Luận văn Một số giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I - Hà Nội

Nội dung text: Luận văn Một số giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I - Hà Nội

1. Mục lục Đề mục Trang Lời mở đầu. 3 Chương I: Cơ sở lý luận về hoạt động xuất khẩu. 4 I. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu. 4 1. Nguồn gốc của TMQT. 4 2. Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. 5 3. Chức năng và nhiệm vụ của hoạt động xuất khẩu. 7 4. Các loại hình xuất khẩu. 8 II. Nội dung của hoạt động xuất khẩu. 11 1. Nghiên cứu và lựa chọn thị trường xuất khẩu. 11 2. Lập phương án kinh doanh hàng xuất khẩu. 15 3. Kí kết hợp đồng xuất khẩu. 16 4. Thực hiện hợp đồng xuất khẩu. 17 5. Đánh giá hiệu qủa xuất khẩu. 21 III. Khái quát về lịch sử tơ tằm thế giới và đặc điểm của ngành sản xuất tơ tằm xuất khẩu. 22 1. Lịch sử tơ tằm thế giới. 22 2. Các yếu tố đặc trưng của hàng tơ tằm xuất khẩu. 26 3. Đặc điểm của ngành sản xuất tơ tẵm xuất khẩu. 27 4. Sự cần thiết phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa cho xuất khẩu tơ lụa của Việt Nam. 30 Chương II: Thực trạng hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I Hà Nội. 31 I. Tổng quan về công ty dâu tằm tơ I. 31 1. Quá trình hình thành và phát triển của công ty. 31 2. Chức năng và nhiệm vụ của công ty. 32 3. Cơ cấu tổ chức quản lý và cơ cấu tổ chức sản xuất của công ty. 33 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty. 33 3.2: Quy trình công nghệ của các bộ phận sản xuất của công ty. 36 II. Thực trạng xuất khẩu hàng tơ lụa ở công ty dâu tằm tơ I. 40 1. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung. 40 2. Tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh và kết quả đạt được. 40 3. Phân tích thực trạng hoạt động xuất khẩu tơ lụa của công ty dâu tằm tơ I. 45 3.1: Doanh thu xuất khẩu của công ty dâu tằm tơ I. 45 3.2: Thị trường xuất khẩu chủ yếu của công ty. 46 3.3: Tình hình xuất khẩu theo mặt hàng. 47 3.4: Phương thức xuất khẩu của công ty. 48 3.5: Phương thức thanh toán áp dụng trong xuất khẩu. 48 1
2. 3.6: Nỗ lực thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty. 49 3.7: Quy trình nghiệp vụ xuất khẩu của công ty. 49 4. Đánh giá hiệu quả hoạt động xuất khẩu của công ty dâu tằm tơ I. 52 4.1: Những mặt đã làm được. 52 4.2: Những tồn tại chủ yếu và nguyên nhân kìm hãm sự phát triển hoạt động xuất khẩu ở công ty. 53 Chương III: Định hướng và giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I - Hà Nội trong thời gian tới. 56 I. Định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu của công ty trong thời gian tới. 56 1. Định hướng phát triển ngành tơ tằm Việt Nam trong thời gian tới. 56 2. Định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu của công ty trong thời gian tới. 58 II. Giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I - Hà Nội. 59 1. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường 59 mở rộng thị trường xuất khẩu. 2. Tiếp tục đầu tư đổi mới thiết bị công nghệ sản xuất hiện đại. 60 3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công nhân viên trong công ty. 60 4. Nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm. 61 5. Hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý và tổ chức xây dựng chiến lược kinh doanh phát triển thị trường. 64 6. Hoàn thiện nghiệp vụ xuất khẩu. 65 III. Một số kiến nghị với nhà nước. 66 Kết luận. 68 Tài liệu tham khảo. 69 2
3. Lời Mở Đầu Ngày nay quốc tế hoá, toàn cầu hoá đang là xu thế chung của nhân loại, không một quốc gia nào có thể thực hiện một chính sách đóng cửa mà vẫn có thể phồn vinh được. Trong bối cảnh đó TMQT là một lĩnh vực hoạt động đóng vai trò mũi nhọn thúc đẩy nền kinh tế trong nước hội nhập với nền kinh tế thế giới, phát huy những lợi thế so sánh của đất nước, tận dụng tiềm năng về vốn, công nghệ, khoa học kỹ thuật, kỹ năng quản lý tiên tiến từ bên ngoài, duy trì và phát triển văn hoá dân tộc, tiếp thu những tinh hoa văn hoá của nhân loại. Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, chiến lược phát triển kinh tế mà Đảng và Nhà nước ta đã lựa chọn là hướng mạnh về xuất khẩu, từng bước thay thế nhập khẩu.Với chiến lược đó các nhà doanh nghiệp đã có nhiều cơ hội để tăng trưởng và phát triển mạnh, tham gia vào TMQT. Công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội là một điển hình, trong những năm vừa qua nhờ hoạt động xuất khẩu tơ lụa công ty đã đạt được những thành tựu đáng kể, lợi nhuận liên tục gia tăng, uy tín được tăng cường, đời sống của cán bộ công nhân viên ngày một cải thiện. Tuy vậy, trong quá trình xuất khẩu công ty không tránh khỏi những khó khăn hạn chế. Trong thời gian thực tập tại công ty, thấy được thực trạng như vậy, đồng thời nhận thức được tầm quan trọng của của công tác xuất khẩu đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, với sự giúp đỡ hướng dẫn nhiệt tình của thầy giáo, Thạc Sĩ Nguyễn Trọng Hà cùng các cô chú, các anh chị trong công ty, em đã chọn đề tài: “Một số giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội”. Báp cáo được chia làm 3 phần: Chương I: Cơ sở lý luận về hoạt động xuất khẩu. Chương II: Thực trạng hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội. Chương III: Định hướng và giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội trong thời gian tới. Do những hạn chế về thời gian, tài liệu nghiên cứu và khả năng của người viết, bài viết chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong nhận được sự góp ý chân thành để đề tài được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình và quý báu của thầy giáo Th.s Nguyễn Trọng Hà và các cô chú, các anh chị trong công ty đã nhiệt tình giúp đỡ em hoàn thành bài viết này. 3
4. Chương I Cơ sở lý luận về hoạt động xuất khẩu I.Tổng quan về hoạt động xuất khẩu. Nằm trên những vùng khác nhau của quả đất, mỗi một quốc gia có điều kiện tự nhiên đất đai khí hậu khác nhau. Cho đến nay trên thế giới chưa có một quốc gia nào có đủ tất cả các nguồn lực để tự sản xuất tất cả các hàng hoá cho tiêu dùng trong nước một cách có hiệu quả. Chính vì thế từ xưa tới nay, thương mại quốc tế (TMQT) dù dưới hình thức nào thì cũng luôn có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Vậy TMQT là gì? TMQT là sự trao đổi hàng hoá và dịch vụ (hàng hoá hữu hình và hàng hoá vô hình) giữa các quốc gia, thông qua mua bán, lấy tiền tệ làm môi giới tuân theo nguyên tắc trao đổi ngang giá. Sự trao đổi đó là một hình thức của mối quan hệ xã hội phản ánh sự phụ thuộc lấn nhau về kinh tế giữa những người sản xuất hàng hoá riêng biệt của các quốc gia trên thế giới. TMQT cho phép một nước tiêu dùng tất cả các mặt hàng với số lượng nhiều hơn mức có thể tiêu dùng với ranh giới của khả năng sản xuất trong nước khi thực hiện chế độ tự cung tự cấp không buôn bán. TMQT là một lĩnh vực quan trọng nhằm tạo điều kiện cho các nước tham gia vào phân công lao động quốc tế, phát triển kinh tế và làm giàu cho đất nước.TMQT bao gồm nhiều hoạt động khác nhau trên giác độ một quốc gia đó chính là hoạt động ngoại thương. Nội dung của TMQT bao gồm: Xuất và nhập khẩu hàng hoá, hữu hình và vô hình. Gia công thuê cho nước ngoài và thuê nước ngoài gia công Tái xuất khẩu và chuyển khẩu. Xuất khẩu tại chỗ. Thương mại hàng hoá và dịch vụ với nước ngoài không thể là quan hệ ban phát cho không, không phải chỉ có nhập mà phải có xuất, phải cân đối được xuất nhập và tiến tới xuất siêu ngày càng lớn. Vậy xuất khẩu là gì? Xuất khẩu là việc bán sản phẩm hàng hoá sản xuất ra nước ngoài nhằm mục đích thu ngoại tệ, tăng tích luỹ cho ngân sách nhà nườc, phát triển sản xuất kinh doanh khai thác ưu thế tiềm năng đất nước và nâng cao đời sống nhân dân. Khác với hoạt động mua bán sản phẩm diễn ra trên thị trường nội địa, hoạt động xuất khẩu phức tạp hơn nhiều, bởi đây là hoạt động buôn bán trao đổi qua biên giới quốc gia, thị trường vô cùng rộng lớn khó kiểm soát, thanh toán bằng ngoại tệ đồng thời phải tuân thủ theo những tập quán thông lệ quốc gia cũng như luật pháp của từng địa phương. Hoạt động xuất nhập khẩu diễn ra trên mọi lĩnh vực trong mọi điều kiện từ xuất nhập khẩu hàng hoá tiêu dùng, máy móc thiết bị và cả công nghệ cao. Tất cả các hoạt động buôn bán trao đổi này đều nhằm mục đích là đem lại lợi ích cho các quốc gia tham gia. 1. Nguồn gốc của TMQT. TMQT có từ hàng ngàn năm nay, nó ra đời sớm nhất và hiện nay vẫn giữ vị trí trung tâm trong các quan hệ kinh tế quốc tế. TMQT trước hết là sự trao đổi hàng hoá dịch vụ giữa các quốc gia. Tiền đề xuất hiện sự trao đổi là phân công lao động xã hội. Với tiến bộ khoa học kỹ thuật, phạm vi chuyên 4
5. môn hoá ngày càng tăng, số sản phẩm và dịch vụ để thoả mãn nhu cầu con người ngày một dồi dào, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia ngày càng lớn. Thương mại bắt nguồn từ sự đa dạng và điều kiện tự nhiên của sản xuất giữa các nước, nên chuyên môn hoá sản xuất một số mặt hàng có lợi thế và nhập khẩu các mặt hàng khác từ nước ngoài mà sản xuất trong nước kém lợi thế thì chắc chắn đem lại lợi nhuận lớn hơn. Sự khác nhau về điều kiện sản xuất ít nhất cũng giải thích được sự hình thành TMQT giữa các nước trong kinh doanh các mặt hàng như dầu lửa, lương thực, dịch vụ du lịch Song như chúng ta đã biết phần lớn số lượng thương mại trong các mặt hàng không xuất phát từ điều kiện tự nhiên vốn có của sản xuất. Một nước có thể sản xuất được mặt hàng này tại sao lại nhập khẩu chính mặt hàng đó từ một nước khác? Làm sao nước ta với xuất phát điểm thấp, chi phí sản xuất hầu như lớn hơn tất cả các mặt hàng của các cường quốc kinh tế lại có thể vẫn duy trì quan hệ thương mại với các nước đó? Để giải thích những câu hỏi trên chúng ta hãy xem xét quy luật lợi thế tương đối (hay lý thuyết về lợi thế so sánh) của nhà kinh tế học David Ricardo (1772- 1823). Quy luật lợi thế tương đối nhấn mạnh sự khác nhau về chi phí sản xuất coi đó là chía khoá của các phương thức thương mại. Lý thuyết này khẳng định nếu mỗi quốc gia chuuyên môn hóa sản xuất các sản phẩm mà nước đó có lợi thế tương đối hay có hiệu quả sản xuất cao nhất thì thương mại có hiệu quả cho cả hai nước. Nếu một quốc gia có hiệu quả thấp hơn so với các quốc gia khác trong việc sản xuất tất cả các loại sản phẩm thì quốc gia đó vẫn có thể tham gia vào TMQT để tạo ra lợi ích. Khi tham gia vào TMQT quốc gia đó sẽ chuyên môn hoá sản xuất và xuất khẩu các loại hàng hoá mà việc sản xuất chúng ít bất lợi nhất (đó là những hàng hoá có lợi thế tương đối). Còn nhiều lý do khác nhau khiến TMQT ra đời và ngày càng trở lên quan trọng, đặc biệt trong một thế giới hiện đại. Một trong những lý do đó có thể là TMQT tối cần thiết cho việc chuyên môn hoá để có hiệu quả kinh tế cao trong các ngành công nghiệp hiện đại. Chuyên môn hoá quy mô lớn làm chi phí sản xuất giảm và hiệu quả kinh tế theo quy mô sẽ được thực hiện trong hàng hoá các nước sản xuất. Sự khác nhau về sở thích và mức cầu cũng là một nghuyên nhân khác để có TMQT. Ngay cả trong trường hợp hiệu quả tuyệt đối ở hai nơi giống hệt nhau, TMQT vẫn có thể diễn ra do sự khác nhau về sở thích. Trong xu thế quốc tế hoá nền kinh tế, con đường xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ theo kiểu cô lập với bên ngoài, tự cấp, tự túc hay thay thế nhập khẩu đã hoàn toàn không có sức thuyết phục. Thực tế cho thấy con đường dẫn đến phát triển nhanh, bền vững không phải qua chuyên môn hoá ngày càng sâu rộng để sản xuất ra những sản phẩm sơ chế, mà thông qua việc mở rộng và phát triển các ngành sản xuất chế biến sâu, có giá trị thặng dư cao, hướng về xuất khẩu là chính, đồng thời thay thế những sản phẩm trong nước sản xuất có hiệu quả hơn để khai thác tốt nhất lợi thế so sánh về nguồn nhân lực, tài nguyên thiên nhiên, vốn, kỹ thuật, công nghệ, thị trường cho sự phát triển. Để thấy rõ điều này chúng ta hãy xem xét những vai trò sau đây của TMQT nói chung và của xuất khẩu nói riêng. 2.Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Quốc gia cũng như cá nhân không thể sống một cách riêng rẽ mà có được đầy đủ mọi thứ hàng hoá. Buôn bán quốc tế có ý nghĩa sống còn, mở rộng khả năng tiêu dùng của một nước. Xuất khẩu là một hoạt động TMQT có vai trò quan trọng thể hiện trên các mặt sau: 5
6. 2.1: Xuất khẩu nhằm khai thác lợi thế, phát triển có hiệu quả kinh tế trong nước. Trong thế giới hiện đại không một quốc gia nào bằng chính sách đóng cửa của mình lại phát triển có hiệu quả kinh tế trong nước. Muốn phát triển nhanh mỗi nước không thể đơn độc dựa vào nguồn lực của mình mà phải biết tận dụng các thành tựu kinh tế khoa học kỹ thuật của loài người để phát triển. Nền kinh tế “mở cửa”, trong đó xuất khẩu đóng vai trò then chốt sẽ mở hướng phát triển mới tạo điều kiện khai thác lợi thế tiềm năng sẵn có trong nước nhằm sử dụng phân công lao động quốc tế một cách có lợi nhất. Đối với những nước mà trình độ phát triển kinh tế còn thấp như nước ta, những nhân tố tiềm năng là: tài nguyên thiên nhiên và lao động. Còn những yếu tố thiếu hụt là vốn, kỹ thuật, thị trường và kĩ năng quản lý. Xuất khẩu là giải pháp mở cửa nền kinh tế nhằm tranh thủ vốn và kỹ thuật của nước ngoài, kết hợp chúng với tiềm năng trong nước về lao động và tài nguyên thiên nhiên để tạo sự tăng trưởng mạnh cho nền kinh tế, góp phần rút ngắn khoảng cách chênh lệch với các nước giàu. 2.2: Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu, tạo nguồn vốn và kỹ thuật bên ngoài cho quá trình sản xuất trong nước. Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật phát triển mạnh trở thành nhân tố quyết định cho sự phát triển của sản xuất. Xuất khẩu để tăng khả năng tiếp thu kỹ thuật mới, làm cho nền kinh tế nông nghịêp lạc hậu sản xuất nhỏ là phổ biến có nguồn bổ sung kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả lao động, nâng cao khả năng cạnh tranh. Quá trình phát triển của nền kinh tế đỏi hỏi phải nhập khẩu một lượng ngày càng nhiều máy móc thiết bị và nguyên liệu công nghiệp Trong các nguồn như đầu tư nước ngoài, vay nợ, viện trợ thì bằng cách này hay cách khác đểu phải trả. Chỉ có xuất khẩu mới là hoạt động có hiệu quả nhất taọ ra nguồn vốn nhập khẩu bởi chúng không phải trả bất cứ một khoản chi phí nào khác như nguồn vốn vay ngoài hơn nữa còn thể hiện tính tự chủ của nguồn vốn. Trong thực tiễn, xuất khẩu và nhập khẩu có mối quan hệ mật thiết với nhau, vừa là kết quả, vừa là tiền đề của nhau, đẩy mạnh xuất khẩu là để tăng cường nhập khẩu, tăng nhập khẩu để mở rộng và tăng khả năng xuất khẩu. Trong tương lai nguồn vốn bên ngoài sẽ tăng lên nhưng mọi cơ hội đầu tư và vay nợ của nước ngoài và các tổ chức quốc tế chỉ thuận lợi khi các chủ đầu tư và người cho vay thấy được khả năng xuất khẩu- nguồn vốn duy nhất để trả nợ- trở thành hiện thực. 2.3: Xuất khẩu góp phần mở rộng tiêu thụ hàng hoá, giải quyết công ăn việc làm và cải thiện đời sống nhân dân. Thị trường trong nước nhỏ hẹp, không đủ bảo đảm cho sự phát triển công nghiệp với quy mô hiện đại, sản xuất hàng loạt do đó không tạo thêm công ăn việc làm, một vấn đề mà các nước nghèo luôn luôn phải giải quyết. Với phạm vi vượt ra ngoài biên giới quốc gia, hoạt động xuất khẩu mở ra một thị trường tiêu thu rộng lớn với nhu cầu vô cùng đa dạng của mọi tầng lớp, mọi dân tộc trên toàn thế giới. Sản xuất phải gắn với thị trường, có thị trường là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy sản xuất hàng xuất khẩu, đến lượt nó sản xuất hàng xuất khẩu lại là nơi thu hút hàng triệu lao động vào làm việc và tăng thu nhập. Xuất khẩu còn tạo ra nguồn vốn để nhập khẩu vật phẩm tiêu dùng thiết yếu phục vụ đời sống và đáp ứng ngày một phong phú thêm nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. 6
7. 2.4: Xuất khẩu góp phần vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển. Thay đổi cơ cấu sản xuất và tiêu dùng một cách có lợi nhất đó là thành quả của công cuộc khoa học và công nghệ hiện đại. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong qúa trình công nghiệp hoá phù hợp với xu hướng phát triển của kinh tế thế giới là tất yếu đối với đất nước ta. Vì vậy xuất khẩu có vai trò quan trọng đối với sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. - Xuất khẩu tạo điều kiện cho các ngành khác có cơ hội phát triển thuận lợi, tức là sự phát triển của ngành hàng xuất khẩu này sẽ kéo theo sự phát triển của một ngành khác có quan hệ mật thiết. - Thông qua xuất khẩu, hàng hoá của ta sẽ tham gia vào cuộc cạnh tranh trên thị trường thế giới về giá cả, chất lượng. Cuộc cạnh tranh này đòi hỏi chúng ta phải tổ chức lại sản xuất, hình thành cơ cấu sản xuất luôn thích nghi với thị trường. - Xuất khẩu tạo điều kiện mở rộng khả năng cung cấp đầu vào cho sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất trong nước. - Xuất khẩu tạo ra những tiền đề kinh tế- kỹ thuật nhằm cải tạo và nâng cao năng lực sản xuất trong nước. - Xuất khẩu còn đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn đổi mới, hoàn thiện công việc quản trị sản xuất và kinh doanh. 2.5: Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại của nước ta. Xuất khẩu và các quan hệ kinh tế đối ngoại luôn có tác động qua lại phụ thuộc lẫn nhau. Xuất khẩu là một bộ phận rất quan trọng của kinh tế đối ngoại. Vì vậy khi hoạt động xuất khẩu phát triển sẽ kéo theo các bộ phận khác của kinh tế đối ngoại phát triển như dịch vụ, quan hệ tín dụng, đầu tư, hợp tác, liên doanh, mở rộng vận tải quốc tế Mặt khác, chính các quan hệ kinh tế đối ngoại này lại tạo điều kiện mở rộng xuất khẩu. Vì vậy đẩy mạnh xuất khẩu có vai trò tăng cường sự hợp tác quốc tế giữa các nước, nâng cao địa vị và vai trò của nước ta trên trường quốc tế, góp phần vào sự ổn định kinh tế chính trị của đất nước. Nói tóm lại, với những vai trò của hoạt động xuất khẩu trong nền kinh tế, phát triển hoạt động xuất khẩu luôn là chiến lược để phát triển kinh tế ở nước ta. 3.Chức năng và nhiệm vụ của hoạt động xuất khẩu. Hoạt động xuất khẩu có các chức năng cơ bản sau: - Tạo vốn và kỹ thuật bên ngoài cho quá trình sản xuất trong nước. - Thay đổi cơ cấu vật chất sản phẩm có lợi cho quá trình sản xuất trong nước. - Tăng hiệu quả sản xuất. Từ những chức năng trên hoạt động xuất khẩu tự đặt ra cho mình một số nhiệm vụ chủ yếu sau: - Nghiên cứu chiến lược, chính sách và công cụ nhằm phát triển TMQT nói chung, hoạt động xuất khẩu nói riêng, hướng tiềm năng, khả năng kinh tế nói chung và sản xuất hàng hoá dịch vụ của nước ta nói riêng vào sự phân công lao động quốc tế . Ra sức khai thác có hiệu quả mọi nguồn lực cua đất nước, không đánh giá mình quá cao, quá lạc quan 7
8. cũng như không tự ti đánh giá mình quá thấp, từ đó bỏ lỡ cơ hội làm ăn với nước ngoài, liên kết và đan xen vào chương trình kinh tế thế giới. - Nâng cao năng lực sản xuất hàng xuất khẩu theo hướng ngày càng chứa đựng nhiều hàm lượng chất xám, kỹ thuật và công nghệ để tăng nhanh khối lượng và kim ngạch xuất khẩu. - Tạo ra những mặt hàng, nhóm hàng xuất khẩu có khối lượng và giá trị lớn đáp ứng những đòi hỏi cuả thị trường thế giới và của khách hàng về chất lượng và số lượng, có sức hấp dẫn và khả năng cạnh tranh cao. - Mở rộng thị trường và đa phương hoá đối tác. - Hình thành các vùng, các ngành sản xuất hàng xuất khẩu tạo các chân hàng vững chắc, phát triển hệ thống thu mua hàng xuất khẩu. - Xây dựng các mặt hàng chủ lực ở phạm vi chiến lược, từ đó có kế hoạch phát triển và mở rộng mặt hàng chủ lực. 4.Các loại hình xuất khẩu. Xuất khẩu có thể được tổ chức theo nhiều hình thức khác nhau phụ thuộc vào số lượng và các loại hình trung gian thương mại. Mỗi phương thức có đặc điểm riêng, có kỹ thuật tiến hành riêng. Thông thường có các loại hình xuất khẩu chủ yếu sau: 4.1: Xuất khẩu trực tiếp. Giống như các hoạt động mua bán thông thường trực tiếp ở trong nước, phương thức xuất khẩu trực tiếp trong kinh doanh TMQT có thể được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi trong đó người mua và người bán trực tiếp gặp mặt ( hoặc thông qua thư từ, điện tín ) để bàn bạc và thoả thuận với nhau về hàng hoá, giá cả, điều kiện giao dịch, phương thức thanh toán mà không qua người trung gian. Những nội dung này được thoả thuận một cách tự nguyện, việc mua không nhất thiết gắn liền với việc bán. Tuy nhiên, hoạt động mua bán theo phương thức này khác với hoạt động nội thương ở chỗ: bên mua và bên bán là những người có trụ sở ở các quốc gia khác nhau, đồng tiền thanh toán có thể là ngoại tệ đối với một trong hai bên, hàng hoá là đối tượng của giao dịch được di chuyển qua khỏi biên giới của một nước. Hoạt động xuất khẩu trực tiếp thường có những ưu điểm sau: - Thông qua thảo luận trực tiếp dễ dàng dẫn đến thống nhất, ít xảy ra những hiểu lầm đáng tiếc. - Giảm được chi phí trung gian. - Có điều kiện xâm nhập thị trường, kịp thời tiếp thu ý kiến của khách hàng, khắc phục thiếu sót - Chủ động trong việc sản xuất tiêu thụ hàng hoá Tuy nhiên hoạt động này cũng gặp phải một số hạn chế đó là: - Đối với thị trường mới còn nhiều bỡ ngỡ, dễ bị ép giá trong mua bán - Khối lượng mặt hàng cần giao dịch phải lớn để bù đắp được chi phí: giấy tờ, đi lại, điều tra tìm hiểu thị trường. 8
9. 4.2: Xuất khẩu gián tiếp. Nếu trong xuất khẩu trực tiếp người bán tìm đến người mua, người mua tìm đến người bán và họ trực tiếp thoả thuận quy định những điều kiện mua bán, thì trong xuất khẩu gián tiếp, một hình thức giao dịch qua trung gian, mọi việc kiến lập quan hệ giữa người bán và người mua và việc quy định các điều kiện mua bán đều phải thông qua người thứ ba. Người thứ ba này gọi là người trung gian buôn bán. Người trung gian buôn bán phổ biến trên thị trường thế giới là đại lý và môi giới. Đại lý: là tự nhiên nhân hoặc pháp nhân tiến hành một hay nhiều hành vi theo sự uỷ thác của người uỷ thác (principal). Quan hệ giữa người uỷ thác với đại lý là quan hệ hợp đồng đại lý. Môi giới: là loại thương nhân trung gian giữa người mua và người bán, được người bán hoặc người mua uỷ thác tiến hành bán hoặc mua hàng hoá hay dịch vụ. Khi tiến hành nghiệp vụ, người môi giới không được đứng tên của chính mình mà đứng tên của người uỷ thác, không chiếm hữu hàng hoá và không chịu trách nhiệm cá nhân trước người uỷ thác về việc khách hàng không thực hiện hợp đồng. Người môi giới không tham gia vào việc thực hiện hợp đồng, trừ trường hợp được uỷ quyền. Quan hệ giữa người uỷ thác với người môi giới dựa trên sự uỷ thác từng lần, chứ không dựa vào hợp đồng dài hạn. Việc sử dụng những người trung gian thương mại (đại lý và môi giới) có những lợi ích như: Những người trung gian thường có hiểu biết rõ tình hình thị trường, pháp luật và tập quán địa phương, do đó, họ có khả năng đẩy mạnh việc buôn bán và tránh bớt rủi ro cho người uỷ thác. Những người trung gian, nhất là các đại lý thường có cơ sở vật chất nhất định, do đó, khi sử dụng họ, người uỷ thác đỡ phải đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Nhờ dịch vụ của trung gian trong việc lựa chọn, phân loại, đóng gói, người uỷ thác có thể giảm bớt chi phí vận tải. Tuy nhiên việc sử dụng trung gian có khuyết điểm như: Công ty kinh doanh xuất nhập khẩu mất sự liên hệ trực tiếp với thị trường. Công ty cũng thường phải đáp ứng những yêu sách của đại lý hoặc môi giới. Lợi nhuận bị chia sẻ Trước sự phân tích lợi hại như vậy, người ta chỉ thường sử dụng trung gian trong những trường hợp cần thiết như: khi thâm nhập vào một thị trường mới, khi mới đưa vào thị trường mới một mặt hàng mới, khi tập quán đòi hỏi phải bán hàng qua trung gian, khi mặt hàng đỏi hỏi sự chăm sóc đặc biệt như hàng tươi sống chẳng hạn. 4.3: Buôn bán đối lưu. Buôn bán đối lưu (counter- trade) là một phương thức giao dịch trao đổi hàng hoá, trong đó xuất khẩu kết hợp chặt chẽ với nhập khẩu, người bán đồng thời là người mua, lượng hàng giao đi có giá trị tương xứng với lượng hàng nhận về. ở đây mục đích của xuất khẩu không phải nhằm thu về một khoản ngoại tệ, mà nhằm thu về một hàng hoá khác có giá trị tương đương. Buôn bán đối lưu đã ra đời lâu trong lịch sử quan hệ hàng hoá- tiền tệ, trong đó sớm nhất là “ hàng đổi hàng”, rồi đến trao đổi bù trừ. Ngày nay, ngoài hai hình thức truyền thống đó, đã có nhiều loại hình mới ra đời từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Các loại hình buôn bán đối lưu phải kể đến như: 9
10.  Nghiệp vụ hàng đổi hàng (barter): trong nghiệp vụ này hai bên trao đổi trực tiếp với nhau những hàng hoá có giá trị tương đương, việc giao hàng diễn ra gần như đồng thời.  Nghiệp vụ bù trừ (compensation): đây là hình thức phát triển nhanh nhất của buôn bán đối lưu. Trong nghiệp vụ này hai bên trao đổi hàng hoá với nhau trên cơ sỏ giá trị hàng giao và hàng nhận đến cuối kỳ hạn, hai bên mới đối chiếu sổ sách, so sánh giữa giá trị hàng giao với giá trị hàng nhận. Nếu sau khi bù trừ tiền hàng như thế, mà còn số dư thì số tiền đó được giữ lại để chi trả theo yêu cầu của bên chủ nợ về những khoản chi tiêu của bên chủ nợ tại nước bị nợ.  Nghiệp vụ mua đối lưu (counter- purchase): trong nghiệp vụ này một bên giao thiết bị cho khách hàng của mình và để đổi lại mua sản phẩm của công nghiệp chế biến, bán thành phẩm, nguyên vật liệu  Giao dịch bồi hoàn (offset): người ta đổi hàng hoá và/hoặc dịch vụ lấy những dịch vụ và ưu huệ ( như ưu huệ trong đầu tư và giúp đỡ bán sản phẩm).  Nghiệp vụ mua lại sản phẩm (buy- backs): trong nghiệp vụ này một bên cung cấp thiết bị toàn bộ và/hoặc sáng chế hoặc bí quyết kỹ thuật (know-how) cho bên khác, đồng thời cam kết mua lại những sản phẩm do thiết bị hoặc sáng chế hoặc bí quyết kỹ thuật đó chế tạo ra. 4.4: Gia công quốc tế. Gia công quốc tế là một phương thức kinh doanh thương mại trong đó một bên (gọi là bên đặt gia công) giao (hoặc bán) nguyên liệu hoặc bán thành phẩm cho một bên khác (gọi là bên nhận gia công) để chế biến ra thành phẩm giao lại (hoặc bán lại) cho bên đặt gia công và nhận thù lao (gọi là phí gia công). Như vậy trong gia công quốc tế hoạt động xuất nhập khẩu gắn liền với hoạt động sản xuất. Gia công quốc tế ngày nay khá phổ biến trong buôn bán ngoại thương của nhiều nước. Đối với bên đặt gia công, phương thức này giúp họ tận dụng được giá rẻ về nguyên liệu phụ và nhân công của nước nhận gia công. Đối với bên nhận gia công, phương thức này giúp họ giải quyết công ăn việc làm cho nhân dân lao động trong nước hoặc nhận được thiết bị hay công nghệ mới về nước mình, nhằm xây dựng một nền công nghiệp dân tộc. Nhiều nước đang phát triển đã nhờ vận dụng được phương thức gia công quốc tế mà có được một nền công nghiệp hiện đại như Hàn Quốc, Thái Lan, Xingapo 4.5: Giao dịch tái xuất. Là hoạt động xuất khẩu trở ra nước ngoài những hàng trước đây đã nhập khẩu chưa qua chế biến ở nước tái xuất. 4.6: Xuất khẩu theo nghị định thư. Là hình thức xuât khẩu hàng hoá (hay trả nợ) được kí theo nghị định thư của chính phủ. Xuất khẩu theo hình thức này có ưu điểm: khả năng thanh toán chắc chắn (do nhà nước trả cho đối tác xuất khẩu), giá cả hàng hóa dễ chấp nhận. 10
11. II. Nội dung của hoạt động xuất khẩu. Kinh doanh TMQT là hoạt động thương mại phức tạp hơn nhiều so với kinh doanh thương mại nội địa bởi nhiều lý do: bất đồng ngôn ngữ, hệ thống luật pháp, phong tục tập quán, thói quen tâm lý rất khác nhau. Hoạt động xuất khẩu được tổ chức thực hiện với nhiều nghiệp vụ, nhiều khâu từ điều tra thị trường, lựa chọn thị trường xuất khẩu cho đến khi hàng hoá chuyển đến cảng chuyển giao quyền sở hữu cho người mua hoàn tất các thủ tục thanh toán. Đó là cả một qua trình phức tạp cần phải được nghiên cứu đầy đủ kĩ lưỡng, đặt chúng trong mối quan hệ lẫn nhau, tranh thủ nắm bắt những lợi thế nhằm đảm bảo hiệu quả cao nhất, phục vụ đầy đủ và kịp thời cho sản xuất và tiêu dùng trong nước. Nội dung của hoạt động xuât khẩu bao gồm những nghiệp vụ cơ bản sau: 1. Nghiên cứu và lựa chọn thị trường xuất khẩu. Không chỉ riêng với hoạt động xuất khẩu mà với bất kỳ hoạt động kinh doanh nào trước khi bước vào nghiên cứu thực hiện các khâu nghiệp vụ người kinh doanh phải nắm bắt được các thông tin về thị trường. Nghiên cứu thị trường xuất khẩu là vấn đề đầu tiên cần thiết được tiến hành hết sức kỹ lưỡng trong hoạt động xuất khẩu. Nghiên cứu thị trường tốt tạo khả năng cho các nhà kinh doanh nhận ra được quy luật vận động của từng loại hàng hoá cụ thể thông qua sự biến đổi cung cầu và giá cả trên thị trường giúp họ giải quyết được các vấn đề của thực tiễn kinh doanh như yêu cầu của thị trường, khả năng tiêu thụ, khả năng cạnh tranh của hàng hoá từ đó mà lựa chọn thị trường xuất khẩu thích hợp nhất cho sản phẩm của mình. 1.1: Nghiên cứu thị trường. Nghiên cứu thị trường theo nghĩa rộng đó là quá trình điều tra để tìm triển vọng bán hàng cho một sản phẩm cụ thể hay một nhóm sản phẩm, kể cả phương pháp thực hiện mục tiêu đó. Quá trình nghiên cứu thị trường là quá trình thu thập thông tin, số liệu về thị trường, so sánh, phân tích những số liệu đó và rút ra kết luận. Những kết luận này sẽ giúp cho nhà quản lý đưa ra các quyết định đúng đắn để lập kế hoạch kinh doanh. Công tác nghiên cứu thị trường phải góp phần chủ yếu trong phương châm hành động “ chỉ bán cái thị trường cần chứ không bán cái có sẵn”.  Có hai loại thông tin cần thu thập trong nghiên cứu thị trường: - Thông tin sơ cấp (primary information): là những thông tin thu thập mang tính chất trực tiếp từ thị trường đó. Đối với loại thông tin này người ta thường áp dụng phương pháp nghiên cứu tại thị trường (Field study): đây là việc thu thập thông tin chủ yếu thông qua tiếp xúc với mọi người trên thị trường. Nói cách khác, đó là cách thu thập thông tin từ trực quan, qua các quan hệ giao tiếp với thương nhân và với người tiêu dùng. Biện pháp cụ thể: điều tra, phỏng vấn, quan sát, thực nghiệm. Như vậy, xét về tính phức tạp và mức độ chi phí, nghiên cứu tại thị trường là một hoạt động tốn kém và không phải ai cũng đủ trình độ để làm được. Tuy vậy, phương pháp nghiên cứu này cho kết quả khá chính xác. Vì vậy, trước hết cần sơ bộ xử lý các thông tin về các thị trường đã đề cập, chọn ra những thị trường có nhiều triển vọng nhất. Sau đó căn cứ vào kết quả lựa chọn để tiến hành nghiên cứu hiện trường và lập kế hoạch khảo sát. 11
12. + Thông tin thứ cấp (Secondary information): Đối với loại thông tin này người ta sử dụng phương pháp nghiên cứu tại bàn (Desk study). Về cơ bản nghiên cứu tại bàn bao gồm việc thu thập thông tin từ các nguồn tư liệu xuất bản hay không xuất bản và tìm những nguồn đó. Chìa khoá thành công của nghiên cứu tại bàn là phát hiện ra các nguồn thông tin và triệt để khai thác những nguồn thông tin đó. Ngày nay, trong thời đại tin học, thông tin về thị trường, hàng hoá, giá cả rất phong phú. Có thể lấy được thông tin từ các nguồn như: qua hệ thống Internet, qua các cơ quan xúc tiến thương mại, các cơ quan thống kê, qua các sách báo thương mại được xuất bản, qua quan hệ với thương nhân Trong đó, số liệu thông kê là một trong những loại thông tin quan trọng nhất, được sử dụng nhiều nhất trong nghiên cứu thị trường, đặc biệt là nghiên cứu tại bàn. Đó là những số liệu thống kê về sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu, dự trữ tồn kho, giá cả Nó giúp cho người nghiên cứu có một cái nhìn bao quát về dung lượng thị trường và xu hướng phát triển. Nghiên cứu tại bàn, có thể nói là phương pháp phổ thông nhất về nghiên cứu thị trường, vì nó đỡ tốn kém và phù hợp với khả năng của những người xuất khẩu mới tham gia vào thị trường thế giới. Tuy nhiên, nó cũng có những hạn chế như chậm và mức độ tin cậy có hạn. Kết quả nghiên cứu tại bàn cũng cần phải bổ sung bằng nghiên cứu tại thị trường.  Nội dung thông tin cần thu thập khi nghiên cứu thị trường: nghiên cứu tình hình cung cầu hàng hoá trên thị trường, giá cả hàng hoá và một số yếu tố khác. Nghiên cứu tình hình cung- cầu hàng hoá: Nghiên cứu tình hình cung cầu hàng hoá cần nắm được các vấn đề sau: - Số lượng các doanh nghiệp cung ứng mặt hàng đó trên thị trường và khả năng cung ứng của từng doanh nghiệp đó. - Nghiên cứu chu kỳ đưa hàng ra thị trường của từng doanh nghiệp cung ứng đó. - Sảnphẩm của hãng đang ở giai đoạn nào trên thị trường (mặt hàng đang ở pha nào của chu kỳ sống) Về mặt tiêu thụ nhà kinh doanh phải biết mặt hàng định xuất khẩu đang ở giai đoạn nào của chu kỳ sống của nó trên thị trường. Chu kỳ này là tiến trình phát triển việc tiêu thụ một mặt hàng bao gồm 4 giai đoạn (gđ) sau đây: Giai đoạn triển khai: đây là giai đoạn đầu tiên trong chu kỳ sống của sản phẩm. Trong giai đoạn này về cơ bản chưa có sản phẩm cạnh tranh, sản phẩm của doanh nghiệp chưa được người tiêu dùng biết đến, doanh nghiệp cần nỗ lực làm cho khách hàng biết đến sản phẩm của mình. Giai đoạn tăng trưởng: đây là giai đoạn phát triển của sản phẩm, trong giai đoạn này sản phẩm được người tiêu dùng biết đến và được thị trường chấp nhận, cần đẩy nhanh quá trình đưa sản phẩm có tính độc đáo của mình vào thị trường, qua đó tạo được môi trường tốt, tăng phạm vi lựa chọn sản phẩm. Giai đoạn bão hoà: trong giai đoạn này doanh thu tiêu thụ vẫn tăng nhưng tăng chậm và có xu hướng giảm. Giai đoạn này có sự cạnh tranh kịch liệt giữa các đối thủ vào thị trường và một hình ảnh mà doanh nghiệp cần thấy rõ là sự tràn ngập hàng hoá trên thị trường. Giai đoạn suy thoái: đây là giai đoạn cuối cùng trong chu kỳ sống của sản phẩm. Trong giai đoạn này thị trường đã bão hoà về sản phẩm, doanh số bán ra của sản phẩm 12
13. giảm đi rất nhiều. Để tránh khả năng bị loại khỏi thị trường đòi hỏi doanh nghiệp phải có những biện pháp cải tiến, đổi mới mẫu mã kỹ thuật, hoặc thay thế bằng sản phẩm mới. Từ sự phân tích như trên ta nhận thấy, việc xuất khẩu những mặt hàng đang ở giai đoạn triển khai và tăng trưởng gặp thuận lợi lớn nhất. Tuy vậy, có khi mặt hàng đã ở giai đoạn suy thoái nhưng nhờ thực hiện các biện pháp xúc tiến tiêu thụ (như quảng cáo, cải tiến hệ thống tổ chức tiêu thụ, giảm giá ) người ta vẫn có thể đẩy mạnh được xuất khẩu. Tóm lại, có nắm vững mặt hàng ta đang dự định kinh doanh đang ở giai đoạn nào của chu kỳ sống thì mới có thể xác định những biện pháp cần thiết để làm tăng doanh số bán hàng và tăng lợi nhuận. Cấu trúc của cung, nghĩa là xác định tình hình cạnh tranh trên thị trường. Nếu sự cạnh tranh đã gay gắt, điều đó không có nghĩa là doanh nghiệp phải rút lui, nó có thể giữ vị trí thế thủ chờ đợi giai đoạn chuyển sang tấn công Nghiên cứu những sản phẩm khác cùng đáp ứng nhu cầu còn phải xác định xem sự cạnh tranh ấy tồn tại được bằng cách nào, tỷ lệ hoa hồng thường được chấp nhận là bao nhiêu, hậu quả của cạnh tranh như thế nào, nó sẽ diễn biến ra sao và khả năng phản ứng của nó trước một đối thủ mới. Phân tích tình hình cầu: Từ những thông tin về hàng hoá đang bán cần xác định xem những sản phẩm nào có thể thương mại hoá được. Người tiêu dùng hiện nay là những ai, họ được phân nhóm như thế nào, nhóm xã hội, nghề nghiệp, tuổi, dân tộc, tôn giáo, nam nữ, cách sống . Thống kê số lượng khách hàng có nhu cầu mua hàng hoá. . Sức mua trung bình của một doanh nghiệp, một khách hàng. . Nhịp độ mua hàng của họ (chu kỳ mua lặp lại). . Sản phẩm của hãng đang ở thế hệ nào. . Lý do mua hàng của khách hàng là gì? . Ai có khả năng trở thành người tiêu dùng? Cần xác định sự tăng dân số, nhất là sự tăng của bộ phận xác định và tiến hành phân tích sự tăng mức sống. Nếu không có yêu cầu mua vào thời điểm phân tích thì phải xác định xem có yêu cầu không và khi nào. Nghiên cứu giá cả hàng hoá xuất khẩu: Giá cả là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hoá đồng thời là một nhân tố cấu thành thị trường. Do việc mua bán giữa các khu vực khác nhau diễn ra trong một thời gian dài, hàng vận chuyển qua nhiều nước với các chính sách thuế quan khác nhau, giá cả thị trường lại càng trở lên phức tạp, trong đó giá cả hàng hoá được coi là giá tổng hợp bao gồm giá vốn hàng hoá, bao bì, chi phí vận chuyển, chi phí bảo hiểm và các chi phí khác tùy theo các bước thực hiện và sự thoả thuận giữa các bên tham gia. Nghiên cứu giá cả bao gồm việc nghiên cứu giá cả của từng mặt hàng tại từng thời điểm trên thị trường, xu hướng biến động của giá cả thị trường và các nhân tố ảnh hưởng đến nó như: nhân tố chu kỳ, nhân tố lũng loạn của các công ty siêu quốc gia, nhân tố cạnh tranh, nhân tố cung cầu, nhân tố lạm phát, nhân tố thời vụ và một số nhân tố khác như: chính sách của chình phủ, tình hình an ninh chính trị của các quốc gial Từ đó mới có thể dự đoán một cách tương đối chính xác về giá cả quốc tế của hàng hoá. Rõ ràng việc nghiên cứu và tính toánh một cách chính xác giá cả của các hợp đồng kinh doanh xuất nhập khẩu là một công việc khó khăn đòi hỏi phải được xem xét trên nhiều khía cạnh, nhưng đó lại là một nhân tố quan trọng quyết định hiệu quả thực hiện các hợp đồng kinh doanh TMQT. 13
14. Nghiên cứu các loại hình kinh doanh khác trên thị trường như điều kiện vận tải, tốc độ, phương tiện vận tải như thế nào, chi phí vận tải ra sao, bảo hiểm, vận chuyển Nghiên cứu một số yếu tố khác liên quan đến hoạt động kinh doanh trên thị trường như: quan hệ chính trị, văn hoá: làm việc với ai phải hiểu văn hoá của người đó, đồng thời có cái nhìn khách quan về nền văn háo của họ, không thể so bì với văn hoá của ta mà cho rằng nền văn hoá của họ không tốt, kinh doanh TMQT cần luôn hiểu “ không có một nền văn hoá nào là tốt hay xấu mà chỉ có sự khác biệt”. Nghiên cứu chính sách, thể chế của quốc gia khác đặc biệt là yếu tố về luật, thể chế tài chính. Nghiên cứu yếu tố tự nhiên của từng đoạn thị trường: vị trí địa lý, khí hậu 1.2: Lựa chọn thị trường xuất khẩu. Trên cơ sở nghiên cứu tình hình thị trường xuất khẩu giúp đơn vị kinh doanh lựa chọn thị trường, việc lựa chọn thị trường phải căn cứ vào những tiêu chuẩn mà các thị trường phải đáp ứng được: Tiêu chuẩn chung: - Về chính trị: có những chính thể này thuận lợi hơn những chính thể khác đối với hoạt động xuất khẩu, nghiên cứu cả những bất chắc chính trị và sự ổn định của chính thể. - Về địa lý: khoảng cách địa lý, khí hậu, tháp dân số - Về kinh tế: những chỉ tiêu về tổng sản phẩm quốc nội (GDP), GDP bình quân đầu người, tỷ lệ tăng GDP - Về kỹ thuật: những khu vực phát triển và triển vọng phát triển. Tiêu chuẩn về quy chế thương mại và tiền tệ: - Biện pháp bảo hộ mậu dịch: thuế quan, các giấy phép và hạn ngạch - Tình hình tiền tệ: tỷ lệ lạm phát, sự diễn biến của tỷ giá hối đoái Tiêu chuẩn về thương mại: - Phần của sản xuất nội địa - Sự hiện diện của hàng hoá Việt Nam trên các thị trường - Sự cạnh tranh quốc tế trên các thị trường lựa chọn. Những tiêu chuẩn này sau đó phải được cân nhắc, điều chỉnh tuỳ theo mức quan trọng của chúng đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp kết quả hoạt động kinh doanh còn phụ thuộc vào khách hàng. Trong cùng những điều kiện như nhau việc giao dịch với khách hàng cụ thể này thì thành công, với khách hàng khác thì bất lợi. Vì vậy một nhiệm vụ quan trọng của đơn vị kinh doanh trong lựa chọn thị trường là lựa chọn khách hàng. Việc lựa chọn khách hàng (hay lựa chọn thương nhân) để giao dịch không nên căn cứ vào những lời quảng cáo, tự giới thiệu mà cần tìm hiểu khách hàng về: - Tình hình sản xuất kinh doanh của họ, năng lực, phạm vi kinh doanh và tư cách pháp nhân. - Khả năng về vốn và cơ sỏ vật chất kỹ thuật. - Năng lực con người và năng lực quản lý của họ - Trình độ và quan điểm kinh doanh của thương nhân đó - Uy tín của họ trong kinh doanh 14
15. Trong việc lựa chọn thương nhân giao dịch tốt nhất là nên lựa chọn những đối tác trực tiếp, tránh những đối tác trung gian, trừ trường hợp doanh nghiệp muốn thâm nhập vào các thị trường mới mà mình chưa có kinh nghiệm. Việc lựa chọn các đối tượng giao dịch có căn cứ khoa học là điều kiện cần thiết để thực hiện thắng lợi các hợp đồng TMQT, song nó phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của người làm công tác giao dịch. Nghiên cứu thị trường hàng hoá quốc tế trong TMQT nói chung và trong kinh doanh xuất khẩu nói riêng là hết sức cần thiết trong hoạt động kinh doanh. Đó là bước chuẩn bị và là tiền đề để doanh nghiệp có thể tiến hành các hoạt động kinh doanh TMQT một cách có hiệu quả nhất. 2. Lập phương án kinh doanh hàng xuất khẩu. Trên cơ sở những kết quả thu lượm được trong quá trình nghiên cứu tiếp cận thị trườn, đơn vị kinh doanh lập phương án kinh doanh. Phương án này là kế hoạch hoạt động của đơn vị nhằm đạt đến những mục tiêu xác định trong kinh doanh. Việc xây dựng phương án kinh doanh bao gồm các bước sau: - Đánh giá tình hình thị trường và thương nhân: trong bước này, người lập phương án rút ra những nét tổng quát về tình hình, phân tích thuận lợi và khó khăn trong kinh doanh. - Lựa chọn mặt hàng, thời cơ, điều kiện và phương thức kinh doanh. Sự lựa chọn này phải có tính thuyết phục trên cơ sở phân tích những tình hình có liên quan. - Đề ra mục tiêu. Những mục tiêu đề ra trong một phương án kinh doanh bao giờ cũng là mục tiêu cụ thể như: sẽ bán được bao nhiêu hàng với giá cả bao nhiêu, sẽ thâm nhập vào những thị trường nào - Đề ra biện pháp thực hiện. Những biện pháp này có thể bao gồm nhiều biện pháp trong nước (như đầu tư vào sản xuất, cải tiến bao bì, ký hợp đồng kinh tế, tăng giá thu mua ) và cả các biện pháp ở ngoài nước (như đẩy mạnh quảng cáo, lập chi nhánh ở nước ngoài, mở rộng mạng lưới đại lý ) - Sơ bộ đánh giá hiệu quả kinh tế của việc kinh doanh thông qua một số chỉ tiêu chủ yếu: chỉ tiêu tỷ suất ngoại tệ, chỉ tiêu thời gian hoàn vốn, chỉ tiêu tỷ suất doanh lợi, chỉ tiêu điểm hoà vốn. Sau khi phương án đã được đề ra, đơn vị kinh doanh phải cố gắng để thực hiện phương án, tức là tiến tới ký kết hợp đồng mua bán với khách hàng đã chọn. Nhưng để tiến tới ký kết hợp đồng mua bán với nhau người xuất khẩu và nhập khẩu thường phải qua một quá trình giao dịch, thương thảo về các điều kiện giao dịch. Quá trình đó có thể bao gồm những bước chính như: hỏi hàng, chào hàng, đặt hàng. - Hỏi hàng: hỏi hàng còn gọi là hỏi giá, tuy không ràng buộc trách nhiệm của người hỏi, nhưng nếu hỏi nhiều nơi, nhiều hãng quá có thể gây lên hiểu lầm về nhu cầu của mình. Vả lại, hỏi nhiều sẽ kéo theo việc trả lời và các công việc hành chính văn thư khác. Điều này cũng dễ gây nên tốn thời gian và chi phí. - Chào hàng: là lời đề nghị biểu thị muốn bán hàng do người bán đưa ra. Trước khi chào hàng cần nắm được quan hệ cung cầu về hàng hoá đó trên thế giới, mức giá hiện hành trên thị trường, nhu cầu của đối phương và khả năng của ta. Trên cơ sở đó, ta xác định nên đưa ra đơn chào hàng cố định hay đơn chào hàng tự do. 15
16. Chào hàng cố định: là lời đề nghị ký hợp đồng của người bán chỉ gửi cho một đối tác, trong thời hạn có hiệu lực của chào hàng thì không được gửi cho các đối tác khác. Nếu người nhận chào hàng cố định chấp nhận mua coi như chào hàng được ký. Chào hàng tự do:là lời đề nghị chào bán một mặt hàng nào đó được gửi cho nhiều người và không ràng buộc về mặt pháp lý. Nếu người nhận chào hàng tự do đồng ý mua nhưng người bán vẫn có thể không thực hiện lời chào hàng đó. Có khi, bên mua chưa hỏi mua, nhưng ta chủ động tìm hiểu thấy họ có nhu cầu và ta đưa ra đơn chào hàng (chào hàng chủ động). Cũng có khi, trên cơ sỏ hỏi hàng của bên mua, chúng ta chào hàng để đáp lại thư hỏi hàng của đối phương (chào hàng thụ động). Dù chào hàng theo cách nào, đơn chào hàng cũng cần rõ ràng và có sức hấp dẫn. Sự hấp dẫn không chỉ thể hiện ở giá thấp, ở sự giảm giá, mà có thể ở cả dịch vụ cung cấp cho người mua, phẩm chất hàng tốt, điều kiện thanh toán có lợi cho người mua. - Đặt hàng: đặt hàng là lời đề nghị chắc chắn về việc ký kết hợp đồng, xuất phát từ người mua. Do đó, người mua chỉ đặt hàng ở nhà cung cấp nào mà đã biết rõ về chất lượng hàng, mức giá cả, khả năng giao hàng của họ. Người bán cần nắm được điều này để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng tăng hiệu quả kinh doanh. 3. Ký kết hợp đồng xuất khẩu. Việc giao dịch đàm phán nếu có kết quả sẽ dẫn tới việc ký kết hợp đồng ngoại thương: là sự thoả thuận giữa những đương sự có trụ sở kinh doanh ở các nươc khác nhau, theo đó một bên gọi là bên xuất khẩu (bên bán) có nghĩa vụ chuyển giao quyền sở hữu cho một bên khác gọi là bên nhập khẩu (bên mua) một tài sản nhất định, gọi là hàng hoá, bên mua có nghĩa vụ nhận tiền hàng và trả tiền hàng. Về điều kiện hiệu lực của hợp đồng TMQT, theo điều 81 của Luật Thương mại Việt Nam, hợp đồng mua bán quốc tế có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây: - Chủ thể của hợp đồng là bên mua và bên bán phải có đủ tư cách pháp lý. - Hàng hóa theo hợp đồng là hàng hóa được phép mua bán theo quy định của pháp luật. - Hợp đồng mua bán quốc tế phải có các nội dung chủ yếu mà luật pháp đã quy định.Theo điều 50 của Luật Thương mại Việt Nam, những điều khoản sau buộc phải có trong hợp đồng bao gồm: tên hàng, số lượng, quy cách chất lượng, giá cả, phương thức thanh toán, địa điểm và thời hạn giao hàng. Ngoài ra, các bên có thể thoả thuận thêm những nội dung, những điều khoản khác trong hợp đồng. - Hình thức của hợp đồng phải là văn bản. - Nội dung chủ yếu của một hợp đồng TMQT thường bao gồm những nội dung sau: . Số hợp đồng . Địa điểm và ngày tháng ký kết hợp đồng . Tên và địa chỉ của các đương sự . Những định nghĩa dùng trong hợp đồng . Cơ sở pháp lý để kí kết hợp đồng . Các điều khoản và điều kiện của hợp đồng: điều khoản thương phẩm, điều khoản tài chính, điều khoản vận tải, điều khoản pháp lý 16
17. 4. Thực hiện hợp đồng xuất khẩu. Sau khi hợp đồng mua bán ngoại thương được ký kết, đơn vị kinh doanh xuất khẩu- với tư cách là một bên ký kết- phải tổ chức thực hiện hợp đồng đó. Đây là một công việc rất phức tạp. Nó đòi hỏi phải tuân thủ luật quốc gia và quốc tế, đồng thời bảo đảm được quyền lợi quốc gia và đảm bảo uy tín kinh doanh của đơn vị. Trình tự thực hiện hợp đồng xuất khẩu bao gồm các bước sau: 4.1:Kiểm tra L/C. Nếu trong điều khoản thanh toán của hợp đồng ngoại thương quy định sử dụng phương thức tín dụng chứng từ thì bước đầu tiên đơn vị kinh doanh xuất khẩu cần phải làm đó là đôn đốc người nhập khẩu ở nước ngoài mở L/C đúng hạn và nội dung như hợp đồng quy định. Sau khi nhận được L/C, người xuất khẩu phải kiểm tra so sánh với nội dung và điều kiện ghi trong hợp đồng, nếu phù hợp người xuất khẩu mới tiến hành làm những công việc thực hiện hợp đồng còn chưa phù hợp phải yêu cầu bên nhập khẩu sửa đổi bổ sung bằng văn bản. 4.2: Xin giấy phép xuất khẩu. Giấy phép xuất khẩu là vấn đề quan trọng đầu tiên về mặt pháp lý để tiến hành các khâu trong quá trình xuất khẩu hàng hoá. Với xu hướng mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, nhà nước tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sản xuất kinh doanh làm hàng xuất khẩu và xuất khẩu những mặt hàng nhà nước không hạn chế.  Nhà nước quản lý xuất nhập khẩu bằng hạn ngạch và bằng luật pháp, hàng hoá là đối tượng quản lý có 3 mức: Những danh mục hàng hoá cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu: Việc điều chỉnh danh mục hàng hoá cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu do Thủ tướng Chính phủ quyết định trên cơ sở đề nghị của Bộ trưởng Bộ Thương mại. Trong trường hợp đặc biệt, việc xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá trong danh mục cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu phải được Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định từng trường hợp cụ thể. Hàng hoá xuất nhập khẩu theo giấy phép của Bộ Thương mại: Bộ Thương mại chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan cụ thể hoá danh mục hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu theo giấy phép của Bộ Thương mại theo mã số của danh mục biểu thuết xuất, biểu thuế nhập khẩu (nếu có). Việc điều chỉnh danh mục hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu theo giấy phép của Bộ Thương mại, bao gồm cả lộ trình bãi bỏ loại giấy phép này, do Thủ tướng Chính phủ quyết định trên cơ sở đề nghị của Bộ trưởng Bộ Thương mại. Việc ký hợp đồng xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá trong danh mục này chỉ được thực hiện sau khi đã có giấy phép của Bộ Thương mại. Hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu thuộc diện quản lý chuyên ngành: Việc điều chỉnh bổ sung danh mục hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu thuộc diện quản lý chuyên ngành và nguyên tắc áp dụng do Thủ tướng Chính phủ quyết định trên cơ sở đề nghị của Thủ trưởng cơ quan quản lý chuyên ngành và Bộ trưởng Bộ Thương mại, các bộ ngành quản lý chuyên ngành hướng dẫn thực hiện việc xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá trong danh mục này.  Thủ tục cấp giấy phép: 17
18. Khi đối tượng hợp đồng trong phạm vi phải xin giấy phép xuất nhập khẩu, doanh nghiệp phải xuất trình hồ sơ xin phép gồm: Bản sao hợp đồng xuất/nhập Phải có bản giải trình với mặt hàng cấm xuất/nhập Đơn xin cấp giấy phép Đối với hàng hoá xuất nhập khẩu có điều kiện ngoài bản sao giấy tờ, đơn xin phép phải có bản sao hạn ngạch. Sau khi hoàn tất thủ tục gửi đến cơ quan cấp giấy phép (Bộ Thương mại), sau đó Bộ Thương mại gửi hồ sơ đến các bộ quản lý chuyên ngành.  Thời gian cấp giấy phép: Riêng mặt hàng cấm xuất/nhập thì không quy định thời gian Với mặt hàng xuất nhập khẩu có điều kiện thì giao cho nhân viên quản lý thụ lý hồ sơ, sau 3 ngày phải trả lời với những hồ sơ xin phép cần bổ sung, cần sửa đổi hoặc những hồ sơ không cấp giấy phép Đối với những hồ sơ hợp lệ cấp giấy phép sau 7 ngày. 4.3: Chuẩn bị hàng xuất khẩu. Thực hiện cam kết trong hợp đồng xuất khẩu, chủ hàng xuất khẩu phải tiến hành chuẩn bị hàng xuất khẩu. Căn cứ để chuẩn bị hàng xuất khẩu là hợp đồng đã ký với nước ngoài và/hoặc L/C (nếu hợp đồng quy định thanh toán bằng L/C). Công việc chuẩn bị hàng xuất khẩu bao gồm 3 khâu chủ yếu: thu gom tập trung làm thành lô hàng xuất khẩu, đóng gói bao bì và kẻ ký mã hiệu hàng xuất khẩu.  Thu gom tập trung làm thành lô hàng xuất khẩu: Việc mua bán ngoại thương thường tiến hành trên cơ sở số lượng lớn. Trong khi đó sản xuất hàng xuất khẩu ở nước ta, về cơ bản, là một nền sản xuất manh mún, phân tán; nguồn hàng để xuất khẩu chủ yếu là hàng sơ cấp (nguyên vật liệu qua sơ chế, hàng bán thành phẩm), hàng thủ công mĩ nghệ, hàng nông lâm, thổ, thuỷ sản. Vì vậy trong rất nhiều trường hợp muốn làm thành lô hàng xuât khẩu chủ hàng xuất khẩu phải tiến hành thu gom tập trung từ các cơ sở sản xuất nhỏ, từ trong nhân dân, từ các cơ sở thương mại (gọi tắt là các chân hàng). Cơ sở để thực hiện thu gom hàng xuất khẩu là hợp đồng kinh tế giữa doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu với các chân hàng. Những loại hợp đồng kinh tế thường được sử dụng để huy động hàng xuất khẩu có thể là: hợp đồng mua bán hàng xuất khẩu, hợp đồng gia công, hợp đồng đổi hàng, hợp đồng uỷ thác thu mua hàng xuất khẩu, hợp đồng liên doanh liên kết xuất khẩu  Bao bì đóng gói hàng xuất khẩu: Trong buôn bán quốc tế, tuy không ít mặt hàng để trần hoặc để rời, nhưng đại bộ phận hàng hoá đòi hỏi phải được đóng gói và bao bì trong qúa trình vận chuyển và bảo quản. Tổ chức đóng gói, bao bì là khâu quan trọng của việc chuẩn bị hàng hoá bởi những tác dụng to lớn sau: Bao bì đóng gói bảo đảm được phẩm chất hàng hoá trong quá trình vận chuyển, tránh được rủi ro mất mát. Tạo điều kiện thuận lợi cho bốc xếp, di chuyển, vận chuyển và giao nhận hàng hoá. Tạo điều kiện cho việc nhận biết phân loại hàng hoá. Gây ấn tượng và làm cho người mua thích thú hàng hoá. 18
19. Trong kinh doanh TMQT người ta thường dùng các loại bao bì như: hòm, bao, kiện hay bì, thùng đây là bao bì bên ngoài, ngoài ra còn có loại bao bì bên trong và bao bì trực tiếp. Nói chung tuỳ thuộc đặc điểm và tính chất của hàng hoá cần bao gói, vào những điều đã thoả thuận trong hợp đồng mà lựa chọn loại bao bì thích hợp. Ngoài ra cần phải xét đến những nhân tố: điều kiện khí hậu môi trường, điều kiện vận tải, bốc xếp hàng, điều kiện luật pháp thuế quan, chi phí vận chuyển.  Kẻ kýmã hiệu hàng xuất khẩu: Ký mã hiệu là những ký hiệu bằng chữ, bằng số hoặc bằng hình vẽ được ghi trên các bao bì bên ngoài nhằm thông báo những chi tiết cần thiết cho việc giao nhận, bốc dỡ và bảo quản hàng hoá. 4.4: Kiểm tra chất lượng hàng xuất khẩu (kiểm nghiệm và kiểm dịch hàng xuất khẩu). Một nguyên tắc cơ bản trong mọi khâu, mọi công việc đều cần có kiểm tra, kiểm nghiệm để có thể hạn chế và loại trừ những lỗi sai trong quá trình thực hiện. Trong kinh doanh xuất khẩu cũng vậy, trước khi giao hàng người xuất khẩu có nghĩa vụ phải kiểm tra hàng về phẩm chất, số lượng, trọng lượng, bao bì (tức kiểm nghiệm) hoặc nếu hàng hoá xuất khẩu là động vật, thực vật phải kiểm tra về khả năng lây lan bệnh tật (tức là kiểm dịch động vật, kiểm dịch thực vật). Việc kiểm nghiệm và kiểm dịch phải được tiến hành ở hai cấp: ở cơ sở và ở cửa khẩu. Trong đó việc kiểm tra ở cơ sở do phòng KCS tiến hành có vai trò quyết định và có tác dụng triệt để nhất. Còn việc kiểm tra ở cửa khẩu có tác dụng thẩm tra lại kết quả kiểm tra ở cơ sở và thực hiện thủ tục quốc tế. 4.5: Thuê tàu, lưu cước. Trong quá trình thực hiện hợp đồng ngoại thương, việc thuê tàu chở hàng được tiến hành dựa vào 3 căn cứ sau đây: những điều khoản của hợp đồng mua bán ngoại thương, đặc điểm hàng mua bán và điều kiện vận tải. Tàu biển được sử dụng để chuyên chở hàng hoá có thể là tàu chợ, tàu chuyến hoặc tàu định hạn. Việc thuê tàu, lưu cước đòi hỏi có kinh nghiệm nghiệp vụ, có thông tin về tình hình thị trường thuê tàu và tinh thông các điều kiện thuê tàu. Vì vậy, trong nhiều trường hợp, chủ hàng xuất nhập khẩu thường uỷ thác việc thuê tàu, lưu cước cho một công ty hàng hải có kinh nghiệm và trình độ chuyên môn hơn. Trong buôn bán quốc tế, phương thức chuyên chở hàng hoá bằng đường biển là phương thức vận tải được sử dụng nhiều nhất, chiếm đến 80% khối lượng vận chuyển trong chuyên chở quốc tế. Bên cạnh đó, người ta còn sử dụng một số phương thức khác như: vận tải đường bộ, vận tải đường sắt, vận tải đường sông, vận tải hàng không. Ngoài ra còn còn có hình thức vận tải đường ống, vận tải đa phương thức. 4.6: Mua bảo hiểm. Hàng hoá chuyên chở trên biển thường gặp nhiều rủi ro, tổn thất. Vì thế bảo hiểm hàng hoá đường biển là loại bảo hiểm phổ biến nhất trong ngoại thương. Hợp đồng bảo hiểm có hai loại: hợp đồng bảo hiểm bao và hợp đồng bảo hiểm chuyến. Hợp đồng bảo hiểm bao: đơn vị mua bảo hiểm ký hợp đồng từ đầu năm, còn đến khi giao hang xuống tàu xong, chủ hàng chỉ gửi đến công ty bảo hiểm (Bảo Việt) một thông báo bằng văn bản gọi là “giấy báo bắt đầu vận chuyển”. Hình thức hợp đồng bảo hiểm này 19
20. thường áp dụng đối với các tổ chức buôn bán ngoại thương hoặc doanh nghiệp buôn bán hàng xuất khẩu thường xuyên nhiều lần trong một năm. Hợp đồng bảo hiểm chuyến: khi mua bảo hiểm chuyến chủ hàng gửi đến công ty bảo hiểm một văn bản gọi là “giấy yêu cầu bảo hiểm”. Trên cơ sở giấy yêu cầu này, chủ hàng và công ty bảo hiểm đàm phán ký hợp đồng bảo hiểm. Hình thức này thường áp dụng với các đợt mua bán riêng lẻ. Khi ký kết hợp đồng bảo hiểm, cần nắm vững các điều kiện bảo hiểm, có 3 điều kiện bảo hiểm chính: bảo hiểm mọi rủi ro (điều kiện A), bảo hiểm có bồi thường tổn thất riêng (điều kiện B), bảo hiểm miễn bồi thường tổn thất riêng (điều kiện C). Ngoài ra, còn có một số điều kiện bảo hiểm đặc biệt khác như bảo hiểm chiến tranh, đình công, bạo động. 4.7: Làm thủ tục hải quan. Hàng hoá vận chuyển qua biên giới quốc gia để xuất khẩu hay nhập khẩu đều phải làm thủ tục hải quan. Thủ tục hải quan là công cụ để quản lý hành vi buôn bán theo pháp luật của nhà nước, để ngăn chặn xuất nhập khẩu lậu qua biên giới, để kiểm tra giấy tờ sai sót giả mạo, để thống kê số lượng về hàng xuất nhập khẩu. Việc làm thủ tục hải quan bao gồm 3 bước chủ yếu sau: Khai báo hải quan: chủ hàng khai báo các chi tiết về hàng hoá lên tờ khai để cơ quan kiểm tra các thủ tục giấy tờ. Xuất trình hàng hoá: hàng hoá phải được sắp xếp trật tự thuận tiện cho việc kiểm soát. Thông thường đối với hàng khối lượng ít, người ta vận chuyển hàng hoá tới kho của hải quan để kiểm lượng, làm thủ tục hải quan và nộp thuế (nếu có) đối với hàng xuất khẩu. Còn đối với hàng hoá xuất nhập khẩu có khối lượng lớn việc kiểm tra giấy tờ hàng hoá có thể diễn ra ở các nơi sau: - Tại nơi đóng gói bao kiện - Tại nơi giao nhận hàng cuối cùng - Tại cửa khẩu. Thực hiện các quyết định của hải quan. 4.8: Giao hàng xuất khẩu. Phần lớn số hàng xuất khẩu ở nước ta được vận chuyển bằng đường biển, đường sắt và bằng container.  Nếu hàng hoá được giao bằng đường biển, chủ hàng phải tiến hành các công việc sau đây: - Căn cứ vào chi tiết hàng xuất khẩu lập bản đăng ký hàng chuyên chở. - Xuất trình bản đăng ký hàng chuyên chở cho người vận tải để lấy hồ sơ sếp hàng. - Trao đổi với cơ quan điều độ cảng để nắm vững ngày giờ làm hàng. - Bố trí phương tiện đưa hàng vào cảng, xếp hàng lên tàu. - Lấy biên lai thuyền phó (Mate,s Receipt) và đổi biên lai thuyền phó lấy vận đơn đường biển. Vận đơn đường biển phải là vận đơn hoàn hảo, đã bốc hàng (Clean on board B/L) và phải chuyển nhượng được (negotiable). Vận đơn cần được chuyển gấp về bộ phận kế toán để lập bộ chứng từ thanh toán.  Nếu hàng được chuyên chở bằng đường sắt, chủ hàng phải kịp thời đăng ký với cơ quan đường sắt để xin cấp toa xe phù hợp với tính chất hàng hóa và khối lượng hàng hóa. Khi 20
21. đã được cấp toa xe, chủ hàng tổ chức bốc xếp, niêm phong cặp chì và làm các chứng từ vận tải, trong đó chủ yếu là vận đơn đường sắt. Vận đơn đường sắt chuyển về phòng kế toán để lập bộ chứng từ thanh toán.  Nếu hàng được chở bằng container thì giao theo hai phương thức: hàng đủ một container và hàng chưa đủ một container. Hàng chiếm đủ một container (Full container load- FCL), thì chủ hàng đăng ký thuê container, chịu chi phí chuyển container rỗng từ bãi về cơ sở của mình, đóng hàng vào container và giao đến ga container để giao cho người vận tải. Hàng chưa đủ một container (Lessthan container load- LCL), thì chủ hàng phải làm đăng ký hàng chuyên chở xuất trình cho vận tải. Sau khi được chấp nhận chở hàng, chủ hàng đưa hàng đến ga container và giao cho người vận tải. Cơ quan vận tải chịu trách nhiệm đóng hàng vào container và bốc lên tàu. 4.9: Làm thủ tục thanh toán. Có thề nói thanh toán là khâu trọng tâm và là kết quả cuối cùng của tất cả các giao dịch kinh doanh TMQT. Có 2 phương thức thanh toán chủ yếu sau:  Thanh toán bằng thư tín dụng Thanh toán tiền hàng bằng L/C là một phương thức thanh toán bảo đảm hợp lý, thuận tiện an toàn, hạn chế rủi ro cho cả bên mua và bên bán. Khi thực hiện hợp đồng xuất khẩu, người xuất khẩu phải yêu cầu người nhập khẩu mở L/C đúng hạn và nội dung như hợp đồng quy định. Sau khi nhận được thông báo đã mở L/C của người nhập khẩu, người xuất khẩu phải đối chiếu L/C với nội dung hợp đồng mua bán xem co phù hợp không, nếu phù hợp thì tiến hành giao hàng, còn nếu thấy còn có chỗ chưa hợp lý thì yêu cầu bên nhập khẩu phải sửa đổi, bổ xung. Đến thời hạn giao hàng, cùng với việc giao hàng người xuất khẩu phải lập bộ chứng từ hoàn hảo, phù hợp với nội dung trong L/C để yêu cầu bên nhập khẩu thanh toán tiền hàng cho mình.  Thanh toán bằng phương thức nhờ thu Nếu hợp đồng xuất khẩu quy định thanh toán tiền hàng bằng phương thức nhờ thu, thì ngay sau khi giao hàng, bên xuất khẩu phải hoàn thành việc lập chứng từ và phải xuất trình cho ngân hàng để uỷ thác cho ngân hàng thu tiền hộ. Chứng từ thanh toán cần được lập hợp lệ, chính xác và được nhanh chóng giao cho ngân hàng nhằm nhanh chóng thu hồi vốn. 5. Đánh giá hiệu quả xuất khẩu. Việc đánh giá hiệu quả hoạt động xuất khẩu sẽ cho phép doanh nghiệp xác định được doanh thu tiêu thụ, lỗ lãi trong kinh doanh và kết quả kinh doanh. Đánh giá hiệu quả hoạt động thông qua các chỉ tiêu sau:  Chỉ tiêu tổng hợp Hqdth = Tsd/ Tsx Trong đó: Tsd: thu nhập quốc dân có thể sử dụng được. Tsx: thu nhập quốc dân được sản xuất ra. Chỉ tiêu này cho biết thu nhập quốc dân của một quốc gia tăng giảm như thế nào trong thời kỳ tính toán khi có TMQT. Nếu tương quan lớn hơn 1 TMQT đã làm tăng thu nhập quốc dân, và ngược lại nếu chỉ tiêu này nhỏ hơn 1 thì thu nhập quốc dân giảm.  Chỉ tiêu lợi nhuận 21
22. LN = TR - TC Trong đó: TR: lợi nhuận TR: Tổng doanh thu TC: Tổng chi phí  Chỉ tiêu doanh lợi xuất khẩu Dx = (Tx/cx) * 100% Trong đó: Dx: Doanh lợi xuất khẩu Tx: Thu nhập về bán hàng xuất khẩu tính ra tiền Việt Nam Cx: Tổng chi phí cho việc xuất khẩu. -Tỷ suất ngoại tệ xuất khẩu. Tỷ suất ngoại tệ xuất khẩu = Tổng chi phí (VND)/ Doanh thu xuất khẩu (USD) (TSNTXK) Điểm hoà vốn là điểm mà TSNTXK = TGHĐ ( Tỷ giá hối đoái) Nếu TSNTXK > TGHĐ : không nên xuất khẩu Trong buôn bán quốc tế, với mọi trường hợp đều không thể dùng các thủ thuật gian dối. Muốn nâng cao lợi nhuận phải cố gắng từng bước, cải tiến hoạt động thương mại, phải nẵm vững và tiến hành theo quy trình, không thể nóng vội đốt cháy giai đoạn. Nếu không tôn trọng nguyên tắc trên dễ dẫn đến thua thiệt trong kinh doanh. Dù là có kinh nghiệm sành sỏi lão luyện hay người mới vào nghề, đều phải tuân thủ các bước đi. Đó là việc quan trọng nhất của các nhà kinh doanh xuất nhập khẩu. III. Khái quát về lịch sử tơ tằm thế giới và đặc điểm của hàng tơ tằm xuất khẩu. 1. Lịch sử tơ tằm thế giới. 1.1: Những chặng đường lịch sử tơ tằm thế giới. Theo Khổng Tử, vào năm 2640 trước công nguyên, nàng công chúa Tây Linh Chi của Trung Quốc là người đầu tiên kéo được sợi tơ từ con kén, mà cũng theo truyền thuyết, đã tình cờ rơi vào cốc nước trà của nàng. Kể từ khoảnh khắc lịch sử ấy, người Trung Quốc phát hiện ra vòng đời của con tằm và mãi cho đến 3000 năm sau đó họ vẫn giứ độc quyền về tơ tằm. Vào thế kỷ thứ 3 trước công nguyên, vải lụa tơ tằm của Trung Quốc đã bắt đầu được đưa đến khắp vùng Châu á, được vận chuyển bằng đường bộ sang phương Tây và bằng đường biển sang Nhật Bản theo các lộ trình dài được gọi là con đường tơ lụa. Chính tại Châu á, người La Mã đã khám phá ra loại vải lụa tuyệt vời này, nhưng họ lại không biết gì về nguồn gốc của chúng cả. Vào năm 552 sau công nguyên, Hoàng đế Justinien cử hai giáo sĩ sang công cán ở Châu á và khi trở về Byzance họ đã mang theo những trứng tằm được cất giấu trong những 22
23. cây gậy trúc (đây là một điển hình xa xưa nhất của việc tình báo kinh tế!). Kể từ đó nghề dâu tằm đã lan rộng đến vùng Tiểu á và Hy Lạp. Vào thế kỷ 7, người ả Rập chinh phục được Ba Tư, trong tiến trình đó họ đã cướp đi nhiều lô hàng vải lụa và truyền bá nghề dâu tằm tơ lụa theo từng chặng đường chiến thắng của họ tại Châu Phi, Sicily và Tây Ban Nha. Vào thế kỷ 10, Andalusia là trung tâm sản xuất tơ tằm lớn nhất của Châu Âu. Tiếp đến là những cuộc Thập tự chinh, sự hình thành đế quốc Mông Cổ và những cuộc hành trình của Marco Polo đến Trung Quốc đã làm phát triển những trao đổi thương mại giữa Đông và Tây và việc tiêu dùng hàng tơ tằm ngày càng tăng lên, nhờ đó ý đã bắt đầu ngành tơ tằm ngay từ thế kỷ 12. Trong thời kỳ từ 1450- 1466, Lyon đã trở thành nơi tồn trữ hàng tơ tằm nhập khẩu lớn nhất. Tuy nhiên việc nhập khẩu này đã gây ra tổn hại cho nguồn vốn chi, cho nên vào năm 1466, vua Luois XI đã công bố ý định của mình là “đưa nghệ thuật cũng như ngành nghề kim hoàn và tơ tằm vào thành phố Lyon”. Sau đó vào năm 1536, vua Fancois I đã cho Lyon được độc quyền về nhập khẩu và kinh doanh tơ tằm, vì vậy đã tạo ra ngành công nghiệp tơ tằm là việc “Huỷ bỏ chỉ dụ Nantes” vào năm 1685. Những tín đồ Calvin của Pháp, một lần nữa lại bị khủng bố về tôn giáo, đã bỏ nước ra đi với số lượng đông đảo. Nhiều tín đồ Calvin của Pháp là những chuyên gia về xe tơ và dệt lụa và họ đã có công lớn trong việc phát triển ngành công nghiệp tơ tằm tại Đức, Anh, ý và Thuỵ Sĩ. Trong suốt thế kỷ 18, ngành tơ tằm tiếp tục hưng thịnh tại Châu Âu, Nhật và nhất là Trung Quốc. Những công sứ Châu Âu đến Trung Quốc đã kể lại rằng “ngay cả những binh lính bình thường nhất cũng được trang phục bằng tơ lụa”. Vào năm 1804, Jacquard đã hoàn thiện được phương pháp sản xuất lụa dệt có hoa văn bằng cách dùng những tấm bìa có đục lỗ. Đây là một cuộc cách mạng trong kỹ thuật dệt đã tạo ra một động lực lớn cho việc hình thành nền công nghiệp tơ tằm ở Lyon và sau đó tại các nước Châu Âu. Thế kỷ 19 được đánh dấu bởi hai tình hình trái ngược nhau, một mặt là sự cơ khí hoá dẫn đến việc tăng năng suất trong nền công nghiệp tơ tằm và mặt khác là sự bắt đầu suy giảm của ngành dâu tằm tơ Châu Âu trong phần tư cuối thế kỷ. Từ năm 1872, với sự khai thông kênh đào Suez, giá tơ nhập khẩu từ Nhật đã trở lên rẻ hơn, đây cũng là nhờ những tiến bộ về ươm tơ của Nhật. Sự công nghiệp hoá nhanh chóng của các nước sản xuất tơ tằm Châu Âu, nhất là Pháp, đã làm chuyển dịch nguồn lao động nông nghiệp về các thành phố và thị xã. Những loại bệnh tật gây hại cho con tằm, mặc dù đã được khắc phục bởi Pasteur, cũng đã làm cho việc nuôi tằm trở thành một nguồn thu nhập không ổn định, và rồi những loại sợi nhân tạo đầu tiên bắt đầu thâm nhập vào thị trường mà theo truyền thống vẫn được dành cho mặt hàng tơ tằm. Vào đầu thế kỷ 20, trong khi nghề dâu tằm Châu Âu vẫn tiếp tục suy giảm với tốc độ chậm chạp thì nền công nghiệp tơ tằm đã thành công trong việc duy trì một vị trí vững mạnh với những cải tiến kỹ thuật và sự phát triển mặt hàng tơ tằm pha trộn với các loại sợi khác. Bước ngoặt chủ yếu tiếp theo là chiến tranh thế giới thứ hai, vì nguồn cung cấp tơ từ Nhật đã bị cắt đứt và những loại sợi tổng hợp mới đã xâm chiếm nhiều thị trường của tơ tằm, chẳng hạn như mặt hàng bít tất và dù. Sự gián đoạn của các hoạt động tơ tằm tại Châu Âu và Hoa Kỳ đã gióng lên hồi chuông báo tử cho ngành dâu tằm tại Châu Âu. 23
24. Sau chiến tranh, Nhật đã khôi phục việc sản xuất tơ tằm với những cải tiến rộng lớn trong việc ươm tơ, kiểm ngiệm tơ và phân loại tơ của họ. Nhật đã duy trì là nước sản xuất tơ tằm lớn nhất và đã thật sự là nước xuất khẩu tơ chủ yếu cho đến thập niên 1970. Sau đó Trung Quốc, nhờ những nỗ lực đáng kể trong công tác tổ chức và kế hoạch, đã dần dần chiếm lại vị trí lịch sử của mình là một nước sản xuất và xuất khẩu tơ lớn nhất thế giới. Vào năm 1985, sản lượng tơ nõn của thế giới là khoảng 56.000 tấn (bằng sản lượng của năm 1938) trong đó hơn một nửa được sản xuất tại Trung Quốc.Và cho đến nay, Trung Quốc vẫn chiếm ngôi đầu bảng trong sản xuất và xuất khẩu tơ. Những nước sản xuất tơ lớn khác phải kể đến như Nhật Bản, ấn Độ, Liên Xô cũ, Cộng hoà Triều Tiên và Braxin. Ngoài ra, tơ còn được sản xuất với số lượng nhỏ tại các nước khác và còn nhiều nước đang phát triển đã và vẫn đang nghiên cứu những đề án dâu tằm mới. 1.2: Tình hình sản xuất và tiêu thụ tơ tằm trên thế giới và ở Việt Nam.  Tình hình sản xuất tơ tằm trên thế giới và ở Việt Nam: Trải qua nhiều thế kỷ diện tích cây dâu và sản lượng tơ tằm thế giới không ngừng tăng lên. Trước chiến tranh thế giới thứ hai, sản lượng tơ tằm trên thế giới đạt cao nhất vào năm 1938 là 46.548 tấn. Lúc đó Nhật là nước phát triển mạnh nghề trồng dâu nuôi tằm, chiếm 76% sản lượng tơ thế giới. Nhưng sau đó sản lượng tơ của Nhật giảm dần, đến năm 1989 chỉ chiếm khoảng 9% sản lượng tơ thế giới. Một trong những nguyên nhân là do nghề này cần sử dụng nhiều lao động, trong khi ngành công nghiệp của Nhật Bản phát triền và thu hút khá nhiều lao động. Những năm gần đây, Trung Quốc vươn lên đứng đầu thế giới về sản lượng tơ tằm, từ chỗ dâu tằm chỉ chiếm 8% sản lượng tơ thế giới đã vươn lên vị trí đứng đầu thế giới về sản lượng tơ tằm 1989. Hiện nay, Trung Quốc có 22 trong số 25 tỉnh sản xuất tơ tằm và đã thu hút trên 20 triệu hộ gia đình tham gia, trên 1 triệu công nhân làm việc trong ngành công nghiệp tơ lụa. Đồng thời với trên 2240 doanh nghiệp tơ lụa cho tổng sản lượng của công nghiệp tơ lụa lên đến 82,9 tỷ nhân dân tệ. Ngoài ra, ấn Độ cũng là nước đang có xu thế phát triển mạnh nghề này. Khác với Trung Quốc và Nhật, ở ấn Độ 80% sản lượng tơ tằm sản xuất ra chỉ dùng cho nhu cầu trong nước. Sản xuất dâu tằm là ngành công nghiệp nông thôn của ấn Độ và đã tạo công ăn việc làm thường xuyên cho khoảng 6 triệu người. Nền công nghiệp tơ tằm được coi là thế mạnh trong nền kinh tế ấn Độ và có vai trò quan trọng là luân chuyển của cải từ tầng lớp giàu có sang tầng lớp nghèo của xã hội. Hiện nay trên thế giới có trên 40 nước phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm cho sản lượng là 80.000 tấn năm 2000. Trong khi đó nhu cầu tiêu thụ của các nước là 100.000 tấn. Điều này chứng tỏ sản xuất dâu tằm chưa đáp ứng nhu cầu con người. ở nước ta, nghề trồng dâu nuôi tằm đã có lịch sử phát triển hàng ngàn năm và đã hình thành những vùng dâu tằm tập trung với các địa danh nổi tiếng như: Phú Thọ, Hà Tây, Bảo Lộc Thậm chí có cả những nương dâu, làng tằm gắn liền với tên tuổi của những nguyên phi, công chúa các triều đình phong kiến như: Kinh Bắc, Quảng Bá Tuy nhiên, từ bao đời xa xưa nghề trồng dâu nuôi tằm cũng chỉ gói gọn trong cái gọi là “tằm tang, canh cửi” nhằm tự cung tự cấp cái mặc cho một bộ phận dân cư. Trước cách mạng tháng 8, diện tích trồng dâu cao nhất chiếm 21.000 hecta vào năm 1939 nhưng sau đó giảm dần. Sau ngày hoà bình lập lại (1954), Đảng và Chính phủ ta rất quan tâm đến ngành tơ tằm. Nghị quyết hội 24
25. nghị trung ương lần thứ 14 của trung ương Đảng đã ghi rõ: “ cần khuyến khíc, khôi phục và phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm”. Vì vậy, nghề trồng dâu ươm tơ nước ta ngày một đẩy mạnh, sản lượng tơ của ta mỗi năm một tăng. Chỉ tính riêng diện tích trồng dâu đến năm 1965 miền Bắc đã tăng gấp 3,5 lần so với năm 1961. Từ cuối năm 1964, mở ra một bước ngoặt trong lịch sử ngành tơ tằm, chúng ta đã bước đầu xây dựng nhà máy ươm tơ với thiết bị tự trang tự chế, đầu năm 1966 nhà máy ươm tơ Ba- thá bắt đầu đi vào hoạt động. Do cơ chế kế hoạch hoá tập trung bao cấp, các xí nghiệp sản xuất dâu tằm bị thua lỗ, gặp nhiều khó khăn về vốn, khoa học kỹ thuật và thị trường tiêu thụ tơ nên diện tích dâu từ năm 1974 đến năm 1984 giảm mạnh. Đến năm 1985, với sự chuyển đổi từ cục dâu tằm trung ương thành liên hiệp các xí nghiệp dâu tằm tơ Việt Nam theo nghị định só 225-HĐBT của Chính phủ đã tạo đà cho sản xuất dâu tằm phát triển. Năm 1991, cả nước sản xuất được 633 tấn tơ trong đó có 510 tấn tơ đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Năm 1992, diện tích dâu cả nước là 35.000 hecta và sản lượng kén 12.000 tấn, chế biến được 800 tấn tơ các loại, kim ngạch xuất khẩu đạt 16 triệu USD. Đến 31/12/1995, bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã ký quyết định 408/QĐ- BNN- TCCB thành lập Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam (VISERI) trên cơ sở Liên hiệp các xí nghiệp dâu tằm tơ trước đây, chính thức mở ra một giai đoạn mới cho lịch sử phát triển nghành dâu tằm tơ Việt Nam. Năm 2000, sản lượng tơ đạt 125.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 25.000 USD. Năm 2003, cả nước có 30 cơ sở sản xuất ươm tơ thuộc Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam, 8 cơ sở ươm tơ thuộc địa phương và các cơ sở tư nhân khác.  Tình hình tiêu thụ tơ tằm trên thế giới và ở Việt Nam: Theo tổ chức thương mại thế giới thì thị trường tơ lụa thế giới chưa bao giờ đáp ứng đủ nhu cầu do người tiêu dùng ngày càng tăng, trong khi đó quá trình công nghiệp hoá của các nước sản xuất tơ tằm làm cho sản lượng tơ ngày một giảm sút. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn là nước cung cấp tơ lụa lớn nhất cho thế giới. Hàng năm, Trung Quốc xuất khẩu hơn 4 tỷ USD các sản phẩm tơ lụa, chiếm 80% doanh số các sản phẩm tơ lụa toàn thế giới. Năm 2000 vừa qua, giá trị xuất khẩu tơ tằm và các sản phẩm hoàn tất của Trung Quốc đạt 2,7 tỷ USD. Trong những năm qua, Trung Quốc chủ yếu xuất khẩu tơ nõn, tuy nhiên trong những năm gần đây Trung Quốc đã chuyển hướng tơ tăm sang chế biến. Tỷ lệ xuất khẩu tơ nõn giảm từ 49% (1980) xuống còn 25% (1985). Tỷ lệ xuất khẩu quần áo lụa tơ tằm và các sản phẩm hoàn tất từ tơ tằm tăng từ 17% (1980) lên 40% (2000). Thái Lan, ấn Độ, Bangladesh, Cam-pu-chia là những nước vừa sản xuất đồng thời vừa phải nhập khẩu để tiêu dùng trong nước. Các nước này chỉ tự túc được khoảng 20% nhu cầu còn 80% là nhập khẩu. Còn những nước chủ yếu nhập khẩu tơ lụa phải kể đến như: các nước Tây Âu, một số nước Bắc Âu, Nhật Bản, Mỹ, các nước Trung Đông Đây là những nước có đời sống kinh tế cao, hàng năm có nhu cầu tiêu thụ khá lớn. Chỉ riêng Nhật Bản phải nhập khẩu 20.000 tấn tơ/năm. Năm 2000, nhóm nước nhập khẩu tơ lụa có nhu cầu nhập khoảng 50.000 tấn tơ. Sau năm 2000, nếu các nước sản xuất tơ lụa tăng sản lượng thêm 30% thì vẫn thiếu hụt khoảng 5000 tấn tơ. Trong khi đó khả năng sản xuất của các quốc gia tăng lên không nhiều so với tốc độ tăng nhu cầu về tơ lụa của thế giới. 25
26. Sau hơn 10 năm đổi mới, nền kinh tế nước ta đã có những bước tăng trưởng mạnh mẽ, đời sống xã hội có nhiều thay đổi lớn. Trước đây, người dân chỉ có nhu cầu được mặc ấm, nay người dân không chỉ xét đến mặc ấm mà còn mặc đẹp. Nhu cầu tiêu dùng của nhân dân đối với sản phẩm tơ lụa ngày càng cao do họ có thu nhập cao hơn dẫn đến khả năng chi tiêu của người dân cũng tăng lên. Nhu cầu nội tiêu tăng từ 150.000 mét vải lụa năm 1995 lên 1,5 triệu mét năm 1999. Với những lợi thế đó, trong những năm tới nhu cầu về sử dụng sản phẩm tơ lụa còn tăng mạnh, thị trường tiêu dùng trong nước sẽ còn được mở rộng hơn nữa. Thị trường xuất khẩu của nước ta trong một vài năm trở lại đây đã có những bước tiến đáng kể. Tổng công ty dâu tằm tơ đã tạo lập và củng cố được lòng tin của bạn hàng trên thế giới, đã có được thị trường xuất khẩu tơ ổn định và lâu dài với nhu cầu lớn mà năng lực của tổng công ty hiện nay chỉ đáp ứng được 5% nhu cầu của bạn hàng và mới tham gia được khoảng 1,02% thị trường tơ thế giới. Tơ lụa Việt Nam đã xâm nhập thị trường Nhật Bản, Tây Âu và khối lượng hàng năm khoảng 150- 200 tấn tơ cao cấp vào thị trường Hàn Quốc, Xingapo, Hồng Kông. Tơ cấp thấp tiêu thụ ở ấn Độ, Thái Lan, Bangladesh, Lào, Campuchia khoảng 300 tấn tơ mỗi năm. Tóm lại, thị trường tơ lụa thế giới mở rộng với tất cả các nước sản xuất và xuất khẩu tơ lụa trong đó có Việt Nam. Vấn đề cần quan tâm đó là làm thế nào để xâm nhập và phát huy vai trò của mình trong các thị trường đó đang là vấn đề được các doanh nghiệp xuất khẩu tơ lụa hết sức quan tâm. 2. Các yếu tố đặc trưng của hàng tơ tằm xuất khẩu. 2.1:Yêú tố tự nhiên. Nói lên đặc tính của hàng tơ tằm xuất khẩu từ đó cho chúng ta thấy được giá trị của mặt hàng này. Trong các nguyên liệu của ngành công nghiệp dệt như: bông thiên nhiên, bông sợi hoá học, tơ tằm và các loại cây có sợi khác như đay, gai, lanh thì từ sưa tới nay tơ tằm vẫn là loại sợi quý, có giá trị cao, tơ lụa thiên nhiên vẫn giữ được địa vị độc đáo. Tơ tằm có đặc tính nhẹ, giai bền, hút được ẩm và cách nhiệt; quần áo bằng lụa tơ tằm vừa nhẹ, vừa bền, có màu bóng tự nhiên, mặc mùa hè thì thoáng mát, mùa đông thì ấm. Hơn nữa, tơ tằm dễ bắt màu nên nhuộm được nhiều màu đẹp và bền. Độ dài của tơ tằm chỉ sau các loại xơ xợi hoá học, còn dài hơn bất cứ loại tơ thiên nhiên nào, tính chất hút ẩm của nó rất cao: có thể hút tới 30- 35% hơi nước mà vẫn không có vẻ ẩm ướt (trong khi đó, sợi ny-long chỉ có thể hút khoảng 5%). Vì vậy nó đảm bảo tốt cho sự hoạt động bình thường của da (sự thoát mồ hôi). Tính chịu nóng cũng khá cao, khi gia nhiệt tới 110oC bề ngoài của nó không thay đổi. Về mặt vệ sinh nó có một ưu điểm đáng quý là không hề gây cho cơ thể con người một dị ứng nào cả. Ngoài việc dùng tơ tằm để dệt ra các mặt hàng có giá trị sử dụng và kinh tế cao như: các loại lụa, gấm vóc, the, nhung nó còn được dùng trong các ngành quốc phòng và y học như dệt lụa cách điện, lót bao lớp máy bay, bọc dây của các máy phát điện, dệt vải dù, áo chống độc, bao đựng thuốc nổ, làm chỉ khâu khi mổ sẻ Mấy chục năm gần đây khoa học phát triển, ngành công nghiệp hoá học đã sản xuất thành công nhiều loại tơ sợi nhân tạo, tổng hợp tuy một vài loại có ưu điểm hơn hẳn tơ tằm như giai bền, đều đặn hơn ( VD: nylong, vinylong ) nhưng đó chỉ là tính chất thứ yếu, vì dùng các loại tơ đó để dệt các mặt hàng sẽ bị cứng, hút ẩm kém gây cho người mặc có cảm giác bí hơi, vướng víu Rõ ràng các loại tơ sợi nhân tạo tuy có khả năng sản xuất ra số 26
27. lượng lớn, mau chóng thoả mãn nhu cầu may mặc, cũng bóng đẹp nhưng kém hẳn tơ tằm về tính chất cách nhiệt, về sức nhẹ và hút ẩm. Do đó tơ tằm có những ưu điểm đặc biệt mà các loại tơ sợi khác không thể sánh được. 2.2: Yếu tố địa lý. Hàng tơ tằm chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố địa lý như thời tiết, khí hậu, vùng lãnh thổ và thay đổi về màu sắc hoa văn theo sự thay đổi của các yếu tố này. Mùa hè khí hậu nóng, các trang phục bằng chất liệu vải nhẹ, mát, hút ẩm tốt rất được ưa chuộng. Và hàng tơ tằm đáp ứng một cách tốt nhất các nhu cầu đó. Chính vì vậy hàng tơ tằm được tiêu thụ mạnh hơn vào mùa hè. 2.3: Yếu tố văn hoá. Bao gồm thời trang, tính dân tộc, tính tôn giáo Mỗi dân tộc có một gu thẩm mỹ riêng về thời trang, về kiểu dáng, màu sắc, chất liệu vải Điều đó tạo lên những trang phục truyền thống của từng dân tộc: Việt Nam có áo dài kín đáo mềm mại với chất liệu tơ tằm truyền thống, người Nhật có áo kimono hay áo xorong của người Lào Tôn giáo cũng có ảnh hưởng tới sở thích và sự lựa chọn trang phục của người tiêu dùng. Nhìn chung tất cả các yếu tố trên có ảnh hưởng lớn đến cách ăn mặc của mỗi người, từ đó ảnh hưởng đến ngành sản xuất kinh doanh may mặc trong và ngoài nước, đến chất liệu vải cho phù hợp với các loại trang phục đó và tất nhiên không loại trừ chất liệu tơ tằm. Một điển hình là ấn Độ, mặc dù là nước sản xuất tơ lớn thứ hai trên thế giới nhưng với văn hoá và truyền thống mạnh mẽ, nhu cầu may mặc của người dân sử dụng chất liệu tơ tằm rất lớn, chính điều đó đã chi phối thị trường tơ lụa trong nước đồng thời phải nhập khẩu và đến nay ấn Độ trở thành thị trường tiêu thụ tơ lớn nhất thế giới. 2.4: Yếu tố xã hội. Hàng tơ lụa xuất khẩu luôn chú trọng đến yếu tố xã hội và khả năng đáp ứng nhu cầu cho các tâng lớp xã hội với những mức thu nhập khác nhau của từng người dân. Hàng tơ tằm chịu ảnh hưởng lớn bởi thu nhập của người tiêu dùng, thường thì thu nhập càng cao người tiêu dùng có nhu cầu tiêu dùng sản phẩm tơ tằm càng lớn. Trên thực tế, theo Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam, từ khi nền kinh tế nước ta đổi mới, thu nhập của người dân tăng lên làm cho nhu cầu tiêu dùng lụa tơ tằm trong nước tăng lên từ 150.000 m (năm 1990) lên 1.500.000 m (1997). Thị hiếu của người tiêu dùng cũng thường xuyên thay đổi dó đó hàng tơ lụa cũng luôn phải nắm bắt được thị hiếu và dự đoán được những thay đổi để đáp ứng nhu cầu kịp thời nhất. Tơ tằm là nguyên liệu quý có giá trị cao trên thị trường thế giới được dùng để sản xuất ra các loại quần áo, cà vạt Sản phẩm được làm từ lụa tơ tằm rất được ưa chuộng, tuy nhiên vẻ đẹp mềm mại, nhẹ nhàng sang trọng và quý phái của lụa tơ tằm lại đặc biệt thích hợp hơn đối với phụ nữ: có đến 90% sản phẩm quần áo tơ tằm là dành cho phụ nữ 3. Đặc điểm của ngành sản xuất tơ tằm xuất khẩu. Tơ là một sản phẩm có giá trị cao nhưng khối lượng sản xuất được lại thấp, chỉ chiếm khoảng 0,2% tổng nguyên liệu dệt của thế giới. Sản xuất tơ tằm xuất khẩu là một ngành nghề đem lại hiệu quả khá lớn, song hiệu quả đó bắt nguồn từ quá trình trồng dâu nuôi tằm , 27
28. đó là một ngành quan trọng để phát triển kinh tế đất nước bởi những đặc điểm đáng quý như: 3.1: Đặc điểm về sử dụng nhân công. Đây là một ngành thu hút rất nhiều nhân công lao động. Nghề trồng dâu nuôi tằm sử dụng nhiều lao động thủ công, đem lại công ăn việc làm cho các vùng đông dân, lao động dư thừa, kể cả lao động phụ, người già, người tàn tật và trẻ em trong gia đình Hơn nữa, trình độ lao động và sức khoẻ cũng không đòi hỏi quá cao nên nhân công dồi dào. Đây cũng là một nghề thích hợp với lao động nữ. Theo điều tra của Nhật: phụ nữ chiếm trên 60% tổng lao động trong quá trình trồng đâu nuôi tằm. Điều này là rất khả quan bởi các công việc trong việc trồng dâu nuôi tằm bắt đầu từ việc chăm sóc các vườn dâu, hái lá dâu cho đến việc cho tằm ăn, tất cả sẽ trở lên hiệu quả hơn nếu được đảm nhận bởi bàn tay của người phụ nữ. Thậm chí cả công nghiệp ươm tơ, bao gồm cả dệt cũng sẽ hiệu quả hơn rất nhiều nếu có bàn tay khéo léo của chị em. 3.2: Vốn đầu tư thấp và quay vòng vốn nhanh đồng thời cho hiệu quả kinh tế cao. Kén tằm là nguyên liệu đầu vào duy nhất cho sản xuất tơ. Sản xuất kén tằm cần phải có các công cụ chính như: đũi, nong, né, quạt, phòng nuôi tằm, lá dâu cho tằm ăn, trứng giống Cây dâu là một loại cây không kén đất, rất dễ trồng và không đòi hỏi đầu tư chăm sóc quá cao. Còn các dụng cụ chính để nuôi tằm như: đũi, nong, né được làm bằng tre nứa rất dễ kiếm và chi phí cực thấp; nhà cửa để nuôi tằm thì đơn giản Nói chung, vốn đầu tư vào việc sản xuất kén tằm thấp hơn nhiều so với các ngành sản xuất khác. Nghề này phù hợp với tập quán sản xuất nhỏ, phù hợp với vốn đầu tư, kỹ thuật chăm sóc của người nông đân Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới và với nguồn lao động dồi dào trong nông thôn nước ta. Đây là một trong những ngành nghề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công cuộc xoá đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của các vùng nông thôn hiện nay. Không những vậy nó còn góp phần quan trọng trong chủ trương phủ xanh đất trống, đồi trọc của Đảng và Nhà nước trong những năm đầu của thế kỷ 21 này. Với vốn đầu tư thấp và quay vòng vốn nhanh, từ khi có trứng giống cho đến khi tằm kết kén chỉ khoảng 43- 47 ngày. Rõ ràng, sản xuất kén tằm lại đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều cây trồng khác như lúa, ngô Sản xuất tơ cũng vậy, so với các ngành công nghiệp nặng, hoá chất thì vốn đầu tư cho sản xuất tơ thấp hơn nhiều. Máy móc thiết bị không quá vụn vặt, sử dụng máy ươm tự động vốn đầu tư tuy lớn hơn hẳn sử dụng máy ươm cơ khí nhưng vẫn thấp hơn so với nhiều ngành khác và lại cho hiệu quả cao trong thời gian dài. Chính những đặc điểm này đã tạo điều kiện thuận lợi cho một số nước đang phát triển, đặc biệt ở khu vực Châu á, với điều kiện khí hậu thích hợp có thể phát triển ngành này để tận dụng nguồn lao động dồi dào, sử dụng có hiệu quả nguồn vốn ít ỏi trong tay, góp phần giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Tơ lụa với những đặc tính riêng biệt, có giá trị cao, có thể được xuất sang nhiều nước, đóng góp một phần không nhỏ cho ngân sách nhà nước, tăng tích luỹ ngoại tệ, góp phần tích cực vào quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. 3.3: Đặc điểm liên kết. Ngành sản xuất tơ lụa là một ngành nghề tổng hợp giữa trồng trọt và chăn nuôi, giữa nông nghiệp và công nghiệp. Nó đỏi hỏi mối liên hệ chặt chẽ giữa nông nghiệp trồng dâu 28
29. nuôi tằm và công nghiệp sản xuất tơ lụa, gắn bó người dân với nhà công nghiệp, tạo điều kiện phát huy khả năng tiềm tàng của cac vùng nông thôn, công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn. Trồng dâu nuôi tằm cung cấp kén nguyên liệu cho ươm tơ, ươm tơ lại tạo ra tơ tằm làm nguyên liệu cho ngành dệt. Ngành sản xuất tơ lụa muốn phát triển một cách chủ động phải dựa trên sự phát triển của ngành trồng dâu nuôi tằm. Theo điều tra của Nhật, khoảng 57% tổng giá trị của tơ thành phẩm là do người trồng đâu nuôi tằm tạo ra. Quá trình trồng dâu nuôi tằm bao gồm hai giai đoạn có quan hệ mật thiết với nhau là trồng dâu và nuôi tằm. Cây dâu là đối tượng của ngành trồng trọt, tằm là đối tượng của ngành chăn nuôi và đều có quy luật sinh trưởng và phát phát triển riêng đòi hỏi những biện pháp kỹ thuật chăm sóc tác động khác nhau. Giai đoạn trồng dâu cung cấp lá dâu cho giai đoạn nuôi tằm, giai đoạn nuôi tằm kế tiếp giai đoạn trồng dâu và đây là giai đoạn trung gian cung cấp kén tằm cho quá trình ươm tơ. Rõ ràng để tạo ra sản phẩm tơ tằm xuất khẩu phải qua nhiều công đoạn khác nhau, mỗi công đoạn có một mục tiêu phấn đấu riêng, do đó vấn đề là kết hợp các mục tiêu phấn đấu như thế nào để phục vụ cho mục tiêu chung là tạo ra nhiều sản phẩm hàng hoá tơ tằm phục vụ tốt cho yêu cầu của công tác tiêu thụ. Ví dụ như trồng dâu tạo ra năng suất lá cao; nuôi tằm tạo ra năng suất kén cao, chất lượng tốt; từ đó ươm tơ, dệt lụa mới cho ra sản phẩm tơ lụa đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Cũng theo kết quả điều tra của Nhật, trong quá trình từ khi bắt đầu đến khi tao ra sản phẩm hoàn chỉnh là lụa để xuất khẩu có nhiều lao động tham gia vào quá trình này, mỗi thành phần có vai trò khác nhau do đó chiếm phần đóng góp khác nhau vào tổng giá trị của sản phẩm lụa xuất khẩu. Theo đó tỷ lệ thu nhập cho các nhóm tham gia vào quá trình sản xuất và tiêu thụ tơ lụa được phân chia như sau: - 56.8% thuộc về người trồng dâu nuôi tằm. - 6.8% thuộc về người quay tơ. - 9.1% thuộc về người xe tơ. - 10.7% thuộc về người dệt vải. - 16.6% thuộc về hãng kinh doanh. 3.4: Là một ngành sản xuất nhạy cảm với môi trường xung quanh. Chính sự phụ thuộc chặt chẽ của công nghiệp ươm tơ dệt lụa, vào nông nghiệp trồng dâu nuôi tằm đã tạo nên đặc tính này. Bởi trồng dâu nuôi tằm là ngành nhạy cảm với môi trường xung quanh. Ngoài đặc tính phụ thuộc chặt chẽ vào điều kiện tự nhiên của những sinh vật sống thì nghề trồng dâu nuôi tằm yêu cầu môi trường xung quanh vô cùng khắt khe như: phải xa các nhà máy, các lò gạch, thuốc bảo vệ thực vật Đây là hoạt động sản xuất có tính hàng hoá cao, các thành phần tham gia phản ứng khá rõ và nhanh trước các thay đổi về vốn, lao động, thị trường. 3.5: Đặc điểm về tiêu dùng. Sản phẩm tơ tằm xuất đi có tính chất là nguyên liệu cho ngành công nghiệp dệt. Thị trường này ít người mua nhưng là những khách hàng có tầm cỡ lớn và hiểu biết sâu sắc về các vấn đề có liên quan đến sản phẩm, thường có nhu cầu mua với khối lượng lớn. Như vậy, người tiêu dùng cuối cùng của sản phẩm tơ lụa xuất khẩu là các nhà công nghiệp dệt may nước ngoài. 29
30. 4. Sự cần thiết phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa cho xuất khẩu tơ lụa của Việt Nam. Nghề trồng dâu nuôi tằm đã xuất hiện, tồn tại và phát triển trong dân gian Việt Nam từ hàng ngàn năm nay. Không biết từ bao giờ câu tục ngữ “nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng” đã trở thành đúc rút tiềm thức của mọi người nông dân Việt Nam và câu tục ngữ ấy đã mô tả rất cụ thể những nhọc nhằn thương khó của nghề canh cửi tằm tang bằng một hình ảnh rất sinh động “ăn cơm đứng”. Tuy nhiên cái nghề tần tảo và thương khó ấy đã một thời và mãi mãi về sau là khởi nguồn cho những bài thơ, những bài ca, những truyền thuyết về những mối tình vĩ đại và lãng mạn và đồng thời nó cũng làm ra những sản phẩm thật bình dân mà cũng thật là sang trọng quý phái đáp ứng mọi nhu cầu của mọi tầng lớp xã hội. Theo sử sách ghi lại, thì cách đây khoảng 300 năm, tơ lụa Việt Nam đã được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới và thời kỳ phát triển cực thịnh của nghề, diện tích dâu đã lên tới 100 nghìn mẫu Bắc bộ (tương đương 30.000 hecta) và sản phẩm của nghề đã đáp ứng hầu như toàn bộ nhu cầu may mặc của xã hội từ áo the, quần đũi, ái nái khăn thâm của các cô thôn nữ đến gấm vóc lụa là của các bậc vương giả chí tôn Rồi những ảnh hưởng của chiến tranh, sự xuât hiện của sợi tơ nhân tạo đã làm cho nghề canh cửi tằm tang có lúc tưởng chừng như bị loại khỏi những sinh hoạt của cộng đồng loài người Thực tế đối với Việt Nam nghề trồng dâu nuôi tằm là nghề thực sự cần phát triển và có điều kiện thuận lợi để phát triển. Một mặt, đây là nghề thu hút rất nhiêu lao động, mặt khác đất đai chưa khai phá ở các vùng có điều kiện thuận lợi cho sản xuất dâu tằm rất nhiều. Hơn nữa đây là một nghề có suất đầu tư thấp lại thu hồi vốn khá nhanh, đồng thời tạo ra sản phẩm có giá trị xuất khẩu cao, nhu cầu về loại sản phẩm này trên thị trường thế giới lại ngày càng tăng Đó là những lý do để chúng ta có thể khẳng định: phát triển mạnh tơ tằm chính là một trong những biện pháp tốt nhất để giải quyết nguyên liệu cho ngành dệt, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nước nhà. Trong hoàn cảnh kinh tế và điều kiện thiên nhiên của nước ta hiện nay, phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa là thích hợp và cần thiết nhằm tạo thêm nhiều giá trị hàng hoá xuất khẩu cho Việt Nam. 30
31. Chương II Thực trạng hoạt động xuất khẩu ở công ty dâu tằm tơ I - Hà Nội. I. Tổng quan về công ty dâu tằm tơ I. 1.Quá trình thình thành và phát triển của công ty. Cùng với nỗ lực khôi phục nghề trồng dâu nuôi tằm của Đảng và chính phủ trong giai đoạn khôi phục kinh tế đất nước sau chiến tranh, năm 1973, công ty vật tư và thu mua tơ kén I được thành lập, với chức năng nhiệm vụ chính: sản xuất và kinh doanh trứng tằm, kén tằm, tơ lụa. Từ đó đến nay với bao thăng trầm đổi thay trong cơ chế quản lý kinh tế, hoà mình vào sự phát triển chung của kinh tế Việt Nam và thế giới, công ty vẫn khẳng định được chỗ đứng trên thương trường. Quá trình hình thành và phát triển của công ty có thể chia làm hai giai đoạn chính:  Giai đoạn từ năm 1973 đến năm 1985: Đây là giai đoạn công ty trong thời kỳ tập trung bao cấp. Trong giai đoạn này công ty hoạt động sản xuất kinh doanh trong cơ chế quản lý tập trung bao cấp, đầu vào và đầu ra đều do nhà nước chỉ định, công ty chỉ phải lo sản xuất để hoàn thành kế hoạch được giao. Do đó tình hình sản xuất tiêu thụ tương đối ổn định và theo xu thế năm sau cao hơn năm trước về hình thức, bộc lộ rất nhiều hạn chế trong sản xuất kinh doanh.  Giai đoạn từ năm 1986 đến nay: Đây là giai đoạn kinh tế nước ta chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường. Mọi hoạt động trong nền kinh tế đều diễn ra theo quy luật cung- cầu. Các doanh nghiệp phải tự lo đầu vào và đầu ra, tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động sản xuất kinh doanh được nâng lên một cách rõ rệt. Để phù hợp với điều kiện cụ thể của công ty trong cơ chế thị trường, trước yêu cầu nhiệm vụ mới, năm 1993 công ty được đổi tên thành “Công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội” theo quyết định thành lập doanh nghiệp nhà nước số 88NN- TCCB/QĐ ngày 28/1/1993 của bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm (nay là bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn), với số vốn khi thành lập là 6.977.000.000đ (sáu tỷ, chín trăm bảy mươi bảy triệu đồng) và ngành nghề kinh doanh chủ yếu là: +Thu mua nông, lâm, hải sản. +Thương nghiệp bán buôn. +Công nghiệp dệt. Từ năm 1993- 1995, công ty nỗ lực vươn lên tìm vị trí vững chắc trên thương trường. Năm 1995, quyết tâm mở rộng sản xuất của công ty từ giai đoạn trước bắt đầu trở thành hiện thực. Công ty mở rộng hoạt động kinh doanh của mình với ngành nghề bổ xung: 31
32. trồng trọt, chăn nuôi, ươm tơ, kinh doanh vật tư phục vụ ngành dâu tằm, xuất nhập khẩu vật tư, thiết bị, nông sản và sản phẩm tơ tằm phục vụ cho nhiệm vụ kinh doanh của công ty. Với sự mở rộng ngành nghề kinh doanh, trong cơ chế thị trường cạnh tranh khốc liệt, xu hướng toàn cầu hoá khu vực hoá ngày càng tăng, khó khăn thì nhiều mà cơ hội thì ít. Nhìn lại chặng đường đã qua, đánh giá mặt được mặt chưa được công ty nhận thấy: để có thể tiếp tục có được chỗ đứng trên thương trường công ty phải không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, cải tiến chất lượng sản phẩm Điều đó đã thôi thúc công ty vay vốn đầu tư xây dựng nhà máy ươm tơ tự động Yên Lạc và đến tháng 7 năm 2003 nhà máy chính thức đi vào hoạt động. Đây là bước đột phá mới về công nghệ ươm tơ, máy cho năng suất, chất lượng sản phẩm cao, giá bán tốt, đủ sức cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại trên thương trường. Như vậy, sau 30 năm xây dựng và trưởng thành (1973-2003), công ty đã lớn mạnh lên rất nhiều, từ chỗ chỉ có 7 tỷ đồng vốn vào năm 1993 đã lên đến trên 22 tỷ đồng vào năm 2000 và đến năm 2003 số vốn của công ty đã là: trên 67 tỷ đồng. Công ty đã xây dựng được 2 cơ sở ươm tơ, trực tiếp và gián tiếp phục vụ, hỗ trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. Trong đó nhà máy ươm tơ tự động Yên Lạc với trang bị kĩ thuật hiện đại năng suất và chất lượng tơ được nâng lên một cách đáng kể. Đây cũng đồng thời là nhà máy ươm tơ duy nhất ở khu vực phía Bắc sử dụng công nghệ ươm tơ tự động. Tuy nhiên bên cạnh đó, hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty còn nhiều yếu kém. Chỗ đứng của công ty trên thị trường vẫn còn nhỏ bé và bấp bênh. Hi vọng trong thời gian tới với trang thiết bị hiện đại đã được trang bị, cùng với diễn biến sáng sủa của thị trường tiêu thụ tơ lụa, công ty sẽ khắc phục được khó khăn trước mắt, để lớn mạnh đi lên cả về lượng và chất. 2. Chức năng và nhiệm vụ của công ty. Công ty dâu tằm tơ I- Hà Nội, tên giao dịch quốc tế là Sericulture Company No.1, là một doanh nghiệp nhà nước trực thuộc Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam (VISERI, bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn), hoạt động theo luật pháp Việt Nam và điều lệ tổ chức của Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam. Trụ sở của công ty tại phường Ngọc Thuỵ, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Công ty có chức năng nhiệm vụ: sản xuất và kinh doanh các loại tơ, kén tằm, trứng tằm dâu Đó là các sản phẩm có liên quan đến ngành trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa. Cụ thể: công ty Chuyên sản xuất các loại tơ bao gồm: tơ cơ khí, tơ tự động, kèm theo đó là các sản phẩm phụ của quá trình ươm tơ bao gồm: gốc rũ có khí, gốc rũ tự động và một số sản phẩm phụ khác. Thu mua: tơ cơ khí, kén tằm, lụa các loại. Ngoài ra, công ty còn nhập trứng tằm giống (chủ yếu từ Trung Quốc). 32
33. Tổ chức bán ra các loại tơ (kể cả tự sản xuất và thu mua), lụa các loại (phần lớn lượng tơ lụa này được xuất khẩu).Trứng tằm giống nhập về chủ yếu được bán cho các tổ chức cá nhân trồng dâu nuôi tằm quanh khu vực sản xuất của công ty. Như vậy, hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty bao gồm cả hoạt động sản xuất, hoạt động mua vào và hoạt động bán ra, cả trong và ngoài nước Tuy nhiên, nếu xét về doanh thu thu được thì doanh thu thu được từ hoạt động xuất khẩu chiềm phần lớn trong tổng doanh thu. Vì thế có thể nói xuất khẩu tơ lụa các loại là hoạt động kinh doanh chính của công ty. 3. Cơ cấu tổ chức quản lý và cơ cấu tổ chức sản xuất của công ty. 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty. Hoạt động theo cơ chế thị trường, công ty dâu tằm tơ I được quyền chủ động quyết định tổ chức quản lý trong nội bộ để phù hợp với đặc điểm của công ty và hoạt động có hiệu quả. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty được biểu hiện qua sơ đồ sau: Sơ đồ 1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty dâu tằm tơ I Giám đốc công ty GĐ đơn vị Phòng tổ Phòng Phòng kinh Phòng kế GĐ đơn vị trực thuộc chức hành kế hoạch doanh XNK toán tài vụ trực thuộc chính sản xuất XN ươm tơ Nhà máy ươm Mê Linh tơ tự động Yên Lạc (Nguồn: Phòng tổ chức hành chính) Theo sơ đồ bố trí trên, chức năng nhiệm vụ của các phòng ban, bộ phận trực thuộc được phân chia như sau:  Giám đốc công ty và giám đốc các đơn vị trực thuộc: Giám đốc công ty là người quản lý và điều hành cao nhất toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, chịu trách nhiệm trước Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam và trước pháp luật các quyết định của mình. Giám đốc các đơn vị trực thuộc là người quản lý và điều hành cao nhất tại các đơn vị, chịu trách nhiệm trước giám đốc công ty và trước pháp luật các quyết định của mình. Giám đốc công ty và giám đốc các đơn vị trực thuộc chịu trách nhiệm toàn diện trước cơ quan cấp trên, trước pháp luật về: bảo toàn và phát triển vốn sản xuất kinh doanh, thực hiện việc trích nộp ngân sách nhà nước, tổ chức sản xuất kinh doanh có hiệu quả cao, chăm lo giải quyết việc làm và đời sống cán bộ công nhân viên do mình quản lý. 33
34. Nếu giám đốc các đơn vị trực thuộc do năng lực hay cố ý làm trái hoặc thiếu trách nhiệm dẫn đến tình trạng sau: +Lỗ kéo dài 3 năm liền đối với đơn vị khoán giá thành thì giám đốc sẽ bị cách chức hoặc miễn nhiệm. +Không nộp đủ tiền khấu hao khoán sản lượng theo kế hoạch và khoán thu các khoản khác 3 năm thì giám đốc bị cách chức hoặc miễn nhiệm và thanh lý hợp đồng nhận khoán. Hai hình thức trên giám đốc hoàn toàn chịu trách nhiệm về kinh tế bị thua lỗ. Công ty dâu tằm tơ I hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng uỷ, giám đốc công ty cùng phối hợp và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các đoàn thể nhằm động viên mọi thành viên phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.  Xí nghiệp ươm tơ Mê Linh và nhà máy ươm tơ tự động Yên Lạc: Đây là hai thành viên lớn rất quan trọng của công ty. Trách nhiệm và quyền hạn của các đơn vị sản xuất kinh doanh trực thuộc này như sau: Các đơn vị sản xuất kinh doanh thực hiện nghiêm túc nhiệm vụ sản xuất kinh doanh do giám đốc công ty giao cho: các đơn vị chịu sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của giám đốc công ty đồng thời chịu sự hướng dẫn và kiểm tra nghiệp vụ của các phòng chức năng tại văn phòng công ty. Các đơn vị có trách nhiệm thực hiện đầy đủ quy chế của công ty, cụ thể là: + Tiếp nhận và có trách nhiệm quản lý sử dụng phát huy hiệu quả tiền vốn, tài sản, lao động được công ty giao cho. Công ty cho vay vốn để sản xuất tơ, có trách nhiệm trả gốc và lãi suất ngân hàng + Bố trí sắp xếp lao động phù hợp với công tác sản xuất kinh doanh của đơn vị và phải chịu trách nhiệm trước người lao động về việc làm, đời sống, các chế độ, chính sách do nhà nước ban hành. + Chấp hành các nguyên tắc sản xuất kinh doanh, quản lý tài chính, quản lý tài sản và thực hiện các chế độ chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước, bảo vệ nội bộ, quan hệ tốt với địa phương. + Tổ chức thực hiện tốt định mức lao động, các định mức kinh tế kỹ thuật và quy chế của công ty. + Xây dựng mối quan hệ tốt với vùng nguyên liệu kén thông qua dịch vụ cung ứng trứng giống để thu mua kén. +Giao nộp đủ số lượng, đúng chất lượng cho công ty (đối với đơn vị định mức khoán giá thành), đúng kỳ hạn tiền đơn vị nhận khoán theo hợp đồng +Hàng tháng vào ngày 25 phải gửi báo cáo tiến độ sản xuất kinh doanh của các đơn vị hoặc fax về phòng kế hoạch sản xuất của công ty Bên cạnh chức năng như trên các đơn vị có quyền hạn sau: + Được ký hợp đồng lao động thời vụ, hợp đồng lao động không xác định thời gian phải được Giám đốc công ty uỷ quyền. + Được tiếp nhận công nhân vào học nghề nhưng phải báo cáo với công ty + Lập các văn bản đề nghị với Giám đốc công ty và hội đồng giám đốc công ty về: khen thưởng kỷ luật cán bộ công nhân viên tại đơn vị, bổ nhiệm đề bạt cán bộ, bố trí sắp xếp bộ máy sản xuất kinh doanh để công ty làm các thủ tục khi cần thiết; tiếp nhận, cho di chuyển, cho nghỉ chế độ cán bộ công nhân viên từ trung cấp trở xuống; xét bậc nâng lương cho cán bộ công nhân viên hàng năm trong đơn vị báo cáo về hội đồng lương công ty xem xét ra quyết định 34
35. + Được ký hợp đồng mua nghuyên liệu kén, than, điện phục vụ cho sản xuất tại đơn vị + Quản lý hồ sơ cán bộ từ trung cấp trở xuống + Được giao dịch với bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế để thực hiện các chế độ cho cán bộ công nhân viên đơnvị tại địa phương. Chức năng sản xuất chính của hai đơn vị trực thuộc là thu mua kén tằm thông qua quy trình công nghệ ươm tơ để tạo ra các loại tơ phục vụ cho hoạt động kinh doanh xuất khẩu của công ty. Sự khác nhau giữa hai đơn vị này là ở chỗ: sử dụng công nghệ ươm tơ khác nhau vì vậy sản lượng, chất lượng tơ ươm ra cũng khác nhau. Xí nghiệp ươm tơ Mê Linh sử dụng máy ươm cơ khí, hầu hết các thao tác chủ yếu như: tìm mối, rũ gốc, chỉnh mối, tiếp mối, nhặt nhộng đều do công nhân tự làm cho nên mỗi công nhân nói chung chỉ có thể trông coi được 20 mối, làm việc vất vả nhưng năng suất sản xuất vẫn thấp. đối với máy ươm tự động được sử dụng tại nhà máy ươm tơ tự động Yên Lạc, các thao tác nói trên đều do máy thực hiện, không những giảm nhẹ cường độ lao động công nhân nâng cao được năng suất, làm cho khả năng đứng máy tăng lên 60 đến 100 mối/1người, mà còn đảm bảo được chất lượng, hạ giá thành.  Các phòng ban tại văn phòng công ty: Các phòng ban tại văn phòng công ty tham mưu giúp việc cho giám đốc công ty đồng thời trực tiếp thực hiện các công tác nghiệp vụ cụ thể do giám đốc công ty quy định. Trách nhiệm của các phòng chức năng tại văn phòng công ty như sau: Phòng kinh doanh xuất nhập khẩu: - Tổ chức tiếp thị, mở rộng thị trường, mua vào, bán ra trong và ngoài nước - Xây dựng các phương án kinh doanh các mặt hàng, ngành hàng dâu tằm tơ và kinh doanh tổng hợp khác. - Thực thi, trách nhiệm quản lý các thủ tục, các dự án các hợp đồng kinh tế mua bán xuất khẩu và các hợp đồng thuê tài sản đã được giám đốc công ty ký duyệt. - Xây dựng các định mức kinh tế kỹ thuật, định mức chi phí lưu thông cho từng mặt hàng kinh doanh theo luật định Việt Nam và thông lệ quốc tế. - Thực hiện các hợp đồng, đặt hàng với các doanh nghiệp ngoài công ty. Thực hiện các hợp đồng đã ký bán ra trong và ngoài nước, đúng tiến độ, đủ số lượng, đảm bảo chất lượng. - Xây dựng các dự báo chiến lược về thị trường mặt hàng phục vụ cho công tác kế hoạch sản xuất kinh doanh của công ty trước mắt và lâu dài. Phòng kế toán tài vụ: - Tiếp nhận vốn, tài sản đất đai và các nguồn lực khác của nhà nước, Tổng công ty dâu tằm tơ Việt Nam, giao khoán cho các đơn vị trực thuôc công ty. - Tổ chức quản lý sử dụng vốn đúng mục đích, đúng pháp luật và có hiệu qủa cao. - Quản lý thu và chi phí mọi hoạt động sản xuất kinh doanh toàn công ty - Xây dựng kế hoạch tài chính hàng năm và cho các dự án khả thi - Tham gia xây dựng hạch toán giá thành sản phẩm - Thực hiện nghiệp vụ quản lý, kiểm kê đánh giá tài sản chuyển nhượng cho thuê, thanh lý, góp vốn kiên kết hợp tác sản xuất kinh doanh - Quyết toán tài chính công ty 6 tháng đầu năm 35
36. Phòng kế hoạch sản xuất: - Tổng hợp xây dựng kế hoạch hàng năm của công ty - Tham gia xây dựng giá thành sản phẩm, chi phí quản lý, các định mức kinh tế kỹ thuật và các phương án trong sản xuất kinh doanh ở các đơn vị trực thuộc. - Nhận và tổng hợp báo cáo vào ngày 25 hàng tháng, về tiến độ sản xuất kinh doanh các đơn vị trực thuộc báo cáo thống kê, kế hoạch với Tổng công ty và các cơ quan có liên quan. - Cung ứng dịch vụ giống dâu, giống tằm cho vùng nguyên liệu và chuyển giao khoa học kỹ thuật Phòng tổ chức hành chính: - Xây dựng đề án quy hoạch cán bộ lãnh đạo, cán bộ kỹ thuật, công nhân có tay nghề cao phục vụ sản xuất kinh doanh của công ty trước mắt và lâu dài - Làm các thủ tục hành chính để thực hiện luật lao động, chế độ chính sách cho cán bộ công nhân viên công ty - Xây dựng phương án tổ chức bộ máy bố trí sắp xếp sử dụng lao động hàng năm và lâu dài - Quản lý các văn bản đi đến của công ty và kiến nghị, đơn thư khiếu nại của các cá nhân đơn vị đến công ty. Nghiên cứu các giải pháp để giải đáp và giải quyết trình giám đốc công ty để giải quyết - Xây dựng các mối quan hệ trên, dưới trong ngoài và các cơ quan có thẩm quyền liên quan để làm tốt các chức năng tham mưu cho giám đốc. Bên cạnh trách nhiệm như trên các phòng ban chức năng có quyền hạn như sau: - Đề xuất các phương án để thực hiện chức năng tham mưu với giám đốc công ty theo chức năng nhiệm vụ được giao - Đề nghị việc nâng lương, khen thưởng, đề bạt cán bộ, kỷ luật với giám đốc công ty - Có trách nhiệm hướng dẫn và kiểm tra thường xuyên hay đột xuất nghiệp vụ được giao các đơn vị sản xuất kinh doanh trực thuộc. Được quyền lập biên bản để kiến nghị giám đốc công ty xử lý. Nếu trưởng phòng do năng lực hay thiếu trách nhiệm dẫn đến không hoàn thành nhiệm vụ 3 năm liền thì giám đốc công ty đề nghị với hội đồng giám đốc cho miễn nhiệm hoặc cách chức. 3.2: Quy trình công nghệ của các bộ phận sản xuất của công ty. Sợi tơ tằm được kéo ra từ tổ của một loại sâu ăn lá dâu (hay lá sắn), sâu đó là tằm. Tổ tằm được người ta quen gọi là kén. Hiện nay loại tơ phổ biến nhất là ươm từ kén tằm ăn lá dâu. Sợi tơ đơn của mỗi kén rất nhỏ, độ giai bền thấp nên chưa sử dụng được vào ngành dệt hoặc các yêu cầu khác. Ươm tơ là đem lại nhiều sợi tơ đơn trong nhiều kén chập lại với nhau thành sợi tơ mộc (tơ sống) có độ to nhỏ theo yêu cầu của người sử dụng tơ. Nguyên liệu ban đầu đưa vào nhà máy ươm tơ là kén, ngay khi kén được thu mua về phải được sấy khô đến một độ nhất định để đảm bảo nhộng không đục thủng kén có như vậy mới ươm được. Khi kén đưa đi ươm phải qua quá trình công nghệ như sau: 36