong neàn kinh teá quoác gia maø coøn dieãn ra taïi bieân giôùi giöõa quoác gia ñoù vôùi quoác gia khaùc vaø thaäm chí ngay taïi laõnh thoå kinh teá cuûa caùc nöôùc khaùc (ví duï, ñoaøn xieác VN sang löu dieãn ôû Laøo 1 thaùng. Vôùi dòch vuï bieåu dieãn vaø nhöõng chi phí maø ñoaøn söû duïng ôû nhöõng nôi löu dieãn theå hieän nhöõng moái quan heä kinh teá giöõa ñôn vò thöôøng truù cuûa VN vôùi caùc ñôn vò thöôøng truù cuûa Laøo ngay taïi quoác gia Laøo). Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 20
21. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A SÔ ÑOÀ TOÅNG QUAÙT DIEÃN TAÛ QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ SÖÛ DUÏNG GDP CUÛA NEÀN KINH TEÁ. Taøi khoaûn saûn xuaát Xuaát khaåu nhaäp khaåu Tieâu Tích duøng G D P saûn luyõ Traû thueá TD KH taøi phaåm Coâng SX SX TS cuoái Ngöôøi SX CÑ saûn cuøng Taøi khoaûn thu nhaäp Taøi khoaûn voán - vaø chi tieâu taøi chính Taøi khoaûn quan heä kinh teá vôùi nöôùc ngoaøi 3.2.YÙ nghóa kinh teá cuûa chæ tieâu GDP Gi¸ trÞ t¨ng thªm vµ tæng s¶n phÈm trong n­íc lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp quan träng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Chóng cã nh÷ng ý nghÜa sau: - Lµ nguån gèc mäi kho¶n thu nhËp, nguån gèc sù giµu cã vµ phån vinh cña x· héi. - Lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x· héi. - BiÓu hiÖn hiÖu qu¶ t¸i s¶n xuÊt x· héi theo chiÒu s©u vµ chiÒu réng . - Lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ kh¸c. - H¬n n÷a, chóng cßn lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ sù t¨ng tr­ëng cña mét quèc gia, nghiªn cøu kh¶ n¨ng tÝch luü, huy ®éng vèn, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc sèng d©n c­, so s¸nh quèc tÕ, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña mçi n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc quèc tÕ 4. Ph­¬ng ph¸p tÝnh. 4.1 Nguyªn t¾c tÝnh. Còng nh­ GO, khi tÝnh VA vµ GDP cÇn tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 21
22. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Nguyªn t¾c th­êng tró ( hay theo l·nh thæ kinh tÕ): chØ tÝnh vµo VA vµ GDP kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c ®¬n vÞ th­êng tró. - TÝnh theo thêi ®iÓm s¶n xuÊt: kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña thêi kú nµo ®­îc tÝnh vµo VA vµ GDP cña thêi kú ®ã. - TÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng töùc laø giaù söû duïng cuoái cuøng. Giaù söû dung cuoái cuøng = chi phí saûn xuaát + lôïi nhuaän xí nghieäp + thueá saûn xuaát haøng hoaù + chi phí löu thoâng. 4.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh. GDP lµ mét chØ tiªu biÓu hiÖn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, do ®ã tr¶i qua 3 giai ®o¹n vËn ®éng: - Giai ®o¹n 1: ®­îc s¶n xuÊt ra trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt. - Giai ®o¹n 2: ®­îc ph©n phèi ®Ó h×nh thµnh c¸c kho¶n thu nhËp. - Giai ®o¹n 3: ®­îc ®em sö dông ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña c¸ nh©n vµ x· héi. øng víi ba giai ®o¹n trªn lµ 3 ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP kh¸c nhau: ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, ph­¬ng ph¸p ph©n phèi vµ ph­¬ng ph¸p sö dông cuèi cïng. a. Ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt. Theo ph­¬ng ph¸p nµy cã 2 c¸ch tÝnh GDP; C1: GDP = GO - IC. C2: GDP = VA+ thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô n­íc ngoµi. Trong ®ã: VA= GO – IC. b. Ph­¬ng ph¸p ph©n phèi. TÝnh GDP theo ph­¬ng ph¸p nµy lµ c¨n cø vµo thu nhËp cña c¸c thµnh viªn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Thu nhËp nµy do ph©n phèi lÇn ®Çu mµ cã. Khi ®ã: GDP = TN1LÑ + TN1DN + TN1NN. Trong ®ã: TN1LÑ hay coøn goïi laø thu nhaäp töø saûn xuaát cuûa ngöôøi saûn xuaát goàm: - Tieàn löông vaø caùc khoaûn coù tính chaát löông. - Traû coâng lao ñoäng (baèng tieàn vaø baèng hieän vaät) trong kinh teá taäp theå. - Trích baûo hieåm xaõ hoäi traû thay löông. - Thu nhaäp khaùc nhö: aên tröa, ca ba, phuï caáp ñoäc haïi ñi ñöôøng, löu truù trong coâng taùc phí, phong bao hoäi nghò, trang bò baûo hoä lao ñoäng duøng trong sinh hoaït ngoaøi thôøi gian laøm vieäc. - Thu nhaäp hoãn hôïp trong kinh teá phuï vaø kinh teá caù theå. TN1DN chính laø thu nhaäp laàn ñaàu cuûa caùc ñôn vò kinh teá (thaëng dö saûn xuaát) goàm: - Lôïi töùc voán saûn xuaát ñoùng goùp. - Lôïi töùc veà thueâ ñaát ñai, vuøng trôøi, vuøng bieån phuïc vuï saûn xuaát. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 22
23. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Lôïi töùc kinh doanh - Khaáu hao taøi saûn coá ñònh ñeå laïi doanh nghieäp. - Traû laõi ñi vay. TN1NN goàm: - Thueá giaùn thu nhö: thueá doanh thu hoaëc thueá VAT, thueá tieâu thuï ñaëc bieät, thueá xuaát nhaäp khaåu, thueá nhaø ñaát, thueá taøi nguyeân: ñaát, röøng, haàm moû ,, thueá voán, thueá moân baøi, thueá saûn xuaát khaùc - Khaáu hao taøi saûn coá ñònh noäp cho ngaân saùch. KÕt thóc giai ®o¹n ph©n phèi lÇn ®Çu, GDP tiÕp tôc ®­îc ph©n phèi l¹i ®Ó ®iÒu tiÕt thu nhËp, vµ h×nh thµnh nªn thu nhËp cuèi cïng. Khi ®ã: GDP = TN1 =  TNCC Víi TNCC = TN1 + kÕt d­ ph©n phèi l¹i. Trªn ph¹m vi nÒn kinh tÕ, kÕt d­ ph©n phèi l¹i b»ng kh«ng. c. Ph­¬ng ph¸p sö dông cuèi cïng. GDP = C + G + S + X – M Víi : C: tiªu dïng cuèi cïng cña d©n c­. G: tiªu dïng cuèi cïng cña Nhµ n­íc. S : tÝch luü tµi s¶n (TSC§, TSL§) X: xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. M: nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. Trªn gi¸c ®é nÒn kinh tÕ, chØ tiªu GDP ®­îc tÝnh theo ®ång thêi c¶ 3 ph­¬ng ph¸p nh­ng cho 3 kÕt qu¶ kh¸c nhau. V× vËy c¨n cø vµo nguån th«ng tin thu ®­îc vµ môc ®Ých nghiªn cøu ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh thÝch hîp. ë ViÖt Nam, do vai trß cña s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ nªn ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®­îc coi lµ ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n vµ ®­îc dïng lµm c¨n cø ®Ó kiÓm tra, chØnh lý kÕt qu¶ tõ hai ph­¬ng ph¸p trªn. 5. Söï caàn thieát phaûi tính GDP quyù §Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, §¶ng vµ Nhµ n­íc kh«ng chØ yªu cÇu ngµnh thèng kª tÝnh to¸n chÝnh x¸c, kÞp thêi chØ tiªu GDP theo n¨m, mµ cßn ®ßi hái tÝnh chØ tiªu GDP cho tõng quý trong n¨m. ViÖc tÝnh chØ tiªu GDP quý cã ý nghÜa rÊt to lín trong viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, cô thÓ: - ChØ tiªu G§P theo quý m« t¶ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña tõng ngµnh, ph¶n ¸nh tæng thu nhËp tõ s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét quý vµ xu h­íng t¨ng tr­ëng cña tõng ngµnh kinh tÕ cña mçi quý so víi quý cïng kú n¨m tr­íc vµ víi c¸c quý kh¸c trong n¨m, ®¶m b¶o so s¸nh quèc tÕ. - KÕt qu¶ tÝnh GDP theo quý gióp Nhµ n­íc n¾m b¾t kÞp thêi t×nh h×nh diÔn biÕn cña s¶n xuÊt ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®óng h­íng ch­a, cã thuËn lîi, khã kh¨n g×, ®Ó Nhµ n­íc d­a ra c¸c quyÕt s¸ch ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 23
24. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A phï hîp theo tõng quý trong n¨m; nh­ c¸c chÝnh s¸ch gi¸ c¶, chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch kÝch cÇu ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn - H¬n n÷a, viÖc tÝnh ®­îc chØ tiªu GDP theo quý cßn lµ c¬ së tin cËy cho c«ng t¸c tÝnh GDP c¶ n¨m ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ ®é chÝnh x¸c cao. - Ngoµi ra, viÖc nghiªn cøu vµ tÝnh GDP theo quý cßn cã môc ®Ých phÊn ®Êu ®Ó tr×nh ®é thèng kª tµi kho¶n quèc gia ViÖt Nam ngang tÇm víi tr×nh ®é trung b×nh tiªn tiÕn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. ChÝnh v× ý nghÜa to lín nh­ vËy nªn viÖc tÝnh GDP theo quý ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®­îc ¸p dông réng r·i ë ViÖt nam 6. kÕt luËn ch­¬ng Nh÷ng néi dung trªn chØ lµ giíi thiÖu rÊt s¬ l­îc vÒ hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia vµ chØ tiªu GDP. Tuy nhiªn qua ®ã ta còng cã thÓ nhËn thÊy tÇm quan träng cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc víi vai trß qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu chØ tiªu GDP, ®Æc biÖt lµ viÖc nghiªn cøu chØ tiªu GDP theo quý ®èi víi ngµnh thèng kª nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung. Vµ còng qua ®ã ta cã thÓ nhËn thÊy sù kh¸c biÖt gi÷a hai hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ x· héi SNA vµ MPS veà cô sôû lyù luaän, ñoái töôïng nghieân cöùu vaø phaûn aùnh, caùc quan ñieåm khi xem xeùt quaù trình saûn xuaát, phöông phaùp luaän noùi chung vaø phöông phaùp tính chæ tieâu thu nhaäp quoác daân vaø Toång saûn phaåm quoác noäi noùi rieâng. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 24
25. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Ch­¬ng II TÝnh GDP quý cña khu vùc I ( NOÂNG – LAÂM - THUYÛ SAÛN ) theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt. I. VAI TROØ CUÛA KHU VÖÏC I Heä thoáng ngaønh kinh teá quoác daân ban haønh theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 75/CP ngµy 27/10/1993, toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n cña quèc gia ®­îc chia thµnh 3 khu vùc : khu vùc 1: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm tõ tù nhiªn nh­: l©m nghiÖp, n«ng nghiÖp, thuû s¶n. khu vùc 2: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ má c¸c lo¹i, c«ng nghiÖp chÕ biÕn; s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn n­íc, ga, x©y dùng. khu vùc 3: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô: th­¬ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u chÝnh, viÔn th«ng; qu¶n lý Nhµ n­íc, an ninh quèc phßng, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, dÞch vô phôc vô c¸ nh©n céng ®ång mçi khu vùc cã vai trß, vò trí, vaø söï ñoùng goùp nhaát ñònh trong neàn kinh teá quoác daân, xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm cuûa moãi ngaønh. Nhö treân ñaõ noùi, khu vöïc 1 goàm 3 ngaønh lôùn: noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø thuyû saûn. Moãi ngaønh coù vò trí vaø yù nghóa kinh teá nhaát ñònh ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa khu vöïc 1 noùi rieâng vaø cuûa neàn kinh teá noùi chung. Nhöng taát caû ñeàu chieám vò trí ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân vì noù taïo ra 1 phaàn lôùn saûn phaåm vaät chaát cho xaõ hoäi vaø taïo ñieàu kieän cho caùc ngaønh khaùc phaùt trieån. Ngaønh noâng nghieäp laø ngaønh saûn xuaát cöïc kyø quan troïng cuûa neàn kinh teá nöôùc ta. Bôûi vì ngaønh coù nhieäm vu ïcung caáp löông thöïc thöïc phaåm chính cho xaõ hoäi, nguyeân lieäu vaø haøng hoaù cho caùc ngaønh khaùc nhö: coâng nghieäp cheá bieán vaø xuaát khaåu. Hôn nöõa, ngaønh noâng nghieäp laø ngaønh thu huùt löïc löôïng lao ñoâng ñaûo ôû nöôùc ta, treân 2/3 trong toång soá lao ñoäng cuûa nöôùc ta. Maët khaùc, noâng nghieäp laø ngaønh saûn xuaát chieám treân 23% GDP trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Ñoái vôùi nhieàu ñòa phöông nhö: Thaùi Bình, Caàn Thô, Long An, An Giang giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh noâng nghieäp taïo ra chieám treân 50% GDP cuûa ñòa phöông. Nhöõng con soá treân ñaây ñaõ noùi leân phaàn naøo vai troø cuûa ngaønh noâng nghieäp. Ngaønh laâm nghieäp, thuyû saûn laø nhöõng ngaønh coù nhöõng ñaëc ñieåm veà saûn xuaát gioáng ngaønh noâng nghieäp vaø cuõng ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp cho söï phaùt Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 25
26. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A trieån kinh teá cuûa ñaáùt nöôùc. Ñieàu ñoù theå hieän tröôùc heát ôû toác ñoä taêng tröôûng cuûa 2 ngaønh naøy: naêm 1999, toác ñoä taêng GDP cuûa ngaønh laâm nghieäp laø 3.1%, ngaønh thuyû saûn laø 3.8%; naêm 2000, toác ñoä taêng GDP cuûa ngaønh laâm nghieäp laø 3.3%, ngaønh thuyû saûn laø 11.6%. Theâm vaøo ñoù, löïc löôïng lao ñoäng chieám trong 2 ngaønh naøy ngaøy moät taêng: neáu nhö naêm 1999, löïc löôïng lao ñoäng cuûa ngaønh thuûy saûn chieám 1.83% trong toång soá lao ñoäng cuûa nöôùc ta thì naêm 2000 ñaõ taêng leân laø 1.96%; coøn ngaønh laâm nghieäp, naêm 1999, cô caáu lao ñoâïng chieám trong nguoàn lao ñoäng nöôùc ta laø 1.3% thì naêm 2000 ñaõ laø 1.54%. Maët khaùc, neáu xeùt veà toác ñoä taêng tröôûng caùc ngaønh cuûa khu vöïc 1 luoân chieám vò trí chuû ñaïo. Naêm 1999 so vôùi naêm 1998, GDP caû nöôùc taêng 4.7%, thì khu vöïc1 taêng 5.23%; naêm 2000 so 1999, GDP caû nöôùc taêng 6.3%, thì khu vöïc1 taêng 3.9%; naêm 2001 so naêm 2000, GDP caû nöôùc taêng 6.84%, thì khu vöïc 1 taêng 2.79%. Xeùt veà cô caáu: naêm 1999, khu vöïc 1 chieám 25.34% GDP caû nöôùc; naêm 2000, khu vöïc 1 chieám 24.29% GDP caû nöôùc; naêm 2001, khu vöïc 1 chieám 23.62% GDP caû nöôùc. Qua nhöõng soá lieäu treân, ta coù theå khaúng ñònh vai troø to lôùn cuûa khu vöïc 1 trong neàn kinh teá. Khu vöïc 1 vöøa laø ñoäng löïc ñeå thuùc ñaåy caùc ngaønh khaùc phaùt trieån ñeå taïo cô sôû cho neàn kinh teá phaùt trieån, vöøa goùp phaàn oån ñònh cuoäc soáng daân cö cuõng nhö xaõ hoäi thoâng qua vaán ñeà giaûi quyeát vieäc laøm vaø taän duïng tieàm löïc töï nhieân cuûa ñaát nöôùc moät caùch toái ña. II. NGUYEÂN TAÉC TÍNH GDP QUYÙ ÔÛ VIEÄT NAM . 1. Nguyeân taéc chung. Còng nh­ viÖc tÝnh GDP n¨m, viÖc tÝnh GDP quý tu©n theo mét sè nguyªn t¾c sau: - Tr­íc hÕt, viÖc tÝnh GDP quý còng ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c cña viÖc tÝnh GDP n¨m , ®ã lµ c¸c nguyªn t¾c: th­êng tró, tÝnh theo thêi ®iÓm s¶n xuÊt, vaø tÝnh theo gi¸ trÞ tr­êng. - Ngoµi ra cßn ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: + Tõ 20-25 th¸ng thø 3 hµng quý ë Tæng côc thèng kª ®· ­íc tÝnh chØ tiªu GDP cho quý b¸o c¸o, vµ vì vËy khi ­íc tÝnh quý sau ph¶i tÝnh l¹i chØ tiªu GDP cho quý tr­íc. + GDP ­íc tÝnh cña 4 quý ph¶i b»ng GDP ­íc tÝnh cña c¶ n¨m. + Ph¶i tiÕn hµnh tÝnh GDP theo quý Ýt nhÊt 3 n¨m liÒn, tr­íc n¨m b¸o c¸o ®Ó rót ra tÝnh quy luËt cho tõng ngµnh kinh tÕ vµ cã c¬ së sè liÖu ®Ó ñiÒu chØnh mïa vô. + GDP quý còng ®­îc tÝnh theo 2 lo¹i gi¸: gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh n¨m gèc. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 26
27. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A HiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh­ ViÖt nam cã 2 khuynh h­íng khi tÝnh chØ tiªu GDP quý vÒ gi¸ so s¸nh n¨m gèc: Mét lµ, tÝnh theo chØ sè gi¸ b×nh qu©n cña tõng quý n¨m b¸o c¸o so víi gi¸ b×nh qu©n cña tõng quý n¨m so s¸nh. Hai lµ, tÝnh theo chØ sè gi¸ b×nh qu©n n¨m b¸o c¸o so víi gi¸ b×nh qu©n n¨m gèc. HiÖn nay chóng ta ®ang sö dông gi¸ n¨m 1994 lµm gi¸ n¨m gèc ®Ó so s¸nh. + TÝnh GDP theo quý ph¶i g¾n liÒn víi viÖc ®iÒu chØnh mïa vô baèng ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh mïa vô. Khi öôùc tính GDP theo quyù, soá lieäu tính toaùn coù nhöõng bieán ñoäng raát lôùn töø quyù naøy sang quyù maø nguyeân nhaân laø do caùc yeáu toá muøa vuï: giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp, thuyû saûn phuï thuoäc vaøo thôøi vuï trong saûn xuaát vaø thu hoaïch saûn phaåm; tieâu duøng taêng leân cao trong thaùng Teát, muøa cöôùi, leã hoäi; muøa cuûa hoaït ñoäng du lòch Caùc bieán ñoäng naøy nhieàu khi laøm cho vieäc so saùnh soá lieäu giöõa caùc quyù trôû neân voâ nghóa. Vì vaäy, caàn loaïi boû yeáu toá thay ñoåi do muøa vuï trong soá lieäu tính toaùn baèng phöông phaùp ñieàu chænh muøa vuï. Phöông phaùp ñieàu chænh muøa vuï laø phöông phaùp löôïng hoaù nhöõng thay ñoåi theo muøa vuï thöôøng xuyeân vaø loaïi tröø aûnh höôûng cuûa yeáu toá naøy trong soá lieäu tính toaùn theo quyù. Caùc chæ tieâu chuû yeáu trong SNA tính theo quyù ñaõ ñöôïc ñieàu chænh muøa vuï seõ cho pheùp so saùnh soá lieäu giöõa caùc quyù phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu söï thay ñoåi cuûa caùc chæ tieâu toång hôïp töø quyù naøy sang quyù khaùc trong naêm. + Gi¸ trÞ t¨ng thªm theo quý cña c¸c ngµnh trong khu vùc 1 cã thÓ tÝnh ®­îc theo 2 ph­¬ng ph¸p: 1. Ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt: VA = GO - IC. 2. Ph­¬ng ph¸p thu nhËp: VA = TN1LÑ + TN1DN +TN1NN. + Khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ t¨ng thªm cuûa caùc ngaønh vÒ gi¸ so s¸nh theo phöông phaùp saûn xuaát ta cã thÓ ¸p dông caùc ph­¬ng ph¸p sau ®©y: Ph­¬ng ph¸p gi¶m ph¸t 1 lÇn (giaûm phaùt ñôn), theo ph­¬ng ph¸p nµy, cÇn tÝnh chuyeån chØ tiªu GO quyù baùo caùo theo giaù thöïc teá vÒ gi¸ n¨m gèc vµ tính chi phí trung gian quyù theo giaù naêm goác baèng caùch söû duïng tyû leä giöõa chi phí trung gian quyù so vôùi giaù trò saûn xuaát quyù theo giaù thöïc teá. Töø ñoù tính ñöôïc giaù trò taêng theâm theo giaù so saùnh theo coâng thöùc: VA = GO – IC. Phöông phaùp naøy aùp duïng cho khu vöïc 1. Phöông phaùp giaûm phaùt 2 laàn (giaûm phaùt keùp), theo phöông phaùp naøy, caàn tính chuyeån giaù trò saûn xuaát vaø chi phí trung gian quyù baùo caùo tính theo giaù thöïc teá veà giaù so saùnh naêm goác. Töø ñoù tính giaù trò taêng theâm giaù so saùnh Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 27
28. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A theo coâng thöùc nhö treân. Phöông phaùp naøy aùp duïng ñoái caùc ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng + NÕu gi¸ trÞ t¨ng thªm tÝnh theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, th× ph¶i ®iÒu tra tû lÖ chi phÝ trung gian cho tõng quý trong n¨m, theo tõng ngµnh kinh tÕ. + Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng ®Ó tÝnh GDP quý lµ ph¶i chän mét n¨m nµo ®ã cã ®iÒu kiÖn (laø naêm coù ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi cuõng nhö saûn xuaát oån ñònh vaø ngoaøi ra, naêm ñoù phaûi laø naêm coù khaû naêng taøi chính), kÓ c¶ cã ph¶i ®iÒu tra bæ sung sao cho sè liÖu cña thèng kª tÊt c¶ chuyªn ngµnh ®Òu ®­îc chia theo 4 quý vµ tõ n¨m ®ã cã thÓ tÝnh ng­îc l¹i c¸c n¨m tr­íc còng nh­ tÝnh tiÕp ®­îc c¸c n¨m sau. 2. Nguyeân taéc rieâng Trªn ®©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c chung khi tÝnh GDP vµ VA. Tuy nhiªn, ®èi mçi ngµnh cña khu vùc 1 cßn cã nh÷ng nguyªn t¾c riªng nhÊt ®Þnh: 2.1. Ngµnh n«ng nghiÖp. Saûn xuaát noâng nghieäp Vieät Nam coù ñaëc ñieåm laø phaân taùn, chuûng loaïi caây troàng, vaät nuoâi ña daïng, thôøi vuï keùo daøi vaø khoâng phaân bieät roõ raøng. Vì vaäy khi tính GDP quyù cuûa khu vöïc caàn coù nhöõng quy öôùc sau: - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt tÝnh theo quý ñöôïc tÝnh theo s¶n phÈm thu ho¹ch, xuaát chuoàng, doanh thu dòch vuï noâng ngieäp trong quyù, khoâng tính chi phí saûn xuaát dôû dang. Quy ­íc s¶n phÈm troàng troït, chaên nuoâi quý nµo th× coi lµ kÕt qu¶ s¶n phÈm cña quý ®ã. §èi mét sè s¶n phÈm thu ho¹ch quanh n¨m vµ kh«ng cã th«ng tin vÒ thu ho¹ch theo thêi vô, quy ­íc s¶n l­îng mçi quý b»ng 1/4 c¶ n¨m. - Tr­êng hîp s¶n l­îng thu ho¹ch c©y trång nµo ®ã ®­îc thùc hiÖn trong c¶ 2 quý th× quy ø¬c tÝnh toµn bé s¶n l­îng vµo quý nµo cã s¶n l­îng thu ho¹ch chñ yÕu. - Tr­êng hîp cã nh÷ng lo¹i c©y trång, kh«ng nh÷ng ®­îc gieo trång ë vïng tËp trung, mµ cßn ®­îc gieo trång r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i, thêi gian thu ho¹ch kh«ng thèng nhÊt; quy ­íc s¶n l­îng thu ho¹ch cña c©y trång ®ã ®­îc tÝnh theo thêi vô thu ho¹ch cña vïng gieo trång tËp trung. Quy öôùc naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc loaïi caây troàng: caây coù haït, caây löông thöïc khaùc, rau ñaäu, caây coâng nghieäp ngaén ngaøy, daøi ngaøy, caây aên quaû - §èi víi c©y ng¾n ngµy nh­ rau, ®Ëu dùa vµo c¬ cÊu diÖn tÝch gieo trång theo tõng vô trong n¨m ®Ó ph©n bæ s¶n l­îng thu ho¹ch theo quý. - §èi víi c©y ¨n qu¶ dµi ngµy thu ho¹ch quanh n¨m, kh«ng cã th«ng tin vÒ vô thu ho¹ch nh­ xoµi, chuèi th× quy ­íc s¶n l­îng mçi quý b»ng s¶n l­îng c¶ n¨m chia 4. - §èi s¶n phÈm phô trång trät nhö: rôm, raï, beï, thaân ngoâ, daây khoai lang , caùc saûn phaåm phuï chaên nuoâi nhö: caùc loaïi phaân gia suùc, gia caàm, loâng gaø, vòt, söøng, da, loâng thuù quy ­íc s¶n phÈm chÝnh thu ho¹ch quý nµo th× s¶n phÈm phô tÝnh theo quý ®ã. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 28
29. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®­îc tÝnh theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994, sau ®ã sö dông chØ sè gi¸ ng­êi s¶n xuÊt theo nhãm hµng ®Ó tÝnh vÒ gi¸ hiÖn hµnh. 2.2. Ngµnh l©m nghiÖp: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt tÝnh theo quý quy ­íc nh­ sau: - Khai th¸c gç, tre, nøa, cñi lµ gi¸ trÞ s¶n l­îng khai th¸c trong quý. - C¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp nh­: trång rõng tËp trung vµ trång c©y nh©n d©n, ch¨m sãc rõng trång, giao kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng lµ toµn bé chi phÝ ®· thùc hiÖn trong quý. - C¸c ho¹t ®éng dÞch vô l©m nghiÖp: baûo veä röøng, quaûn lyù laâm nghieäp, phoøng chaùy, chöõa chaùy, öôm nuoâi caây gioáng, baûo veä thöïc vaät, doäng vaät hoang daõ lµ gi¸ trÞ dÞch vô thùc hiÖn trong quý. - §èi víi mét sè s¶n phÈm vµ dÞch vô l©m nghiÖp kh«ng cã th«ng tin ®Ó tÝnh cho c¸c quý th× quy ­íc gi¸ trÞ s¶n l­îng cña mçi quý b»ng 1/4 gi¸ trÞ s¶n l­îng c¶ n¨m. - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh l©m nghiÖp ®­îc tÝnh theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994, sau ®ã sö dông chØ sè gi¸ ng­êi s¶n xuÊt theo nhãm hµng ®Ó tÝnh vÒ gi¸ hiÖn hµnh. 2.3. Ngµnh thuû s¶n. GO theo quý quy ­íc nh­ sau: - Ѹnh b¾t thuû h¶i s¶n lµ gi¸ trÞ s¶n l­îng ®¸nh b¾t trong quý. - Thuû h¶i s¶n nu«i trång: GO quý ®­îc tÝnh theo s¶n phÈm thu ho¹ch, quy ­íc s¶n phÈm thu ho¹ch quý nµo th× coi lµ s¶n phÈm thu ho¹ch quý ®ã. - C¸c ho¹t ®éng dÞch vô thuû s¶n: öôm, nhaân gioáng thuyû saûn lµ gi¸ trÞ dÞch vô thùc hiÖn trong quý. - §èi víi mét sè s¶n phÈm vµ dÞch vô thuû s¶n kh«ng cã th«ng tin ®Ó tÝnh cho c¸c quý th× quy ­íc gi¸ trÞ s¶n l­îng cña mçi quý b»ng 1/4 gi¸ trÞ s¶n l­îng c¶ n¨m. - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n ®­îc tÝnh theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994, sau ®ã sö dông chØ sè gi¸ ng­êi s¶n xuÊt theo nhãm hµng ®Ó tÝnh vÒ gi¸ hiÖn hµnh. III. PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GDP QUYÙ CUÛA KHU VÖÏC I 1.TÝnh GDP cña khu vùc 1 theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt. §èi n­íc ta, do vai trß cña s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nªn tÝnh GDP theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi÷ vai trß chñ ®¹o nhÊt trong 3 ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP vµ kÕt qu¶ tÝnh GDP theo ph­¬ng ph¸p nµy sÏ dïng lµm c¨n cø ®Ó kiÓm tra, chØnh lý kÕt qu¶ tÝnh tõ hai ph­¬ng ph¸p ph©n phèi vµ sö dông cuèi cïng. V× vËy, ë n­íc ta ®· tiÕn hµnh tÝnh GDP quý theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®Çu tiªn trong viÖc tÝnh GDP quý. Theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt: GDP = GOi - ICi. HoÆc: GDP = VAi + thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô tõ n­íc ngoµi Trong ®ã: VAi = GOi – ICi Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 29
30. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Víi i = 1, n : c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n Theo c«ng thøc trªn: 3 3 GDPKV1=GOi -  IC i i 1 i 1 HoÆc: 3 GDPKV1 = VA i i 1 Trong ®ã : VAi = GOi – ICi Víi i lµ c¸c ngµnh cña khu vùc 1, gåm ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, vµ thuû s¶n. VËy ®Ó tÝnh GDP cña khu vùc 1 theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i tÝnh GO, IC vµ VA cña khu vùc 1. Nh­ trªn ®· nãi: GDP quý cña khu vùc 1 theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®­îc tÝnh theo 2 lo¹i gi¸: gi¸ so s¸nh vµ gi¸ thùc tÕ. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i tÝnh GO, IC vµ VA cña khu vùc 1 theo c¶ 2 lo¹i gi¸. 1.1 Ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP, VA, GO, vµ IC khu vöïc 1 theo gi¸ thùc tÕ. a. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt- GO. GO cña khu vùc 1 ®­îc tÝnh theo ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¸, tøc lµ : 3 GO =  (Qi * P i). I 1 Trong ®ã: Qi lµ s¶n l­îng thu ho¹ch cña c¸c ngµnh trong khu vùc 1. P i lµ ®¬n gi¸ b×nh qu©n ng­êi s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh trong khu vùc 1. a1. GO ngµnh n«ng nghiÖp. Ngµnh n«ng nghiÖp gåm c¸c ho¹t ®éng sau: - Trång trät. - Ch¨n nu«i. - DÞch vô phôc vô cho trång trät vµ ch¨n nu«i. Nguyªn t¾c tÝnh GO ngµnh n«ng nghiÖp : - §­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp trªn ph¹m vi neàn kinh teá quoác daân vµ theo ®¬n vÞ th­êng tró lµ s¶n phÈm cña ngµnh trång trät vµ ch¨n nu«i, dÞch vô n«ng nghiÖp. Coù nghóa laø, neáu nhöõng ñôn vò saûn xuaát thuoäc ngaønh kinh teá khaùc coù saûn xuaát saûn phaåm noâng nghieäp thì phaûi taùch nhöõng saûn phaåm ñoù ra ñeâû ñöa vaøo tính cho ngaønh noâng nghieäp. - §­îc phÐp tÝnh trïng trong néi bé ngµnh n«ng nghiÖp phÇn gi¸ trÞ nh÷ng s¶n phÈm ngµnh trång trät ®· dïng vµo chi phÝ ch¨n nu«i hoÆc ng­îc l¹i, nh÷ng s¶n phÈm cña ngµnh ch¨n nu«i vµ gi¸ trÞ ho¹t ®éng dÞch vô n«ng nghiÖp dïng vµo chi phÝ cho s¶n xuÊt ngµnh trång trät. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 30
31. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp ®­îc tÝnh c¶ s¶n phÈm chÝnh vµ s¶n phÈm phô thùc tÕ ®· sö dông vµo chi phÝ trung gian hoÆc nhu cÇu tiªu dïng sinh ho¹t cña d©n c­. - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp ®­îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n “cña ng­êi s¶n xuÊt” vµ gi¸ so s¸nh cña mét n¨m gèc nµo ®ã. Néi dung GO ngµnh n«ng nghiÖp gåm : - Gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh vµ s¶n phÈm phô cña ho¹t ®éng trång trät, kÓ c¶ c¸c ho¹t ®éng s¬ chÕ s¶n phÈm trång trät ®Ó b¶o qu¶n, nh­: + C©y l­¬ng thùc( gåm c¶ lóa vµ hoa mµu) + C¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy vµ dµi ngµy. + C¸c lo¹i c©y d­îc liÖu, c©y ¨n qu¶, c¸c lo¹i c©y gia vÞ vµ rau ®Ëu, c¸c lo¹i c©y hoa, c©y c¶nh. + C¸c lo¹i nÊm trång hoÆc thu nhÆt ®­îc ®Ó lµm l­¬ng thùc hoÆc d­îc liÖu - Gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm phô, s¶n phÈm kh«ng qua giÕt thÞt cña c¸c ho¹t ®éng ch¨n nu«i: tröùng, söõa - Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho trång trät vµ ch¨n nu«i. - Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng s¨n b¾t, thuÇn d­ìng thó. - Gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm dë dang cña ho¹t ®éng trång trät vµ ch¨n nu«i. Ph­¬ng ph¸p tÝnh GO ngµnh n«ng nghiÖp. - §èi c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o quyÕt to¸n ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1141- TC-Q§/ CDKT cña Bé tµi chÝnh: gi¸ doanh thuÕ DT, chªnh lÖch chi phÝ XD trÞ = thu + thuÕ VAT + (CK-§K)SP + v­ên c©y, ®µn s¶n thuÇn thuÕ XK - dë dang, SP - gia sóc c¬ b¶n xuÊt ph¶i nép tån kho trong kú - §èi c¸c hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph­¬ng ph¸p tÝnh cô thÓ nh­ sau: * ñoái hoaït ñoäng troàng troït: saûn löôïng saûn phaåm ñôn giaù ngöôøi saûn xuaát GO TT = saûn xuaát trong kyø * bình quaân trong kyø. gi¸ trÞ s¶n phÈm sö dông trong n¨m gi¸ s¶n xuÊt (kh«ng kÓ s¶n phÈm tån kho) b×nh qu©n = trong kú sè l­îng s¶n phÈm sö dông trong n¨m (kh«ng kÓ s¶n phÈm tån kho) * ñoái hoaït ñoäng chaên nuoâi: gi¸ trÞ phÈm ch¨n nu«i b¸n ra, giÕt thÞt gi¸ s¶n xuÊt b×nh qu©n = cóa s¶n phÈm ch¨n nu«i träng l­îng s¶n phÈm ch¨n nu«i b¸n ra, giÕt thÞt DÞch vô n«ng nghiÖp Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 31
32. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt dÞch vô n«ng nghiÖp tÝnh b»ng doanh thu cña c¸c hé chuyªn doanh dÞch vô n«ng nghiÖp. §èi c¸c hé lµm dÞch vô n«ng nghiÖp cã tÝnh thêi vô, kiªm nhiÖm th× kh«ng coi lµ ho¹t ®éng dÞch vô n«ng nghiÖp. . GO ngµnh l©m nghiÖp. Ngµnh l©m nghiÖp bao gåm c¸c ho¹t ®éng: - Trång rõng, trång c©y ph©n t¸n, nu«i rõng, ch¨m sãc rõng tù nhiªn, khai th¸c vµ s¬ chÕ gç, l©m s¶n t¹i rõng. - Khai th¸c gç, s¶n xuÊt gç trßn ë d¹ng th« nh­ c­a khóc, gç thanh, gç cäc ®· ®­îc ®Ïo s¬, tµ vÑt, ®­êng ray hoÆc cñi lµm chÊt ®èt. - Thu nhÆt c¸c nguyªn liÖu trong rõng gåm: c¸nh kiÕn, nhùa c©y th­êng, nhùa c©y th¬m, qña cã dÇu vµ c¸c lo¹i qu¶ kh¸c. - Thu nhÆt c¸c s¶n phÈm hoang d¹i kh¸c tõ rõng. - C¸c ho¹t ®éng dÞch vô l©m nghiÖp: b¶o vÖ rõng, phßng ch¸y vµ qu¶n lý l©m nghiÖp, gieo, ­¬m, nh©n c©y gièng cho trång míi. - VËn chuyÓn gç trong rõng tõ n¬i khai th¸c ®Õn b·i II, kÕt hîp s¬ chÕ gç trong rõng. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh l©m nghiÖp gåm: - Gi¸ trÞ c«ng viÖc trång míi, ch¨m sãc, tu bæ c¶i t¹o rõng tù nhiªn, rõng trång tõ tÊt c¶ c¸c nguån kinh phÝ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: Nhµ n­íc ®Çu t­, c¸c dù ¸n l©m nghiÖp do c¸c tæ chøc trong n­íc vµ n­íc ngoµi tµi trî - Gi¸ trÞ gç khai th¸c gåm c¶ viÖc s¬ chÕ, vËn chuyÓn ®Õn kho b·i cña c¸c ®¬n vÞ khai th¸c ®Ó tiªu thô. - Gi¸ trÞ c¸c l©m ®Æc s¶n thu nhÆt h¸i l­îm ®­îc tõ rõng vµ trong qu¸ tr×nh trång, ch¨m sãc c¶i t¹o rõng nh­: c¸nh kiÕn, nhùa c©y c¸c lo¹i - Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho ho¹t ®éng l©m nghiÖp. Ph­¬ng ph¸p tÝnh: - §èi c¸c doanh nghiÖp vµ c¬ së s¶n xuÊt ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n theo quyÕt ®Þnh 1141-Q§-TC- C§KT cña Bé tµi chÝnh. Gi¸ doanh thu thuÕ DT chªnh lÖch chªnh lÖch TrÞ = thuÇn vÒ + VAT vµ + (ck-®k) sp tån + (ck-®k) chi S¶n ho¹t ®éng thuÕ xuÊt vµ göi b¸n phÝ trång XuÊt l©m nghiÖp khÈu ch­a thu tiÒn ch¨m sãc rõng - §èi c¸c hé s¶n xuÊt l©m nghiÖp. Dùa b¸o c¸o gi¸ trÞ s¶n xuÊt ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè: 300 – TCTK/NLTS cña Tæng côc thèng kª ngµy 19/7/1996 ®Ó tÝnh. Tr­êng hîp chØ cã s¶n l­îng gç vµ l©m s¶n khai th¸c, sè l­îng hoÆc diÖn tÝch trång vµ ch¨m sãc rõng cÇn c¨n cø vµo sè l­îng ®ã ®Ó nh©n víi ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n n¨m b¸o c¸o ®Ó tÝnh. Gi¸ trÞ s¶n l­îng = s¶n l­îng * ®¬n gi¸ b×nh qu©n. - §èi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lÊy chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ë biÓu 02/§TNN trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông cho c¸c doanh Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 32
33. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo quy ®Þnh sè 127-Q§/LB ngµy 30/11/1993 cña Tæng côc Thèng kª. . GO ngµnh thuû s¶n Ngµnh thuû s¶n gåm c¸c ho¹t ®éng ®¸nh b¾t, khai th¸c, nu«i trång vµ c¸c dÞch vô thuû s¶n. Néi dung gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n gåm: - Gi¸ trÞ c¸c lo¹i thuû h¶i s¶n khai th¸c, ®¸nh b¾t ®­îc trªn biÓn, s«ng, ®Çm, ao, hå vµ ®ång ruéng nãi chung trõ viÖc ®¸nh b¾t mang tÝnh gi¶i trÝ. - Gi¸ trÞ nu«i trång c¸c lo¹i thuû, h¶i s¶n trªn c¸c lo¹i mÆt n­íc bao gåm c¶ s¶n phÈm ®· thu ho¹ch vµ s¶n phÈm dë dang ch­a thu ho¹ch trõ viÖc nu«i Õch, ba ba ®· tÝnh vµo ch¨n nu«i kh¸c cña n«ng nghiÖp. - Gi¸ trÞ c¸c ho¹t ®éng s¬ chÕ nh»m b¶o qu¶n s¶n phÈm tr­íc khi tiªu thô. - Gi¸ trÞ c«ng viÖc dÞch vô phôc vô cho ho¹t ®éng thuû s¶n nh­: ­¬m nh©n gièng, nghiªn cøu t­ vÊn kü thuËt nu«i trång thuû h¶i s¶n. Ph­¬ng ph¸p tÝnh - §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n ®· h¹ch to¸n ®éc lËp Cã 2 c¸ch tÝnh: gi¸ tæng thuÕ doanh lîi tøc thuÇn tõ trÞ s¶n = chi phÝ + thu, thuÕ xuÊt + ho¹t ®éng s¶n xuÊt s¶n xuÊt khÈu ph¶i nép xuÊt kinh doanh HoÆc gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®­îc tÝnh b»ng: + Doanh thu thuÇn tiªu thô s¶n phÈm thuû s¶n do khai th¸c, ®¸nh b¾t, nu«i trång trong kú. + ThuÕ doanh thu b¸n phÕ liÖu vµ thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép trong kú + Doanh thu b¸n phÕ liÖu, phÕ phÈm lµ s¶n phÈm thuû s¶n. + Chªnh lÖch cuèi kú vµ ®Çu kú s¶n phÈm thuû s¶n dë dang, thµnh phÈm tån kho, hµng göi ®i b¸n - §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n ch­a h¹ch to¸n ®éc lËp. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®­îc tÝnh b»ng doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm thuû s¶n gåm c¶ gi¸ trÞ s¬ chÕ s¶n phÈm thuû s¶n ®Ó b¶o qu¶n, dù tr÷. Tr­êng hîp kh«ng cã doanh thu cã thÓ lÊy s¶n l­îng tõng lo¹i s¶n phÈm thu ho¹ch nh©n víi ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n n¨m cña s¶n phÈm ®ã ë ®Þa ph­¬ng. Gi¸ trÞ s¶n l­îng thuû s¶n ®¬n gi¸ S¶n xuÊt = ®¸nh b¾t hoÆc nu«i * thöïc teá b×nh trång trong kú qu©n naêm. trong ®ã: s¶n l­îng s¶n l­îng thuû h¶i s¶n sè l­îng tµu thuû h¶i s¶n = ®¸nh b¾t b×nh qu©n trong * thuyÒn ho¹t ®¸nh b¾t trong kú kú cña 1 tµu, thuyÒn ®éng trong kú hoÆc s¶n l­îng s¶n l­îng thuû h¶i s¶n ®¸nh sè l­îng lao ®éng Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 33
34. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A thuû h¶i s¶n ®¸nh = b¾t b×nh qu©n 1 lao ®éng * ngµnh thuû s¶n b¾t trong kú ngµnh thuû s¶n trong kú ho¹t ®éng trong kú b. Chi phí trung gian-IC. Chi phÝ trung gian bao gåm nh÷ng chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô ®­îc sö dông trong qóa tr×nh s¶n xuÊt nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ cña khu vùc 1 nãi riªng. Nh­ vËy trong IC kh«ng bao gåm khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ tiÒn l­¬ng tr¶ c«ng nh©n viªn. b.1. Chi phÝ trung gian ngµnh n«ng nghiÖp * §èi ho¹t ®éng trång trät gåm: Chi phÝ vËt chÊt: - Gièng c©y trång. - Ph©n bãn c¸c lo¹i - Thuèc trõ s©u - Nhiªn liÖu - §iÖn - Dông cô nhá - Nguyªn vËt liÖu sö dông ®Ó sö dông ®Ó s÷a ch÷a th­êng xuyªn tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho s¶n xuÊt vµ chi phÝ vËt chÊt kh¸c. Chi phÝ dÞch vô: - Thuª cµy bõa, gieo h¹t b»ng m¸y. - Tr¶ dÞch vô thuû lîi, thuû n«ng néi ®ång. - Tr¶ dÞch vô b¶o vÖ c©y trång. - Tr¶ dÞch vô b¶o hiÓm, dÞch vô phÝ ng©n hµng. - Tr¶ dÞch vô vËn t¶i, b­u ®iÖn. - Tr¶ dÞch vô qu¶ng c¸o, ®µo t¹o. - Tr¶ chi phÝ héi nghÞ ( kh«ng bao gåm phô cÊp ¨n tr­a, quµ tÆng ) - Chi phÝ c«ng t¸c vµ chi vËt chÊt kh¸c. * §èi ho¹t ®éng ch¨n nu«i. Chi phÝ vËt chÊt: - Thøc ¨n gia sóc, gia cÇm. - §iÖn th¾p s¸ng. - Thuèc thó y. - Chi phÝ c«ng cô nhá vµ vËt liÖu s÷a ch÷a m¸y mãc, thiÕt bÞ, s÷a ch÷a chuång tr¹i dïng cho ch¨n nu«i Chi phÝ dÞch vô - Tr¶ dÞch vô thó y - Tr¶ dÞchvô vËn t¶i - Tr¶ dÞch vô b¶o vÖ ®ång ruéng b2. Chi phÝ trung gian ngµnh l©m nghiÖp Chi phÝ trung gian ngµnh l©m nghiÖp gåm toµn bé chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô cho viÖc trång, nu«i d­ìng, tu bæ, c¶i t¹o rõng trång vµ rõng tù nhiªn; chi phÝ Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 34
35. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A cho qu¸ tr×nh khai th¸c gç vµ l©m s¶n còng nh­ chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp kh¸c. Cô thÓ chi phÝ trung gian ngµnh l©m nghiÖp gåm: Chi phÝ vËt chÊt: - Cho vÒ gièng c©y trång cho l©m nghiÖp. - Ph©n bãn, thuèc tõ s©u. - Chi vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, ®éng lùc dïng cho s¶n xuÊt l©m nghiÖp, qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ dÞch vô - Thuª m¸y mãc vËn chuyÓn, lµm ®Êt. - B¶o hiÓm rõng. - DÞch vô b¶o vÖ rõng, phßng vµ ch÷a ch¸y, b¶o vÖ thùc vËt, ®éng vËt rõng. - DÞch vô qu¶n lý l©m nghiÖp, nh­: ®iÒu tra, quy ho¹ch rõng, thiÕt kÕ dù ¸n, dÞch vô b­u ®iÖn, ng©n hµng, héi nghÞ, tiÕp kh¸ch , ®µo t¹o - DÞch vô vËn t¶i, ng©n hµng vµ tÝn dông b3. Chi phÝ trung gian ngµnh thuû s¶n Chi phÝ trung gian ngµnh thuû s¶n gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ vÒ vaät chÊt vµ dÞch vô cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt thuû s¶n, cô thÓ: Chi phÝ vËt chÊt: - Nguyªn vËt liÖu chÝnh phô. - Nhiªn liÖu (x¨ng, dÇu, mì ) - ®iÖn n­íc, khÝ ®èt. - Chi phÝ c«ng cô s¶n xuÊt nhá, vËt rÎ tiÒn mau háng Chi phÝ dÞch vô: - DÞch vô vËn t¶i, b­u ®iÖn. - DÞch vô th­¬ng nghiÖp. - DÞch vô b¶o hiÓm. - DÞch vô ng©n hµng tÝn dông. - DÞch vô ph¸p lý - DÞch vô chi phÝ s÷a ch÷a ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t . c. Gi¸ trÞ t¨ng thªm Gi¸ trÞ t¨ng thªm lµ toµn bé gi¸ trÞ míi t¨ng thªm do c¸c ngµnh trong khu vùc 1 t¹o ra. Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña khu vùc 1 gåm : - Thu nhËp cña ng­êi s¶n xuÊt - Thu nhËp hçn hîp - ThuÕ s¶n xuÊt - KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh - Gi¸ trÞ thÆng d­ Ph­¬ng ph¸p tÝnh VAi= GOi – ICi Víi i lµ c¸c ngµnh cña khu vùc 1. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 35
36. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Sau khi tÝnh ®­îc VA vµ x¸c ®Þnh ®­îc thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô cuûa khu vöïc 1 ta cã thÓ tÝnh ®­îc chØ tiªu Tæng s¶n phÈm quèc néi: GDP theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt nh­ sau: GDPKV1=GOKV1 - ICKV1 Hoaëc: GDPKV1 = VAi 1.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP, GO, IC vµ VA khu vùc 1 theo gi¸ so s¸nh. GDPKV1 naêm GOKV1 naêm ICKV1 naêm baùo = + baùo caùo theo baùo caùo theo caùo theo gi¸ gi¸ so s¸nh gi¸ so s¸nh so s¸nh a. Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh C«ng thøc chung ®Ó tÝnh GO c¸c ngµnh cña khu vùc 1 theo gi¸ so s¸nh lµ: GOi GOi n¨m b¸o c¸o theo gi¸ = so s¸nh iP n¨m b¸o c¸o so n¨m gèc tõng ngµnh Trong ®ã chØ sè gi¸ ng­êi s¶n xuÊt n¨m b¸o c¸o so n¨m gèc cña tõng ngµnh: c¨n cø vµo chØ sè gi¸ cña Thèng kª th­¬ng m¹i ®· thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh sè 302/TCTK-Q§ ngµy 30/10/1995 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc Thèng kª ®Ó tæng hîp vµ tÝnh to¸n. Tuy nhiªn, ®èi c¸c hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n tøc lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh«ng ¸p dông chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo gi¸ so s¸nh nh­ sau: GO = Qi * p i trong ®ã : Qi lµ s¶n l­îng s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt i n¨m b¸o c¸o. p i lµ ®¬n gi¸ b×nh qu©n cña s¶n phÈm i n¨m gèc. b. Chi phÝ trung gian theo gi¸ so s¸nh n¨m gèc Chi phÝ trung gian cña khu vùc 1 ®­îc chia thµnh c¸c yÕu tè : - Nguyªn vËt liÖu - Nhiªn liÖu - ®iÖn - Chi phÝ vËt chÊt kh¸c - DÞch vô. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 36
37. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A C¨n cø vµo chØ sè gi¸ cña tõng nhãm hµng ho¸ t­¬ng øng cña c¸c ngµnh ®Ó tÝnh theo gi¸ so s¸nh n¨m gèc theo biÓu mÉu sau: YÕu tè chi phÝ IC n¨m b¸o c¸o IP n¨m b¸o c¸o IC n¨m b¸o c¸o trung gian theo gi¸ thùc tÕ so n¨m gèc theo gi¸ n¨m gèc A 1 2 3=1/2 1. Nguyªn vËt liÖu 2. Nhiªn liÖu 3. §iÖn 4. Chi phÝ vËt chÊt kh¸c 5. Chi phÝ dÞch vô. Céng c. Tæng s¶n phÈm quèc néi n¨m b¸o c¸o theo gi¸ so s¸nh n¨m gèc ®­îc tæng hîp theo b¶ng sau: Ngµnh, thµnh ThuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ GDP phÇn kinh tÕ GO1/0 IC1/0 vµ dÞch vô theo gi¸ so s¸nh 1/0 A 1 2 3 4=(1-2)+3 N«ng nghiÖp L©m nghiÖp. Thuû s¶n. 2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP quý cña khu vùc 1 theo ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt. Nhìn chung, nguyeân taéc, phaïm vi vaø phöông phaùp tính GDP quyù khu vöïc 1 thoáng nhaát voùi tính GDP khu vöïc 1 cho haøng naêm. Tuy nhieân, moãi ngaønh cuï theå coù nhöõng thay ñoåi veà tính GO vaø IC ñeå phuø hôïp vôùi nguoàn thoâng tin: 2.1. Giaù trò saûn xuaát a. Ngaønh noâng nghieäp GO quyù theo NN Q NN saûn Ñôn giaù saûn xuaát = * giaù so saùnh. xuaát bình quaân naêm goác trong quyù. GONN quyù theo GONN quyù theo Chæ soá giaù saûn xuaát NN giaù thöïc teá. = giaù so saùnh. * quyù baùo caùo so naêm ggoác Hieän nay, chæ soá giaù saûn xuaát naêm goác theo quyù chöa coù. Vì vaäy, coi chæ soá giaù caû naêm cuûa naêm goác laø chæ soá cuûa caùc quyù. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 37
38. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A b. Ngaønh laâm nghieäp. Tính theo giaù thöïc teá: GO khai thaùc, = Q khai thaùc, thu Ñôn giaù ngöôøi saûn xuaát * thu nhaët quyù nhaët trong quyù. bình quaân trong quyù GO saûn xuaát LN GO naêm tröôùc / GO dòch vuï DVLN = quyù (khoâng tính * GO naêm tröôùc LN quyù LN DVLN) (khoâng tính DVLN). Tính theo giaù so saùnh. GOLN quyù theo GOLN quyù theo Chæ soá giaù saûn xuaát giaù so saùnh. = giaù thöïc teá. * LN quyù naêm baùo caùo so naêm goác Hieän nay, chæ soá giaù saûn xuaát naêm goác theo quyù chöa coù. Vì vaäy, coi chæ soá giaù caû naêm cuûa naêm goác laø chæ soá cuûa caùc quyù. c. Ngaønh thuyû saûn GOTS quyù theo GOTS quyù theo Chæ soá giaù saûn xuaát * giaù so saùnh. = giaù thöïc teá. LN quyù naêm baùo caùo so naêm goác Hieän nay, chæ soá giaù saûn xuaát naêm goác theo quyù chöa coù. Vì vaäy, coi chæ soá giaù caû naêm cuûa naêm goác laø chæ soá cuûa caùc quyù. 2.2. Chi phí trung gian. Chi phí trung gian quyù 3 ngaønh cuûa khu vöïc 1 theo giaù so saùnh ñeàu ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: ICquyù / GOquyù ñieàu ICquyù = GO quyù * tra naêm cô baûn. Tröôøng hôïp chöa toå chöùc ñöôïc ñieàu tra rieâng cho quyù, coù theå söû dung soá lieäu caùc naêm tröôùc: IC naêm tröôùc / ICquyù = GO quyù * GO naêm tröôùc Caû 2 coâng thöùc treân ñöôïc tính theo caû giaù so saùnh vaø giaù thöïc teá. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 38
39. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A IV. NGUOÀN THOÂNG TIN 1. Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh GO. 1.1 Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh GO ngµnh n«ng nghiÖp. §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh ¸p dông chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh do Bé tµi chÝnh ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1141 TC – Q§/C§KT th× nguån th«ng tin ®­îc thu thËp ë c¸c biÓu sau: - Doanh thu thuÇn, vµ thuÕ doanh thu, thuÕ xuÊt khÈu: biÓu 02-DN. - Chªnh lÖch (ck - ®k) chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang: biÓu B01- DN. - Chªnh lÖch (ck - ®k) thµnh phÈm tån kho, hµng göi b¸n: biÓu B01-DN. - Chi phÝ x©y dùng v­ên c©y l©u n¨m vµ ®µn gia sóc c¬ b¶n (ck-®k) chi tiÕt chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang: biÓu B01- DN. §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ch­a ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n cña Bé tµi chÝnh mµ sö dông c¸c lo¹i h¹ch to¸n kh¸c: - NÕu c¸c chØ tiªu trong b¸o c¸o kÕ to¸n cña ®¬n vÞ phï hîp víi néi dung c¸c chØ tiªu ®· nªu trªn th× ®­a vµo c¸c chØ tiªu t­¬ng øng ®Ó tÝnh. - NÕu c¸c chØ tiªu trong b¸o c¸o kÕ to¸n cña ®¬n vÞ ch­a phï hîp víi néi dung c¸c chØ tiªu ®· nªu trªn th× ph¶i tiÕn hµnh bãc t¸ch nh÷ng phÇn thõa, thiÕu dÓ ®¶m b¶o néi dung cña chØ tiªu khi tÝnh to¸n. §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, lÊy chØ tiªu “ gi¸ trÞ s¶n xuÊt” trong biÓu sè 2/§TNN – “ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông ®èi c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn tham gia hîp t¸c kinh doanh”, ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 127/Q§LB ngµy 3/11/1993 cña liªn bé Tæng côc thèng kª vµ Uû ban Nhµ n­íc vÒ hîp t¸c vµ ñaàu t­. §èi c¸c hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: - Ho¹t ®éng trång trät: S¶n l­îng thu hoaëch cña c¸c s¶n phÈm trång trät khai th¸c tõ biÓu sè 13/NN ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 300 – TCTK/NLTS ngµy 19/7/1996. §¬n gi¸ b×nh qu©n ng­êi s¶n xuÊt cña c¸c s¶n phÈm trång trät ®­îc x¸c ®Þnh b»ng nhiÒu c¸ch: §iÒu tra trùc tiÕp gi¸ b¸n s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña hé n«ng d©n ®Ó tÝnh b×nh qu©n cho vïng, cho toµn quèc trong kú b¸o c¸o. Sö dông gi¸ b¸n s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn thÞ tr­êng sau khi trõ ®i phÇn chi phÝ vËn t¶i, phÝ th­¬ng nghiÖp ta sÏ cã gi¸ b×nh qu©n hé n«ng d©n b¸n ra thÞ tr­êng. Nh­ng ph­¬ng ph¸p tèt nhÊt võa ®¶m b¶o tÝnh khoa häc, võa ®¸p øng nhiÒu yªu cÇu cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia lµ lËp b¶ng c©n ®èi s¶n phÈm trång trät trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp . - Ho¹t ®éng ch¨n nu«i: Sè l­îng gia sóc, gia cÇm ®Çu kú c¨n cø vµo tµi liÖu ®iÒu tra ch¨n nu«i thêi ®iÓm 1/10 n¨m tr­íc, sè l­îng cuèi kú lµ sè thêi ®iÓm ®iªï tra 1/10 n¨m b¸o c¸o. ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b×nh qu©n ng­êi s¶n xuÊt cña c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i cÇn lËp b¶ng c©n ®èi s¶n phÈm ch¨n nu«i. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 39
40. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - DÞch vô n«ng nghiÖp: Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng dÞch vô n«ng nghiÖp hé gia ®×nh khai th¸c tõ ®iÒu tra s¶n xuÊt hé n«ng nghiÖp, suy réng theo gi¸ trÞ s¶n l­îng trång trät vµ ch¨n nu«i. 1.2 Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh GO ngµnh l©m nghiÖp. §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt – kinh doanh ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n do bé tµi chÝnh ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 1141/TC- Q§- C§Kt ngµy 1/11/1995 th× nguån th«ng tin ñöôïc khai th¸c tõ c¸c biÓu sau: - Doanh thu thuÇn vµ thuÕ doanh thu, thuÕ xuÊt khÈu: biÓu B02-DN. - Chªnh lÖch (ck-®k) s¶n phÈm dë dang, thµnh phÈm, s¶n phÈm tån kho, hµng göi b¸n: biÓu B01- DN. - Chi phÝ trång rõng, ch¨m sãc, nu«i d­ìng rõng: chªnh lÖch (ck-®k) trong “ chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang”: biÓu B01-DN. CÇn c¨n cø vµo sæ s¸ch kÕ to¸n ®Ó t¸ch riªng phÇn chi phÝ trång rõng, ch¨m sãc, nu«i d­ìng rõng trong “ Gi¸ trÞ XDCB dë dang”. §èi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× lÊy chØ tiªu “ gi¸ trÞ s¶n xuÊt” ë biÓu sè 2/§TNN trong “ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông ®èi c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c bªn tham gia hîp t¸c kinh doanh” ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 127/Q§LB ngµy 30/11/1993 cña Liªn bé Tæng côc thèng kª vµ uû ban hîp t¸c Nhµ n­íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t­. C¸c hé s¶n xuÊt l©m nghiÖp. - C¨n cø vµo b¸o c¸o “ trång rõng, ch¨m sãc, nuoâi d­ìng rõng: biÓu sè 17/LN, b¸o c¸o “ khai th¸c gç vµ l©m s¶n”: biÓu 18/LN vµ “gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh l©m nghiÖp”: biÓu 19/LN, ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 300- TCTK/NLTS ngµy 19/7/1996 ®Ó tÝnh. Ngoµi ra cÇn tham ph¶i tham kh¶o kÕt qu¶ ®iÒu tra s¶n xuÊt hé cña “ §iÒu tra ®a môc tiªu” ®Ó ®èi chiÕu sè liÖu, b¶o ®¶m tÝnh hîp lý. 1.3 Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh GO ngµnh thuû s¶n. §èi c¸c ®¬n vÞ ®· h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp: Dùa vµo b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ thuû s¶n ®Ó thu thËp sè liÖu : - C¸c chØ tiªu “doanh thu b¸n phÕ liÖu, phÕ phÈm lµ s¶n phÈm thuû s¶n” lÊy tõ chØ tiªu “ doanh thu thuÇn” m· 10 – phÇn I- l·i, lç vµ “thuÕ doanh thu”, “thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép ” cña biÓu B02-DN “kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh” ®Ó tæng hîp vµ tÝnh to¸n. - §èi chØ tiªu : “chªnh lÖch cuèi kú vµ ®Çu kú s¶n phÈm dë dang” c¨n cø vµo m· 144, chØ tiªu: “ thµnh phÈm tån kho” c¨n cø vµo m· 145, chØ tiªu” hµng göi ®i b¸n” c¨n cø vµo m· 147 cña môc IV- “ hµng tån kho”, phÇn A- “ tµi s¶n l­u ®éng vµ ®Çu t­ ng¾n h¹n” cña biÓu B01-DN “ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n” ®Ó tæng hîp vµ tÝnh to¸n. §èi c¸c ®¬n vÞ ch­a h¹ch to¸n kinh tÕ: C¸c ®¬n vÞ ch­a h¹ch to¸n chñ yÕu lµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ, hé gia ®×nh, tæ chøc s¶n xuÊt cÇn ph¶i tæ chøc ®IÒu tra chän mÉu vÒ c¸c chØ tiªu sau: Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 40
41. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A - S¶n l­îng ®¸nh b¾t thuû s¶n th«ng qua chØ tiªu: n¨ng suÊt thuû ®¸nh b¾t b×nh qu©n cho 1 lao ®éng nghÒ thuû s¶n, 1 ®¬n vÞ tµu thuyÒn hoÆc 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch nu«i trång. - Gi¸ c¶ vÓ thuû h¶i s¶n do ng­ d©n b¸n ra: trªn c¬ së sè liÖu ®iÒu tra ®Þnh kú vÒ sè liÖu ®iÒu tra ®Þnh kú vÒ s¶n l­îng ®¸nh b¾t, nu«i trång, vÒ gi¸ c¶ thuû h¶i s¶n b¸n ra ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt. 2. Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh IC. 2.1 Nguån th«ng tin ®Ó tÝnh IC ngµnh n«ng nghiÖp. - ®èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ¸p dông toµn bé hoÆc tõng phÇn chÕ ®é b¸o c¸o kÕ to¸n cuûa Bé tµi chÝnh ban hµnh ®· nªu trªn, khai th¸c sè liÖu tõ biÓu B09 – DN, môc 3: “ chi tiÕt mét sè chØ tiªu trong b¸o c¸o tµi chÝnh”, môc 3.1: “ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh theo yÕu tè”. Tuy nhiªn nguån tµi liÖu trªn kh«ng ®ñ ®Ó tÝnh to¸n vµ bãc t¸ch theo ®óng néi dung cña Chi phÝ trung gian. Do ®ã ph¶i sö dông tµi liÖu, sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n xÝ nghiÖp hoÆc ph¶i tæ chøc ®Þnh kú c¸c cuéc ®IÒu tra chän mÉu ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tû lÖ, bãc t¸ch mét n¨m dïng cho mét sè n¨m . - §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nguån th«ng tin ®Ó tÝnh chi phÝ trung gian rÊt h¹n chÕ, do ®ã cã thÓ sö dông kÕt qu¶ ®iÒu tra chuyªn ngµnh hoÆc sö dông tû lÖ chi phÝ trung gian/ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t­¬ng tù trong n­íc ®Ó tÝnh, theo c«ng thøc sau: chi phí trung gian cuûa giaù trò saûn xuaát tyû leä chi phí trug gian/giaù doanh nghieäp noâng = doanh nghieäp noâng * trò saûn xuaát cuûa ñôn vò nghieäp coù voán ñaàu tö nghieäp coù voán ñaàu saûn xuaát noâng nghieäp nöôùc ngoaøi tö nöôùc ngoaøi töông töï trong nöôùc. - §èi c¸c hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Ó tÝnh ®­îc Chi phÝ trung gian theo dóng néi dung cña chØ tiªu cÇn ph¶i dùa vµo c¸c nguån th«ng tin sau: ®iÒu tra ®Þnh kú vÒ chuyªn ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña thèng kª n«ng nghiÖp; ®iÒu tra s¶n xuÊt, tiªu dïng, thu nhËp cña hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong “ ®iÒu tra hé ®a môc tiªu”, theo nguyªn t¾c: + Chi vÒ gièng: §èi víi nh÷ng s¶n phÈm lËp ®­îc b¶ng c©n ®èi nh­: thãc, ng«, khoai, s¾n; rau, ®Ëu c¸c lo¹i; ®Ëu t­¬ng, l¹c th× sö dông sè liÖu chi phÝ vÒ gièng ®Ó tæng hîp. §èi c¸c s¶n phÈm ch­a lËp ®­îc b¶ng c©n ®èi th× tÝnh b»ng c¸ch sö dông ®Þnh møc gièng b×nh qu©n cho 1 ha gieo trång nh©n diÖn tÝch gieo trång. C¸c lo¹i gièng lµ s¶n phÈm phô: h¹t rau, ngän mÝa, d©y khoai th× c¨n cø vµo ®Þnh møc gièng cho 1 ha gieo trång vµ sè l­îng ®· tÝnh vµo Gi¸ trÞ s¶n xuÊt . + Chi vÒ ph©n bãn: Ph©n h÷u c¬ tù s¶n xuÊt: ®­a toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ch¨n nu«I ®· tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµo chi phÝ trung gian trång trät. Ph©n h÷u c¬ mua ngoµi: lÊy gi¸ trÞ mua thùc tÕ. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 41
42. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A C¸c lo¹i ph©n xanh, ph©n r¹, bÌo hoa d©u dïng ®Ó bãn ruéng: tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt bao nhiªu th× tÝnh vµo chi phÝ trung gian bÊy nhiªu . Ph©n ho¸ häc, v«i bãn ruéng, thuèc trõ s©u: sö dông tµi liÖu ®iÒu tra s¶n xuÊt hé n«ng d©n tÝnh b×nh qu©n cho 1 ha gieo trång, sau ®ã suy réng ra cho toµn bé diÖn tÝch gieo trång, hoÆc coi toµn bé sè b¸n ra cña c¸c ®¬n vÞ kinh doanh c¸c mÆt hµng trªn lµ chi phÝ trång trät. + Thøc ¨n gia sóc: §èi víi nh÷ng s¶n phÈm ®­îc lËp b¶ng c©n ®èi th× c¨n cø vµo ®ã ®Ó tæng hîp. phÇn c¸m dµnh cho ch¨n nu«i ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy hÖ sã thu håi c¸m khi xay nh©n víi tæng sè thãc dïng cho tiªu dïng. §èi thøc ¨n tæng hîp : lÊy sè thùc mua + §èi s¶n phÈm phô trång trät dïng cho ch¨n nu«i : d©y khoai, r¬m, d©y l¹c th× chØ tÝnh vµo chi phÝ trung gian ch¨n nu«i nh÷ng s¶n phÈm ®· tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät. + Chi phÝ dông cô nhá: dùa vµo tµi liÖu ®iÒu tra chi phÝ trång trät, ch¨n nu«i, tÝnh chi phÝ dông cô nhá b×nh qu©n cho 1 ha gieo trång hoÆc 1 ®Çu con gia sóc gia cÇm, suy réng theo diÖn tÝch gieo trång vµ sè ®Çu con gia sóc, gia cÇm. + Chi phÝ vÒ ®iÖn: sö dông sè liÖu ®iÖn dïng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña thèng kª c«ng nghiÖp. + Chi phÝ vÒ nhiªn liÖu, x¨ng dÇu; dùa vµo tµi liÖu ®iÒu tra s¶n xuÊt hé n«ng nghiÖp, tÝnh b×nh qu©n tõng lo¹i cho 1ha gieo trång, cho 1 ®Çu con gia sóc, gia cÇm hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó suy réng theo sè diÖn tÝch gieo trång, sè ®Çu con gia sóc, gia cÇm hoÆc sè hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. + Chi phÝ dÞch vô: dùa vµo tµi liÖu ®iÒu tra chi phÝ trång trät, ch¨n nu«i tÝnh b×nh qu©n tõng lo¹i chi phÝ dÞch vô cho 1 ha gieo trång cho 1 ®Çu con gia sóc, gia cÇm hoÆc 1 hé dÓ suy réng theo diÖn tÝch gieo trång, sè gia sóc, gia cÇm hoÆc sè hé. Còng cã thÓ quy ­íc, toµn bé gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña dÞch vô n«ng nghiÖp tÝnh vµo chi phÝ trung gian cña trång trät vµ ch¨n nu«i. 2.2 Chi phÝ trung gian ngµnh l©m nghiÖp . - §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ¸p dông chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh ®· trªn, nguån sè liÖu ®­îc khai th¸c nh­ ngµnh n«ng nghiÖp. - §èi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nguån th«ng tin ®Ó tÝnh chi phÝ trung gian rÊt h¹n chÕ, do ®ã cã thÓ sö dông kÕt qu¶ ®iÒu tra chuyªn ngµnh hoÆc sö dông tû lÖ chi phÝ trung gian/ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt l©m nghiÖp t­¬ng tù trong n­íc ®Ó tÝnh, theo c«ng thøc sau: chi phí trung gian cuûa giaù trò saûn xuaát tyû leä chi phí trug gian/giaù doanh nghieäp laâm = doanh nghieäp laâm * trò saûn xuaát cuûa ñôn vò saûn nghieäp coù voán ñaàu tö nghieäp coù voán ñaàu xuaát laâm nghieäp töông töï nöôùc ngoaøi tö nöôùc ngoaøi trong nöôùc. - §èi c¸c hé s¶n xuÊt l©m nghiÖp : sö dông sè liÖu cña biÓu 20/LN “ Chi phÝ trung gian vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm ngµnh l©m nghiÖp ”, ban hµnh theo QuyÕt Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 42
43. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A ®Þnh sè 300- TCTK /NLTS ngµy 19/7/1996 ®Ó tÝnh, ngoµi ra cÇn ph¶i tham kh¶o kÕt qu¶ ®iÒu tra s¶n xuÊt hé l©m nghiÖp cña “ §iÒu tra ®a môc tiªu ” ñeå kiÓm tra c¸c nguån th«ng tin. Trong mét sè tr­êng hîp cã thÓ sö dông kÕt qu¶ ®iÒu tra cña HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia n¨m 1997 ®Ó t¸ch, bãc c¸c chØ tiªu cÇn thiÕt phï hîp víi néi dung cña chØ tiªu. 2.3. Nguoàn thoâng tin ñeå tính IC ngaønh thuyû saûn. - Ñoái caùc ñôn vò saûn xuaát thuyû saûn ñaõ haïch toaùn kinh teá ñoäc laäp. Caên cöù vaøo bieåu B09-DN “thuyeát minh baùo caùo taøi chính”, phaàn 3.1 “ chi phí saûn xuaát , kinh doanh theo caùc yeáu toá” ñeå tính chi phí trung gian: Caùc yeáu toá 1: “ chi phí nguyeân lieäu, vaät lieäu” vaø yeáu toá 2: “ chi phí nhieân lieäu, ñoäng löïc” ñöôïc ñöa vaøo chi phí vaät chaát. Yeáu toá 5: “chi phí dòch vuï mua ngoaøi” ñöôïc ñöa vaøo chi phí dòch vuï. Rieâng yeáu toá 6: “ chi phí baèng tieàn khaùc” bao goàm nhieàu yeáu toá chi phí khaùc nhau caàn taùch rieâng nhöõng khoaûn thuoäc veà chi phí vaät chaát, dòch vuï vaø giaù trò taêng theâm. Ñeå boùc taùch töøng khoaûn chi phí treân caàn caên cöù vaøoø soá lieäu ban ñaàu cuûa töøng ñôn vò cô sôû, hoaëc tieán haønh ñieàu tra. Heä thoáng toå chöùc thoâng tin ñeå tính chæ tieâu GDP theo quyù ñöôïc hình thaønh nhö sau: - Heä thoáng thoâng tin toång hôïp ñöôïc thu thaäp töø caùc Boä, Ngaønh ôû Trung öông nhö : Boä taøi chính, Ngaân haøng, Baûo hieåm, Haûi quan, Böu ñieän Ñaây laø nguoàn thoâng tin toång hôïp do thoáng keâ, keá toaùn caùc Boä, Ngaønh thöïc hieän theo ñònh kyø töøng quyù. - Heä thoáng thoâng tin baùo caùo cuûa caùc Tænh, Thaønh phoá veà Giaù trò saûn xuaát cuûa caùc ngaønh kinh teá quoác daân, phaân theo 4 quyù trong naêm, ñaây laø nguoàn thoâng tin quan troïng, laø cô sôû chính cho vieäc tính GDP treân phaïm vi caû nöôùc. Ñaëc bieät laø caùc ngaønh dòch vuï nhö laøm thueâ phuïc vuï hoä gia ñình, phuïc vuï caù nhaân coäng ñoàng, hieäp hoäi chæ coù Cuïc thoáng keâ caùc tính thaønh phoá môùi coù ñaày ñuû nguoàn thoâng tin naøy. Toå chöùc nguoàn thoâng tin tính GDP theo quyù ñöôïc moâ taû nhö sau: Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 43
44. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A Thuû töôùng chính phuû. Ban laõnh ñaïo TCTK Caùc boä, Vuï heä thoáng Caùc vuï thoáng keâ Toång cuïc TKQG chuyeân ngaønh TCTK Caùc boä Caùc boä, Cuïc thoáng keâ toång hôïp toång cuïc tænh thaønh phoá quaûn ly ùSX Thoáng Ñôn vò Caùc DN tröïc Sôû , ty keâ, quaän thuoäc vaø tröïc huyeän. thuoäc ñôn vò ñaàu tö nöôùc ngoaøi Caùc DN tröïc thuoäc vaø Thoáng keâ ñôn vò ñaàu xaõ phöôøng tö nöôùc ngoaøi Caù theå Caùc DN Ñieàu tra vaø KT ngoaøi quoác choïn maãu hoä GÑ doanh cuûa SNA Kyù hieäu: Thoâng tin baùo caùo vaø ñieàu tra thoáng keâ caùc ngaønh, thoáng tin keá toaùn cô sôû SXKD. Thoâng tin ñieàu tra choïn maãu cuûa chuyeân ngaønh SN, tính caùc heä soá chuyeån ñoåi. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 44
45. LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Kim Thoa - Thèng kª 41A CHÖÔNG III VAÄN DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP SAÛN XUAÁT TÍNH gdp QUYÙ ÑEÅ TÍNH gdp QUYÙ CUÛA KHU VÖÏC 1 THÔØI KYØ 1999-2002. I. VAÄN DUÏNG. 1. Quy trình öôùc tính GDP theo quyù. Naêm 2000 laø naêm keát thuùc thôøi kyø keá hoaïch 5 naêm (1996 – 2000) neân naêm 2000 ñöôïc choïn laø naêm thöûû nghieäm ñeå thu thaäp thoâng tin tính chæ tieâu GDP theo quyù naêm 1999 vaø caùc naêm veà sau cho khu vöïc 1 noùi rieâng vaø toaøn neàn kinh teá quoác daân noùi chung. Vieäc öôùc tính GDP quyù ñöôïc vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia toå chöùc tieán haønh nhö sau: - Tröôùc tieân phaûi toå chöùc ñieàu tra choïn maãu chuyeân ñeà trong naêm coù ñieàu kieän veà ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi cuõng nhö ñieàu kieän saûn xuaát nhaèm thu thaäp thoâng tin phuïc vuï cho vieäc tính GDP quyù. Trong cuoäc ñieàu tra naøy, phaûi ñònh döôïc moät soá tyû leä, heä soá quan troïng nhö: tyû leä chi phí trung gian so vôùi giaù trò saûn xuaát theo giaù tröïc teá, cô caáu giaù trò saûn xuaát theo giaù thöïc teá cuûa caùc quyù so caû naêm, quan heä giöõa caùc chæ tieâu khoái löôïng vaø giaù trò cuûa moät soá saûn phaåm chuû yeáu, caùc tyû leä cuûa tieâu duøng cuoái cuøng vaø tích luyõ Keát quaû ñieàu tra ñoù ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn trong caû moät soá naêm. - Khi baét ñaàu vieäc tính toaùn GDP theo quyù chöa coù thoâng tin cuøng kyø cuûa caùc naêm tröôùc, do ñoù phaûi chuaån bò daõy soá lieäu theo quyù baèng caùch: + Xaùc ñònh phaïm vi, nguyeân taéc tính toaùn caùc chæ tieâu cho caùc quyù trong naêm. + Aùp duïng phaïm vi, nguyeân taéc tính toaùn ñoù tính thöû theo caùc quyù cho moät soá naêm tröôùc ñeå xem xeùt tính so saùnh veà khoâng gian vaø thôøi gian, quy luaät cuûa muøa vuï, quan heä giöõa soá lieäu theo quyù vaø tính haøng naêm. Hieän nay, ñeå tính GDP theo quyù töùc laø tính GO, IC, VA theo quyù , vuï heä thoáng taøi khoaûn quoác gia quy öôùc tính theo ba böôùc sau: - Böôùc1: Öôùc tính (mang tính chaát döï baùo): thöôøng ñöôïc tieán haønh vaøo ngaøy 20 thaùng cuoái cuøng quyù. Soá lieäu ñeå öôùc tính döïa vaøo soá lieäu thöïc hieän trong 2 thaùng vaø döï baùo thaùng cuoái cuøng. Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n 45