Luận văn Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ

60 trang nguyendu 5160

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_hoat_dong_thanh_toan_quoc_te_theo_phuong_thuc_tin_d.doc

Nội dung text: Luận văn Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ

Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Lời cảm ơn Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo TS. Mai Thanh Quế và tập thể cán bộ phòng thanh toán quốc tế tại SGD I - NHĐT&PTVN đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề này. Sinh viên Đỗ Thị Thúy Mai Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 1
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Lời nói đầu Cùng với xu thế mở cửa và hội nhập với nền kinh tế thế giới, hoạt động kinh tế nói chung, hoạt động kinh tế đối ngoại nói riêng ngày càng mở rộng. Sự giao lưu buôn bán hàng hoá giữa các quốc gia khác nhau với khối lượng ngày một lớn đã đòi hỏi qúa trình thị trường hàng hoá xuất nhập khẩu phải nhanh chóng thuận tiện cho các bên. Sau thời gian thực tập tại phòng Thanh toán quốc tế – Sở giao dịch I ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam (SDG I - NHĐT&PTVN), em nhận thấy tín dụng chứng từ là phương thức thanh toán được áp dụng phổ biến nhất hiện nay. Bởi lẽ nó đáp ứng được nhu cầu của hai phía: Người bán hàng đảm bảo nhận tiền, người mua nhận được hàng và có trách nhiệm trả tiền. Đây là phương thức tín dụng quốc tế được áp dụng phổ biến và an toàn nhất hiện nay, đặc biệt là trong thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu. Trong năm qua SGD I - NHĐT&PTVN đã không ngừng đổi mới và nâng cao các nghiệp vụ thanh toán của mình để phục vụ tốt cho khách hàng, đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu của khách hàng. Cùng với chính sách kinh tế đối ngoại ngày càng mở rộng, thông thoáng của Chính phủ, hoạt động xuất nhập khẩu ngày càng phát triển. Do đó, hình thức thanh toán tín dụng chứng từ ngày càng được phát triển và hoàn thiện hơn. Xuất phát từ vấn đề nêu trên, Em muốn đi sâu nghiên cứu đề tài: “Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ” (Nghiên cứu tại SGD I - NHĐT&PTVN) nhằm tìm hiểu thêm về hoạt động thanh toán quốc tế tại SGD I - NHĐT&PTVN. Đồng thời tìm ra giải pháp mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGD I. Ngoài phần mở đầu và kết luận chuyên đề gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về thanh toán quốc tế và tín dụng chứng từ. Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại SGD I - NHĐT&PTVN. Chương 3: Giải pháp mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế tại SGD I - NHĐT&PTVN. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 2
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Chương 1 Tổng quan về thanh toán quốc tế và tín dụng chứng từ 1.1. Những vấn đề cơ bản về thanh toán quốc tế. 1.1.1 Khái niệm: Với sự phát triển của thương mại, nhu cầu trao đổi không chỉ dừng lại ở một số nước mà hoạt động mua bán đã lan rộng ra khắp các nước, các khu vực trên toàn thế giới. Vì vậy, một nghiệp vụ mới ra đời đáp ứng được đòi hỏi đó. Đó là: “ Nghiệp vụ thanh toán quốc tế”. Như vậy,thanh toán quốc tế là việc chi trả cá nghĩa vụ tiền tệ phát sinh trong các quan hệ kinh tế, thương mại, tài chính, tín dụng giữa các tổ chức kinh tế, giữa các hãng, các cá nhân của các quốc gia khác nhau. 1.1.2. Các điều kiện thanh toán quốc tế. Trong quan hệ thanh toán giữa các nước, các vấn đề có liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ mà đôi bên phải đề ra để giải quyết và thực hiện được quy định lại thành những điều kiện gọi là: Điều kiện thanh toán quốc tế. Mặt khác, nghiệp vụ Thanh toán quốc tế là sự vận dụng tổng hợp các điều kiện Thanh toán quốc tế. Những điều kiện này được thể hiện ra trong các điều khoản thanh toán của các hiệp định thương mại, các hiệp định trả tiền giữa các nước, của các hợp đồng mua bán ngoại thương ký kết giữa người mua và người bán. Các điều kiện thanh toán quốc tế bao gồm: Điều kiện tiền tệ, điều kiện về địa điểm, điều kiện về thời gian, điều kiện về phương thức thanh toán. Điều kiện tiền tệ: Trong thanh toán quốc tế các bên phải sử dụng đơn vị tiền tệ nhất định của một nước nào đó. Vì vậy, trong các hiệp định và hợp đồng đều có quy định tiền tệ. Điều kiện này quy định việc sử dụng đồng tiền nào để thanh toán trong hợp đồng ngoại thương và hiệp định ký kết giữa các nước. Đồng thời điều kiện này cũng quy Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 3
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN định cách xử lý khi giá trị đồng tiền đó biến động. Người ta có thể chia thành hai loại tiền sau: - Đồng tiền tính toán (Account Currency): Là loại tiền được dùng để thể hiện giá cả và tính toán tổng giá trị hợp đồng. - Đồng tiền thanh toán (Payment Currency): Là loại tiền để chi trả nợ nần, hợp đồng mua bán ngoại thương. Đồng tiền thanh toán có thể là đồng tiền của nước nhập khẩu, của nước xuất khẩu hoặc có thể là đồng tiền quy định thanh toán của nước thứ 3. Điều kiện về địa điểm thanh toán: - Địa điểm thanh toán được quy định rõ trong hợp đồng ký kết giữa các bên. Địa điểm thanh toán có thể là nước nhập khẩu hoặc nước người xuất khẩu hay có thể là một nước thứ 3. - Tuy nhiên, trong TTQT giữa các nước, bên nào cũng muốn trả tiền tại nước mình, lấy nước mình làm địa điểm thanh toán. Sở dĩ như vậy vì thanh toán tại nước mình thì có nhiều điểm thuận lợi hơn.Ví dụ như có thể đến ngày mới phải chi tiền, đỡ đọng vốn nếu là người nhập khẩu, hoặc có thể thu tiền về nhanh nên luân chuển vốn nhanh nếu là người xuất khẩu, hay có thể tạo điều kiện nâng cao được địa vị của thị trường tiền tệ nước mình trên thế giới - Trong thực tế, việc xác định địa điểm thanh toán là sự so sánh lực lượng giữa hai bên quyết định, đồng thời còn thấy rằng dùng đồng tiền của nước nào thì địa điểm thanh toán là nước ấy. Điều kiền về thời gian thanh toán: Điều kiện thời gian thanh toán có quan hệ chặt chẽ với việc luân chuyển vốn, lợi tức, khả năng có thể tránh được những biến động về tiền tệ thanh toán. Do đó, nó là vấn đề quan trọng và thường xẩy ra tranh chấp giữa các bên trong đàm phán ký kết hợp đồng. Thông thường có 3 cách quy định về thời gian thanh toán: - Trả tiền trước là việc bên nhập khẩu trả cho bên xuất khẩu toàn bộ hay một phần tiền hàng sau khi hai bên ký kết hợp đồng hoặc sau khi bên xuất khẩu chấp nhận đơn đặt hàng của bên nhập khẩu. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 4
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN - Trả tiền ngay là việc người nhập khẩu trả tiền sau khi người xuất khẩu hoàn hành nghĩa vụ giao hàng trên phương tiện vận tải tại nơi quy định hoặc sau khi người nhập khẩu nhận được hàng tại nơi quy định. - Trả tiền sau là việc người nhập khẩu trả tiền cho gnười xuất khẩu sau một khoảng thời gian nhất định kể từ khi giao hàng. Điều kiện về phương thức thanh toán: Đây là điều kiện quan trọng nhất trong hoạt động thanh toán quốc tế. Phương thức thanh toán là cách mà người mua trả tiền và người bán thu tiền về như thế nào. Có nhiều phương thức thanh toán khác nhau. Tuỳ từng điều kiện cụ thể mà người mua và người bán có thể thoả thuận để xác định phương thức thanh toán cho phù hợp. 1.1.3. Vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế của các Ngân hàng thương mại. a. Đối với hoạt động kinh tế đối ngoại (KTĐN). Thanh toán quốc tế là khâu then chốt, cuối cùng để khép kín một chu trình mua bán hàng hoá hoạc trao đổi dịch vụ giữa các tổ chức, cá nhân thuộc các quốc gia khác nhau. Thanh toán quốc tế là cầu nối trong mối quan hệ kinh tế đối ngoại, nếu không có hoạt động thanh toán quốc tế thì không có hoạt động kinh tế đối ngoại. Thanh toán quốc tế thúc đẩy hoạt động kinh tế đối ngoại phát triển. Việc tổ chức Thanh toán quốc tế được tiến hành nhanh chóng, chính xác sẽ làm cho các nhà sản xuất yên tam và đẩy mạnh hoạt động XNK của mình, nhờ đó thúc đẩy hoạt động kinh tế đối ngoại phát triển, đặc biệt là hoạt động ngoại thương. Đồng thời, hoạt động Thanh toán quốc tế góp phần hạn chế rủi ro trong quá trình thực hiện hợp đồng ngoại thương. Trong hoạt động kinh tế đối ngoại, do vị trí địa lý các đối tác xa nhau nên việc tìm hiểu các khả năng tài chính, khả năng thanh toán của người mua gặp nhiều khó khăn. Nếu tổ chức tốt công tác Thanh toán quốc tế thì sẽ giúp cho các nhà kinh doanh hàng hoá XNK hạn chế được rủi ro trong quá trình thực hiện hợp đồng kinh tế đối ngoại, nhờ đó thúc đẩy hoạt động kinh tế đối ngoại phát triển. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 5
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Tóm lại, có thể nói rằng kinh tế đối ngoại có mở rộng được hay không một phần nhờ vào hoạt động thanh toán quốc tế có tốt hay không. Thanh toán quốc tế tốt sẽ đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu, phát triển sản xuất trong nước, khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao chất lượng hàng hoá. b. Đối với hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại. Đối với hoạt động của Ngân hàng, việc hoàn thiện và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế mà nhất là hình thức tín dụng chứng từ có vị trí quan trọng. Nó không chỉ thuần tuý là dịch vụ mà còn được coi là một mặt hoạt động không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại. - Trước hết, hoạt động thanh toán quốc tế giúp Ngân hàng thu hút thêm được khách hàng có nhu cầu giao dịch quốc tế. Trên cơ sở đó, Ngân hàng phát triển thêm quy mô, tăng thêm nguồn thu nhập, tăng khả năng cạnh tranh trong cơ chế thị trường. - Thứ hai, thông qua hoạt động Thanh toán quốc tế, ngân hàng có thể đẩy mạnh hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu cũng như tăng được nguồn vốn huy động tạm thời do quản lý được nguồn vốn nhàn rỗi của các tổ chức, cá nhân có quan hệ Thanh toán quốc tế qua ngân hàng. - Thứ ba, giúp Ngân hàng thu được một nguồn ngoại tệ lớn từ đó Ngân hàng có thể phát triển nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối, bảo lãnh và nghiệp vụ Ngân hàng quốc tế khác. - Thứ tư, hoạt động thanh toán quốc tế giúp Ngân hàng tăng tính thanh khoản thông qua lượng tiền ký quỹ.Mức ký quỹ phụ thuộc vào độ tin cậy, an toàn của từng khách hàng cụ thể. Song xét về tổng thể thì các khoản ký quỹ này phát sinh một cách thường xuyên và ổn định.Vì vậy trong thời gian chờ đợi thanh toán, ngân hàng có thể sử dụng các khoản này để hỗ trợ thanh khoản khi cần thiết, thậm chí có thể sử dụng để kinh doanh,đầu tư ngắn hạn để kiếm lời. - Hơn thế nữa, hoạt động thanh toán quốc tế còn giúp Ngân hàng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng trên cơ sở nâng cao uy tín của Ngân hàng. Có thể nói, trong xu thế ngày nay hoạt động Thanh toán quốc tế có vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động ngân hàng nói riêng và hoạt động KTĐN nói Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 6
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN chung. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trang để có biện pháp thực hiện nghiệp vụ Thanh toán quốc tế có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm phục vụ tốt hơn cho công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam. 1.1.4. Các phương thức thanh toán quốc tế. a. Phương thức chuyển tiền. * Định nghĩa: Phương thức chuyển tiền là phương thức trong đó khách hàng (Người trả tiền) yêu cầu Ngân hàng của mình chuyển một số tiền nhất định cho một người khác (Người hưởng lợi) ở một địa điểm nhất định bằng phương tiện chuyển tiền cho khách hàng theo yêu cầu. * Các bên tham gia - Người yêu cầu chuyển tiền(Remitter): là người yêu cầu ngân hàng thay mình thực hiện chuyển tiền ra nước ngoài. Họ thườg là người nhập khẩu, mắc nợ hoắc có nhu cầu chuyển vốn. - Người thụ hưởng (Beneficicary): là người nhận được số tiền chuyển tới thông qua ngân hàng. Họ thường là gười xuất khẩu, chủ nợ hoặc nói chung là người yêu cầu chuyển tiền chỉ định. - Ngân hàng nhận uỷ nhiệm chuyển tiền (Remitting bank): là ngân hàng phục vụ người chuyển tiền. - Ngân hàng trả tiền (Paying bank):là ngân hàng trực tiếp trả tiền cho người thụ hưởng.Thường là ngân hàng đại lý hay chi nhánh ngân hàng chuyển tiền và ở nước người thụ hưởng. * Quy trình thực hiện Sơ đồ 1: trình tự nghiệp vụ chuyển tiền NH Chuyển tiền (3) NH Đại lý (2) (4) Người chuyển tiền (1) Người hưởng lợi Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 7
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN (1): Giao dịch thương mại. (2): Người mua sau khi nhận hàng tiến hành viết đơn yêu cầu chuyển tiền ( bằng thư hoặc bàng điện)cùng với uỷ nhiệm chi(nếu có tài khoản mở tại ngân hàng) gửi đến ngân hàng phục vụ mình. (3): Ngân hàng chuyển tiền kiểm tra chứng từ nếu thấy hợp lệ thì tiến hành chuyển tiền qua ngân hàng dại lý. (4): Ngân hàng đại lý tiến hành chuyển tiền chongười hưởng lợi. * Trường hợp áp dụng. - Phương thức chuyển tiền được áp dụng trong trường hợp trả tiền hàng hoá xuất khẩu nước ngoài, thường là khi nhận đầy đủ hàng hoá hoặc chứng từ gửi hàng. - Thanh toán hàng hoá trong lĩnh vực thương mại và các chi phí liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hoá, chuyển vốn ra nước ngoài để đầu tư hoặc chi tiêu thương mại, chuyển kiều hối * Các yêu cầu về chuyển tiền. - Muốn chuyển tiền phải có giấy phép của Bộ chủ quản hoặc Bộ Tài chính, hợp đồng mua bán ngoại thương, giấp phép kinh doanh xuất nhập khẩu, bộ chứng từ, UNC ngoại tệ và phí chuyển tiền. - Trong đơn chuyển tiền càn ghi đầy đủ tên, địa chỉ của người hưởng lợi,số tài khoản nếu người hưởng lơi yêu cầu,số ngoại tệ,loại ngoại tệ,ý do chuyển tiền và những yêu cầu khác ,sau đó ký tên và đóng dấu. b. Phương thức nhờ thu. * Định nghĩa: Nhờ thu là phương thức thanh toán trong đó người bán sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng hoặc cung ứng dịch vụ cho khách hàng sẽ uỷ thác cho Ngân hàng của mình thu hộ số tiền từ người mua trên cơ sở chứng từ lập ra. Đây là phương thức thanh toán an toàn hơn so với phương thức chuyển tiền. Tuy nhiên phương thức này có thể mang lại rủi ro cho người bán trong trường hợp người mua có thể đơn phương huỷ hợp đồng. Ngân hàng thu không chịu trách nhiệm trong trường hợp này. Họ chỉ việc chuyển chứng từ thông báo cho người bán Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 8
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN trong trường hợp người mua không trả tiền. Chính vì vậy, phương thức thanh toand này không được sử dụng phổ biến , nó chỉ được áp dụng trong một số trường hợp cụ thể. * Trường hợp áp dụng. Thứ nhất, người bán và người mua tin cậy lẫn nhau hoặc có quan hệ liên doanh với nhau, hoặc giữa công ty mẹ công ty con, hoặc giữa các chi nhánh của cùng một công ty với nhau. Thứ hai, hàng mua bán lần đầu mang tính chất chào hàng. Thứ ba, hàng ứ đọng khó tiêu thụ. * Các bên tham gia gồm 4 bên: - Người nhờ thu là bên giao chỉ thị nhờ thu cho một ngân hàng, thông thường là người xuất khẩu, cung ứng dịch vụ. - Ngân hàng chuyển tiền là ngân hàng mà người nhờ thu đã giao chỉ thị nhờ thu. - Ngân hàng thu là bất kỳ một ngân hàng nào ngoài ngân hàng chuyển tiền thực hiện quá trình nhờ thu. - Người trả tiền là người mà chứng từ xuất trình đòi tiền anh ta,là người nhập khẩu, người sử dụng dịch vụ được cung ứng( người mua). * Các hình thức của phương thức nhờ thu. Theo loại hình người ta có thể chia thành nhờ thu phiếu trơn, và nhờ thu kèm chứng từ. - Nhờ thu phiếu trơn: Đây là phương thức thanh toán trong đó người người bán uỷ thác cho Ngân hàng thu hộ tiền ở người mua căn cứ vào hối phiếu do mình lập ra, còn chứng từ gửi hàng thì gửi thẳng cho cho người mua không qua Ngân hàng. Trình tự tiến hành nghiệp vụ nhờ thu phải trải qua các bước sau: (1): Người bán sau khi gửi hàng và chứng từ gửi hàng cho người mu, họ sẽ lập một hối phiếu đòi tiền người mua và uỷ thác cho ngân hàng của mình đòi tiền hộ bằng chỉ thị nhờ thu. (2): Ngân hàng phục vụ người bán kiểm tra chứng từ, sau đó gửi thư uỷ thác nhờ thu kèm hối phiếu cho ngân hàng đại lý của mình ở nước người mua nhờ thu tiền. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 9
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN (3): Ngân hàng đại lý yêu cầu người mua trả tiền hối phiếu (nếu trả tiền ngay) hoặc chấp nhận trả tiền hối phiếu (nếu mua chịu). (4): Ngân hàng đại lý chuyển tiền thu được cho người bán thông qua ngân hàng chuyển chứng từ. Nếu chỉ là chấp nhận hối phiếu thì ngân hàng giữ hối phiếu hoặc chuyển lại cho người bán. Khi đến hạn thanh toán, ngân hàng sẽ đòi tiền ở người mua và thực hiện việc chuyển tiền như trên. Sơ đồ 2 : Trình tự nhờ thu phiếu trơn. (2) NH Chuyển chứng NH thu & xuất từ (4) trình chứng từ (1) (4) (4) (3) Người bán Người mua Gửi hàng & Chứng từ Phương thức nhờ thu phiếu trơn chỉ áp dụng trong các trường hợp người bán và người mua tin cậy lẫn nhau hoặc là có quan hệ liên doanh với nhau giữa công ty mẹ, công ty con hoặc chi nhánh của nhau. Hoặc trong trường hợp thanh toán về các dịch vụ có liên quan tới xuất khẩu hàng hoá. Phương thức nhờ thu phiếu trơn không áp dụng thanh toán nhiều trong mậu dịch và nó không đảm bảo quyền lợi cho người bán. Đối với người mua, áp dụng phương thức này cũng gặp nhiều bất lợi, vì nếu hối phiếu đến sớm hơn chứng từ, người mua phải trả tiền ngay trong khi không biết việc giao hàng của người bán có đúng hợp đồng hay không. Nhờ thu kèm chứng từ: Đây là phương thức trong đó người bán uỷ thác cho Ngân hàng thu hộ tiền ở người mua không những căn cứ vào hối phiếu mà còn căn cứ và bộ chứng từ gửi hàng kèm theo với điều kiện là nếu người mua trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền hối Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 10
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN phiếu thì Ngân hàng mới trao toàn bộ chứng từ gửi hàng cho người mua để nhận hàng. Sơ đồ 3: Trình tự nhờ thu kèm chứng từ (2) NH Chuyển chứng NH thu & xuất từ (4) trình chứng từ (1) (4) (4) (3) Gửi hàng Người bán Người mua (1): Người bán sau khi gửi hàng cho người mua, lập bộ chứng từ nhờ ngân hàng thu hộ tiền. Bộ chứng từ gồm hối phiếu và các chứng từ gửi hàng kèm theo. (2): Ngân hàng phục vụ người bán uỷ thác cho ngân hàng đai lý của mình ở nước người mua nhờ thu tiền. (3): Ngân hàng đại lý yêu cầu người mua trả tiền. Ngân hàng chỉ trao chứng từ gửi hàng cho người mua nếu người mua trả tiền hoặc chấp nhận hối phiếu. (4): Ngân hàng đại lý chuyển tiền cho nguời bán thông qua ngân hàng chuyển chứng từ. Trong nhờ thu kèm chứng từ, người bàn ngoài việc nhờ thu hộ tiền còn có việc nhờ ngân hàng khống chế chứng từ vận tải đối với người mua. Với cách khống chế này thì quyền lợi người bán được đảm bảo hơn. Tuy nhiên, nó có nhược điểm là người bán không khống khế được việc trả tiền của người mua, người mua có thể kéo dài thời gian tả tiền khi thấy tình hình thị trường bất lợi cho họ hay việc trả tiền tiến hành quá chậm chạp.Mặt khác, Ngân hàng chỉ đóng vai trò là trung gian thu tiền hộ, chứ không có trách nhiệm đến việc trả tiền của người mua. c. Thanh toán biên giới. * Định nghĩa. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 11
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Thanh toán biên giới là hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện tại khu vực biên giới đường bộ các nước. Đặc điểm của thanh toán biên giới. Thanh toán biên giới có những đặc điểm sau: - Đồng tiền sử dụng trong thanh toán biên giới là đồng nội tệ, đồng tiền của nước có chung biên giới và đồng ngoại tệ mạnh. - Phương thức giao dịch được sử lý trực tiếp giữa hai Ngân hàng, không phải sử dụng thanh toán quốc tế qua mạng. - Ngân hàng được phép hoạt động thanh toán biên giới được trực tiếp giao dịch mở tài khoản, thực hiện các nghiệp vụ liên quan với Ngân hàng nước có chung biên giới. Điều kiện của thanh toán biên giới. - Ngân hàng được thực hiện thanh toán biên giới trên cơ sở các điều kiện sau: - Chính phủ, ngân hàng Nhà nước đã cho phép ngân hàng đó thanh toán biên giới với nước bạn. - Đã có hiệp định hoặc văn bản pháp lý được ký kết chính thức giữa ngân hàng đó với ngân hàng nước bạn. - Ngân hàng đó có đủ cán bộ có trình độ cần thiết về chuyên môn, ngoại ngữ và công cụ phương tiện làm việc giao dịch với ngân hàng bạn. d. Tín dụng chứng từ (L/C). Đây là phương thức thanh toán quan trọng và chủ yếu tại Ngân hàng thương mại hiện nay. Tín dụng chứng từ được gọi với nhiều tên khác nhau như: Letter of Credit, Credit, Document Credit. ở Việt Nam ngoài tên là tín dụng chứng từ còn có các tên khác như L/C, thư tín dụng Trước đây, thư tín dụng còn được gọi là tín dụng thương mại nhưng nay thì từ này không còn được dụng nữa mà thông dụng nhất là “ tín dụng chứng từ” vì nó thể hiện đúng nhất ý nghĩa tín dụng kèm chứng từ. Vậy tín dụng chứng từ là gì? Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 12
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN 1.2. Tín dụng chứng từ - Phương thức thanh toán quốc tế chủ yếu và quan trọng của Ngân hàng thương mại. 1.2.1. Định nghĩa: Phương thức tín dụng chứng từ là một sự thoả thuận trong đó một Ngân hàng (Ngân hàng mở thư tín dụng) theo yêu cầu của khách hàng (người yêu cầu mở thư tín dụng) sẽ trả một số tiền nhất định cho một người khác (người hưởng lợi số tiền thư tín dụng) hoặc chấp nhận hối phiếu do người này ký phát trong phạm vi số tiền đó khi người này xuất trình cho Ngân hàng một bộ chứng từ thanh toán phù hợp với những quy định đề ra trong thư tín dụng. 1.2.2. Các bên tham gia. Các bên tham gia vào quá trình thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ gồm 4 bên. Thứ nhất là người yêu cầu mở L/C (Applicant): là người mua, người nhập khẩu hoặc là người mua uỷ thác cho một người khác. Thứ hai là người hưởng lợi (Beneficiary): là người bán, người xuất khẩu. Thứ ba là ngân hàng phát hành (Issuing Bank): là Ngân hàng phát hành L/C, là Ngân hàng phục vụ người mua. Thứ tư là ngân hàng thông báo (Advising Bank): là Ngân hàng ở nước người hưởng lợi. Ngoài ra, trong thực tế vận dụng phương thức tín dụng chứng từ, tuỳ theo từng điều kiện cụ thể còn có sự tham gia của một số ngân hàng khác như: Ngân hàng xác nhận (Congiring Bank), Ngân hàng chỉ định (Nominated Bank), Ngân hàng hoàn trả (Reimbursing Bank) 1.2.3. Quy trình nghiệp vụ thanh toán L/C. Sơ đồ 1. Trình tự nghiệp vụ thanh toán L/C. (3) Ngân hàng phát hành Ngân hàng thông báo (Issing Bank) (6) (Advising Bank) (7) (2) (8) (9) (4) (6) (7) (1) Người yêu cầu mở L/C Người thụ hưởng (5) (Applicant) (Benificiary) Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 13
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN (1) : Trong quá trình thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu, người xuất khẩu và người nhập khẩu ký hợp đồng thương mại với nhau. Nếu người xuất khẩu yêu cầu thanh toán hàng hoá theo phương thức tín dụng chứng từ thì trong hợp đồng thương mại phải có điều khoản thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ. (2) : Người nhập khẩu căn cứ vào hợp đồng thương mại lập đơn xin mở L/C tại Ngân hàng phục vụ mình. (3) : Ngân hàng phát hành sẽ kiểm tra xem đơn mở thư tín dụng đó đã hợp lệ hay chưa. Nếu đáp ứng đủ yêu cầu Ngân hàng sẽ mở L/C và thông báo qua Ngân hàng đại lý của mình ở nước người xuất khẩu về việc mở L/C và chuyển 1 bản gốc cho người xuất khẩu. (4) : Khi nhận được thông báo về việc mở L/C và 1 bản gốc L/C, Ngân hàng thông báo chuyển L/C cho người thụ hưởng. (5) : Người xuất khẩu khi nhận được 1 bản gốc L/C, nếu chấp nhận nội dung L/C thì sẽ tiến hành giao hàng theo đúng quy định đã ký kết trong hợp đồng. Nếu không họ sẽ yêu cầu Ngân hàng chỉnh sửa theo đúng yêu cầu của mình rồi mới tiến hành giao hàng. (6) : Sau khi chuyển giao hàng hoá, người xuất khẩu tiến hành lập bộ chứng từ thanh toán theo quy định của L/C và gửi đến Ngân hàng phát hành thông qua Ngân hàng thông báo để yêu cầu được thanh toán. Ngoài ra, người xuất khẩu cũng có thể xuất trình bộ chứng từ thanh toán cho Ngân hàng được chỉ định thanh toán được xác định trong L/C. (7) : Ngân hàng phát hành kiểm tra bộ chứng từ thanh toán nếu thấy phù hợp với quy định trong L/C thì tiến hành thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán. Nếu Ngân hàng thấy không phù hợp thì sẽ từ chối thanh toán và trả hồ sơ cho người xuất khẩu. (8) : Ngân hàng phát hành giao lại bộ chứng từ thanh toán cho người xuất khẩu và yêu cầu thanh toán. (9) : Người phát hành kiểm tra lại bộ chứng từ và tiến hành hoàn trả tiền cho ngân hàng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 14
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Trên đây là toàn bộ trình tự nghiệp vụ thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ. 1.2.4. Thư tín dụng. a. Khái niệm: Thư tín dụng là một phương tiện rất quan trọng của phương thức tín dụng chứng từ. Nếu không mở thư tín dụng thì phương thức thanh toán này không thể xác lập được và người xuất khẩu sẽ không giao hàng cho người nhập khẩu. Vậy thư tín dụng là gì? Thư tín dụng là một bức thư do Ngân hàng lập ra trên cơ sở yêu cầu của khách hàng, trong đó Ngân hàng cam kết trả tiền cho người hưởng lợi nếu họ xuất trình đầy đủ bộ chứng từ thanh toán phù hợp với nội dung thư tín dụng. b. Vai trò. Thư tín dụng là một văn bản mang tính pháp lý nó là căn cứ pháp lý để Ngân hàng quyết định việc trả tiền, chấp nhận hay chiết khấu hối phiếu, là cơ sở để người mua có trả tiền cho Ngân hàng hay không. Ngoài ra thư tín dụng là một công cụ hiệu quả trong việc cụ thể, chi tiết, hoàn thiện hoá những nội dung mà hợp đồng chưa bàn tới, khắc phục những sai sót, những điều khoản không có lợi trong hợp đồng nếu xét thấy việc huỷ hợp đồng là có lợi. Thư tín dụng có vai trò rất quan trọng như vậy vì tuy được thành lập trên cơ sở hợp đồng mua bán nhưng sau khi được mở nó hoàn toàn độc lập với hợp đồng mua bán.Điều này có nghĩa là khi thanh toán, các ngân hàng chỉ căn cứ vào các bộ chứng từ phù hợp mà thôi. Tính chất độc lập tương đối của thư tín dụng đã chi phối toàn bộ các khâu của quá trình thanh toán, quy định toàn bộ nghĩa vụ của các bên tham gia. Bản thân phương thức tín dụng chứng từ tỏ ra ưu việt hơn so với những phương thức khác, song nó không phải là phương thức đảm bảo tránh được rủi ro cho các bên tham gia, trong đó có Ngân hàng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 15
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN c. Nội dung của thư tín dụng. Thư tín dụng có tính chất quan trọng, nó hình thành trên cơ sở của hợp đồng mua bán, nhưng sau khi được thiết lập nó lại hoàn toàn độc lập với hợp đồng mua bán. Một thư tín dụng có thể có những điều khoản sau: (1) : Số hiệu, địa điểm, và ngày mở L/C. (2) : Tên và địa chỉ của những người có liên quan tới phương thức tín dụng chứng từ. (3) : Số tiền của L/C. Số tiền của L/Cvùa được nghi băng số ,vừa được nghi bằng chữ và phải thống nhất với nhau. Đồng thời, tên của đơn vị tiền tệ phải rõ ràng. (4) : Thời hạn hiệu lực, thời hạn trả tiền và thời hạn giao hàng ghi trong L/C. Thời hạn hiệu lực Thời hạn hiệu lực của L/C là thời hạn mà ngân hàng mở L/C cam kết trả tiền cho người xuất khẩu xuất trình bộ chứng từ trong thời hạn đó và phù hợp với những điều kiện ghi trong L/C.Thời hạn hiệu lựuc L/C bắt đầu tính từ ngày mở L/C đến ngày hết hiệu lực L/C. Thời hạn trả tiền của L/C - Là thời hạn trả tiền ngay hay trả tiền sau. Điều này hoàn toàn phụ thuộc quy định của hợp đồng. Thời hạn trả tiền có thể nằm trong hoặc ngoài thời hạn hiệu lực của L/C. Thời hạn giao hàng. Thời hạn giao hàng được ghi trong L/C và do hợp đồng mua bán quy định.Thời hạn giao hàng có quan hệ chặt chẽ với thời hạn hiệu lực của L/C. (5) : Những nội dung về hàng hoá như: Tên hàng, số lượng, trọng lượng, giá cả, quy cách phẩm chất, bao bì, ký mã hiệu cũng được ghi trong L/C. (6) : Những nội dung về vận tải, giao nhận hàng (FOB, CIF, CFR ), nơi gửi và nơi giao hàng, cách vận chuyển và cách giao hàng. (7) : Những chứng từ mà người xuất khẩu phải xuất trình là một nội dung then chốt của L/C, bởi vì bộ chứng từ quy định trong L/C là một bằng chứng của người xuất khẩu chứng minh rằng mình đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng và Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 16
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN làm đúng những điều quy định của L/C. Do vậy, Ngân hàng phải tiến hành trả tiền cho người xuất khẩu nếu bộ chứng từ phù hợp với những điều quy định trong L/C. (8) : Sự cam kết trả tiền của Ngân hàng mở L/C, đây là nội dung cuối cùng của L/C. Nó ràng buộc trách nhiệm của ngân hàng mở L/C. Ngân hàng cam kết sẽ trả tiền khi người xuất khẩu trình đầy đủ bộ chứng từ hợp lệ. (9) : Những điều khoản đặc biệt khác. (10): Chữ ký của Ngân hàng mở L/C. L/C thực chất là một khế ước dân sự, do vây, người ký nó cũng phải là người có đầy đủ năng lực hành vi, năng lực pháp lý để tham gia và thực hiện quan hệ dân luật. d. Hình thức thư tín dụng (L/C). Có rất nhiều cách phân loại thư tín dụng. Tuỳ theo từng tiêu thức khác nhau người ta có thể phân loại khác nhau.  Theo loại hình người ta có thể chia làm hai loại là L/C có thể huỷ ngang và L/C không huỷ ngang. L/C có thể huỷ ngang. - Đây là loại L/C mà người yêu cầu mở có toàn quyền đề nghị Ngân hàng phát hành sửa đổi, bổ xung hoặc huỷ bỏ nó mà không cần báo trước cho người hưởng lợi biết (Đương nhiên là việc huỷ bỏ phải được thực hiện trước khi L/C thanh toán). - Như vậy, L/C có thể huỷ ngang thuộc loại cam kết không bị ràng buộc trách nhiệm pháp lý. Tuy nhiên, loại thư tín dụng này không đảm bảo được quyền lợi của người bán vì người mua có thể đơn phương huỷ bỏ L/C. Chính vì vậy ngày nay loại L/C này ít được sử dụng trong thương mại quốc tế. L/C không thể huỷ ngang. Đây là loại L/C mà sau khi mở thì mọi việc liên quan đến sửa đổi, bổ xung hoặc huỷ bỏ nó Ngân hàng phát hành chỉ có thể tiến hành trên cơ sở có sự thoả thuận của các bên có liên quan. Vì thế quyền lợi của người bán được đảm bảo. Tuy nhiên, L/C không thể không thể huỷ ngang không có nghĩa không thể huỷ bỏ. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 17
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Trong trường hợp các bên đồng ý huỷ bỏ L/C thì nó được công nhận là không còn giá trị thực hiện. Đây là loại L/C được sử dụng nhiều nhất trong thương mại quốc tế ngày nay.  Theo phương thức sử dụng người ta phân chia L/C thành nhiều loại khác nhau. L/C không huỷ ngang có giá trị trực tiếp. Đây là loại L/C mà chứng từ được yêu cầu xuất trình trực tiếp để thanh toán tại Ngân hàng phát hành. Do vậy, thời hạn hiệu lực sẽ kết thúc tại Ngân hàng phát hành. Trong thư tín dụng này sẽ không thể hiện điều khoản chiết khấu và chỉ định ngân hàng chiết khấu. Mặc dù thư tín dụng không có giá trị chiết khấu và cam kết thanh toán của ngân hàng phát hành chỉ có giá trị duy nhất đối với người hưởng, ngân hàng chuyển chứng từ cũng có thể ứng tiền cho khách hàng nếu chứng từ hoàn toàn hợp lệ.Sau khi nhận được chứng từ hợp lệ,ngân hàng phát hành chuyển trả tiền cho người hưởng theo chỉ dẫn của ngân hàng chuyển chứng từ.Vai trò của ngân hàng chuyển chứng từ là bảo vệ quyền lợi của người hưởng và cũng chính là bảo vệ quyền lợi của chính mình nếu họ đã chiết khấu chứng từ. L/C không huỷ ngang, miễn truy đổi. - Là loại thư tín dụng không thể huỷ ngang mà sau khi thụ hưởng sẽ được hoàn tiền thì Ngân hàng mở không có quyền đòi lại tiền trong bất kỳ tình huống nào. - Khi sử dụng loại thư tín dụng này, người xuất khẩu phải ghi trên hối phiếu “Miễn truy hồi người ký phát” đồng thời thư tín dụng cũng phải ghi như vậy. L/C không huỷ ngang và có xác nhận. Là loại thư tín dụng không thể huỷ ngang được một Ngân hàng khác đảm bảo trả tiền cho người thụ hưởng theo yêu cầu của Ngân hàng mở thư tín dụng đó. Do có hai ngân hàng đứng ra cam kết trả tiền cho người hưởng lợi nên loại thư tín dụng này được coi là rất đảm bảo quyền lợi cho bên bán, và đương nhiên phải thanh toán một khoản phí nhất định đối với ngân hàng xác nhận.Trên thực tế, Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 18
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN nhu cầu thư tín dụng này phụ thuộc nhiều yếu tố song chủ yếu phụ thuộc vào mức độ tín nhiệm và tình hình tài chính của ngân hàng mở thư tín dụng. L/C tuần hoàn. Đây là loại L/C mà sau khi sử dụng xong hoặc đã hết thời hạn hiệu lực lại có giá trị như cũ và được trực tiếp sử dụng sau một thời gian nhất định. Thư tín dụng tuần hoàn được chỉ rõ ngày hết hạn hiệu lực cuối cùng,số lần tuần hoàn và giá trị mỗi lần đó.Đồng thời, cũng phải quyđịnh số dư của hạn nghạch L/C dùng chưa hết lần trước được hay lhông được cộng dồn vào hạn nghạch L/C sử dụng lần kế tiếp. L/C với điều kiện “Đỏ”. Đây là loại L/C mà theo đó người mở L/C cam kết tài trợ cho nhà xuất khẩu ngay sau khi thư tín dụng được mở. Hai bên đối tác phải có quan hệ làm ăn lâu dài và uy tín. Phía nhập khẩu phải là công ty đủ vốn, phía xuất khẩu phải có nguồn hàng hoá, sản xuất nhưng thiếu vốn. Với điều kiện Đỏ, ngân hàng phát hành cam kết ứng một số tiền nhất định( khoảng 30 hoặc 50% trị giá L/C)khi nhận được các chứng từ, thông thường là: hối phiếu của số tiền ứng trước,hoá đơn, cam kết trả nợ hoặc cam kết giao hàng và các chứng từ khác tuỳ theo thoả thuận. L/C dự phòng. Là loại thư tín dụng được phát hành với mục tiêu nhằm trực tiếp bảo vệ quyền lợi cho bên mua. Bên mua yêu cầu bên bán thông qua ngân hàng phục vụ mình mở thư tín dụng dự phòng cho bên mua hưởng.Trong trường hợp bên bán vi phạm hợp đồng thương mại đã ký kết gây thiệt hại cho họ thì ngân hàng mở thư tín dụng dự phòng sẽ thanh toán đền bù những thiệt hại đó. L/C chuyển nhượng. Là loại L/C không thể huỷ ngang mà Ngân hàng trả tiền được phép hoàn trả toàn bộ một phần số tiền của thư tín dụng cho một người hay nhiều người theo lệnh của người hưởng lợi đầu tiên. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 19
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Một thư tín dụng muốn chuyển nhượng được phải có lệnh đặc biệt của ngân hàng mở, trên thư tín dụng phải ghi”có thể chuyển nhượng được”.Lưu ý rằng việc chuyển nhượng chỉ được thực hiệnmột lần cho thư tín dụng đó. L/C giáp lưng. Là loại thư tín dụng được mở trên số tiền của một thư tín dụng khác đã được mở trước.Loai thư tín dụng này thường được sử dụng nhiều lần trong phương thức giao dịch mua bán qua trung gian, chuyển khẩu.Vieeecj vận hành nói chung khá phức tạp,đặc biệt là những điều kiện về thời hạn,về bộ chứng từ L/C đối ứng. Là loại L/C không thể huỷ ngang chỉ bắt đầu có giá trị hiệu lực khi L/C đối ứng với nó đã được mở ra, thường được sử dụng trong phương thức mua bán hàng đổi hàng, ngoài ra không loại trừ khả năng dùng trong phương thức gia công.Tuy nhiên việc sử dụng trong gia công có nhiều phức tạp. 1.2.5. Ưu nhược điểm của phương thức tín dụng chứng từ. a. Ưu điểm. Đối với người mua. Phương thức thanh toán L/C giúp người mua có thể mở rộng nguồn cung cấp hàng hoá cho mình mà không phải tốn thời gian, công sức trong việc tìm đối tác uy tín và tin cậy. Bởi lẽ, hầu hết các giấy tờ chứng từ đều được Ngân hàng đối tác kiểm tra và chịu trách nhiệm hoàn toàn về sai sót này. Người mua được đảm bảo về mặt tài chính rằng bên bán giao hàng thì mới phải trả tiền hàng. Ngoài ra, các khoản ký quỹ mở L/C cũng được hưởng lãi theo quy định. Đối với người bán. Người bán hoàn toàn được đảm bảo thanh toán với bộ chứng từ hợp lệ. Việc thanh toán không phụ thuộc vào nhà nhập khẩu. Người bán sau khi giao hàng tiến hành lập bộ chứng từ phù hợp với các điều khoản của L/C sẽ được thanh toán bất kể trường hợp người mua không có khả năng thanh toán. Do vậy, nhà xuất khẩu sẽ thu hồi vốn nhanh chóng, không bị ứ đọng vốn trong thời gian thanh toán. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 20
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Đối với Ngân hàng phát hành. Thực hiện nghĩa vụ thanh toán này, Ngân hàng thu được các khoản phí thủ tục, ngoài ra, Ngân hàng còn thu hút được một khoản tiền khá lớn (Khi có ky quỹ). Khi thực hiện nghiệp vụ này, Ngân hàng còn thực hiện được một số nghiệp vụ khác như cho vay xuất khẩu, bảo lãnh, xác nhận, mua bán ngoại tệ Hơn nữa, thông qua nghiệp vụ này uy tín và vai trò của Ngân hàng trên thị trương tài chính quốc tế được củng cố và mở rộng. b. Nhược điểm. Có thể nói, thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ là hình thức thanh toán an toàn và phổ biến nhất trong thương mại quốc tế hiện nay. Hình thức này có nhiều ưu việt hơn hẳn các hình thức thanh toán quốc tế khác. Tuy nhiên, nó cũng không tránh khỏi những nhược điểm. - Nhược điểm lớn nhất của hình thức thanh toán này là quy trình thanh toán rất tỷ mỷ, máy móc, các bên tiến hành đều rất thận trọng trong khâu lập và kiểm tra chứng từ. Chỉ cần có một sai sót nhỏ trong việc lập và kiểm tra chứng từ cũng là nguyên nhân để từ chối thanh toán. Đối với Ngân hàng phát hành, sai sót trong việc kiểm tra chứng từ cũng dẫn đến hậu quả rất lớn. - Với các phương thức thanh toán quốc tế đề cập ở trên, việc lựa chọn phương thức nào trong hoạt động thanh toán quốc tế cũng là một vấn đề hết sức quan trọng đối với các Ngân hàng thương mại. Hiện nay, các Ngân hàng thương mại Việt Nam thực hiện hầu hết các hình thức nêu trên. Tuy nhiên, xuất phát từ thực tế khách quan cũng như ưu nhược điểm của từng phương thức mà phương thức thanh toán theo tín dụng chứng từ hiện là phương thức thanh toán phổ biến tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam.  Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 21
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Chương 2 Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN 2.1. Giới thiệu chung về SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN 2.1.1. Sơ lược về lịch sử hình thành và phát triển của SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam ( NHĐT&PTVN ) là một trong bốn ngân hàng quốc doanh lớn nhất Việt Nam với 100 chi nhánh tại các tỉnh thành phố, gần 5000 cán bộ, quan hệ đại lý với hơn 500 ngân hàng trong và ngoài nước, cùng với 45 năm hình thành và phát triển, Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế nói chung và sự lớn mạnh của hệ thống ngân hàng VN nói riêng. Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam với tư cách là một NHTM của Nhà nước được thành lập để thực hiện chức năng nhiệm vụ Nhà nước giao. Vì vậy cùng với sự phát triển của nền kinh tế, Ngân hàng đã có những bước thay đổi có tính chất lịch sử nhằm đáp ứng được những nhiệm vụ mới đề ra. Ngày 26/4/1957, theo quyết định số 177- TTg của Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam trực thuộc Bộ Tài Chính được thành lập với nhiệm vụ chính là cấp phát vốn xây dựng đầu tư cơ bản theo kế hoạch Nhà nước. Năm 1981, với mục đích nâng cao hiệu quả kinh tế trong quản lý vốn xây dựng đầu tư cơ bản, Chính phủ ra quyết định 259- CP chuyển Ngân hàng Kiến thiết trực thuộc Bộ Tài Chính sang trực thuộc Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Đầu tư và Xây dựng Việt Nam được thành lập. Nhiệm vụ của Ngân hàng là cho vay vốn đầu tư cho các công trình XDCB không do NSNN cấp và cho vay vốn lưu động đối với các tổ chức kinh doanh trong lĩnh vực XDCB, bên cạnh hoạt động cho vay từ nguồn vốn do Ngân sách cấp. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 22
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Năm 1990 cùng với quá trình đổi mới của nền kinh tế đất nước, Ngân hàng đổi mới theo mô hình đa năn và chính thức lấy tên là Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam ( BIDV ) với chức năng nhiệm vụ sau: - Huy động vốn trung dài hạn để cho vay dự án đầu tư phát triển. - Nhận vốn ngân sách cấp để cho vay các dự án thuộc chỉ tiêu kế hoạch Nhà nước. - Kinh doanh lĩnh vực tiền tệ tín dụng, dịch vụ ngân hàng chủ yếu trong lĩnh vực xây lắp phục vụ đầu tư phát triển. Từ năm 1995 hoạt động cấp phát vốn đầu tư xây dựng được giao hoàn toàn cho Tổng Cục đầu tư bên cạnh nghiệp vụ cho vay đầu tư XDCB theo kế hoạch Nhà Nướcl Ngày 28/3/1996 theo quyết định 186- TTg cho phép Ngân hàng hoạt động như một doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ. Quyết định này chính thức đưa NHĐT&PT chính thức trở thành một bộ phận trong hệ thống NHTM, tạo điều kiện cho Ngân hàng đa dạng hoá sản phẩm, dịch vụ cũng như các hình thức huy động vốn để đa dạng hoá sản phẩm, dịch vụ cũng như các hình thức huy động vốn để tăng khả năng cạnh tranh, củng cố vị thế của mình trên thị trường góp phần tăng trưởng kinh tế và ổn định kinh tế vĩ mô. Đến nay, sau 45 năm xây dựng và trưởng thành gắn liền với các giai đoạn lịch sử của đất nước, NHĐT&PTVN trở thành Ngân hàng có uy tín lớn trong nước và quốc tế, ngày càng khẳng định vị thế một trong bố NHTM chủ chốt của nền kinh tế, góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của nền kinh tế cũng như sự phát triển và thành đạt của các doanh nghiệp VN nói riêng. SGD I là đại diện pháp nhân của NHĐT&PTVN , hạch toán nội bộ trong hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển, trụ sở đặt tại tầng 1 và tầng 2 toà nhà số 53 phố Quang Trung, Hà Nội. Sở giao dịch I được thành lập theo thông báo 572 TCBB/ĐT ngày 26/12/1990 của vụ tổ chức cán bộ Ngân hàng Nhà nước về tổ chức bộ máy Ngân hàng ĐT & PT và theo quyết định349 QĐ/NH5 ngày 16/10/1997 của thống đốc Ngân hàng Nhà nước về điều lệ phê chuẩn tổ chức hoạt động của NHĐT&PTVN. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 23
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Các chức năng chủ yếu của Sở giao dịch I: SGD I được huy động vốn trung và dài hạn , ngắn hạn bằng VNĐ và ngoại tệ từ nguồn trong và ngoài nước dưới các hình thức chủ yếu sau: - Nhận tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi không kỳ hạn, có kỳ hạn, tiền gửi thanh toán của tất cả các tổ chức, dân cư. - Phát hành các chứng chỉ tiền gửi, tín phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu dưới tên Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam và các loại giấy tờ có giá khác. - Vay vốn của các Tổ chức tín dụng trên các thị trường. Các nghiệp vụ tín dụng và các nghiệp vụ ngân hàng chủ yếu Sở giao dịch I thực hiện là: - Cho vay ngắn trung dài hạn theo cơ chế tín dụng hiện hành. - Chiết khấu các hình thức có giá. - Các nghiệp vụ bảo lãnh. - Trực tiếp thực hiện hoặc làm đại lý cho thuê tài chính theo sự uỷ nhiệm của Tổng giám đốc hoặc Công ty cho thuê Tài chính Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. - Mua bán, chuyển đổi ngoại tệ và các dịch vụ ngoại hối. - Dịch vụ thanh toán trong và ngoài nước. - Tham gia đấu thầu mua trái phiếu, tín phiếu chính phủ, trái phiếu Ngân hàng Nhà nước tổ chức khi được Giám đốc cho phép. - Dịch vụ tư vấn cho khách hàng. SGD I là nơi thử nghiệm đầu tiên cho những cơ chế chính sách, dịch vụ mới của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt nam. Từ khi thành lập SGD không ngừng phát triển góp phần không nhỏ vào sự thành công cũng như mở rộng uy tín về hệ thống ngân hàng. 2.1.2.Mô hình hoạt động kinh doanh của SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN. Về cơ cấu tổ chức, hiện nay SGDI có trụ sở chính tại 53 Quang Trung – Quận Hai Bà Trưng-HN. Có 14 phòng ban với hơn 200 cán bộ công nhân viên và 14 đơn vị trực thuộc. Ban giám đốc gồm giám đốc và 3 phó giám đốc. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 24
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Sơ đồ cơ cấu tổ chức SGDI – NHĐT&PT Việt Nam: Ban giám đốc Nguồn vốn kinh doanh Quản trị Khách hàng Kiểm soát nội bộ Phòng giao dịch 1 Tổ chức Cán bộ Phòng giao dịch Phòng 2 ban Thanh toán thuộc quốc tế Chi Phòng giao dịch nhánh trụ sở 3 chính trực Tín dụng 1 thuộc Phòng giao dịch Tín dụng 2 trung tâm Tràng Tiền Plaza Thông tin Chi nhánh Gia điện toán Lâm Tài chính kế toán Giao dịch Ngân quỹ Thẩm định QLTD Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 25
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN 2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh năm 2003 của SGDI-Ngân hàng ĐT&PT VN. Năm 2002 là một năm có nhiều biến động đối với nền kinh tế toàn cầu nói chung và nền kinh tế đất nước nói riêng.Trước tình hình đó, NHĐT&PTVN đã có định hướng hoạt động phát triển cho toàn ngành như tích cực cơ cấu lại tài sản Nợ – Có theo hướng bền vững, xử lý nợ quá hạn tồn đọng, chú trọng phát triển dịch vụ Ngân hàng và huy động vốn Với tinh thần nỗ lực phấn đấu theo định hướng của ngành , năm 2002, SGD đã đạt được những kết quả chính sau: a.Hoạt động nguồn vốn-Huy động vốn. Công tác nguồn vốn đã trở thành một công cụ điều hành quan trọng giúp ban giám đốc quản lí sử dụng nguồn vốn hợp lí, hiệu quả, tiết kiệm, đảm bảo an toàn, sinh lợi. Bước đầu thực hiện việc kinh doanh tiền tệ nhằm tăng thêm thu nhập cho Ngân Hàng. Tổng nguồn vốn huy động cuối năm 2001 đạt 3.193.859 triệu đồng, trong đó tiền gửi khách hàng và phát hành kì phiếu, trái phiếu đạt 1.007.182 triệu, chiếm 21% nguồn vốn của SGD. Năm 2002, nhờ có chính sách huy động vốn tương đối nhạy bén, linh hoạt tổng nguồn vốn huy động của sở đạt 5.339.022 triệu, tăng 67.2% so với năm 2001, Trong đó, tiền gửi tiết kiệm của dân cư chiếm 35.6%. Trong năm, cùng với toàn hệ thống, Sở Giao Dịch đã thực hiện phát hành trái phiếu đợt 3 năm 2002 theo chỉ định của NHĐT&PTVN với tổng số huy động được gần 397 tỉ đồng (USD là 93%) chiếm gần 30% số trái phiếu huy động đợt 3 của toàn nghành, đưa số dư huy động trái phiếu đạt hơn 1265 tỉ VND (bao gồm cả ngoại tệ qui đổi), tăng 5.2% so với đầu năm, cải thiện cơ cấu kì hạn của nguồn vốn huy động. Đến 31/12/2003, nguồn vốn huy động là 6.650.856 triệu, tăng 24.6% so với năm 2002, trong đó huy động vốn dân cư tăng 17.8%, tiền gửi khách hàng tăng 31.5% giữ vững được thị phần huy động vốn của sở, góp phần tạo một nền vốn tương đối ổn định cho hoạt động Ngân Hàng . Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 26
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN b. Hoạt động tín dụng Trên cơ sở nguồn huy động vốn như trên Sở cũng đã thực hiện hàng loạt danh mục đầu tư, cho vay theo đúng tính chất của một Ngân hàng hiện đại, đáp ứng phần nào nhu cầu vốn, của các doanh nghiệp, của nền kinh tế. Ví dụ tín dụng ngắn, trung, dài hạn, cho vay theo kế hoạch Nhà nước, cho vay uỷ thác, làm trung gian giải ngân vốn ODA, FDI, cho vay đồng tài trợ. Tình hình tín dụng của Sở giao dịch I (Đơn vị: tỷ đồng) Năm Năm 2002 Năm 2003 Chỉ tiêu 2001 Dư nợ (%) Dư nợ (%) 1.Cho vay NH 565 939 374 166 1.310 371 140 2.Cho vay T-DH 547 726 179 133 1.813 1.087 250 3.Cho vay KHNN 2.147 2.491 344 116 1.027 -1.464 41 4.Cho vay uỷ thác ODA 409 357 -48 87 388 31 109 5.Cho vay TCTD khác 10 43 33 430 381 338 888 6.Cho vay đồng tài trợ 381 342 41 90 305 -37 89 Tổng 4.059 4.897 838 121 5.224 327 107 ( Nguồn: Phòng Nguồn vốn kinh doanh, SGDI-NHĐT&PTVN) Với nguồn vốn huy động được tăng đều qua các năm. Sở giao dịch cũng đã thực hiện tốt công tác sử dụng và quản lý vốn, đặc biệt là trong hoạt động tín dụng. Tính đến 31/12/2003, dư nợ tín dụng là 5224 tỷ, tăng 7% so với 31/12/2002 tương đương với 327 tỷ đồng. Trong tổng số dư nợ đó thì lượng nội tệ đạt 2.677 tỷ đồng chiếm 51.25% tổng dư nợ cho vay. Dư nợ bằng ngoại tệ (đổi sang VND) là 2547 tỷ VND chiếm 48,75% tổng số dư nợ cho vay. + Tín dụng ngắn hạn: đều tăng nhanh qua các năm, nhất là nội tệ. Doanh số cho vay trong năm 2003 là 1310 tỷ. Trong năm ngân hàng đặc biệt chú trọng đến công tác Marketing, phục vụ tốt khách hàng sẵn có, mở rộng tìm kiếm khách hàng mới, chú trọng các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Đến 31/12/2003 dư nợ tín dụng ngắn hạn ngoài quốc doanh đạt 117 tỷ VND. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng thực hiện chính sách khách hàng trên cơ sở các chỉ tiêu phân loại đánh giá khách Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 27
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN hàng, xây dựng và thực hiện cho vay theo hợp đồng khung, hợp đồng hạn mức tín dụng thường xuyên cả bằng VND và ngoại tệ đối với các tổng công ty, các khách hàng có quan hệ thường xuyên, giảm thiểu hồ sơ thủ tục vay vốn nhưng vẫn bảo đảm an toàn tín dụng, áp dụng nhiều hình thức cho vay linh hoạt, cải tiến và nâng cao chất lượng giao dịch. Kết quả là có nhiều khách hàng có doanh số và dư nợ thường xuyên lớn như: PETROLIMEX, công ty dệt Hà Nội, công ty FPT, LILAMA, tổng công ty cơ khí xây dựng + Tín dụng trung và dài hạn thương mại: Xác định đây là hoạt động chủ yếu của Sở giao dịch khi tín dụng KHNN giảm dần, ngay từ đầu năm 2003, Sở giao dịch đã triển khai tích cực công tác tín dụng đầu tư, chủ động tìm kiếm các dự án khả thi, tiếp xúc và làm việc với các doanh nghiệp nhanh chóng làm hoàn thiện hồ sơ để có thể ký hợp đồng tín dụng. Doanh số cho vay trong năm 2003 đạt gần 2000 tỷ VND, trong đó doanh số cho vay bằng VND đạt gần gấp 3 lần và doanh số cho vay ngoại tệ đạt gần gấp 4 lần doanh số cho vay trong năm 2002 đưa số dư tín dụng trung và dài hạn thương mại chiếm gần 42% tổng dư nợ. Các dự án lớn như: nhà máy xi măng CHINFON Hải Phòng, tổng công ty Sông Đà +Tín dụng kế hoạch nhà nước: Ta thấy rằng tín dụng kế hoạch nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số tín dụng mà ngân hàng cung cấp cho thị trường, nó chiếm đến hơn 50 % vào các năm 2001,2002 nhưng sang năm 2003 thì dư nợ tín dụng đối với kế hoạch nhà nước chỉ còn 1027 tỷ VND giảm 1464 tỷ VND hay giảm 59% so với năm 2002 và chiếm 20%. + Phần tín dụng với các tổ chức tín dụng khác cũng tăng một cách đáng kể. Năm 2001 đạt 10 tỷ VND chiếm 0,25% trong tổng tín dụng sang năm 2002 dư nợ này tăng lên 43 tỷ VND tốc độ tăng đến 330 % chiếm 0,88%, sang năm 2003 dư nợ đạt 381 tỷ VND tăng 788% chiếm 7,3%. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 28
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN + Với các khoản cho vay đồng tài trợ ta thấy: doanh số giảm liên tục qua các năm. Cụ thể năm 2001 đạt 381 tỷ VND, sang năm 2002 chỉ còn 342 tỷ VND giảm 10%, sang năm 2003 đạt 305 tỷ VND giảm 11% so với năm 2002 c. Hoạt động Thanh toán quốc tế . Năm 2003, SGDI tiếp tục mở rộng các nghiệp vụ Thanh toán quốc tế. Cuối năm 2003 ngân hàng đã có quan hệ đại lý và thanh toán với hơn 690 ngân hàng và chi nhánh ngân hàng ở nước ngoài.Tuy nhiên, hoạt động thanh toán XNK năm 2003 lại có chiều hướng giảm so với năm 2002. Bảng 3: Doanh số Thanh toán xuất nhập khẩu của SGDI: Số phát sinh tăng Năm2001 Năm 2002 Năm 2003 Nội dung Doanh số Doanh số Doanh số Sốmón Số món Số món ( 1000 USD) ( 1000 USD) (1000USD) I. L/Cnhập khẩu 850 165,000 1.200 290,000 750 123,000 II. L/C xuất khẩu 550 35,000 800 75,000 700 ,47,500 Doanh số Thanh toán quốc tế 550,000 680,000 650,000 Doanh số XNK 360,000 400,000 450,000 Nguồn: Báo cáo thường niên năm 2001,2002,2003 của SGDI – NHĐT&PTVN Về nhập khẩu, năm vừa qua ngân hàng đã mở được 750 L/C trị giá 123 triệu USD,giảm 57% so với năm 2002. Về xuất khẩu, ngân hàng đã gửi chứng từ đòi tiền và thanh toán được 700 món, trị giá 47,5 triệu USD, giảm 36% so với năm 2002. Về hình thức nhờ thu, ngân hàng đã thu 230 món, trị giá 6,2 triệu USD, giảm 72% so với năm 2002. Như vậy, trong năm 2001, doanh số Thanh toán Quốc tế Sở đã đạt được 550triệu USD, tăng 18%. Năm 2002, doanh số đó đã tăng 23%, tức là đạt được 680 triệu USD.Bước sang năm 2003 doanh số Thanh toán quốc tế chỉ đạt 650 triệu USD, giảm 4,4% so với năm 2002, nhưng doanh số XNK lại tăng 12,5% so với năm 2002. Năm 2003, tỷ giá giữa đồng USD, đồng EURO và đồng VN không ngừng tăng trong khi giá xuất khẩu của nhiều mặt hàng giảm mạnh như cà phê,gạo và các mặt Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 29
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN hàng nông sản khác làm cho xuất khẩu chậm. Bên cạnh đó, bài học Mỹ kiện Việt Nam bán phá giá cá Basa và Tôm đông lạnh cộng với việc các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trươc thách thức và sức ép cạnh tranh với hàng hoá ngoại nhập gây tâm lý cho nhiều doanh nghiệp không muốn bán ngoại tệ cho ngân hàng làm cho nguồn ngoại tệ vốn đã khan hiếm từ năm 2002 thì sang năm 2003 lại càng khó khăn hơn.Thấu hiểu những khó khăn của doanh nghiệp cũng là khó khăn của ngân hàng nhất là trong Thanh toán quốc tế nên SGD đã tìm nhiều biện pháp khắc phụcnhằm cung ứng đủ lượng ngoại tệ cần thiết cho doanh nghiệp thanh toán nhập khẩu.Do đó phần lớn các nhu cầu về ngoại tệ trong năm đều được đáp ứng đầy đủ, không để xảy ra tình trạng thanh toán chậm. Kết quả trong năm qua, doanh số XNK của SGD đã tăng từ 400 Triệu USD năm 2002 lên 450 Triệu USD (tăng 12.5%). Có được kết quả khả quan như vậy là nhờ có sự cố gắng của toàn thể cán bộ nhân viên và ban Giám đốc SGD.Bên cạnh đó,SGD đã phát hành nghiệp vụ thu đổi ngoại tệ(kể cả nhân dân tệ)và tổ chức thanh toán mậu biên nhằm đảm bảo thuận lợi cho khách hàng có qua hệ với Trung Quốc. 2.1.4. Hoạt động của phòng Thanh toán quốc tế. Cùng xu thế phát triển mạnh hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp, đầu năm 1999 phòng Thanh toán Quốc tế trước đây trực thuộc Trung Ương đã tách ra thành trực thuộc SGD I. Bước đầu phòng đã gặp rất nhiều khó khăn do trình độ và kinh nghiệm còn hạn chế, máy móc thiết bị lạc hậu, thêm vào đó, bản thân các doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu cũng chưa có những cán bộ am hiểu về Thanh toán Quốc tế cũng như ưu nhược điểm của từng phương thức thanh toán này. Vì vậy, để hoạt động Thanh toán quốc tế của ngân hàng diễn ra một cách an toàn, hiệu quả và tuân thủ những quy định của pháp luật về Thanh toán quốc tế, bản thân SGD đã tự xác định hoạt động Thanh toán quốc tế phải phù hợp với thông lệ về thanh toán do phòng thương mại quốc tế(ICC) ban hành như UCP500, URR525, URC522 cùng các quy định của pháp luật, Chính phủ, NHNN Việt Nam và các hiệp định, thoả thuận quốc tế mà tổng giám đốc NHĐT&PTVN đã ký kết. Tuy nhiên, do hoạt động trên địa bàn Hà Nội, một địa bàn đầy khó khăn phức tạp với sự tồn tại của nhiều ngân hàng thương mại trong và ngoài nước nên Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 30
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN hoạt động Thanh toán quốc tế của SGD vấp phải sức ép cạnh tranh rất lớn. Song với quan điểm cho rằng cạnh tranh là động lực của sự phát triển nên trong quá trình hoạt động ban lãnh đạo Ngân hàng đã chỉ đạo sát sao mọi nghiệp vụ ngân hàng, một mặt không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng như tư vấn miễn phí cho khách hàng khi mở L/C, giảm thiểu các thủ tục không cần thiết gây phiền hà cho khách hàng khi thực hiện các dịch vụ Thanh toán Quốc tế, mặt khác Ngân hàng còn không ngừng nâng cao trình độ cho cán bộ thông qua các lớp bồi dưỡng ngắn , dài hạn về ngoại ngữ, nghiệp vụ Thanh toán Quốc tế, tăng số lượng cán bộ của phòng lên 13 người để xử lý công việc được nhanh hơn, không ngừng đầu tư phát triển hệ thống Thanh toán Điện tử, củng cố và mở rộng các quan hệ đại lý với các Ngân hàng nước ngoại trong khu vực và trên Thế giới. Do đó, hoạt đông Thanh toán quốc tế dần được củng cố và hoàn thiện. Nhiệm vụ chính của phòng là thực hiện các hoạt động thanh toán Quốc tế và thực hiện Bảo lãnh nước ngoài. Trong đó hoạt động thanh toán theo phương thức Tín dụng chứng từ vẫn chiếm ưu thế hơn so với nhưng phương thức khác. Có thể nói,tuy hoạt động chưa lâu nhưng với tinh thần phục vụ hết mình cho khác hàng nên phòng Thanh toán quốc tế –SGDI NHĐT&PTVN rất được khác hàng tín nhiệm.Hàng năm đội ngũ cán bộ của phòng đã đóng góp một phần không nhỏ vào thành quả chung của toàn SGD. 2.2. Thực trạng thanh toán tín dụng chứng từ tại SGDI-NHĐT & PTVN. Năm 2003, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng. Tốc độ tăng trưởng GDP đạt khoảng 7,24%, kim ngạch xuất khẩu đạt trên 17 tỷ, tăng 12% so với năm 2002. Nhập khẩu đạt trên 20 tỷ đồng, tăng 20,1% so với năm 2002. Cùng với sự phát triển nền kinh tế đất nước, trong những năm qua , SGDI đã không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng nghiệp vụ thanh toán, đặc biệt là nghiệp vụ thanh toán L/C để phục vụ tốt cho khách hàng của mình, đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng hoá XNK qua SGD, từ đó ngân hàng đã thu dược nhiều kết quả đáng khích lệ. 2.2.1. Thực trạng thanh toán hàng nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 31
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ cho hàng hoá nhập khẩu tại SGDI_NHĐT&PTVN không những đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đem lại lợi nhuận cho Ngân hàng mà còn góp phần nâng cao uy tín của hệ thống NHĐT&PT Việt Nam. Thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ đang là một hoạt động chủ yếu của phòng thanh toán quốc tế Chi nhánh NHNN & PTNT Hà Nội.Bởi lẽ: - Trước hết, phương thức tín dụng chứng từ là phương thức Thanh toán quốc tế phổ biến và an toàn nhất trong điều kiện hiện nay. - Thứ hai, hầu hết khách hàng có giao dịch thanh toán với SGD chỉ chuyên kinh doanh hàng nhập khẩu. - Thứ ba, do đặc điểm kinh tế – xã hội Việt Nam hiện nay đã có những bước phát triển mới, giao lưu thương mại quốc tế đã tăng lên nhiều lần. Hoạt động thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI được diễn ra theo một trình tự nhất định theo quy định của NHĐT&PTVN. a. Quy trình nghiệp vụ thanh toán L/C nhập khẩu tại SGDI –NHĐT&PTVN. Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ. Khi khách hàng có nhu cầu thanh toán hàng hoá nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ yêu cầu ngân hàng mở L/C thì phải gửi đến ngân hàng một bộ hồ sơ bao gồm: - Thư yêu cầu mở L/C. Trong thư khách hàng phải điền đầy đủ, chính xác các thông tin phù hợp với thư yêu cầu của mình. - Bản sao có xác nhận sao y bản chính của khách hàng ( ký, đóng dấu).Khách hàng chịu trách nhiệm pháp lý về việc sao y từ văn bản chinhd . - Hợp đồng nhập khẩu . - Văn bản cho phép nhập khẩu của bộ thương mại hoặc cơ quan chủ quản quản lý chuyên nghành.(đối với ngành hàng kinh doanh có điều kiện) - Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận đăng ký mã số XNK.(đối với khách hàng giao dịch lần đầu tiên Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 32
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN - Vào bìa hồ sơ L/C. Sau khi tiếp nhận hồ sơ của khách hàng, thanh toán viên tiến hành kiểm tra hồ sơ mở L/C, kiểm tra nội dung thư yêu cầu mở L/C. Nếu nộidung không rõ ràng, các điều kiện, chỉ thị có sự mâu thuẩn, thanh toán viên sẽ hướng dẫn khách hàng hoàn chỉnh trước khi mở L/C. Thanh toán viên không tự đông sửa chữa hoặc bổ sung các chi tiết thay khách hàng. Thư yêu cầu mở L/C phải có đầy đủ chữ ký của chủ tài khoản và kế toán trưởng. Khi kiểm tra hồ sơ xong nếu thấy phù hợp thanh toán viên sẽ tiến hành xác định mức ký quỹ. -Đối với khách hàng có quan hệ tín dụng, cán bộ tín dụng theo dõi khách hàng sẽ đề suất mức ký quỹ, phụ trách phòng tín dụng ký và trình lãnh đạo duyệt. -Đối với khách hàng không có quan hệ tín dụng thì Giám đốc sẽ giao cho phòng tín dụng hoặc phòng Thanh toán quốc tế đề suất mức ký quỹ,sau đó trình lãnh đạo duyệt . Sau khi xác định mức ký quỹ, khách hàng phải chuyển đủ số tền vào tài khoản ký quỹ trước khi mở L/C. Trưởng phòng kế toán sẽ xác định số tiền ký quỹ và ký tên. Tiếp theo thanh toán viên sẽ tiến hành kiểm tra nguồn vốn thanh toán L/C. -Nếu khách hàng đề nghị thanh toán L/C hoàn toàn bằng vốn tự có với mức ký quỹ thấp hơn 100% trị giá l/C, cán bộ tín dụng hoặc thanh toán viên sẽ xem xét và đề xuất với lãnh đạo( trong truờng hợp khách hàng có quan hệ tín dụng). Sau đó phụ trách phòng tín dụng hoặc phòng Thanh toán quốc tế ký và trình duyệt lãnh đạo trên cơ sở các điều kiện cụ thể. -Nếu khách hàng đề nghị vay vốn ngân hàng để thanh toán L/C số tiền còn lại sau khi ký quỹ bằng vốn tự có: + Phòng tín dụng sẽ xét duyệt mức cho vay theo chế độ tín dụng hiện hành của Tổng giám đốc NHĐT&PTVN. +Nếu đồng ý vay ngân hàng và khách hàng sẽ ký sẵn đơn xin vay, giấy nhận nợ nhưng để trống ngày nhận nợ. Ngày ngân hàng thanh toán bộ chứng từ là ngày hạch toán nhận nợ vay và được ghi vào giấy nhận nợ. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 33
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN +Trong hồ sơ thanh toán bằng vốn tín dụng phải có đơn xin vay, khế ước nhận nợ. Lưu ý rằng, khách hàng mở L/C chính là người ký đơn xin vay, giấy nhận nợ để thanh toán L/C đó. Mở L/C nhập khẩu . Khi hồ sơ của khách hàng đã có đầy đủ các diều kiện, thanh toán viên sẽ tién hành mở L/C theo trình tự. -Đăng ký số tham chiếu L/C. -Chọn ngân hàng thông báo/ ngân hàng thương lượng. -Đưa dữ liệu vào máy vi tính để mở thư yêu cầu của khách hàng. -L/C phải dẩn chiếu UCP500 nếu mở băng Telex hoặc thư. Nếu mở bằng SWIFT thì không cần. -Hạch toán nội bảng số tiền ký quỹ hoặc lập phiếu báo nợ gửi tới bộ phận kế toá, nhập ngoại bảng số tiền mở L/C, thu phí mở L/C theo quy định hiện hành của NH ĐT&PTVN. -Chuyển toàn bộ hồ sơ cùng điện mở L/C trình phụ trách phòng, báo cáo trình lãnh đạo ký duyệt. -Giao một bảng gốc cho khách hàng có dấu chữ ký của lãnh đạo SGD. Sửa đổi L/C. Trong quá trình giao dịch, nếu khách hàng có nhu cầu cần sửa đổi một số nội dung trong L/C thì họ sẽ xuất trình thư yêu cầu sửa đổi L/C( theo mẫu in sẵn của ngân hàng ) kèm theo văn bản thoả thuận giữa người mua và người bán(nếu có). Căn cứ theo yêu cầu của khách hàng thanh toán viên phát hành sửa đổi và gửi ngân hàng thông báo. Trong trường hợp có ý kiến của người hưởng lợi về sửa đổi L/C, trong nội dung phảo ghi rõ:”Trong vòng 2 ngày làm việc nếu không nhận được ý kiến gì từ phía các Ngài, sửa đổi này coi như được chấp nhận”.Nếu phí sửa đổi do người hưởng lợi chịu, trong sửa đổi L/C phải ghi rõ :” phí do người hưởng lợi chịu và sẽ được trừ khi thanh khoản”. Sau đó thanh toán viên sẽ chuyển hồ sơ cùng điện sửa đổi L/C trình phụ trách phòng, báo cáo lãnh đạo ký duyệt và giao một bản gốc cho khách hàng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 34
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN .Xử lý điện đòi tiền của ngân hàng nước ngoài. Sau khi nhận được L/C và các sửa đổi có liên quan, người bán sẽ tiến hành giao hàng và lập bộ chứng từ thanh toán gửi đến ngân hàng thông qua ngân hàng của người bán. Tại SGD sau khi nhận điện, in bảng kê điện đã nhận, phụ trách phòng xem xét rồi giao cho thanh toán viên. Thanh toán viên kiểm tra điện đòi tiền. +Nếu phù hợp, thanh toán viên kiểm tra nguồn tiền thanh toán L/C đồng thời thông báo ngay cho khách hàng và gửi phòng tín dụng ( nếu thanh toán bằng vốn tín dụng) về việc ngân hàng nước ngoài đòi tiền để cho vay, hạch toán ngày nhận nợ. Tiếp theo thanh toán viên trả tiền bằng điện SWIFT rồi trích ký quỹ, thu phí , hạch toán xuất ngoại bảng số tiền thanh toán, rút số dư trên bìa hồ sơ L/C. Thanh toán viên chuyển toàn bộ điện trả tiền, các chứng từ liên quan và hồ sơ L/C trình phụ trách phòng ký duyệt. +Nếu điện báo không phù hợp, thanh toán viên phải gửi thông báo cho khách hàng kèm một bản sao điện của ngân hàng nước ngoài thông báo chứng từ không phù hợp, yêu cầu khách hàng trong vòng 3 ngày làm việc phải có ý kiến bằng văn bản để SGD trả lời ngân hàng nước ngoài.Nếu khách hàng chấp nhận sai sót và đồng ý thanh toán thì ngân hàng tiến hành thanh toán. Nếu khách hàng không chấp nhận sai sót, ngân hàng sẽ lập điện từ chối thanh toán theo mẫu SWITF, trình phụ trách phòng báo cáo lãnh đạo SGD ký gửi ngân hàng nước ngoài. Việc hạch toán thu phí dịch vụ được thự hiện thống nhất theo quy định thông nhất của NHĐT&PTVN, cụ thể như sau: Phí sửa đổi L/C :10$ Phí bảo lãnh nhận hàng không kèm vận đơn :30$ (Thu thêm 20$ nếu không hoàn trả bảo lãnh sau một tháng kể từ ngày ký) Phí huỷ L/C :10$ Phí phạt trả chậm :150% lãi sất vay ngoại tệ /số ngày trả chậm. b. Hoạt động thanh toán L/C nhập khẩu tại SGDI-NHĐT&PTVN. Thanh toán hàng nhập khẩu là một trong những nghiệp vụ rất được SGDI_NHĐT&PTVN quan tâm và dần hoàn thiện để nâng cao hiệu quả của hoạt Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 35
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN động này.Mặc dù quy mô còn nhỏ bé nhưng SGD đã thực sự khẳng định được vị trí và chỗ đứng vững chắc của mình trong quá trình thực hiện nghiệp vụ này. Để có thể thấy được những kết quả mà SGDI-NHĐT&PTVN đã đạt được trong năm qua, chúng ta hãy cùng xem xết tình hình thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng này. Bảng 4: Giá trị L/C được mở qua các năm 2001-2002-2003. Phát sinh tăng Nội dung Năm 2001 Năm 2002 Năm 2003 Doanh số Doanh số Doanh số Số món Số món Số món (1000USD) (1000USD) (1000USD) L/C nhập khẩu 850 165,000 1,200 290,000 750 123,000 1.Trả ngay 760 85,000 1,120 265,000 700 120,000 60 2. Trả chậm dưới 1 năm 75,000 80 25,000 50 3,000 Nguồn: Báo cáo thường niên của SGD I – NHĐT&PTVN trong năm 2001, 2002,2003 Năm 2001 là năm mà hoạt động Thanh toán quốc tế tại SGD đã có những thay đổi đáng kể.SGD đã vượt qua mhững khó khăn do dư âm của cuộc khủng khoảng tài chính- tiền tệ năm 1997.Vì thế, cùng với sự cố gắng của đội ngũ cán bộ phòng Thanh toán quốc tế mà số lượng L/C dược mở là 850 món với tổng trị giá là 165 triệu USD, trong đó L/C trả ngay là 760 món, trị giá 85 triệu USD chiếm 51.5% tổng số L/C nhập khẩu.Điều này cho thấy rằng ngay trong thời kỳ khó khăn ngân hàng vẫn duy trì được một doanh số giao dịch tương đối ổn định. Bước sang năm 2002, hoạt động thanh toán hàng hoá nhập khẩu bằng L/C có sự gia tăng đột biến, số món L/C được mở là 1200 món với tổng trị giá là 290 triệu USD, tăng 75.7% so với năm 2001.Trong đó số L/C nhập khẩu trả ngay tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2001, chiếm 91% trong tổng số L/C nhập khẩu. Đây quả là một kết quả rất đáng khích lệ với ngân hàng. Tuy nhiên, năm 2003 doanh số thanh toán hàng hoá nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ lại có sự giảm sút lớn. Số món L/C được mở giảm xuống Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 36
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN còn 750 món, trị giá 123 triệu USD, giảm 167 triệu USD( giảm 57%) so với năm 2002. Phần lớn kết quả của những biến động này xuất phát từ sự thay đổi bất thường trong doanh số giao dịch của khách hàng. Các doanh nghiệp đã co hẹp hoạt động nhập khẩu do có nhiều biến động trên thế giới về chính trị, kinh tế. Mặt khác, trên thực tế, các khách hàng của ngân hàng khi kinh doanh hàng nhập khẩu chỉ có nhu cầu sử dụng các loại L/C không huỷ ngang, L/C không huỷ ngang có xác nhận, còn các loại hìn L/C khác vẫn chưa được sử dụng nhiều. Điều này có thể do đặc điểm kinh doanh chưa cần thiết hoặc chưa phù hợp để sử dụng các hình thức đó. Một tiêu thức nữa giúp chúng ta có thể nhận thức đầy đủ hơn về tình hình thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI- NHĐT&PTVN là xem xét doanh số XNK mà sở đã đạt được trong năm qua. Biểu đồ 1: tỷ trọng thanh toán L/C nhập khẩu tại SGDI. Doanh số (nghìn USD) 400000 Doanh số XNK 350000 Doanh số Chuyển tiền 300000 250000 200000 150000 100000 Nhìn vào biểu đồ ta thấy, hoạt động Thanh toán Quốc tế qua hình th 50000 Nhi 0 2000 2001 2002 Năm Nhìn vào biểu đồ ta có thể thấy hoạt động thanh toán L/C nhập khẩu chiếm một tỷ trọng lớn trong hoạt động thanh toán XNK. Trong 3 năm qua hoạt động thanh toán L/C nhập khẩu có sự thay đổi đáng kể. Năm 2001 doanh số L/C nhập khẩu đạt 165 triệu USD chiếm 45,8% trong tổng doanh số XNK. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 37
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Bước sang năm 2002, hoạt động thanh toán L/C nhập khẩu của ngân hàng thực sự có hiệu quả. Đây là một kết quả rất khả quan, để có được thành công này ngân hàng đã không ngừng đổi mới trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho quá trình thanh toán. Ngân hàng đã cho lắp đặt Internet để khai thác tin tức kinh tế thương mại, pháp luật qua mạng ;lắp đặt mạng thanh toán SWIFT với các ngân hàng trên thế giới. Kết quả là, năm 2002 doanh số thanh toán tăng từ 165 triệu USD năm 2001 lên 290 triệu USD. Bên cạnh đó doanh số XNK cung tăng lên đáng kể, đạt 400 triệu USD. Doanh số thanh toán L/C nhập khẩu chiếm 72,5% tổng doanh số XNK, gấp hơn 1.5 lần so với năm 2001. Tuy nhiên, năm 2003 lại cho thấy một kết quả không mấy khả quan trong hoạt động thanh toán L/C nhập khẩu của sở. Năm 2003 doanh số thanh toán L/C nhập khẩu giảm mạnh từ 290 triệu USD năm 2002 xuống còn 123 triệu USD, giảm 57,5% so với năm 2002. Doanh số thanh toán L/C nhập khẩu tuy có giảm mạnh nhưng bên cạnh đó doanh số XNK vẫn tăng đều qua các năm, năm 2003 tăng 12,5% so với năm 2002. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do ảnh hưởng của các chính sách thắt chặt với các doanh nghiệp kinh doanh XNK như giới hạn mức Quata một mặt hàng. Một nguyên nhân nữa đó là trong năm nay hoạt động chuyển tiền của sở đã dược thực hiện một cách nhanh chóng, thuận tiệ, an toàn với chi phí thấp nên rất nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang lựa chọn phương thức này. Như vậy, có thể nói hoạt động thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ đã đạt đựợc những thành tựu đáng kể , đem lại nhiều lợi ích cho ngân hàng và cho khách hàng. Tuy nhiên, cũng còn rất nhiều những hạn chế mà SGD cần khắc phục để đưa hoạt động thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ ngày một phát triển, có thể sánh ngang với các ngân hàng truyền thống trong lĩnh vực này như ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. 2.2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI-NHĐT&PTVN. Song song với hoạt động thanh toán hàng hoá nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ, SGDI-NHĐT&PTVN cũng rất quan tâm tới việc mở rộng hoạt động thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ. Tuy nhiên, do Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 38
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN khách hàng của Ngân hàng chủ yếu là kinh doanh hàng nhập khẩu nên hoạt động thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng còn có nhiều hạn chế. Đây được coi là một thị trường tiềm năng để phát triển trong thời gian tới. Mặc dù vậy, trình tự thực nghiệp vụ thanh toán hàng hoá xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ vẫn được thực hiện theo đúng quy định của NHĐT&PTVN. a. Quy trình nghiệp vụ thanh toán L/C xuất khẩu tại SGDI_NHĐT&PTVN. SGDI-NHĐT&PTVN là đầu mối thực hiện các giao dịch với ngân hàng nước ngoài, tất cả các L/C do ngân hàng nước ngoài gửi về trước khi chuyển đến chi nhánh đều phải được sở giao dịch kiểm tra xác thực. Sau khi SGD kiểm tra xong sẽ gửi chuyển xuống cho các chi nhánh ngân hàng của SGD. Tiếp nhận, thông báo L/C đến chi nhánh. Khi nhận được L/C, sửa đổi L/C do ngân hàng nước ngoài gửi về thanh toán viên có trách nhiệm: -Trước hết thanh toán viên phải kiểm tra tính xác thực của L/C. Đồng thời, thanh toán viên kiểm tra L/C phải có dẫn chiếu UCP500. -Tiếp theo thanh toán viên đăng ký số tham chiếu của L/C vào sổ theo dõi thông báo L/C, nhập dữ liệu vào máy tính để theo dõi. -Lập thông báo cho khách hàng, hoặc cho ngân hàng chi nhánh. Thư thông báo L/C, sửa đổi L/C lập thành 02 bản, lưu một bản tại hồ sơ L/C. -Lập phiếu thu dịch vụ, chuyển kế toán hạch toán. Sau đó, phụ trách phòng hoặc kiểm soát viên có trách nhiệm kiểm tra nội dung L/C hoặc nội dung sửa đổi L/C trước khi chuyển cho lãnh đạo hoặc người được uỷ quyền ký duyệt. -Sau khi hoàn tất việc kiểm tra, kiểm soát ( lưu ý L/C gốc phải đóng dấu và ghi ngày ký), ngân hàng sẽ giao một bản gốcL/C cho người thụ hưởng. Thanh toán viên theo dõi việc thông báo cho khách hàng. Đông thời thanh toán viên thông báo cho ngân hàng phát hành về việc nhận được L/C, sửa đổi L/C hoặc ý kiến của khách hàng về sửa đổi L/C nếu được yêu cầu. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 39
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Kiểm tra chứng từ. -Thanh toán viên tiếp nhận bộ chứng từ của khách hàng xuất trình bao gồm bản gốc L/C,các sửa đổi L/C có liên quan(nếu có )cùng thư thông báo L/C,sửa đổi L/C có xác nhận chữ ký m. -Thanh toán viên tiến hành kiểm tra sơ bộ chứng từ, số hiệu của từng loại chứng từ và thư yêu cầu thanh toán của khách hàng. Sau đó thanh toán viên ký nhận chứng từ, phải ghi rõ ngày giờ nhận chứng từ trên thư yêu cầu thanh toán của khách hàng. -Tiếp theo thanh toán viên tiến hành kiểm tra sự phù hợp về nội dung, số lượng chứng từ so với các kiều kiện, điều khoản quy định trong L/C và sửa đổi liên quan (nếu có). Kiẻm tra sự phù hợp giữa các chứng từ với nhau, kiểm tra sự phù hợp của chứng từ với UCP500. -Khi kiểm tra xong, thanh toán vien phải ghi ý kiến của mình trên phiếu kiểm tra chứng từ và chuyển toàn bộ hồ sơ, chứng từ liên quan đén kiểm soát viên hoặc phụ trách phòng.Kiểm soát viên sẽ kiểm tra lại toàn bộ chứng từ, các ý kiến của thanh toán viên và ghi rõ ý kiến của mình trên phiếu kiểm tra chứng từ, ký tên và chuyển lại cho thanh toán viên. -Sau khi có ý kiến của phụ trách phòng về tình trạng bộ chứng từ, nếu chứng từ có sai sót, thanh toán viên phải thông báo ngay cho khách hàng. Gửi chứng từ và đòi tiền. -Trong tất cả các trường hợp thanh toán viên chỉ lập điện, thư đòi tiền theo quy định của L/C khi có ý kiến của kiểm soát viên hay phụ trách phòng. Sau khi kiểm tra chứng từ, nếu chứng từ phù hợp, không có sai sót, ngân hàng sẽ lập thư gửi chứng từ và lệnh đòi tiền bằng thư hoặc bằng điện rồi gửi cho ngân hàng nhận chứng từ được chỉ định trong L/C.Điện đòi tiền và thư đòi tiền kèm bộ chứng từ trước khi gửi đi phải được kiểm soát viên hay phụ trách phòng trình lãnh đạo ký duyệt, ký hậu hối phiếu nếu cần thiết. Tiếp theo đó, thanh toán viên nhập ngoại bảng trị giá bộ chứng từ đã gửi đi để theo dõi. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 40
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Thanh toán, chấp nhận thanh toán L/C xuất khẩu. Khi nhận được thông báo của ngân hàng nước ngoài thanh toán viên thực hiện như sau: -Chuyển kế toán báo có cho khách hàng sau khi đã khấu trừ chiết khấu (nếu có), lãi chiết khấu và thu phí theo quy định hiện hành của SGDI-NHĐT&PTVN. -Hạch toán suất ngoại bảng số tiền ngân hàng nước ngoài thanh toán. -Hạch toán xuất ngoại bảng số dư L/C sử dụng không hết. Việc hạch toán thu phí dịch vụ được thực hiện theo quy định của SGDI- NHĐT&PTVN. Phí thông báo L/C :15$ Thông báo sửa lỗi :10$ Đòi tièn theo bộ chứng từ :0.2%/giá trị bộ chứng từ. b. Hoạt động thanh toán L/C xuất khẩu tại SGDI_NHĐT&PTVN. Hoạt động thanh toán hàng hoá xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI_NHĐT&PTVN tuy chưa thật đều đặn, an toàn và hiệu quả,song đã góp một phần nhỏ bé vào sự tăng trưởng của hoạt động thanh toán quốc tế nói chung & hoạt động thanh toán L/C nói riêng của Ngân hàng. Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế - Tài chính khu vực, sự thay đổi của tỷ giá, sự khan hiếm ngoại tệ nên doanh số thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI-NHĐT&PTVN có nhiều thay đổi đáng kể. Bảng 5: Doanh số thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại Chi nhánh NHNN & PTNT Hà Nội. Đơn vị: USD. Năm Thanh toán xuất khẩu bằng L/C Doanh số TT Tỷ trọng Doanh số +/- (%) XNK bằng L/C XK/NK (%) 1999 1.370.000 - 70.760.000 1.93 2000 2.642.000 +92.8 101.225.000 2.61 2001 2.359.051 -10.7 110.014.402 2.14 2002 1.589.830 -32.6 90.709.327 1.75 (Nguồn: Báo cáo TTQT – NHNN & PTNT Hà Nội). Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 41
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực năm 1997 đã ảnh hưởng kéo dài tới những năm sau.Hơn nữa, do kinh nghiệm trong hoạt động thương mại nước ta còn ít nên thị trường xuất khẩu nước ta chủ yếu là các nước Châu á ( theo số lượng ước tính thì 70% kinh nghạch mậu dịch của Việt Namlà với các nước Đông Nam á). Thậm chí, có khi muốn xuất khẩu sang các nước Châu âu, ta phải đưa hàng sang các nước Châu á rồi từ đó hàng mới có thể đi tiếp. Chính vì thế kim nghạch xuất khẩu của nước ta còn thấp. Bắt đầu từ năm 1999, chính sách của Đảng và nhà nước cho phép mọi doanh nghiệp tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu nếu có khả năng, do đó, số thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ đã có sự thay đổi đáng kể. Năm 2001 doanh số thanh toán hàng hoá xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ đạt 35 triệu USD. Sang năm 2002, nhờ sự cố gắng của cán bộ, nhân viên cùng sự quan tâm chỉ đạo và hướng dẫn của ban lãnh đạo SGD nên doanh số thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGD đã tăng đột biến, đạt 75 triệu USD, tăng 114,2% so với năm 2002.Tỷ trọng hàng hoá xuất khẩu chiếm 18,7% trong tổng số doanh số XNK. Như vậy, chúng ta có thể thấy năm 2002 là một năm rất thành công của SGD trong hoạt động thanh toán hàng hoá XNK theo phương thức tín dụng chứng từ. Tuy nhiên, bước sang năm 2003 doanh số hoạt động thanh toán hàng xuất khẩu lại giảm rõ rệt. Năm 2003, doanh số chỉ đạt 47,5 triệu USD, giảm 36,6% so với năm 2002 kéo theo tỷ trọng hàng xuất khẩu cũng giảm xuông 10,5 % so với năm 2002. Sở dĩ có sự giảm sút đáng kể như vậy, một mặt là do sự biến động của thị trường làm cho tỷ giá thay đổi , khan hiếm ngoại tệ Khi đồng Việt Nam bị phá giá ở mức cao đã tạo sức ép đối với hàng nhập khẩu Việt Nam sang thỉtường thế giới phải giảm giá, nếu không họ sẽ không nhập hàng xuất khẩu của ta. Do vậy nguồn thu từ xuất khẩu hàng hoá đã giảm bớt do giá xuất khẩu giảm làm cho các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu có thể phải ngừng sản xuất vì doanh thu không đủ để trang trải các yếu tố đầu vào. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 42
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Mặt khác trong năm qua chúng ta liên tiếp phải đối mặt dịch bệnh :dịch SARS, cúm gà cùng với bài học Mỹ kiện Việt Nam bán phá giá cá Basa và Tôm đông lạnh cộng với việc các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trươc thách thức và sức ép cạnh tranh với hàng hoá ngoại nhập, đã tạo nên lý e dè trong hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp. Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm cho doanh số L/C xuất khẩu trong năm qua giảm mạnh đến như vậy. Bảng 6: Trị giá đòi tiền L/C xuất khẩu qua các năm tại SGDI- NHĐT&PTVN. Năm 2002 Năm 2003 Chỉ tiêu Số món Trị giá +/- (%) Số món Trị giá +/- (%) (Triệu$) /2001 (Triệu$) /2002 Thông báo 270 36 +227.2 250 25 -30.5 Thanh toán 530 39 +62.5 450 22.5 -42.3 (Nguồn :Báo cáo tổng kết hoạt động Thanh toán quốc tế tại SGDI_NHĐT&PTVN) Nhìn vào số liệu trên ta thấy số món và trị giá thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ nhỏ hơn rất nhiều so với số món và trị giá thanh toán hàng nhập khẩu. Nếu như năm 2002, số món gửi chứng từ đòi tiền là 270 món với trị giá là 36 triệu USD thì năm 2003, số món gửi đòi tiền giảm xuống 250 món với giá trị chỉ đạt 25 triệu USD, giảm 30.5% so với nam 2002. Điều này bắt nguồn từ những khó khăn mà ngân hàng phải đối mặt. Có thể nói, tình hình thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI còn thấp. Câu hỏi đặt ra là làm như thế nào để thúc đẩy nhanh hoạt động thanh toán hàng hoá xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tạiSGDI-NHĐT&PTVN luôn là nỗi bức xúc của toàn thể cán bộ công nhân viên Ngân hàng. Đây thực sự là bài toán khá hóc búa của Ngân hàng trong tương lai. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 43
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Như vậy, từ thực trạng nghiệp vụ thanh toán hàng hoá XNK tại SGDI_NHĐT&PTVN, trên nền một số thành quả nhất định là một loạt vấn đề nổi cộm, cần tìm được nguyên nhân giải quyết. 2.2.3. Đánh giá thành quả đạt được và những hạn chế. a. Thành quả đạt được. Sau hơn 6 năm thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế tại SGDI- NHĐT&PTVN đã thu được những kết quả đáng khích lệ. - Hoạt động thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ chiếm tỷ trọng lớn trong doanh thu của hoạt động thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu tại SGDI-ngân hàngĐT&PT VN.Điều gì đã giúp SGDI có được kết quả đó? Lý do ở chỗ, nghiệp vụ thanh toán ngày càng rút ngắn về thời gian, độ chính xác an toàn cao, đạt được sự tín nhiệm của khách hàng. Mặt khác, trong thời gian qua tại Chi nhánh chưa xảy ra một trường hợp nào bị từ chối thanh toán do bộ chứng từ có lỗi hay có tranh chấp xảy ra.Hay có thể nói, SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN hoàn toàn có uy tín tốt trong Thanh toán quốc tế. - Để làm được điều này phải kể đến đội ngũ cán bộ công nhân viên giỏi. Hầu hết nhân viên phòng thanh toán quốc tế đều có trình độ đại học, trình độ tiếng Anh, sử dụng thành thạo mạng Swift với các Ngân hàng trên thế giới. Phong cách giao dịch với khách hàng tận tình, văn minh, lịch sự, sẵn sàng hướng dẫn khách hàng giải quyết mọi vướng mắc trong khâu dự thảo,ký hợp đồng hay tư vấn cho khách hàng về các điều khoản trong thư tín dụng sao cho có lợi cho khách hàng nhất. - Đặc biệt, Ngân hàng còn xúc tiến tăng cường mối quan hệ đại lý với các Ngân hàng trên thế giới, do vậy, quan hệ thanh toán được mở rộng. Mạng lưới Ngân hàng rộng khắp đã tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thanh toán của Ngân hàng. Cho đến nay ngân hàng đã có quan hệ đại lý với hơn 690 ngân hàng, và có quan hệ đại lý với hơn 70 nước. Điều đó chứng tỏ uy tín của ngân hàng ngày càng được nâng lên trên thị trường quốc tế và trong lòng khách hàng. Chính điều đó đã giúp ngân hàng từng bước thâm nhập thị trường quốc , từng bước mở rọng nghiệp vụ Thanh toán quốc tế nói chung và nghiệp vụ Thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ nói riêng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 44
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN - Ngoài ra, với biểu phí dịch vụ hấp dẫn nên NHNN & PTNT Hà Nội có khả năng thu hút được nhiều khách hàng. -Với phương châm “nhanh chóng, chính xác, an toàn” trong tất cả các lĩnh vựchoạt động,công tác Thanh toán quốc tế của ngân hàng đã được tổ chức chặt chẽ,bỏ đi các khâu trung gian phiền hà, rắc rối mất nhiều thời gian cho khách hàng.Đồng thời quy trình thanh toán được cải tiến và phù hợp, đảm bảo thông tin nhanh chóng kịp thời cho khách hàng, kiểm tra chính xác, kịp thời, nhanh chóng.Tất cả đều là kết quả, là thành công nỗ lực của bản thân ngân hàng trong hoạt động kinh doanh. - Những kết quả mà NHNN & PTNT Hà Nội đã đạt được thật đáng biểu dương, khích lệ. Song cũng rất thiếu sót nếu không đề cập đến những hạn chế tồn tại.Trên cơ sở đó sẽ giúp ngân hàng hoàn thiện mình để trong tương lai không xa sẽ vươn tới đỉnh cao trong hoạt đông kinh danh đối ngoại. b. Hạn chế. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được trong thời gian qua SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN vẫn còn nhiều hạn chế làm kìm hãm tốc độ tăng trưởng của hoạt động thanh toán hàng xuất nhập khẩu qua Ngân hàng. Từ số liệu thực tế cho thấy kinh doanh thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ tạiSGDI-NHĐT&PTVN chưa mở rộng diện phục vụ. Số lượng khách hàng đến tham gia thanh toán tại Ngân hàng chưa nhiều, đặc biệt số lượng khách hàng thanh toán hàng nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ còn ít. c. Nguyên nhân. Sở dĩ hoạt đông thanh toán hàng XNK theo phương thức tín dụng chứng từ còn nhiều hạn chế do nhiều nghuyên nhân khác nhau,cả khách quan lẫn chủ quan. Nguyên nhân khách quan. - Môi trường pháp lý: Cho đến nay,chính sách của Nhà nước và các văn bản của các nghành chưa đồng bộ và chưa phù hợp với tình hình phát triển của công tác thanh toán.Các văn bản pháp quy của nghành ngân hàng cho nghiệp vụ thanh toán quốc tế chưa đáp ứng kịp thời hoăc đầy đủ. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 45
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Trong thời kỳ mở cửa lợi dụng kẽ hở của hành lang pháp lý và cán bộ kém năng lực, nhiều doanh nghiệp vay vốn Ngân hàng sử dụng trái mục đích, đồng thời không trả được nợ Ngân hàng dẫn đến các Ngân hàng không dám đầu tư, hoạt động thanh toán quốc tế giảm sút. - Sự cạnh tranh của Ngân hàng khác. Năm 2002, sau khi thực hiện đề án chấn chỉnh lại hoạt động NHTMCP trên địa bàn HN có 36 NHCP trong đó có 21NHCP đô thị và 15 NHCP nông thôn. Chính vì vậy sự cạnh tranh giữa các ngân hàng diễn ra ngày càng quyết liệt.Các ngân hàng này thường có vốn điều lệ lớn nên được cho phép vay dự án lớn, nhờ vậy có điều kiện ràng buộc người vay thanh toán qua họ.Như vậy, với số lượng đông đảo các ngân hàng trên địa bàn chật hẹp, việc chia sẻ khách hàng, phân tán nghiệp vụ là điều không thể tránh khỏi.Hơn nữa, các ngân hàng nước ngoài lại có lợi thế về công nghệ thông tin hiện đại,thủ tục tín dụng đơn giản,có kinh nghiệm trong chính sách khách hàng. Chính ví vậy,SGDI không thể tránh khỏi những khó khăn trong việc thu hút khách hàng. - Trình độ kinh nghiệm của khách hàng : Mặc dù số lượng khách hàng được phép trực tiếp kinh doanh XNK ngày càng tăng nhưng kinh nghiệm trong thanh toán XNK vẫn chưa có, trình độ am hiểu về công tác Thanh toán quốc tế còn hạn chế gây không ít khó khăn cho ngân hàng Hầu hết các doanh nghiệp xuất nhập khẩu ở Việt Nam rất yếu về các nghiệp vụ ngoại thương. Ngoài ra các doanh nghiệp vẫn chưa nắm rõ luật kinh tế , thủ tục tố tụng nên trong trường hợp có tranh chấp thì không khiếu nại kịp thời,đúng chỗ mà chỉ biết khiếu nại ngân hàng. Từ chỗ không nắm vững được luật pháp sẽ dẫn đến những sơ hở về mặt pháp lý trong việc ký hợp đồng thương mại. - Ngân hàng luôn đối phó với những hành vi lừa đảo: Là một trung gian thanh toán nên Ngân hàng luôn phải đối đầu với các hành vi lừa đảo có thể xuất phát từ ngươì xuất khẩu, người nhập khẩu hoặc người vận chuyển. Đặc biệt là sự xuất hiện của nhiều công ty ma, với nhiều thủ thuật lừa đảo ngày càng tinh vi. Do đó Ngân hàng cần có cơ chế quản lý giám sát chặt chẽ để tránh mọi rủi ro có thể xảy ra. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 46
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Nguyên nhân chủ quan: Thứ nhất, Công tác Marketing chưa được vận dụng một cách triệt để trong hoạt động thanh toán của Ngân hàng . Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng số lượng khắch hàng mà phòng Thanh toán quốc tế thu hút không nhiều.Ngân hàng chưa có chương trình công tác cụ thể theo đuổi các mục tiêu chung trong chiến lược khách hàng tại ngân hàng. Mặt khách tuy đã ứng dụng Marketing vào quá trình cung ứng dịch vụ Thanh toán quốc tế nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Trong quá trình giao dịch với khách hàng,thái độ nhân viên rất đúng mực,lịch sự,có tinh thần trách nhiệm với khách hàn,không gây phiền hà, không để khách hàng khiếu nại.Song đến nay ngân hàng vẫn chưa có phòng Marketing riêng. Hơn nữa, hoạt đông thanh toán hàng xuất khẩu chưa thực sự được quan tâm đúng mức.Thực tế cho thấy,thanh toán hàng xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ còn rất hạn chế so với thanh toán hàng nhập khẩu.Hầu hết khách hàng của ngân hàng đều là những doanh nghiệp kinh doanh hàng nhập khẩu hoặc một số khách hàng có kinh doanh cả hàng hoá xuất khẩu nhưng lại thanh toán hàng xuất ở ngân hàng khác, do vậy không thúc đẩy hoạt động Thanh toán quốc tế. - Thứ hai, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng, ban, đặc biệt là giữa phòng kinh doanh và thanh toán quốc tế trong công tác tìm hiểu khách hàng. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong hoạt động của phong Thanh toán quốc tế tại SGDI-NHĐT&PT VN.Nếu thực hiện được điều này công tác thanh toán L/C nói riêng sẽ tiết kiệm được rất nhiều về cả thời gian và nhân sự. Không chỉ có vậy, thông qua sự phối hợp này,mọi hợp đồng L/C sẽ có được hàng rào bảo hiểm trước rất nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro tác nghiệp- loại rủi ro cơ bản của nghệp vụ thanh toán L/C. - Thứ ba, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ nhân viên còn nhiều hạn chế. Mặc dù ngân hàng đã thường xuyên nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ bằng việc tạo điều kiện đi khảo sát và trao đổi kinh nghiệm nghiệp vụ với các chi nhánh thực hiện Thanh toán quốc tế trong hệ thống cũng như học tập Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 47
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN nghiệp vụ ngân hàng hiện đại tại các ngân hàng đại lý song vẫn còn thua kém những ngân hàng nước ngoài. Họ có chiến lược khách hàng hợp lý, theo dõi khách hàng sát sao, áp dụng triệt để Marketing ngân hàng trong hoạt động kinh doanh nên tác phong của họ phần nào cũng năng động hơn. - Thứ tư, hạn chế về cơ sở vật chất, trang thiết bị và giờ làm việc. Mặc dù trụ sở SGDI-ngân hàng ĐT&PT VN khá đủ điều kiện và tiên nghi khá tốt. Tuy nhiên, diện tích phòng làm việc thì lại nhỏ. Điều này gây cho khách hàng tâm lý chưa thoải mái trong giao dịch tại ngân hàng.Hơn nữa cũng ảnh hưởng tới điều kiện làm việc của cán bộ ngân hàng. Mặt khác, trang thiết bị của ngân hàng dù đã được trang bị khá hiện đại song vẫn còn nhiều hạn chế, điều này làm chậm tiến trình giao dịch với khách hàng. Giờ làm việc của SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN cũng không thể cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài. Trong khi các ngân hàng nước ngoài mở cửa làm việc đến 18h thì ngân hàng đóng cửa vào lúc 16h30.Điều này làm hạn chế lượng khách hàng đến giao dịch với ngân hàng. - Thứ năm, hạn chế về Ngân hàng đại lý. Với số lượng ngân hàng đại lý như hiện nay, SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN vẫn chưa đủ khả năng cạnh tranh với các ngân hàng khác( chẳng hạn ngân hàng Ngoại thương VN có 1600 ngân hàng đại lý). Hơn nữa,ngân hàng chưa nắm bắt được các chính sách, quy định của các ngân hàng đại lý ở nước ngoài trong các giao dịch thanh toán với các ngân hàng VN, chưa khai thác tối đa dịch vụ ngân hàng do họ cung cấp để đáp ứng nhu cầu giao dịch với khách hàng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 48
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Chương 3 giải pháp mở rộng hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại SGDI - ngân hàng ĐT&PTVN Và một số kiến nghị 3.1. Định hướng hoạt động Thanh toán quốc tế của SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN trong thời gian tới. Trải qua 46 năm xây dựng và phát triển từ một cơ quan cấp phát vốn ngân sách, đến nay NHĐT&PTVN đã trở thành một trong bốn NHTM quốc doanh có ảnh hưởng lớn nhất đến thị trường tài chúnh NH Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi chính sách tiền tệ quốc gia, phục vụ tốt cho đầu tư phát triển kinh tế xã hội Những kết quả đạt được trong suốt thời gian qua đã được Đảng và Nhà nước công nhận bằng việc trao tặng những phần thưởng cao quý, bạn hàng tin tưởng và hợp tác.Cho đến tháng tư này kỷ niện 46 năm ngày truyền thống của ngân hàng , tổng tài sản của NHĐT&PTVN đã vượt qua con số 80.000 tỷ đồng. Đây là điều rất đỗi tự hào song cũng là trách nhiệm nặng nề của BIDV và nhiệm vụ này càng nặng nề hơn khi đất nước đang trong tiến trình CNH_HĐH đất nước, từng bước hội nhập kinh tế quốc tế. Nhận thức được những thời cơ và thách thức, quán triệt chủ trương và đường lối của Đảng và Chính phủ SGDI_NHĐT&PTVN đã đề ra định hướng phát triển hoạt động Thanh toán quốc tế trong giai đoạn tới như sau: Thứ nhất, một mặt củng cố và mở rộng nghiệp vụ Thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ, mặt khác phát triển đồng bộ các phương thức thanh toán khác nhau như phương thức nhờ thu, phương thức chuyển tiền,thanh toán mậu biên đáp ứng nhanh chóng chính xác nhu cầu giao dịch thanh toán của khách hàng. Thứ hai, hoàn thiện hơn các nghiệp vụ mua bán ngoại tệ, đáp ứng đủ nhu cầu ngoại tệ cho khách hàng trong thanh toán hàng hoá XNK. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 49
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Thứ ba, mở rộng có hiệu quả mạng lưới ngân hàng đại lý và cơ cấu tiền gửi hợp lý. Đây là nhiệm vụ chiến lược trong việc phát triển và mở rộng nghiệp vụ Thanh toán quốc tế ở ngân hàng.Bên cạnh đó, ngân hàng cũng cần phải cân đối nguồn ngoại tệ dự trữ để cho hoạt động Thanh toán quốc tế đạt hiệu quả cao. Thứ tư là hiện đại hoá công nghệ thanh toán ngân hàng theo hướng hội nhập với cộng đồng thế giới. Thứ năm, phối hợp tác nghiệp hơn nữa giữa các phòng nghiệp vụ chuyên môn để phục vụ tốt hơn cho nhu cầu Thanh toán quốc tế. Thứ sáu,tiếp tục đào tạo trình độ nghiệp vụ của cán bộ làm công tác Thanh toán quốc tế, nâng cao hơn nữa tinh thần trách nhiệm và thái độ văn minh trong giao dịch với khách hàng. Thứ bảy, tổ chức thanh toán quốc tế tại các chi nhánh ngân hàng quận. 3.2. Giải pháp mở rộng hoạt động thanh toán L/C tại Sở GDI - Ngân hàng ĐT & PTVN Với những gì đã nghiên cứu ở trên, chúng ta thấy việc mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN là một định hướng hoàn toàn đúng đắn. Vấn đề đặt ra là phải tiếp cận định hướng đó bằng cách nào để biến nó thành hiện thực? Sau đây em xin mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế tại SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN. Cơ cấu lại phòng Thanh toán quốc tế theo hướng nghiệp vụ thanh toán đa năng. 3.2.1. Phát triển tổ chức nhân sự, đào tạo mở rộng phạm vi hoạt động. Con người là nhân tố quyết định mọi thắng lợi. Việc xây dựng một mẫu hình con người có nhân cách tốt, biết lấy lợi ích chung làm mục tiêu hành động sẽ tạo nên nhân tố mấu chốt cho sự phát triển nhanh chóng bền vững của SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN. Để quy trình thanh toán hàng hoá XNK theo phương thức tín dụng chứng từ được nhanh chóng, có hiệu quả và tránh được nhiều rủi ro,thanh toán viên phải có khả năng xử lý nghiệp vụ một cách thuần thục, chính xác, phù hợp với các thông lệ Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 50
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN quốc tế.Muốn vậy thanh toán viên không chỉ có trình độ về công tác Thanh toán quốc tế mà còn cần các kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực ngoại thương và các thị trường mà mình phụ trách.Do đó,SGDI cần tiêu chuẩn hoá đội ngũ cán bộ bằng các biện pháp sau:Thường xuyên tổ chức các buổi thảo luận, học tập kinh nghiệm lẫn nhau để nâng cao trình độ hiểu biết về các nghiệp vụ ngoại thương, bảo hiểm ,vận tải.Đồng thời, trang bị kiến thức về pháp luật cho cán bộ,mời các chuyên gia giỏi về đào tao nghiệp vụ,đào tạo và âng cao trình độ ngoại ngữ của các thanh toán viên. Về vấn đề đạo đức, Ngân hàng cần tăng cường công tác tư tưởng, rèn luyện đạo đức Ngân hàng cho cán bộ. Xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, có năng lực, kịp thời thay thế các cán bộ yếu kém về năng lực, thoái hoá về phẩm chất đạo đức, nâng cao trình độ cho cán bộ Ngân hàng đặc biệt là nâng cao trình độ tin học, trình độ lập trình quản lý cho cán bộ kỹ thuật. Ngoài ra, ngân hàng cần thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý và điều hành kinh doanh,phát huy tính chủ động sáng tạo của từng cán bộ nhân viên. 3.2.2. Cải tiến kỹ thuật công nghệ: Trước hết Ngân hàng cần sử dụng hiệu quả mạng thanh toán SWIFT. Việc ngân hàng tham gia mạng SWIFT không chỉ đơn thuần nhằm phục vụ nhu cầu phát triển nghiệp vụ Thanh toán quốc tế mà còn nhằm chuẩn bị các điều kiện tham gia thị trường tiền tệ và thị trường chứng khoán quốc tế. Do đó, ngân hàng cần giải quyết tốt vấn đề luân chuển chứng từ Đi-Đến trong nội bộ ngân hàng bằng cách phát triển các nghiệp vụ ngân hàng quốc tế, tự động hoá các giao dịch trong nước, chuẩn hoá nghiệp vụ. Hơn nữa, ngân hàng cần cải tiến đầu tư kỹ thuật và trang thiết bị công nghệ phục vụ thanh toán. Trong những năm tới, Ngân hàng cần tiếp tục đầu tư trang thiết bị máy tính có công suất lớn, đọc và xử lý chứng từ một cách tự động, đồng thời cần đầu tư thực hiện các chương trình phần mềm cho đồng bộ với việc đầu tư phần cứng nhằm nâng cao tính an toàn trong thanh toán.Mặt khác, phải tiếp tục chương trình cải tiến và hoàn thiện hạch toán kế toán ngân hàng. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 51
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN 3.2.3. Đẩy mạnh tài trợ hoạt động xuất nhập khẩu. Hiệu quả của hoạt động thanh toán hàng hoá XNK bằng phương thức tín dụng chứng từ phụ thuộcvào tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh hàng hoá XNK. Nếu các doanh nghiệp này được tài trợ nguồn vốn sẽ kinh doanh có hiệu quả, có uy tín từ đó giúp đẩy mạnh họt động thanh toán hàng hoá XNK. Thực trạng của SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN là yếu kém về mảng thanh toán L/C xuất khẩu và sự chênh lệnh nhau quá lớn giữa thanh toán nhập khẩu và thanh toán xuất khẩu gây mất cân đối ngoại tệ. Điều này cho thấy giải pháp hữu hiệu nhất hiện nay là Ngân hàng cần cân đối hoạt động tài trợ cho các doanh nghiệp kinh doanh hàng hoá xuất nhập khẩu . 3.2.4. Xây dựng chính sách khách hàng phù hợp, phân tích đối thủ cạnh tranh và áp dụng Marketing vào hoạt động TTQT. -Trong môi trường cạnh tranh quyết liệt bởi sự ra đời của hàng loạt các ngân hàng thương mại cổ phần,nhất là sự có mặt của các chi nhánh ngân hàng nước ngoài,SGDI-ngân hàng ĐT&PTVN cần có chính sách khách hàng hấp dẫn, linh hoạt và hiệu quả. -Trước hết ngân hàng cần chủ động tìm kiếm khách hàng.Đây là hoạt đông không thể thiếu nhằm giúp ngân hàng mở rộng và nâng cao số lượng khách hàng đến với mình. -Thưa hai,ngân hàng cần nâng cao chất lượng dịch vụ phục vụ khách hàng, tăng cường công tác tư vấn và đẩy mạnh công tác tiếp thị quảng cáo để củng cố khách hàng truyền thống và mở rộng khách hàng tiềm năng. - Bên cạnh những biện pháp trên, Ngân hàng cần phân tích và nắm rõ các đối thủ cạnh tranh của mình. Từ đó đưa ra các biện pháp hơn hẳn để thu hút khách hàng. Đồng thời Ngân hàng cũng cần phải tự xét thấy các mặt ưu nhược điểm của mình để phát huy đồng thời khắc phục những yếu kém còn tồn tại. 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát. Để đảm bảo hoạt động Thanh toán quốc tế đặc biệt là hoạt động thanh toán hàng hoá XNK theo phương thức tín dụng chứng từ đi đúng định hướng phát triển Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 52
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN và theo đúng hành lang pháp lý của Nhà nước,của ngân hàng ĐT&PTVN,SGDI cần tăng cường công tác kiểm tra kiểm soát. Trước hết, Ngân hàng cần lựa chọn cán bộ tham gia kiểm tra kiểm soát là những người công tư phân minh, thiết tha với sự nghiệp phát triển của Ngân hàng. Các cán bộ kiểm tra, kiểm soát phải phát hiện, uốn nắn kịp thời nâng cao nhận thức toàn diện cho nhân viên. Hơn nữa trong thời gian tới, Ngân hàng cần đẩy mạnh công tác kiểm toán nội bộ cho các lĩnh vực như: kiểm toán báo cáo tài chính 3.2.6. Đa dạng hoá các ngoại tệ trong kinh doanh và dịch vụ. Cùng với sự khôi phục lại của nền kinh tế các nước Châu á sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực năm 1997, thị trường Châu á đang dần chiếm lại niềm tin đối với các đối tượng Phương Tây và hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam cũng sẽ có cơ hội tăng trưởng, nhu cầu về ngoại tệ sẽ tăng lên. Do đó, Ngân hàng cần khai thác các nguồn vốn ngoại tệ mạnh để sẵn sàng đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng hoá xuất nhập khẩu của khách hàng. 3.3. Một số kiến nghị 3.3.1.Đối với cơ quan quản lý vĩ mô của Nhà nước. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường có sự quản lý ĩ mô của nhà nước,theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò điều khiể vĩ mô Nhà nước ngày càng được khẳng định. Hơn nữa, xu thế quốc tế hoá nền kinh tế của thế giới đã đem lại cho mỗi quốc gia những cơ hội đồng thời cũng là những thách thức lớn.Lức này, cần phải có bàn tay định hướng của Nhà nước để đưa đất nước đi đúng mục tiêu của mình. Đối với hoạt động Thanh toán quốc tế nói chung và hoạt động thanh toán hàng hoá XNK theo phương thức tín dụng chứng từ nói riêng trong mỗi thời kỳ rất cần đến sự lãnh đạo và định hướng của chính phủ để ngày càng mở rộng và phát triển, đồng thời tránh các rủi ro có thể xảy ra cho các ngân hàng cũng như các doanh nghiệp kinh doanh XNK. Như vậy, với thực trạng hệ thống pháp luật chưa đồng bộ như nước ta hiện nay, Nhà nước cần sớm ban hành các văn bản pháp luật cho giao dịch thanh toán XNK, như các văn bản luật, dưới luật quy định và hướng dẫn giao dịch thanh toán Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 53
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN theo phương thức tín dụng chứng từ, trong đó quy định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của người mua và người bán trong hợp đồng ngoại thương cũng như quyền và lợi ích của các ngân hàng tham gia trong giao dịch thanh toán tín dụng chứng từ. Hiệu quả của hoạt động thanh toán hàng hoá XNK bằng phương thức tín dụng chứng từ chịu sự ảnh hưởng của chất lượng hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp XNK.Do đó, tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước trong chính sách tiền tệ để khuyến khích và thúc đẩy hoạt động XNK. Mặt khác, để đẩy mạnh hoạt động XNK, Nhà nướccần có chính sách đẩy mạnh công tác đối ngoại, đặc biệt là công tác thương mại với các thị trường mới như Nhật Bản,Mỹ, các nước trong khối ASEAN , tham gia tổ chức thương mại thế giới WTO. Ngoài ra,Nhà nước cần củng cố và phát triển Hiệp hội ngân hàng VN, tạo điều kiện cho ngân hàng thương mại VN hợp tác tìm hiểu khách hàng và đối tác,giúp đở và tương trương trợ lẫn nhau trong quá trình hoà nhập vào cộng đồng thế giới, cùng nghiên cứu trao đổi, hạn chế bớt rủi ro. Hơn nữa, cần cải cách mạnh mẽ các thủ tục hành chín trong quản lý XNK, tinh giảm thủ tục hải quan.Tăng cường hơn nữa công tác chống buôn lậu và quản lý thị trường nội địa nhằm tăng thu ngân sách, bảo hộ nền sản xuất trong nước, tăng cường ngoại tệ thanh toán qua ngân hàng. Hiện nay, tỷ giá giữa đồng VND $ USD, EURO liên tục biến động đã tác động tới tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp XNK. Vì vây, ngân hàng cân có chính sách điều tiết tỷ giá thích hợp theo hướng tự do hoá với những bước đi thích hợp nhằm kích thích xuất khẩu và bảo hộ nhập khẩu trong nước. 3.3.2. Đối với ngân hàng Nhà nước. a. NHNN cần có những biện pháp hoàn thiện và phát triển thị trường mua bán ngoại tệ liên ngân hàng. Thị trường ngoại tệ liên ngân hàng là thị trường nhằm giải quyết các quan hệ trao đổi, cung cấp ngoại tệ giữa NHNN với các ngân hàng thương mại và giữa các ngân hàng thương mại với nhau. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 54
Chuyên đề tốt nghiệp SDG I - NHĐT&PTVN Vì vậy, để SGDI_NHĐT&PTVN mở rộng quan hệ thanh toán quốc tế, phục vụ tốt cho hoạt động XNK hàng hoá thì việc phát triển thị trường ngoại tệ liên ngân hàng là rất cần thiết. Trong thời gian tới, để hoàn thiện và phát triển thị trường ngoại tệ liên ngân hàng, ngân hàng Ngân hàngà nước và các đối tượng có liên quan cần thực hiện các công việc sau: Thứ nhất, cần giám sát và buộc các NHTM phải xử lý trạng thái ngoại hói của mình trong ngay bằng việc mua bán ngoại tệ trên thị trườngngoại tệ liên ngân hàng. Thứ hai, mở rộng đối tượng tham gia vào thị truờng. Thứ ba, phát triển các nghiệp vụ vay mượn ngoại tệ, nghiệp vụ đầu cơ và các hình thức mua bán ngoại tệ như mua bán kỳ hạn, hợp đồng tương lai b. Ngân hàng Nhà nước nên thực hiện chính sách tỷ giá hối đoái thích hợp sao cho tỷ giá luôn dảm bảo có lợi cho các nhà XNK. NHNN với vai trò tham mưu cho Chính Phủ đưa ra những chính sách quản lý ngoại tệ có hiệu quả nhằm ổn định thị trường ngoại tệ, tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động XNK. 3.3.3. Đối với SGDI-NHĐT&PTVN. SGD cần chú trọng tới công tác đào tạo và tái đào tạo các thanh toán viên, tạo cơ hội cho họ cập nhật những kiến thức mới trong lĩnh vực Thanh toán quốc tế. Hơn nưa, ngân hàng nên thành lập quỹ đào tạo, liên hệ với các ngân hàng đại lý cử cán bộ đi học hỏi kinh nghiệm và thực tế ở nước ngoài. Mặt khác, đội ngũ cán bộ thanh toán viên của ngân hàng còn thiếu, đặc biệt là ở các chi nhánh. Một cán bộ phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau, giải quyết công việc đôi khi bị chồng chéo. Do đó, NHĐT&PTVN cần bổ xung nhân lực cho các chi nhánh, nhất là cán bộ có kiến thức chuyên môn, giỏi ngoại ngữ và am hiểu tin học. Bên cạnh đó NH nên đa dạng hoá các hình thức cho vay tai trợ, nâng cao mức chiết khấu bộ chứng từ và có chính sách cho vay ưu đãi đối với các khách hàng có uy tín, có nguồn trả nợ bảo đảm. Đỗ Thị Thuý Mai – Tài chính tín dụng 55