Luận văn Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I - Ngân hàng Công thương Việt Nam

82 trang nguyendu 3800

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I - Ngân hàng Công thương Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_hoan_thien_nghiep_vu_cho_vay_cua_so_giao_dich_i_nga.doc

Nội dung text: Luận văn Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I - Ngân hàng Công thương Việt Nam

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Lời mở đầu Cũng giống như bất cứ loại hình doanh nghiệp nào, mục đích chính của ngân hàng là lợi nhuận. Tuy nhiên, ngân hàng là tổ chức đặc biệt chuyên kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán. Việc sử dụng vốn chính là quá trình tạo ra các tài sản khác nhau của ngân hàng, trong đó cho vay và đầu tư là hai loại tàI sản quan trọng. Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phảI hoàn trả cả gốc và lãI trong khoảng thời gian xác định. Cho vay là hoạt động kinh doanh chủ chốt để tạo ra lợi nhuận. Nói chung, tiền cho vay là loại kém lỏng so với tàI sản khác bởi vì chúng không thể chuyển thành tiền mặt trước khi các khoản vay đó mãn hạn. Các khoản tiền vay cũng có xác suất vỡ nợ cao hơn so với tàI sản khác, hay nói cách khác đây là khoản mang lại thu nhập lớn nhất cho các Ngân hàng thương mại nhưng phảI đối đầu với rủi ro tín dụng cao . Sau hơn 15 năm thực hiện đường lối đổi mới và phát triển kinh tế theo hướng thị trường với định hướng Xã hội chủ nghĩa, Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đã tập trung vốn cho vay theo những mục tiêu kinh tế lớn của đất nước góp phần đẩy lùi và kiềm chế lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra công ăn việc làm cho người lao động, đời sống dân chúng được cải thiện. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam hiện nay còn tồn tại nhiều vấn đề vướng mắc, thêm vào đó môi trường kinh doanh ngân hàng ngày càng năng động hơn nhưng rủi ro cũng lớn hơn làm cản trở quá trình mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng. Từ đó đòi hỏi phải có các giải pháp tháo gỡ khả thi trong hoạt động cho vay mới có thể đáp ứng đựơc nhu cầu đầu tư của nền kinh tế trong tình hình mới. Vì vậy, em đã chọn đề tàI ''Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam'' để phân tích. 1
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đề tài nghiên cứu về tổ chức và thực hiện nghiệp vụ cho vay trong hệ thống ngân hàng, phát hiện những kết quả, tồn tại và nguyên nhân trong cấp tín dụng tại Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam thời gian qua từ đó đưa ra những giải pháp hoàn thiện nghiệp vụ cho vay. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tàI là phân tích thực trạng hoạt động nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam trong hơn 15 năm đổi mới vừa qua. Nội dung của đề tài: - Hệ thống hoá và làm rõ các khái niệm, nguyên tắc và các nhân tố ảnh hưởng đến nghiệp vụ cho vay của Ngân hàng thương mại - Đánh giá tổng quát và phân tích thực trạng triển khai nghiệp vụ cho vay tại Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam hơn 15 năm qua, từ đó rút ra những ưu điểm và tồn tại trong quá trình thực hiện nghiệp vụ cho vay. - Đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển nghiệp vụ cho vay đảm bảo hiệu quả cao nhất, góp phần vào sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Kết cấu của đề tài: - Tên đề tàI "Hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam". - Ngoài lời nói đầu và kết luận, đề tàI gồm ba chương: Chương thứ nhất: Nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam . Chương thứ hai: Thực trạng hoạt động nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam. Chương thứ ba: Giải pháp hoàn thiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam. Danh mục tài liệu tham khảo. 2
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chương thứ nhất Vai trò và nội dung nghiệp vụ cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng 1.1- Khái niệm nghiệp vụ cho vay của ngân hàng. Các chế độ xã hội khác nhau thì hình thành các quan hệ tín dụng khác nhau và ngày càng trở lên đa dạng, phong phú. Hình thức tín dụng đầu tiên trong lịch sử là tín dụng nặng lãi, ra đời và tồn tại trong suốt thời kỳ chiếm hữu nô lệ và phát triển trong chế độ phong kiến. Cơ sở tồn tại của tín dụng nặng lại là nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phân tán, phụ thuộc vào điều kiện thiên nhiên, đời sống bấp bênh, sản phẩm dư thừa hạn chế, trong khi đó nhu cầu cần được bổ sung lại rất phổ biến. Những người có khả năng cho vay là những người giàu có nhiều quyền lực: chủ nô, quý tộc, quan lại, địa chủ, nhà thờ và những người chuyên nghề cho vay nặng lãi. Những người đi vay, phần lớn là nông dân, thợ thủ công và những người buôn bán hàng hoá nhỏ cần tiền để giải quyết nhu cầu cấp bách trong việc duy trì cuộc sống tối thiểu cần thiết. Muốn được vay họ phải cầm cố mảnh đất, trâu bò, nhà cửa nếu không trả được sẽ bị tước đoạt hết những tài sản đó. Ngoài ra vua chúa quý tộc phong kiến cũng đi vay để đáp ứng nhu cầu ăn chơi xa xỉ như xây dựng lâu đài, tổ chức lễ hôi, mua đồ trang sức Để có tiền trả nợ họ ra sức bóc lột nông dân, thợ thủ công bằng sưu cao, thuế nặng. Như vậy đặc điểm của tín dụng nặng lãi chính là lãi suất cao. Cao vô hạn độ, nó không chỉ là sản phẩm thặng dư mà còn ăn thâm vào sản phẩm cần thiết của người lao động. Chính vì thế tín dụng nặng lãi trở thành một hình thức tín dụng tiêu dùng, thể hiện trong mục đích của việc sử dụng tiền vay đối với cả người nghèo khổ và người giầu có. Với tính chất nặng lãi, tín dụng nặng lãi đã phá huỷ sự giầu có của xã hội, đối lập với sự phất triển của xã hội, nhưng vẫn tồn tại vì nhu cầu vay thì lớn trong khi đó khả năng cho vay lại hạn chế. Mặt khác, với người đi vay là những người nghèo khổ, nó là nhu cầu tối thiểu cần thiết không thể trì hoãn được. Còn với 3
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp những người giầu có thì nguồn trả nợ là từ việc nâng cao sưu thuế nên không cần quan tâm đến lãi suất. Cho vay nặng lãi với hình thức vận động của vốn trong quan hệ cho vay biểu hiện rất đa dạng; - Cho vay bằng hiện vật, thu nợ bằng hiện vật (cho vay vào thời kỳ giáp hạt, khi đến vụ thu hoạch thu nợ bằng thóc) hoặc thu nợ bằng tiền, bằng ngày công lao động. - Cho vay bằng tiền, thu nợ bằng hiện vật, bằng ngày công lao động hoặc bằng tiền. Tuỳ theo từng hình thức vận động của vốn mà tín dụng nặng lãi thích hợp với nông thôn hay thành thị. Nhưng do tính chất là tín dụng nặng lãi nên nó phát huy tác dụng hai mặt. Một mặt nó tàn phá sức sản xuất, kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, vì nó cố bám lấy nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phân tán là điều kiện cho nó tồn tại. Mặt khác nó góp phần tạo ra tiền đề vật chất cho sự ra đời của tư bản chủ nghĩa, vì nó làm cho của cải xã hội tập trung vào trong tay một số người, trong khi đó những ngườ vay nặng lãi không trả được, bị mất hết tài sản và trở thành người làm thuê và đó chính là giai cấp vô sản. Tuy vậy tín dụng nặng lãi vẫn là vật cản đối với sự phát triển của tư bản công nghiệp. Trong lịch sử, để tồn tại và phát triển các nhà tư bản đã phải đấu tranh lâu dài hàng thế kỷ để buộc những người cho vay nặng lãi hạ mức lãi suất dưới mức lợi nhuận bình quân. Những cuộc đấu tranh này lúc đầu dựa trên cơ sở luật pháp và tôn giáo nhưng không đạt hiệu quả hoặc hiệu quả thấp. Chỉ còn cách thủ tiêu vai trò độc quyền tín dụng của những người cho vay nặng lãi, tức là lập ra hệ thống tín dụng của giai cấp tư sản với các hình thức đa dạng phong phú. Tuy vậy hình thức tín dụng tư bản chủ nghĩa chỉ có tác dụng hạn chế, đẩy lùi mà không xoá bỏ hoàn toàn tín dụng nặng lãi. Cho đến ngày nay tín dụng nặng lãi còn tồn tại ở các nước kinh tế kém phát triển do ảnh hưởng của chế độ phong kiến. Mức thu nhập của người lao động thấp, hệ thống tín dụng chưa phát triển đến các vùng nông thôn, miền núi. 4
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Bất cứ xã hội nào còn sản xuất hàng hoá thì vẫn có sự tồn tại của tín dụng và sự hoạt động của nó. Nguyên nhân khách quan của sự tồn tại và phát triển tín dụng là đặc điểm tuần hoàn vốn tiền tệ trong quá trình tái sản xuất xã hội đã xuất hiện mâu thuẫn: trong lúc có một bộ phận vốn tiền tệ nhàn rỗi được giải phóng khỏi quá trình tái sản xuất ở doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân này thì ở các chủ thể khác lại có nhu cầu thiếu vốn cần được bổ sung. Vốn tiền tệ nhàn rỗi xuất hiện ở từng doanh nghiệp do tuần hoàn của vốn cố định dưới hình thức vốn khấu hao trong thời gian chưa sử dụng để mua máy móc thiết bị mới hoặc chưa có nhu cầu sửa chữa lớn tài sản cố định, trong khi việc tính khấu hao được tiến hành một cách thường xuyên. Tuần hoàn của vốn lưu động cũng xuất hiện vốn tiền tệ nhàn rỗi tạm thời do chênh lệch về số lượng, thời gian giữa việc tiêu thụ sản phẩm và mua nguyên vật liệu (đã tiêu thụ sản phẩm nhưng chưa có nhu mua nguyên vật liệu hoặc bán nhiều hơn mua). Do có những khoản phải trả nhưng chưa trả (lương ) phải nộp nhưng chưa nộp (thuế ) hoặc những khoản vốn tiền tệ nhàn rỗi hình thành trong quan hệ thanh toán với các hình thức thanh toán khác nhau (nhận tiền nhưng chưa giao hàng hoặc nhận hàng nhưng chưa phải trả tiền). Trong toàn xã hội cũng xuất hiện một bộ phận vốn tiền tệ nhàn rỗi do chênh lệch về số lượng và thời gian trong việc thu, chi của các cơ quan đoàn thể, các tổ chức xã hội, kể cả ngân sách Nhà nước. Đặc biệt là bộ phận tiền nhàn rỗi dưới hình thức tiền để dành của mọi tầng lớp dân cư trong xã hội. Trong khi có những bộ phận vốn tiền tệ nhàn rỗi nằm rải rác ở các chủ thể kinh tế này thì ở các chủ thể kinh tế khác lại có nhu cầu thiếu vốn cần được bổ sung. Các doanh nghiệp thiếu vốn cố định khi cần thay thế máy móc thiết bị mới hoặc có nhu cầu sửa chữa lớn tài sản cố định mà chưa tính đủ khấu hao. Mặt khác, doanh nghiệp lại có nhu cầu mở rộng phạm vi, quy mô sản xuất kinh doanh, nhu cầu cải tiến kỹ thuật hợp lý hoá sản xuất hoặc chuyển dịch vốn sang các ngành kinh doanh khác.Nhu cầu vốn lưu động cần được bổ sung do chưa tiêu thụ được sản phẩm hàng hoá mà đã có nhu cầu mua nguyên vật 5
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp liệu hoặc bán ít hơn mua. Điều này đặc biệt cần thiết với những doanh nghiệp hoạt động kinh doanh mang tính chất thời vụ. Thiếu vốn cần được bổ sung không chỉ là nhu cầu đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, lưu thông mà còn là nhu cầu bổ sung thiếu hụt tạm thời giữa thu và chi của các tổ chức cá nhân khác trong xã hội, kể cả ngân sách nhà nước. Nó cũng không chỉ là nhu cầu đầu tư cho lĩnh vực sản xuất, lưu thông mà còn là nhu cầu cần thiết cho tiêu dùng. Mâu thuẫn giữa hiện tượng thừa thiếu vốn tiền tệ trong xã hội phát sinh trong khi quá trình sản xuất lưu thông hàng hoá cần được duy trì một cách đều đặn thường xuyên đòi hỏi phải có tín dụng để giải quyết mâu thuẫn đó đồng thời trở thành cầu nối giữa nhu cầu tiết kiệm và đầu tư bằng các hình thức tín dụng thích hợp. Trong khi còn tồn tại hai hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, vận động của tín dụng thích hợp với từng hệ thống. Tín dụng tư bản chủ nghĩa với sự vận động của tư bản cho vay là hình thức vận động của vốn tín dụng TBCN. Tư bản cho vay là tư bản tiền tệ mà người sở hữu nó đem cho vay để thu lợi tức trên cơ sở bóc lột lao động làm thuê. Nguồn hình thành tư bản cho vay chính là tư bản tiền tệ nhàn rỗi giải phóng khỏi quá trình tái sản xuất xã hội; tư bản tiền tệ của những nhà tư bản chuyên dùng vào lĩnh vực kinh doanh tiền tệ tín dụng bằng cách cho vay trực tiếp hoặc gửi ngân hàng - ngoài ra là tiền để dành của các tầng lớp dân cư trong xã hội đã biến hành tư bản cho vay. Tư bản cho vay với những đặc điểm cơ bản đã được Mác phân tích một cách đầy đủ đó là tư bản sở hữu đối lập với tư bản chức năng nghĩa là tư bản sở hữu thì không sử dụng còn nguồn sử dụng lại không có quyền sở hữu. - Tư bản cho vay là tư bản được xem như hàng hoá do có những đặc điểm giống và khác so với hàng hoá thông thường. Tư bản cho vay giống hàng hóa thông thường vì người ta đều cần đến giá trị sử dụng mà giá trị sử dụng của tư bản cho vay chính là khả năng đầu tư sinh lời hoặc để đáp ứng nhu cầu mua 6
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp sắm các mặt hàng tiêu dùng cần thiết. Đồng thời tư bản cho vay cũng có giá cả là lợi tức tín dụng được tính trên cơ sở lãi suất tín dụng mà lãi suất cũng chịu sự tác động của quan hệ cung cầu về vốn tín dụng trên thị trường. Tư bản cho vay khác hàng hoá thông vì khi bán hàng hóa thông thường người bán mất cả quyền sở hữu và quyền sử dụng. Còn trong quan hệ tín dụng người cho vay không mất đi quyền sở hữu mà chỉ mất quyền sử dụng nhưng không phải là vĩnh viễn mà chỉ mất quyền sử dụng trong một thời gian nhất định theo thời gian cho vay. Mặt khác giá cả hàng hoá thông thường là biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hoá còn lợi tức tín dụng độc lập tương đối so với giá trị hàng hoá, nó chỉ là phần người đi vay trả thêm cho người cho vay cho việc sử dụng số tiền đã vay. - Tư bản cho vay có hình thức chuyển nhượng và vận động đặc biết (theo công thức vận động T - T') Công thức vận động của tư bản sản xuất: TLSX T - H ( H' - T' SLĐ Vận động của tư bản lưu thông T- H - T' Vận động của tư bản cho vay T - T' Trong công thức vận động T - T' quá trình sản xuất lưu thông đã bị che lấp và dấu kín, ở đây tiền dường như đã tự lớn lên mà không hề có sự tham gia vào lĩnh vực sản xuất lưu thông. Nhưng trên thực tế người đi vay đã dùng tiền vay đầu tư vào sản xuất lưu thông để thu lợi nhuận và phân chia cho nhà tư bản cho vay một phần. Như vậy tư bản cho vay là một hình thức tuỳ thuộc vào tư bản sản xuất lưu thông. Tư bản cho vay là tư bản ăn bám nhất và được sùng bái nhất vì nhà tư bản cho vay không hề tham gia vào lĩnh vực sản xuất lưu thông cũng không làm 7
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp công tác quản lý lãnh đạo nhưng vẫn thu được lợi tức. Đặc biệt công thức vận động T- T' đã làm cho tư bản cho vay có sức mạnh huyền bí, kỳ diệu và trở thành một hình thức tư bản được sùng bái nhất. Cho đến nay các nước đều hướng nền kinh tế phát triển theo cơ chế thị trường, người ta chỉ quan tâm đến tín dụng trong nền kinh tế thị trường mà không phân biệt tín dụng tư bản chủ nghĩa và tín dụng xã hội chủ nghĩa. Trong nền kinh tế thị trường tín dụng ngày càng mở rộng, chủ thể tham gia trong quan hệ tín dụng bao gồm cả các cá nhân, doanh nghiệp và cả nhà nước trung ương cũng như địa phương. Quan hệ tín dụng được mở rộng cả đối tượng và quy mô thể hiện ở các mặt sau: - Các tổ chức tín dụng Ngân hàng và các tổ chức tài chính tín dụng khác phát triển mạnh ở khắp mọi nơi. - Các doanh nghiệp đều sử dụng vốn tín dụng với các hình thức khác nhau: vay Ngân hàng, mua chịu hàng hoá, phát hành trái phiếu - Thu nhập của các thành viên trong xã hội có khả năng ngày càng tăng nên càng có nhiều người tham gia vào quan hệ tín dụng. Với tư cách là người cho vay, các cá nhân gửi tiền vào Ngân hàng, quỹ tiết kiệm, mua trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu Nhà nước Với tư cách là người đi vay, ngày càng có nhiều người vay vốn Ngân hàng hoặc vay trên thị trường vốn để phục vụ nhu cầu phát triển sản xuất lưu thông hoặc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Cùng với việc mở rộng các quan hệ tín dụng, hình thức tín dụng ngày càng trở nên đa dạng phong phú như tín dụng thương mại, tín dụng Ngân hàng, tín dụng nhà nước, tín dụng hợp tác xã Có thể khái niệm tín dụng bằng các cách khác nhau. Theo cách đơn giản nhất: Tín dụng là quan hệ vay mượn trên nguyên tắc hoàn trả cả vốn lẫn lãi giữa người đi vay và người cho vay. Tín dụng theo quan điểm của các nhà kinh tế học hiện đại là trên cơ sở lòng tin, nghĩa là người cho vay tin tưởng vào người đi vay sẽ sử dụng vốn có hiệu quả và hoàn trả đúng thời hạn cả vốn lẫn lãi. 8
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Mặc dù có những khái niệm về tín dụng theo cách diễn đạt khác nhau nhưng có thể nêu một cách tổng quát: Tín dụng là một quan hệ kinh tế trong đó có sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị (hình thái tiền tệ hay hiện vật) từ người sở hữu sang người sử dụng để sau một thời gian thu hồi về một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu với những điều kiện mà hai bên thoả thuận với nhau. Tín dụng Ngân hàng là quan hệ tín dụng bằng tiền tệ giữa một bên là Ngân hàng, một tổ chức chuyên kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ với một bên là tất cả các tổ chức cá nhân trong xã hội trong đó Ngân hàng giữ vai trò vừa là người đi vay vừa là người cho vay. Với tư cách là người đi vay, Ngân hàng huy động mọi nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội bằng hình thức nhận tiền gửi của các doanh nghiệp , các tổ chức cá nhân hoặc phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu để huy động vốn trong xã hội. Với tư cách là người cho vay, Ngân hàng đáp ứng nhu cầu vốn cho các doanh nghiệp , tổ chức, cá nhân khi có nhu cầu thiếu vốn cần được bổ sung trong hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. Với vai trò này tín dụng ngân hàng đã thực hiện chức năng phân phối lại vốn tiền tệ để đáp ứng yêu cầu tái sản xuất xã hội - cơ sở khách quan để hình thành chức năng phân phối lại vốn tiền tệ của tín dụng ngân hàng chính là do đặc điểm tuần hoàn vốn trong quá trình tái sản xuất xã hội đã thường xuyên xuất hiện hiện tượng tạm thời thừa vốn ở các tổ chức cá nhân này, trong khi ở những tổ chức cá nhân khác lại có nhu cầu thiếu vốn cần được bổ sung. Hiện tượng thừa thiếu vốn phát sinh do có sự chênh lệch về thời gian, số lượng giữa các khoản thu nhập và chi tiêu ở tất cả các tổ chức, cá nhân trong khi quá trình tái sản xuất đòi hỏi phải được tiến hành liên tục. Tín dụng thương mại cũng đã giải quyết quan hệ trực tiếp giữa những doanh nghiệp cần tiêu thụ sản phẩm hàng hoá với những doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng cho sản xuất lưu thông mà chưa có tiền. Nhưng do hạn chế của tín dụng thương mại đã không đáp ứng được yêu cầu 9
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp tập trung mọi nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong xã hội để đáp ứng nhu cầu vay vốn với khối lượng thời hạn khác nhau. Chỉ có ngân hàng là tổ chức chuyên kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ mới có khả năng giải quyết mâu thuẫn đó khi ngân hàng giữ vai trò vừa là người đi vay vừa là người cho vay. Như vậy, cho vay là một hình thức của cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi l.2. Nội dung nghiệp vụ cho vay của Ngân hàng. Theo khái niệm trên đây thì nội dung của nghiệp vụ cho vay của ngân hàng và các tổ chức tín dụng có thể hiểu như sau: l.2.1. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng: - Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng với các doanh nghiệp và giữa các ngân hàng với nhau được thực hiện dưới hình thức tiền tệ. Tín dụng ngân hàng mang các đặc trưng cơ bản sau đây: - Đối tượng cho vay là vốn tiền tệ. Số vốn này không nằm trong quá trình tuần hoàn của chu kỳ sản xuất kinh doanh mà là một loại vốn riêng biệt: vốn nhàn rỗi dùng để cho vay. - Chủ thể vay vốn chủ yếu là các doanh nghiệp.Trong một số trường hợp các ngân hàng cũng tiến hành đi vay của nhau. Chủ thể cho vay là các ngân hàng và công ty tài chính. - Tín dụng ngân hàng vận động không hoàn toàn thống nhất với sự vận động của quá trình sản xuất kinh doanh thời kỳ sản xuất phát triển, nhu cầu về vốn vay rất lớn nhưng khả năng cung cấp vốn vay lại có hạn vì trong quá trình cạnh tranh người ta đều đổ xô vào việc đầu tư sản xuất nên cần nhiều vốn. Ngược lại số người có tiền đem gửi lại rất ít. Thời kỳ khủng hoảng, trì trệ sản xuất, khả năng cung cấp vốn vay lại rất lớn vì nhiều người không bỏ vào sản xuất mà đem gửi ngân hàng. Trong khi 10
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đó, nhu cầu về vốn vay lại giảm vì không có lĩnh vực nào đầu tư có lợi , lúc này chỉ có một số ít người đi vay để đảm bảo khả năng thanh toán khỏi bị phá sản. - Từ những đặc điểm trên mà tín dụng ngân hàng đã khắc phục được các hạn chế của tín dụng thương mại. Tín dụng ngân hàng với nguồn vốn rất lớn và vốn bằng tiền đã giải quyết linh hoạt mọi nhu cầu vốn phát sinh và ngày càng giữ vị trí quan trọng. 1.2.2. Nghiệp vụ cho vay của ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng đảm bảo các nguyên tắc cơ bản sau đây: Một: sử dụng vốn vay đúng mục đích để thoả thuận trong hợp đồng tín dụng (cho vay có mục đích, có kế hoạch và có hiệu quả). Cho vay có kế hoạch, có mục đích và có hiệu quả. Tức là, các đơn vị có nhu cầu vay vốn của Ngân hàng đều phải có kế hoạch, đơn xin vay gửi ngân hàng với đầy đủ các nội dung sau: Số tiền vay, thời hạn sử dụng vốn vay, mục đích sử dụng vốn vay và tính hiệu quả của vốn vay ngân hàng. Trên cơ sở đó ngân hàng kiểm tra xem xét, nếu thấy đồng vốn vay ngân hàng đem lại hiệu quả kinh tế và trả nợ đúng hạn thì mới quyết định cho vay. Mặt khác trên cơ sở kế hoạch xin vay vốn của người xin vay, bản thân ngân hàng phải xây dựng kế hoạch cho vay vốn của mình để chủ động trong việc đầu tư tín dụng. Nguyên tắc đảm bảo cho khách hàng vay vốn có đủ vốn và vay vốn có kế hoạch. Đồng thời nguyên tắc này nhằm tiết kiệm đồng vốn, đầu tư vốn có trọng điểm và có hiệu quả kinh tế cao. Ngoài ra nó còn tăng cường sự giám đốc bằng đồng tiền của ngân hàng đối với đơn vị vay vốn của ngân hàng. Trường hợp khách hàng có nhu cầu vay vốn phát sinh ngoài kế hoạch, ngân hàng xét thấy cần thiết và hợp lý, cân đối với nguồn vốn của mình, có thể cho vay bổ sung cho người vay. Vốn vay phải sử dụng đúng cam kết và mục đích. Hai: Người vay vốn phải hoàn trả đúng kỳ hạn cả vốn và lãi. Bởi vì, nguồn vốn cho vay của ngân hàng chủ yếu là nguồn vốn tập trung và huy 11
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp động từ các thành phần kinh tế trong xã hội. Do vậy, những người vay vốn của ngân hàng sau một kỳ hạn nhất định nào đó đều phải hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi cho ngân hàng. Đơn vị vay vốn sau một thời gian nhất định phải trả cho ngân hàng một khoản lợi tức thoả thuận, vì đó là một trong những nguồn thu chủ yếu của ngân hàng và là một cơ sở cho ngân hàng tiến hành hạch toán kinh doanh và thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước, đến thời kỳ trả nợ mà đơn vị vay vốn không trả cho ngân hàng thì ngân hàng sẽ chuyển sang nợ quá hạn và đơn vị phải chịu lãi suất cao hơn lãi suất thông thường. Đồng thời nó đảm bảo sự thống nhất giữa vận động của vật tư, hàng hoá và sự vận động của tiền tệ trong nền kinh tế , góp phần ổn định tiền tệ và ổn định giá cả. Với nguyên tắc này ngân hàng bảo toàn được vốn , kịp thời đưa vốn vào hoạt động kinh doanh của mình, có thu để bù đắp chi và có lãi nhằm duy trì và phát triển hoạt động của bản thân ngân hàng. Ba: Cho vay có giá trị vật tư đảm bảo. Các đơn vị muốn vay vốn của ngân hàng đều phải xuất trình đầy đủ chứng từ, hoá đơn, hợp đồng mua bán hàng hoá. Trên cơ sở đó cán bộ ngân hàng tiến hành xét cho vay tương đương với giá trị vật tư hàng hoá đã được ghi trên chứng từ, hoá đơn hợp đồng. Điều này áp dụng với doanh nghiệp Nhà nước. Còn các doanh nghiệp ngoài quốc doanh muốn vay vốn của ngân hàng đều phải thế chấp bằng tài sản, ngân hàng xét cho vay thông thường bằng 60-70% giá trị thế chấp. Thế chấp có thể bằng hàng hoá thông thường hoặc các chứng từ có giá như tín phiếu , kỳ phiếu, cổ phiếu, giấy chứng nhận quyền sở hữu bất động sản. Hoặc có thể vay vốn thông qua sự bảo lãnh của các tổ chức kinh tế , tổ chức tín dụng có uy tín. Trong suốt quá trình sử dụng vốn vay, các đơn vị vay vốn luôn có giá trị vật tư tương đương làm bảo đảm. Nguyên tắc này giúp cho các đơn vị sử dụng vốn vay một cách có hiệu quả. Ngân hàng cho vay vốn an toàn tránh những rủi ro không đáng có trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Bên cạnh, nguyên tắc này bảo đảm quan hệ cân đối giữa tiền tệ và hàng hoá trong lưu thông góp phần bình ổn giá cả. 12
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Ba nguyên tắc cơ bản nói trên có quan hệ mật thiết, gắn bó với nhau thành một tổng thể thống nhất, có ảnh hưởng rất lớn đến quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với các thành phần kinh tế , phòng ngừa được các yếu tố rủi ro đảm bảo an toàn tín dụng. Và cũng là để "Vừa tạo tiền đề, vừa gây sức ép buộc các đơn vị kinh tế tìm mọi biện pháp nâng cao hiệu quả kinh tế" , hoạt động tín dụng ngân hàng cần chuyển mạnh và đúng hướng sang hạch toán kinh doanh thực sự, thúc đẩy khẩn trương tổ chức sắp xếp lại nền kinh tế - khách thể của tín dụng ngân hàng, phù hợp với cơ chế thị trường có sự quản lý điều tiết vĩ mô của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời việc đổi mới khách thể là tiếp tục đổi mới, hoàn thiện chủ thể của tín dụng ngân hàng làm cho nó đủ sức tạo được thị trường "đầu vào" để tăng nhanh nguồn vốn và mở rộng thị trường "đầu ra" nghĩa là tín dụng ngân hàng phải đổi mới mạnh mẽ, sử dụng giải pháp "khơi trong , hút ngoài" và liên doanh liên kết kinh tế nhằm khai thác mọi nguồn vốn nhàn rỗi từ các thành phần kinh tế và thu hút vốn đầu tư của các chính phủ cũng như tư nhân nước ngoài để phát triển mạnh mẽ nền kinh tế và xây dựng đất nước. 1.3- Vai trò nghiệp vụ cho vay trong hoạt động của ngân hàng thương nghiệp và tổ chức tín dụng. Nghiệp vụ cho vay là nghiệp vụ sinh lợi chủ yếu của ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng nếu xét về thời hạn thì nghiệp vụ cho vay chủ yếu là cho vay ngắn hạn. Chính loại cho vay này giúp cho tổ chức tín dụng giữ được khả năng thanh toán, vì nó thích ứng với kết cấu bên khoản mục bên tài sản nợ. Tuy nhiên đối với ngân hàng kinh doanh đa năng và Ngân hàng, tổ chức tín dụng lớn khi tỷ trọng các loại tiền gửi dài hạn tăng lên thì họ cũng mở rộng các khoản tín dụng trung và dài hạn. Khối lượng tín dụng của ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng cho các doanh nghiệp công nghiệp, thương nghiệp để thực hiện các khoản thanh toán và dự trữ hàng hoá. Ngoài ra ngân hàng thương mại , tổ chức tín dụng còn cho vay đầu tư phát triển dưới hình thức tài trợ vay trung và dài hạn với 13
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp một tỷ trọng hợp lý; cho vay lĩnh vực nông nghiệp, cá nhân trong lĩnh vực nông nghiệp và cá nhân trong lĩnh vực tiêu dùng Các Ngân hàng thương mại , tổ chức tín dụng làm tốt nghiệp vụ cho vay cũng chính là thực hiện một trong những chức năng của Ngân hàng Thương mại, tổ chức tín dụng: chức năng tín dụng ngân hàng, nó sẽ đưa lại những kết quả và thuận lợi mới cho Ngân hàng Thương mại, tổ chức tín dụng và nền kinh tế. Trước hết nó phục vụ việc phân phối lại vốn giữa các ngành kinh tế khác nhau, góp phần vào việc bình quân hoá tỷ suất lợi nhuận và góp phần tích tụ, tập trung vốn đối với nền kinh tế. Nguồn vốn tín dụng là nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi được giải phóng ra khỏi quá trình tuần hoàn của tái sản xuất và các khoản tiền gửi, tiền tiết kiệm của các tầng lớp khác nhau trong xã hội được tập trung vào các ngân hàng với một khối lượng rất lớn. Số vốn này được các ngân hàng cho các nhà sản xuất vay bất kể họ sản xuất ở ngành nào. Do vậy mà tín dụng phục vụ việc phân phối lại vốn giữa các ngành. Mặt khác, quá trình cạnh tranh trong sản xuất đã dẫn đến các nhà sản xuất từ bỏ ngành nào có lợi nhuận thấp để chuyển sang sản xuất ở ngành khác có lợi nhuận cao hơn. Do vậy mà có sự dịch chuyển vốn từ ngành này sang ngành khác. Sự dịch chuyển vốn này gặp rất nhiều khó khăn như cơ sở vật chất, nhà xưởng, máy móc Đòi hỏi phải có một số lượng vốn lớn mới đáp ứng được yêu cầu. Để giải quyết các khó khăn này, các nhà sản xuất đã dựa vào quan hệ tín dụng. Tức là họ xin vay vốn tại các ngân hàng để đầu tư vào ngành sản xuất có lợi nhuận cao. Khi có sự tham gia của tín dụng, sự dịch chuyển vốn giữa các doanh nghiệp được giải quyết nhanh chóng đã kích thích quá trình tái sản xuất xã hội, tăng sức cạnh tranh làm thay đổi lợi nhuận cá biệt vốn có của các ngành tạo nên tỷ suất lợi nhuận bình quân của toàn bộ nền kinh tế. 14
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Cũng từ việc phân phối lại vốn mà tín dụng được đầu tư vào các doanh nghiệp lớn làm cho họ đứng vững trong cạnh tranh và thôn tính được các doanh nghiệp nhỏ. Bởi vậy các doanh nghiệp nhỏ muốn tồn tại phải tập trung vốn lại với nhau bằng cách hợp nhất lại thành các doanh nghiệp lớn. Do vậy các công ty cổ phần lần lượt ra đời. Tín dụng càng phát triển, càng đẩy nhanh việc tập trung vốn vào công ty cổ phần. Ngoài ra, tín dụng góp phần gia tăng tốc độ tích luỹ vốn. Từng doanh nghiệp muốn tích luỹ vốn để phát triển sản xuất phải trải qua một thời gian dài. Nhờ có tín dụng mà các khoản vốn nhàn rỗi được tập trung lại vào các ngân hàng và các ngân hàng đã cho các doanh nghiệp vay kịp thời làm cho sản xuất phát triển mạnh, nhanh chóng tăng cường tích luỹ vốn cho từng doanh nghiệp . Tóm lại làm tốt nghiệp vụ cho vay Ngân hàng Thương mại - Tổ chức tín dụng thực hiện chức năng tín dụng ngân hàng tạo cho tổ chức tín dụng có vai trò nổi bật trên các mặt sau đây: Một là, thông qua chức năng phân phối lại vốn, tín dụng góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, tăng trưởng kinh tế. Cụ thể: Tín dụng làm cho quy mô sản xuất ngày càng mở rộng, thu lợi nhuận tối đa cho những nhà sản xuất lớn; tín dụng thúc đẩy quá trình cạnh tranh tạo ra sức bật cho nền kinh tế. Hai là; tín dụng được coi như một công cụ trong chính sách tiền tệ quốc gia để thực hiện điều hoà lưu thông tiền làm cho tiền tệ ổn định. Thông qua tín dụng, Ngân hàng Trung ương tiến hành việc phát hành thêm tiền vào lưu thông hoặc bớt tiền ra khỏi lưu thông tuỳ theo yêu cầu phát triển kinh tế. Như vậy, yêu cầu quy luật lưu thông tiền tệ được tôn trọng. Ba là, tín dụng là công cụ tài trợ cho các ngành kinh tế kém phát triển. Nhờ có tín dụng cấp vốn mà nhiều lĩnh vực kinh tế, nhiều ngành kinh tế đã phục hồi và phát huy được thế mạnh. Mặt khác, tín dụng góp phần tác động để tăng cường chế độ hạch toán kinh tế của các doanh nghiệp. Bốn là, tín dụng tạo điều kiện phát triển các quan hệ kinh tế với nước ngoài. Tín dụng là phương tiện nối liền kinh tế trong nước với kinh tế nước ngoài. 15
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chương thứ hai Thực trạng hoạt động nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng công thương Việt Nam 2.1. Tổng quan về hệ thống tổ chức bộ máy của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam. 2.1.1. Bộ máy tổ chức của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam. Trước năm 1988, ngân hàng công thương Việt Nam là một bộ phận của ngân hàng Nhà nước có chức năng thực hiện nhiệm vụ tín dụng với các đơn vị kinh doanh công thương nghiệp. Sau năm 1988, hệ thống Ngân hàng Việt nam chuyển từ một cấp sang hệ thống ngân hàng hai cấp, tách bạch chức năng quản lý & kinh doanh và theo nghị định 59/ CP năm 1988, bộ phận này trở thành một ngân hàng quốc doanh độc lập hoạt động như một ngân hàng thương mại mang tên Ngân hàng công thương Việt Nam. Ngân hàng công thương Việt Nam được chính thức thành lập theo Quyết định số 402/ CT ngày 14/11/1990 của Chủ tịch hội đồng bộ trưởng (nay là thủ tướng chính phủ) và được Thống đốc ngân hàng Nhà nước ký quyết định số 285/QĐ - NH5 ngày 21/9/1996 thành lập lại theo mô hình Tổng công ty Nhà nước, theo uỷ quyền của Thủ tướng chính phủ, tại Quyết định số 90/Ttg ngày 7/3/1994 nhằm tăng cường tập trung , phân công chuyên môn hoá và hợp tác kinh doanh để thực hiện nhiệm vụ Nhà nước giao, nâng cao khả năng và hiệu quả của các đơn vị thành viên và toàn hệ thống ngân hàng công thương Việt Nam đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Tên giao dịch quốc tế của công ty là INDUSTRIAL AND COMMERCIAL BANK OF VIET NAM (gọi tắt là INCOMBANK) Là một trong bốn ngân hàng thương mại quốc doanh lớn nhắt tại Việt Nam, Incombank có tổng tàI sản chiếm hơn 20% thị phần trong toàn bộ hệ thống ngân hàng Việt Nam. Nguồn vốn của Incombank luôn tăng trưởng qua 16
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp các năm, tăng mạnh kể tử năm 1996, đạt bình quân hơn 20%/1năm, đặc biệt có năm tăng 35% so với năm trước. Có mạng lưới kinh doanh trảI rộng toàn quốc với 2 Sở giao dịch,114 chi nhánh và 500 điểm giao dịch. Có 3 công ty hạch toán độc lập là Công ty Cho thuê TàI chính, Công ty TNHH Chứng khoán, Công ty Quản lý Nợ và Khai thác TàI sản và 2 đơnvị sự nghiệp là Trung tâm công nghệ thông tin và Trung tâm đào tạo Đã ký 8 Hiệp định Tín dụng khung với các quốc gia Bỉ, Đức, Hàn quốc, Thuỵ sĩ và có mạng lưới 733 Ngân hàng đại lý trên khắp thế giới. Là ngân hàng tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại và thương mại điện tử tại Việt Nam. Năm 2003, theo chỉ định của Chính phủ Việt Nam, là Ngân hàng duy nhất của Việt Nam trở thành hội viên “ Hiệp hội các Ngân hàng cho vay Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong Khối APEC”. Hiện nay, Ngân hàng Công thương Việt Nam có trụ sở chính tại 108 Trần Hưng Đạo, Ngân hàng Công thương Việt Nam chia hệ thống các chi nhánh thành chi nhánh loại 1 và chi nhánh loại 2. Chi nhánh loại 1 thường có nguồn vốn lớn, hiệu suất sử dụng vốn cao ở những địa bàn trọng điểm, tiêu biểu là sở giao dịch số 1 của Ngân hàng Công thương. Tên giao dịch quốc tế của sở giao dịch số 1 là industrial and commercial bank of Việt Nam transaction office No.1. Sở giao dịch số I một mặt có chức năng như một chi nhánh của Ngân hàng Công thương thực hiện đầy đủ các hoạt động của một ngân hàng thương mại. Mặt khác, nó thể hiện là một ngân hàng trung tâm của Ngân hàng Công thương, nơi nhận quyết định, chỉ thị đầu tiên ; thực hiện thí điểm các chủ trương, chính sách chính của Ngân hàng Công thương Việt Nam ; đồng thời điều vốn cho các chi nhánh khác trong hệ thống Ngân hàng Công thương Việt Nam. Đây là nơi được Ngân hàng Công thương uỷ quyền làm đầu mối cho các chi nhánh phía Bắc trong việc thu chi ngoại tệ mặt, séc du lịch, visacard, mastercard 17
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Sở giao dịch số I là đơn vị hạch toán phụ thuộc của Ngân hàng công thương Việt Nam có quyền tự chủ kinh doanh có con dấu riêng và mở tài khoản tại Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng khác. Trong hoạt động kinh doanh của mình, Sở giao dịch số 1 luôn tìm mọi cách để nâng cao chất lượng kinh doanh và dịch vụ Ngân hàng, đổi mới phong cách làm việc, xây dựng chính sách khách hàng với phương châm : “ Vì sự thành đạt của mọi người, mọi nhà và mọi doanh nghiệp”. Theo qui định của Ngân hàng Nhà nước và Ngân hàng công thương, Sở giao dịch I- Ngân hàng công thương Việt Nam có những nghĩa vụ và quyền hạn sau : Nghĩa vụ: + Sử dụng có hiệu quả, bảo toàn, phát triển vốn và các nguồn lực của NHCTVN. + Tổ chức thực hiện hoạt động kinh doanh, đảm bảo an toàn, hiệu quả phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước. + Thực hiện nghĩa vụ về tài chính theo qui định của pháp luật và của Nhà nước. Quyền hạn: + Nhận tiền gửi tài khoản và tiền gửi bút toán của các tổ chức kinh tế và dân cư trong nước và quốc tế bằng VNĐ và ngoại tệ. + Phát hành các loại chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, trái phiếu, tín phiếu Ngân hàng và các hình thức hoạt động vốn khác phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế và hoạt động kinh doanh ngân hàng. + Cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn bằng VNĐ và ngoại tệ đối với các tổ chức kinh tế và cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế theo cơ chế chung của Ngân hàng Nhà nước và qui định của Ngân hàng Công thương Việt Nam. + Thực hiện chiết khấu thương phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu và các giấy tờ có giá theo qui định của Ngân hàng Nhà nước và Ngân hàng Công thương Việt Nam. 18
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế như thanh toán nhờ thu, thanh toán tín dụng chứng từ (thanh toán bằng L/C), thông báo L/C xuất khẩu, bảo lãnh thanh toán, kinh doanh ngoại tệ theo qui định của NHCTVN và theo mức uỷ quyền. + Thực hiện các dịch vụ ngân hàng như : Thanh toán, chuyển tiền trong và ngoài nước, chi trả kiều hối, thanh toán séc và các dịch vụ Ngân hàng khác + Thực hiện chế độ an toàn kho quỹ, bảo quản tiền mặt, ngân phiếu thanh toán và các ấn chỉ quan trọng . Đảm bảo chi trả ngân phiếu, tiền mặt, kỳ phiếu chính xác, kịp thời. + Thực hiện các dịch vụ tư vấn về tiền tệ, quản lý tiền vốn, các dự án đầu tư, phát triển theo yêu cầu của khách hàng. Từ nghĩa vụ và quyền hạn cũng như theo qui định của Ngân hàng Công thương Việt Nam thì Sở giao dịch I được phép thực hiện những hoạt động kinh doanh chính sau : + Huy động vốn và cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn bằng VNĐ và ngoại tệ. + Thanh toán quốc tế trực tiếp với ngân hàng nước ngoài, dịch vụ kiều hối, nghiệp vụ hối đoái và giao ngay, kỳ hạn, hoán đổi. + Chuyển tiền nhanh trong nước và nước ngoài. + Thực hiện các nghiệp vụ bảo lãnh vay vốn trong nước, bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh chất lượng sản phẩm, bảo lãnh thanh toán + Dịch vụ thu, chi tiền mặt, quản lý và giữ hộ tài sản quý hiếm, chi trả tiền lương cho người lao động tại đơn vị nhanh chóng, chính xác, hiệu quả. + Dịch vụ chuyển tiền nhanh WESTION UNION, dịch vụ thanh toán thẻ VISA CARD , MASTER CARD. + Dịch vụ thẻ ATM rút tiền tự động trong toàn quốc như tại các Chi nhánh khác của NHCTVN. 19
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Tư vấn về tiền tệ, tín dụng, thanh toán và thực hiện các dịch vụ ngân hàng khác. Cơ cấu tổ chức của một doanh nghiệp nói chung và của Ngân hàng nói riêng là chỉ tiêu quan trọng phản ánh qui mô hoạt động của doanh nghiệp, ngân hàng đó. Cũng như vậy, dựa vào cơ cấu tổ chức, Sở giao dịch I là một ngân hàng thương mại lớn và được đánh giá là ngân hàng loại 1 trong hệ thống Ngân hàng Công thương Việt Nam. Nếu dựa vào mặt chức năng thì Sở giao dịch I gồm 9 phòng ban chức năng, hoạt động theo nhiệm vụ, chức năng riêng đã được phân công dưới sự chỉ đạo, điều hành của Ban giám đốc. Ban giám đốc gồm 1 giám đốc và 3 phó giám đốc. Ban giám đốc thực hiện chức năng như các ban giám đốc của Ngân hàng Công thương Việt nam nói chung tức là trực tiếp điều hành hoạt động của Sở giao dịch I theo qui định của pháp luật và theo kế hoạch của Ngân hàng công thương cũng như theo kế hoạch riêng đặt ra của Sở giao dịch I. Giám đốc của Sở giao dịch I cũng đồng thời là phó tổng giám đốc Ngân hàng Công thươn Việt Nam là người điều hành cao nhất tại Sở, đại diện theo pháp luật, chịu trách nhiệm trước Hội đồng quản trị, ban giám đốc Ngân hàng Công thương Việt Nam về mọi hoạt động của Sở giao dịch I. Còn các phó giám đốc là người phụ trách từng mảng hoạt động riêng được phân theo chức năng của từng người 20
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Sơ đồ 1: Sơ đồ tổ chức ngân hàng công thương Trụ sở chính ngân hàng công thương Việt Nam Hội đồng quản trị Ban tổng giám đốc Ban kiểm soát Mạng lưới trong nước Mạng lưới nước ngoài Các chi Công ty Sở giao Công ty Văn phòng Nhánh con Dịch I Tài chính đại diện 1 giám đốc Phó giám đốc 1 Phó giám đốc 2 Phó giám đốc 3 Phòng Phòng Phòng Phòng Phòng Phòng Phòng Phòng Phòng Kinh tài chính kinh điện ngân Nguồn hành tổ kiểm doanh kế doanh toán quỹ vốn chính chức soát cán bộ toán đối quản ngoại tiền trị lương Qua sơ đồ trên ta thấy, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ban giám đốc là các phòng ban chức năng. Mỗi phòng ban hoạt động theo chức năng nhiệm vụ hoạt động riêng mình. Cụ thể được quy định như sau : Phòng kinh doanh: Đây là phòng kinh doanh tổng hợp và hầu hết các nghiệp vụ của ngân hàng được tiến hành tại Sở giao dịch 1 hiện nay đều thuộc hoạt động chức năng của phòng. Phòng kinh doanh gồm 60 cán bộ trong số đó có 1 trưởng phòng và 2 phó phòng phụ trách những công việc khác nhau. 21
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chức năng chính của phòng kinh doanh là: + Thực hiện cho vay, thu nợ ngắn hạn, trung và dài hạn bằng VNĐ và ngoại tệ đối với các tổ chức kinh tế, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế theo đúng cơ chế tín dụng của Ngân hàng Nhà nước và tổng giám đốc NHCTVN. + Thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh cho các doanh nghiệp để tham gia dự thầu, thực hiện hoạt động thanh toán, mua hàng trả chậm theo đúng hướng dẫn của NHCTVN. + Chiết khấu thương phiếu, kỳ phiếu, trái phiếu và các chứng từ có giá theo qui định của thống đốc Ngân hàng Nhà Nước và tổng giám đốc NHCTVN. + Nghiên cứu đề xuất các biện pháp giải quyết vướng mắc trong hoạt động kinh doanh tại Sở giao dịch I, phản ánh kịp thới những vấn đề nghiệp vụ mới phát sinh để báo cáo tổng giám đốc xem xét, giải quyết. + Phân tích hoạt động kinh doanh của khách hàng vay vốn tại Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam, cung cấp kịp thời có chất lượng các báo cáo, thông tin về công tác tín dụng cho lãnh đạo Sở và các cơ quan hữu quan theo đúng qui định của Tổng giám đốc Ngân hàng Công thương Việt Nam. + Làm một số việc khác do giám đốc Sở giao dịch I giao. Phòng kế toán tài chính : Phòng kế toán tài chính bao gồm 57 cán bộ trong đó có 1 trưởng phòng và 3 phó phòng được phân công phụ trách những mảng công việc khác nhau. Phòng có 5 tổ công tác, mỗi tổ chịu trách nhiệm hoạt động theo một chức năng riêng. Mỗi tổ có 1 tổ trưởng phụ trách. Đó là : Tổ thanh toán viên, tổ thanh toán liên hàng, tổ thanh toán bù trừ, tổ tiết kiệm, tổ kế toán nội bộ. Phòng kế toán thực hiện một số chức năng sau : + Thực hiện mở tài khoản và giao dịch với các khách hàng theo đúng qui định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước và của Tổng giám đốc Ngân hàng Công thương Việt Nam, hạch toán chính xác kịp thời mọi biến động về vốn, tài sản của khách hàng và ngân hàng tại Sở giao dich I- Ngân hàng Công thương Việt Nam. 22
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Thực hiện công tác thanh toán qua ngân hàng đối với đơn vị, tổ chức kinh tế, tổ chức tín dụng và cá nhân đảm bảo chính xác kịp thời. + Tiếp nhận và xử lý hạch toán kế toán theo đúng qui định các hồ sơ vay vốn của khách hàng, phối hợp với phòng kinh doanh để thực hiện nợ kịp thời đúng chế độ các món đã cho vay. + Tính và thu lãi tiền vay, phí dịch vụ, trả lãi tiền gửi cho khách hàng đầy đủ, kịp thời đúng chế độ qui định. + Tổ chức hạch toán kế toán, mua bán ngoại tệ bằng VNĐ, kế toán quản lý tài sản cố định, công cụ lao động, kho ấn chỉ, chi tiêu nội bộ tại Sở giao dịch I theo đúng qui định của Nhà nước và hướng dẫn của Tổng giám đốc NHCTVN. + Tham mưu cho giám đốc trích lập, hạch toán, sử dụng quĩ phúc lợi, quĩ khen thưởng tại Sở phù hợp với chế độ của Nhà nước và của Tổng giám đốc. Lập các bảng biểu kế toán tài chính , cung cấp số liệu liên quan theo đúng qui định của Nhà nước và của NHCTVN. + Làm một số việc khác do giám đốc Sở giao dịch I giao. Phòng kinh doanh đối ngoại : Phòng kinh doanh đối ngoại gồm 16 cán bộ trong đó có 1 trưởng phòng và 2 phó phòng. Phòng chia làm 3 tổ chính là tổ L/C, tổ thanh toán viên, tổ mua bán ngoại tệ. Phòng thực hiện các hoạt động kinh doanh của ngân hàng có yếu tố quốc tế như : kinh doanh ngoại tệ (mua bán, thanh toán, chuyển tiền, thanh toán kiều hối, chuyển tiến nhanh ), thanh toán quốc tế (thanh toán xuất nhập khẩu, nhờ thu ), kế toán ngoại tệ Đồng thời, làm đầu mối thanh toán séc du lịch, visacard, và tiền mặt ngoại tệ cho các chi nhánh Ngân hàng Công thương Việt Nam ở phía Bắc (từ Khánh Hoà trở ra), thực hiện việc giải ngân một số dự án ODA mà Ngân hàng Công thương Việt Nam được chỉ định thực hiện. Phòng có nhiệm vụ cụ thể sau : + Xây dựng giá mua bán và thực hiện mua bán ngoại tệ với các tổ chức kinh tế, tổ chức tín dụng, cá nhân theo đúng qui định của Nhà nước và hướng dẫn của tổng giám đốc NHCTVN. 23
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Hạch toán kịp thời, chính xác các nghiệp vụ thanh toán, mua bán, chuyển đổi các loại ngoại tệ phát sinh tại Sở bằng nguyên tệ. + Tiếp nhận và xử lý hạch toán kế toán theo đúng qui định các hồ sơ vay vốn bằng ngoại tệ của khách hàng, phối hợp với phòng kinh doanh để thu nợ, thu lãi kịp thời. + Thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế và làm các dịch vụ ngân hàng đối ngoại theo thông lệ quốc tế và hướng dẫn của tổng giám đốc Ngân hàng Công thương Việt Nam. + Lập các báo biểu kế toán, báo cáo nghiệp cụ và cung cấp số liệu liên quan theo yêu cầu của giám đốc sở và của tổng giám đốc. Phòng hành chính quản trị : Làm các công việc về hành chính, quản trị như các doanh nghiệp khác: + Thực hiện mua sắm toàn bộ trang thiết bị, phương tiện làm việc phục vụ hoạt động kinh doanh, theo dõi quản lý bảo dưỡng, sửa chữa tài sản, công cụ lao động. + Phối hợp với phòng kế toán tài chính lập kế hoạch mua sắm , sửa chữa tài sản và công cụ lao động hàng quí, năm theo đúng qui định của Nhà nước và của NHCTVN. + Quản lý và điều hành xe ô tô, nội quy sửa dụng điện, điện thoại tại Sở giao dịch I. + Tổ chức công tác văn thư, lưu trữ theo đúng qui định của Nhà nước và của NHCTVN. + Tổ chức công tác bảo vệ an toàn cơ quan, xây dựng nội qui bảo vệ cơ quan. Phòng kiểm soát : Kiểm soát lại mọi hồ sơ, chứng từ về tín dụng, thanh toán quốc tế, tiền gửi để đảm bảo sự chính xác, đầy đủ và hợp pháp theo sự chỉ đạo của ban giám đốc và Ngân hàng Công thương Trung ương. Đây là đầu mối tiếp đón các đoàn kiểm tra, thanh tra, kiểm toán của Nhà nước và quốc tế tới thanh tra 24
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp ngân hàng. Ngoài ra, phòng còn có chức năng là tham mưu cho ban lãnh đạo giúp ban lãnh đạo uốn nắn những sai sót của các phòng ban khác. Phòng ngân quỹ: Phòng ngân quỹ có những chức năng, nhiệm vụ sau : + Thực hiện thu chi tiền mặt bằng VNĐ và ngoại tệ, ngân phiếu thanh toán kịp thời chính xác đúng chế độ. + Tổ chức điều chuyển tiền giữa quĩ nghiệp vụ tại Sở và Ngân hàng nhà nước thành phố Hà nội an toàn đúng chế độ trên cơ sở đáp ứng kịp thời, đầy đủ nhu cầu chi trả tại Sở. + Thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các quy định an toàn về kho quĩ. + Thực hiện bảo quản nhập, xuất các loại ấn chỉ quan trọng và quản lý các hồ sơ tài sản thế chấp theo đúng chế độ quy định. + Thực hiện mua tiền mặt thu đổi séc du lịch, thanh toán visa. + Thực hiện chi tiết quỹ, giao nhận tiền mặt với các quỹ tiết kiệm an toàn, chính xác. Phòng điện toán: Quản lý thông tin, các chương trình quản lý, in kết quả kinh doanh trình ban giám đốc, in các bảng biểu cho các phòng ban khác ; áp dụng triển khai và phát triển các phần mềm để cung cấp thông tin cũng như giúp cho việc thực hiện nghiệp vụ dễ dàng hơn; đảm bảo an toàn bí mật số liệu, thông tin về hoạt động kinh doanh theo đúng qui định, thực hiện bảo trì bảo dưỡng hệ thống máy tính, thiết bị tin học phục vụ cho công tác quản lý không bị ách tắc Phòng tổ chức cán bộ và quản lý tiền lương: Phòng có chức năng quản lý về mặt con người của cơ quan ; tham mưu cho ban giám đốc trong việc tuyển chọn , sắp xếp và đề bạt cán bộ Cụ thể phòng có những chức năng nhiệm vụ cụ thể sau : + Nghiên cứu đề xuất với giám đốc Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương phương án sắp xếp bộ máy tổ chức của Sở đảm bảo đúng quy chế và kinh doanh có hiệu quả. 25
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Tuyển dụng lao động, điều động bố trí cán bộ nhân viên vào các vị trí phù hợp với năng lực, phẩm chất cán bộ và yêu cầu của nhiệm vụ kinh doanh. + Lập qui hoạch cán bộ lãnh đạo tại Sở giao dịch I, phối hợp với các phòng ban, đào tạo bồi dưỡng cán bộ trong quy hoạch . + Phối hợp với các phòng ban liên quan, tham mưu cho ban giám đốc về kế hoạch và thực hiện quỹ tiền lương tháng, quí, năm giải quyết kịp thời quyền lợi, tiền lương, Bảo hiểm xã hội và các chính sách khác cho cán bộ theo đúng qui định của Nhà nước và của ngành. + Lưu trữ và quản lý an toàn hồ sơ cán bộ tại Sở giao dịch I. + Làm một số việc khác do ban giám đốc chỉ đạo. Phòng nguồn vốn và cân đối tổng hợp : Phòng nguồn vốn và cân đối tổng hợp có những chức năng và nhiệm vụ sau: + Huy động vốn bằng VNĐ và ngoại tệ theo hướng dẫn của tổng giám đốc. + Trực tiếp điều hành lao động, tài sản tại các quỹ tiết kiệm, đảm bảo an toàn tài sản , tiền bạc của các tổ chức, cá nhân, cơ quan , Nhà nước tại các quỹ tiết kiệm theo đúng chế độ hiện hành của tổng giám đốc. + Tổng hợp, phân tích báo cáo mọi tình hình hoạt động của Sở giao dịch I theo yêu cầu của giám đốc Sở giao dịch I, giám đốc Ngân hàng Nhà nước trên địa bàn, tổng giám đốc NHCTVN. Tất cả các phòng ban nêu trên của Sở giao dịch I có mối liên hệ mật thiết, chặt chẽ hỗ trợ với nhau để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của một Ngân hàng thương mại. Nó thể hiện một cơ cấu tổ chức đang được đổi mới theo hướng gọn nhẹ, hiệu qủa, chuyên môn hoá, tránh chồng chéo cồng kênh. Qua đó cho thấy, Sở giao dịch số 1 Ngân hàng Công thương Việt Nam đang cố gắng xây dựng theo một mô hình Ngân hàng thương mại đa năng, hiện đại, hướng tới sản phẩm mới, thị trường mới, tăng cường sức cạnh tranh. Nên có thể nói, việc xây dựng một mô hình Ngân hàng hiện đại, đa năng, hiệu quả 26
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đang là một yêu cầu cần thiết của Ngân hàng công thương Viêt Nam nói chung và sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương nói riêng mà còn của bất kỳ một ngân hàng thương mại nào để có thể đứng vững và vươn lên trong điều kiện mới, trong xu thế mới, thời đại mới. 2.1.2. Hệ thống tổ chức bộ máy thực hiện nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam. Hiện tại tổ chức bộ máy thực hiện nghiệp vụ cho vay của Ngân hàng Công thương Việt Nam như sau: - ở Hội sở chính tại Hà nội có: Phòng tín dụng ngắn hạn Phòng tín dụng trung, dàI hạn - Sở giao dịch I tại Hà Nội : 1 phòng kinh doanh - Sở giao dịch II tại Thành phố Hồ Chí Minh: 1 phòng kinh doanh - Các chi nhánh của Ngân hàng Công thương, mỗi chi nhánh có 1 phòng kinh doanh. - Và các phòng giao dịch , mỗi phòng giao dịch cũng có 1 tổ kinh doanh. Việc quản lý tín dụng được thực hiện theo nguyên tắc tập trung tại Ngân hàng Công thương Việt Nam có phân cấp quản lý cho các chi nhánh vì vậy cơ cấu tổ chức thực hiện được thực hiện theo 2 cấp: tại Ngân hàng Công thương Việt Nam và tại các chi nhánh, điều đó được thể hiện khái quát qua sơ đồ số 1: tại Ngân hàng Công thương Việt Nam và sơ đồ số 2: tại Sở giao dịch và các chi nhánh. 27
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Sơ đồ 1: Mô hình quản lý tín dụng của Ngân hàng Công thương Việt Nam hiện nay (tại Hội sở chính Ngân hàng Công thương Việt Nam). 1. Nhận hồ sơ của khách hàng. 2. Chi nhánh gửi hồ sơ các khoản xin cấp tín dụng vượt thẩm quyền cho bộ phận thụ lý. 3. Bộ phận thụ lý gửi hồ sơ cho bộ phận thẩm định 4. Bộ phận thẩm định thu thập thông tin. 5. Chuyển trả hồ sơ cho phòng Tín dụng (bộ phận thẩm định). 6. Bộ phận thẩm định (phòng TD) trình Tổng Giám đốc 7. Tổng giám đốc, Hội đồng tín dụng quyết định tín dụng 8. Chuyển hồ sơ trả lời Chi nhánh. Tổng giám đốc (Hội đồng tín dụng) (7) (6) Các phòng (3) nghiệp vụ có Bộ phận thụ lý (4) (tín dụng, bảo Phòng Tín dụng liên quan lãnh, dự án (5) như: Ngoại (2) (8) hối, Kế toán, (1) Chi nhánh ( khoản phòng ngừa Khách hàng cho vay vượt mức phán quyết) rủi ro, cân Sơ đồ 2: Mô hình quản lý tín dụng tại Sở giao dịch và cácđối chitổng nhánh hợp Ngân hàng Công thương Việt Nam . Trong đó: 1. Khách hàng lập hồ sơ gửi ngân hàng (phòng Kinh doanh) 28
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp 2. Cán bộ tín dụng sử lý, lập tờ trình về khả năng khoản xin cấp tín dụng. 3. Gửi tờ trình cùng hồ sơ và ý kiến trình trưởng phòng. 4. Trưởng phòng kiểm tra hồ sơ, ghi ý kiến trình giám đốc. 5a. Giám đốc, Hội đồng tín dụng quyết định tín dụng và gửi trả lại hồ sơ 5b. Chuyển hồ sơ tín dụng vượt quyền phán quyết trình cấp trên 6a-6b. Chuyển cho phòng kế toán để giải ngân tín dụng khách hàng. (6b) Bộ phận Kế toán NHCTVN (6a) (5b) Khách hàng Phòng Kinh Giám đốc (Hội (1) doanh (5a) đồng tín dụng) (2) (3) (4) Cán bộ TD Trưởng phòng KD Tuỳ theo điều kiện cụ thể, giám đốc chi nhánh có thể quy định trách nhiệm và quy trình thẩm định, xét duyệt các dự án, trường hợp vượt mức phán quyết các chi nhánh phải trình Tổng giám đốc xét duyệt. Đặc điểm của mô hình tổ chức quản lý này là: * Tất cả hồ sơ, nội dung vay, thẩm định ban đầu đều được thực hiện do cán bộ tín dụng tại chi nhánh, việc thực hiện thu nợ, xử lý nợ cũng được thực hiện theo quy trình trên, cán bộ tín dụng là người trực tiếp có quan hệ với khách hàng. * Các phòng chức năng có trách nhiệm nghiên cứu tìm và đề xuất các biện pháp tối ưu để giải quyết những việc thuộc lĩnh vực mình phụ trách cho Tổng giám đốc, giám đốc hay Hội đồng tín dụng. 29
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp * Có sự phân công và kết hợp giữa các cấp quản trị trong việc xét duyệt tín dụng và quản lý quá trình sử dụng khoản tín dụng được cấp của khách hàng. * Từng chi nhánh đều có đầy đủ các phòng và bộ phận chức năng để thực hiện hoàn chỉnh một khoản cấp tín dụng đến khi thu hồi hết nợ. * Việc ký kết quan hệ tín dụng được thực hiện tại chi nhánh, không thực hiện tại Hội sở chính. 2.2. Thực trạng hoạt động nghiệp vụ cho vay: 2.2.1. Nghiệp vụ tạo lập nguồn vốn: 2.2.1.1. Tiền gửi: Là nguồn vốn chủ yếu để kinh doanh của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam. Vốn tiền gửi bao gồm: tiền gửi của các doanh nghiệp và cá nhân, các cơ quan nhà nước (nếu có). Tiền gửi bao gồm các loại: a) Tiền gửi không kỳ hạn : là khách hàng có thể gửi , rút ra hoặc sử dụng để thanh toán bất cứ lúc nào, nó được bảo quản ở ngân hàng trên 2 loại tài khoản: *) Tài khoản tiền gửi thanh toán (hay còn gọi là tài khoản séc). Tài khoản này dư có khách hàng chỉ được sử dụng trong phạm vi số tiền gửi của mình. Loại tiền gửi này ngân hàng trả lãi thấp hoặc không trả lãi vì thực hiện thanh toán qua ngân hàng cũng không thu phí dịch vụ. *) Tài khoản vãng lai là tài khoản có lúc có dư có, có lúc có dư nợ. Dư có thể hiện tiền gửi của khách hàng, dư nợ thể hiện khoản tín dụng mà ngân hàng đã cung cấp. Tiền gửi không kỳ hạn biến động thất thường do người gửi tiền có quyền lấy ra bất cứ lúc nào. Trên thực tế, những người gửi tiền không kỳ hạn không bao giờ rút hết số dư của họ mà thường có một số dư nhất định, và trong khi số người này lấy bớt tiền ra thì một số người khác lại gửi vào nên bình thường 30
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp tiền gửi không kỳ hạn bao giờ cũng có một số dư nhất định mà ngân hàng có thể dùng để cho vay. b) Tiền gửi có kỳ hạn: Là loại tiền gửi vào ngân hàng trên cơ sở có sự thoả thuận về thời hạn và lãi suất giữa khách hàng và ngân hàng. Loại tiền gửi này có tính ổn định. Như vậy, về nguyên tắc chỉ khi đến hạn , khách hàng mới được rút tiền trên tài khoản tiền gửi có kỳ hạn của mình. Tuy nhiên, trên thực tế do quá trình cạnh tranh để thu hút tiền gửi. Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam thường cho phép khách hàng được rút ra trước hạn, trong trường hợp này khách hàng không được hưởng lãi hoặc chỉ được hưởng mức lãi suất của tiền gửi không kỳ hạn. Trong những năm gần đây bộ phận tiền gửi có kỳ hạn đã tăng lên rất nhanh so với tiền gửi không kỳ hạn.Với tính ổn định và số lượng lớn tiền gửi có kỳ hạn đã tạo điều kiện cho Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam có thể chủ động kế hoạch hoá cho vay đầu tư vốn, phát triển tín dụng trung và dài hạn. Loại tiền gửi này nhạy cảm với lãI suất. Khi lãI suất thay đổi lập tức dẫn đến sự thay đổi về quy mô của loại tiền gửi này. Vì vậy, các ngân hàng thương mại có thể cạnh tranh với nhau về lãI suất. Ngân hàng nào có lãI suất cao hơn thì ngân hàng đó thu hút được nguồn vốn từ loại tiền gửi này. Một nhân tố nữa ảnh hưởng đến nguồn vốn từ loại tiền gửi này, đó là kỳ hạn của tiền gửi. Tiền gửi có kỳ hạn càng lâu thì lãI suất được hưởng càng cao và điều này thu hút được những nguồn vốn nhàn rỗi trong thời gian dài. Trong việc huy động vốn tiền gửi, Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam thường chú trọng đưa ra các biện pháp kích thích để huy động loại tiền gửi có kỳ hạn. Biện pháp quan trọng nhất là đưa ra nhiều loại kỳ hạn khác nhau (3 tháng, 6 tháng, 9 tháng, 1 năm, 2 năm ) mỗi kỳ hạn áp dụng một mức lãi suất tương ứng, với nguyên tắc kỳ hạn càng dài thì lãi suất càng cao. 31
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nhân tố thứ 3 ảnh hưởng đến nguồn tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội là lãI suất của các loại hình đầu tư khác như là tráI phiếu, cổ phiếu c) Tiền gửi tiết kiệm: Là khoản tiền để dành của cá nhân được gửi vào ngân hàng nhằm mục đích chủ yếu là để hưởng lãi. Căn cứ vào thời hạn tiền gửi tiết kiệm chia làm 2 loại: + Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn: người gửi có thể rút ra 1 phần hoặc toàn bộ bất cứ lúc nào. Song khác với tiền gửi không kỳ hạn là khách hàng không được sử dụng các công cụ thanh toán để chi trả số tiền gửi tiết kiệm này cho người khác. + Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn: Nội dung cơ bản giống như tiền gửi có kỳ hạn đã phân tích ở trên. Giống như tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiêph và các tổ chức xã hội, nguồn tiền gửi này cũng chịu ảnh hưởng của lãI suất, lãI suất của các loại hình đầu tư khác, kỳ hạn. Bên cạnh đó, nguồn vốn này còn chịu ảnh hưởng của những nhân tố khác. Thói quen giữ vàng và tiền mặt của dân cư có ảnh hưởng đáng kể đến nguồn tiền gửi loại này. Một nhân tố nữa cũng có ảnh hưởng đến nguồn tiền gửi này là mạng lưới huy động rộng, các hình thức dịch vụ huy động đa dạng thì ngân hàng đó có thể huy động được nguồn tiền gửi nay lớn hơn các ngân hàng khác. Một nhân tố không thể không nhắc đến, có ảnh hưởng quan trọng đến nguồn tiền gửi này là thu nhập của nhân dân. d) Vốn huy động bằng các hình thức khác: Ngoài huy động vốn bằng hình thức tiền gửi Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam còn huy động bằng các hình thức khác: Phát hành chứng chỉ tiền gửi và trái phiếu. Chứng chỉ tiền gửi là phiếu nợ ngắn hạn (dưới 12 tháng), trái phiếu là loại phiếu nợ trung và dài hạn. 32
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam còn tiếp nhận vốn tài trợ, vốn uỷ thác đầu tư từ Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức quốc tế, quốc gia và cá nhân cho chương trình phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội. Kết qủa hoạt động nguồn vốn của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam trên quan điểm là phát huy nội lực, huy động tối đa nguồn vốn ở trong nước,Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đã có nhiều hình thức huy động vốn phong phú như các loại tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn, phát hành kỳ phiếu bằng cả VND và ngoại tệ với các mức lãi suất thích hợp cho nhiều loại đối tượng khách hàng có nhu cầu khác nhau, làm cho nguồn vốn huy động của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam tiếp tục đạt mức tăng trưởng ổn định và vững chắc. Với bất kỳ một ngân hàng nào, huy động vốn và sử dụng vốn luôn là 2 mặt quan trọng nhất trong hoạt động kinh doanh của mình. Hai chỉ tiêu này được đánh giá là yếu tố quyết định kết quả hoạt động kinh doanh của một ngân hàng nào đó. Bởi, huy động vốn và sử dụng vốn như thế nào sẽ thể hiện uy tín, hiệu quả hoạt động kinh doanh. Xét về mặt huy động vốn NHCTVN nói chung và Sở giao dịch I nói riêng luôn đạt ở mức cao. Thể hiện qua con số vốn huy động được của Sở giao dịch I qua các năm gần đây: - Tổng vốn huy động năm 1999 đạt 7779 tỷ đồng. - Tổng vốn huy động năm 2000 đạt 9263 tỷ đồng. - Tổng vốn huy động năm 2001 đạt 11587 tỷ đồng. - Tổng vốn huy động năm 2002 đạt 14605 tỷ đồng. Tổng nguồn vốn huy động đến 31/12/2004 là 14.025 tỷ đồng, đạt 95% kế hoạch được giao. Trong đó, nguồn vốn VND đạt 11.950 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 85,2% tổng nguồn vốn huy động. Nguồn vốn ngoại tệ quy VND 2.075 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 14,8%. Tiền gửi dân cư đạt 3.397 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 24,5%. Nguồn vốn huy động khác 710 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 5%. Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương vẫn duy trì được là đơn vị có nguồn vốn 33
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp huy động lớn nhất trong toàn hệ thống Ngân hàng Công thương Việt Nam, luôn chủ động đáp ứng nhu cầu vay vốn phát triển sản xuất của mọi đối tượng khách hàng, đồng thời nộp về Ngân hàng Công thương theo chỉ tiêu kế hoạch được giao. Các nguyên nhân làm cho nguồn vốn huy động tăng là: do điều chỉnh lãi suất huy động vốn hợp lý và kịp thời, uy tín của Sở giao dịch I -Ngân hàng Công thương Việt Nam ngày càng tăng, phát hành kỳ phiếu có mục đích bằng VND và ngoại tệ theo những mục tiêu của Nhà nước giao. Cơ cấu nguồn vốn tiếp tục ổn định và tiếp tục giữ được xu hướng nguồn tiền gửi dân cư tăng và chiếm tỷ trọng lớn. Thực hiện chiến lược hạ thấp lãi suất "đầu vào" để giảm dần lãi suất "đầu ra", tạo điều kiện hạ giá thành sản phẩm cho khách hàng vay vốn, nâng tính hiệu quả của nền kinh tế: Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đã triển khai ứng dụng công nghệ tin học hiện đại vào công tác thanh toán không dùng tiền mặt, thu hút khách hàng mở tài khoản tiền gửi tại đơn vị mình. Kết quả là nguồn vốn huy động tiền gửi của các doanh nghiệp ngày một tăng lên ổn định và vững chắc, với lãi suất thấp hơn rất nhiều so với lãi suất huy động từ nguồn tiền gửi dân cư. Nhờ vậy, lãi suất huy động vốn bình quân của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam được giảm thấp đáng kể tạo điều kiện để áp dụng chính sách ưu đãi lãi suất cho vay đối với khách hàng. Với nguồn vốn huy động tăng lên nhanh chóng, Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đã dần dần thoát khỏi tình trạng phải vay tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước để cho vay lại khách hàng.Về cơ bản, Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đã hoàn toàn tự lực được nguồn vốn để cho vay, không còn phải vay tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước cho các mục đích kinh doanh, ngoại trừ một số ít khoản vay theo chủ trương, chính sách hay chỉ định của Chính phủ. 2.2.1.2. Vốn đi vay: Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam đi vay vốn trong trường hợp cần bổ sung nguồn vốn tín dụng hoặc trong trường hợp thiếu vốn 34
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp để đáp ứng quá trình thanh toán. Trong các trường hợp đó Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam có thể vay vốn của các Ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng khác trên thị trường liên ngân hàng, vay Ngân hàng nước ngoài hay vay của Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức và cá nhân ở nước ngoài Vay từ ngân hàng trung ương: Các khoản vay này thường phụ thuộc vào lãI suất chiết khấu của ngân hàng trung ương. Khi lãI suất chiết khấu thấp hơn lãI suất cho vay của ngân hàng thương mại thì mặc dù không hề thiếu dự trữ nhưng các ngân hàng thương mại vẫn vay của ngân hàng trung ương. Các khoản vay này còn phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. Nếu như ngân hàng trung ương muốn thắt chặt cung ứng tiền tệ thì nó sẽ đưa lãI suất chiết khấu lên cao và nếu như ngân hàng thương mại vay thì sẽ phảI chịu những khoản lỗ trông thấy và ngược lại. Vay từ các ngân hàng khác: Sự thiếu hụt của ngân hàng thương mại thường khiến cho ngân hàng thương mại phảI tìm kiếm một khoản vay để bù đắp phần thiếu hụt. Nừu như ngân hàng thương mại không vay từ ngân hàng trung ương thông qua chiết khấu thì có thể vay từ các ngân hàng thương mại khác có thừa dự trữ. Vay trên thị trường vốn: Nguồn vốn vay trên thị trường vốn chịu ảnh hưởng của lãI suất, uy tín và sự phát triển của thị trường tàI chính. LãI suất càng cao thì càng dễ thu hút được nguồn vốn này. Bên cạnh đó thì uy tín của các ngân hàng cũng ảnh hưởng đáng kể. Những ngân hàng có uy tín thì sẽ vay mượn được nhiệu hơn. Các ngân hàng nhỏ thường khó vay mượn trực tiếp bằng cách này, họ thường phảI vay thông qua các ngân hàng đại lý hoặc được bảo lãnh của ngân hàng đầu tư. Sự phát triển của thị trường tàI chính cũng có ảnh hưởng đến nguồn vốn này. thị trường tàI chính càng phát triển thì các loại tráI phiếu, chứng thư tiền gửi càng dễ được chấp nhận trong dân chúng như một phương tiện thanh toán. 35
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp 2.2.1.3. Vốn tự có và coi như tự có: Là vốn của bản thân Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam. Loại vốn này bao gồm: - Vốn điều lệ (vốn pháp định): là mức vốn được ghi trong giấy phép hoạt động và trong điều lệ ngân hàng. - Các quỹ dự trữ (vốn tích luỹ) : được hình thành do trích lợi nhuận ròng hàng năm. Có 2 loại quỹ dự trữ: quỹ dự trữ để bổ sung vốn pháp định và quỹ dự trữ đặc biệt để dự phòng bù đắp rủi ro. Theo pháp lệnh ngân hàng Việt Nam, hàng năm Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam được trích 5% lợi nhuận ròng để lập quỹ dự trữ bổ sung vốn điêù lệ với mức tối đa do Ngân hàng Nhà nước quy định và 10% để lập quỹ dự trữ đặc biệt cho đến khi bằng 100% vốn điều lệ. - Vốn khác: lợi nhuận chưa chia; các quỹ khác mặc dù chưa sử dụng như quỹ khấu hao tàI sản cố định, quỹ khấu hao sửa chữa lớn, quỹ phúc lợi Vốn tự có và coi như tự có mang tính chất ổn định. Nó thường chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng tài sản nợ của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam song nó có vị trí rất quan trọng thể hiện tiềm năng ban đầu và là cơ sở để Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam huy động vốn. Một điều dễ nhận thấy là khi nguồn vốn của một ngân hàng thương mại được tăng cường thì sức mạnh tàI chính của ngân hàng đó cũng được nâng cao. Đó là cơ sở để ngân hàng tăng khả năng thanh toán và cho vay, hạn chế khả năng rủi ro, có điều kiện trong việc đầu tư thay đổi máy móc công nghệ, mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ. Nó cũng là một yêu cầu cấp thiết của quá trình hội nhập và cạnh tranh quốc tế. Một ngân hàng với nguồn tàI chính mạnh mẽ sẽ dễ dàng có được một uy tín và vị thế tốt trên thị trường. 2.2.2. Về nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam: 2.2.2.1. Tổng quan sự phát triển nghiệp vụ cho vay qua các thời kỳ. Đến cuối năm 2004, tổng dư nợ cho vay và đầu tư của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam đạt 3.624 tỷ đồng, trong đó dư nợ cho vay 36
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nền kinh tế đạt 2.484 tỷ đồng, tăng 140 tỷ đồng so với năm2003, đạt tốc độ tăng 6% và đạt 92% kế hoạch được giao. Cơ cấu cho vay và đầu tư được đổi mới và chuyển dịch theo hướng: mở rộng cho vay đối với tất cả thành phần kinh tế và dân cư; tăng tỷ trọng cho vay, đầu tư trung, dài hạn, mở rộng tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu, bảo lãnh, các chương trình tín dụng tài trợ bằng nguồn vốn nước ngoài, đầu tư trên thị trường liên ngân hàng, thị trường trái phiếu. Trong những năm đầu mới thành lập 91% vốn vay của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam chỉ dành cho các doanh nghiệp Nhà nước. Từ năm 1993, cơ cấu tín dụng đã được chuyển dịch dần, đến cuối năm 2004 dư nợ cho vay thành phần kinh tế quốc doanh chiếm tỷ trọng 80% còn dư nợ cho vay thành phần kinh tế ngoàI quốc doanh chiếm tỷ trọng 20%. Dư nợ cho vay kinh tế ngoài quốc doanh tăng chậm, tỷ trọng giảm từ 45% năm 1997 xuống 39% năm 1998 và 20% năm 2004. Cho vay khu vực kinh tế ngoài quốc doanh hoặc các chương trình hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ngày càng trở nên khó khăn vì chưa thực sự có chính sách ưu đãi hấp dẫn, khả năng rủi ro cao, năng lực doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Thực hiện chính sách phát triển công nghiệp và công nghệ theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế , Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam đã huy động các nguồn vốn trong nước và nguồn vốn vay các tổ chức tài chính, tín dụng nước ngoài để đẩy mạnh đầu tư chiều sâu, nâng cao năng lực cơ sở vật chất, trang bị kỹ thuật tiên tiến, hiện đại cho các doanh nghiệp. Nhiều dự án của các doanh nghiệp đã được Ngân hàng Công thương Việt Nam cho vay và đầu tư với một chính sách ưu đãi về điều kiện giải ngân,về lãi suất hoặc về thời gian ân hạn. Công tác tín dụng xuất nhập khẩu được đẩy mạnh, Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam đã thực sự là chỗ dựa cho các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường quan hệ mậu dịch với nước ngoài. Đặc biệt là Sở giao dịch I còn cho vay bằng VNĐ và ngoại tệ để cho các doanh nghiệp nhập khẩu hàng 37
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hoá. Điều này đã tạo điều kiện thúc đẩy việc thanh toán xuất nhập khẩu dễ dàng hơn . Đến 31/12/2004 dư nợ cho vay USD là 778 tỷ đồng chiếm tỷ trọng 29% tổng dư nợ, dư nợ cho vay VND 1.706 tỷ đồng chiếm tỷ trọng 71% tổng dư nợ . Tình hình cho vay xuất- nhập khẩu tại Sở giao dịch I- NHCTVN Đơn vị: triệu VNĐ Chỉ tiêu Năm 1999 Năm 2000 Năm 2001 Năm 2002 Cho vay Doanh số 96.854 115.116 142.426 165.212 ngắn hạn Dư nợ 62.910 84.699 97.519 114.823 Cho vay Doanh số 38.877 48.078 63.786 76.240 dàI hạn Dư nợ 33.749 48.713 40.521 43.906 Tổng dư nợ 135.731 163.194 206.212 241.450 Tổng doanh số 96.659 133.412 138.040 158.729 Nguồn:Báo cáo kết quả kinh doanh hàng năm của SGDI -NHCTVN Từ bảng trên ta thấy rằng, tổng doanh số cho vay tín dụng bằng nội tệ và ngoại tệ (đã qui đổi sang VNĐ) hỗ trợ cho hoạt động xuất - nhập khẩu có xu hướng tăng lên qua các năm. Trong hoạt động hỗ trợ xuất nhập khẩu thì mới chủ yếu là cho vay nhập khẩu. Các khách hàng xuất khẩu tại Sở giao dịch I thường ít và có doanh số xuất khẩu thấp (Khoảng 20%/năm ) thì việc cho vay tại Sở giao dịch tăng chậm từ 8->15%/năm nên có thể nói là không tương xứng với tốc độ tăng trưởng của nguồn vốn. Từ năm 1998, Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam bắt đầu phát triển, mở rộng nghiệp vụ bảo lãnh tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam thắng thầu quốc tế và tăng thêm nguồn vật tư nguyên liệu cho sản xuất công, nông nghiệp. 38
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Vốn tín dụng tập trung vào chuyển đổi cơ cấu, cho vay: Cơ cấu tín dụng của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam phù hợp với phương hướng chiến lược của Đảng và Chính phủ về phát triển một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần với vai trò chủ đạo, chủ lực của kinh tế quốc doanh. Cơ cấu tín dụng được đổi mới và chuyển dịch theo hướng mở rộng cho vay tất cả các thành phần kinh tế và dân cư, mọi ngành nghề kinh doanh được Nhà nước cho phép, tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn, mở rộng tín dụng tài trợ xuất, nhập khẩu, tín dụng bảo lãnh, các chương trình tín dụng bằng các nguồn vốn của các tổ chức quốc tế, dân cư trên thị trường liên ngân hàng, đầu tư trái phiếu Sở giao dịch I cho vay tất cả các ngành nghề : công nghiệp 102 tỷ đồng, xây dựng 9 tỷ, ngành giao thông vận tải là 1034 tỷ đồng, ngành thương nghiệp vật tư 495 tỷ đồng và các ngành nghề khác (số liệu năm 2002). Tại Sở giao dịch I luôn có những khách hàng lớn, truyền thống, làm ăn có hiệu quả như : Tổng công ty bưu chính viễn thông, Công ty vận tải đường sắt Việt Nam, Công ty điện lực Việt nam, Công ty xuất nhập khẩu hoá chất, Công ty dược phẩm Trung ương Ngoài cho vay phục vụ mục đích sản xuất, kinh doanh, Sở giao dịch I mở rộng cho vay xuất nhập khẩu, nghiệp vụ bảo lãnh trong và ngoài nước tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt nam thắng thầu, thâm nhập thị trường quốc tế, thực hiện các chương trình ưu đãi tín dụng tạo việc làm, tín dụng sinh viên Hiệu quả tín dụng ở Sở giao dịch I là rõ rệt và không có rủi ro xảy ra mặc dù Sở không ngừng mở rộng tăng nhanh cả về doanh số và số dư cho vay nhưng vẫn đảm bảo an toàn và có chất lượng. Dư nợ quá hạn chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ khoảng 62 tỷ đồng chiếm tỷ lệ 3% trên tổng dư nợ. Trong tổng số dư nợ quá hạn thì dư nợ của thành phần kinh tế quốc doanh là 47 tỷ chiếm tỷ trọng 76% trong tổng dư nợ quá hạn. 39
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Vốn tín dụng của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam đã góp phần thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, ổn định tài chính tiền tệ quốc gia, hỗ trợ việc sắp xếp và tổ chức lại các doanh nghiệp thực hiện CNH, HĐH đất nước theo đúng chủ trương của Đảng và Nhà nước. Như tập trung vốn cho các đơn vị có sản phẩm giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế , phục vụ sản xuất, tiêu dùng và xuất khẩu (than, xi măng, thép, dệt may, hoá chất, giấy, phân bón ) Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam, tập trung vốn vào doanh nghiệp Nhà nước với những dự án khả thi, thu nợ chắc chắn. Thực tế chứng tỏ việc đầu tư tín dụng và mở rộng thị phần của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương Việt Nam đối với doanh nghiệp Nhà nước, đem lại hiệu quả cho cả ngân hàng và khách hàng, góp phần giúp các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn về vốn và khẳng định vai trò chủ đạo của doanh nghiệp Nhà nước. Vốn tín dụng đầu tư vào khu vực Nhà nước có tỷ lệ quá hạn thấp, an toàn, hiệu quả cao dư nợ cho vay kinh tế Nhà nước ngày càng chiếm tỷ trọng cao. Đối với các nghiệp vụ đầu tư kinh doanh khác cũng ngày càng được mở rộng và có hiệu quả thiết thực. Như hoạt động đầu tư kinh doanh trên thị trường liên Ngân hàng, thị trường đấu thầu trái phiếu kho bạc Đây là giải pháp tối ưu nhất khắc phục tình trạng đọng vốn khi dư nợ cho vay giảm thấp và vẫn đảm bảo được khả năng thanh toán, tránh được rủi ro. 2.2.2.2. Thực hiện các loại cho vay chủ yếu: Các ngân hàng thu lợi nhuận chủ yếu bằng cách cho vay. Cho vay là tàI sản chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng tàI sản có của ngân hàng thương mại thường chiếm từ 50%-80%, thông thường tỷ trọng cho vay của các ngân hàng thương mại quốc doanh lớn hơn tỷ trọng cho vay của các ngân hàng thương mại cổ phần ví dụ: ngân hàng Công thương Việt Nam có tỷ trọng cho vay chiếm 64% tổng tàI sản (2003). Và trong những năm gần đây tạo ra hơn 60% thu nhập của ngân hàng. Nói chung tiền cho vay là kém lỏng so với các tàI sản khác bởi vì chúng không thể chuyển thành tiền mặt trước khi các khoản cho 40
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp vay đó mãn hạn. Các khoản tiền cho vay cũng có xác suất vỡ nợ cao hơn so với những tàI sản khác. Do thiếu tính lỏng và có rủi ro vỡ nợ cao hơn nên ngân hàng thu được lợi tức cao nhất nhờ vào các món cho vay. Loại cho tiền vay lớn nhất đối với các ngân hàng thương mại là các món tiền cho vay thương mại và công nghiệp giành cho các doanh nghiệp và các món cho vay mua bất động sản. Các ngân hàng thương mại cũng thực hiện các món cho vay tiêu dùng và cho nhau vay. Với số vốn huy động được, Sở giao dịch I thường đa dạng hoá hoạt động sử dụng. Sở giao dịch I đã chủ động mở rộng hoạt động tín dụng nhằm đáp ứng vốn có hiệu quả cho nền kinh tế và tăng cường nguồn vốn cho các ngân hàng khác trong hệ thống Ngân hàng Công thương Việt Nam thông qua 2 kênh sử dụng vốn chính là đầu tư tín dụng trực tiếp và điều chuyển vốn nội bộ. Bởi vậy, hơn 15 năm qua, hoạt động đầu tư và cho vay của Sở giao dịch I không ngừng mở rộng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng, phát triển và đổi mới kinh tế Hà Nội. Cho vay ngắn hạn: Như ta đã biết: Cho vay ngắn hạn là loại hình tín dụng có thời hạn dưới 12 tháng. Mục đích của cho vay ngắn hạn là đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp về vốn lưu động, mua hàng trả chậm, tàI trợ xuất nhập khẩu hoặc tàI trợ trước xuất khẩu. Nếu doanh nghiêp nào thường xuyên có nhu cầu vay vốn ngắn hạn, có thể tiết kiệm thời gian hoàn thành thủ tục vay vốn bằng cách đề nghị ngân hàng cấp cho doanh nghiệp một hạn mức tín dụng. NgoàI ra, các cá nhân vẫn có thể vay vốn ngắn hạn tại ngân hàng để mua sắm và phục vụ nhu cầu sinh hoạt. Nếu nói hoạt động sinh lời chủ yếu của các Tổ chức tín dụng là hoạt động tín dụng thì cho vay ngắn hạn lại là nguồn cho vay chủ yếu của các Tổ chức tín dụng, thông thường nó chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số dư nợ của ngân hàng cho vay nền kinh tế. 41
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đến 31/12/2004, dư nợ cho vay và đầu tư đạt 3.624 tỷ đồng, trong đó dư nợ cho vay nền kinh tế đạt 2.484 tỷ đồng (gồm dư nợ đã chuyển ngoại bảng), tăng 140 tỷ đồng so với năm 2003, đạt tốc độ tăng 6% và đạt 92% kế hoạch được giao. Trong đó, dư nợ cho vay ngắn hạn đạt 935 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng38% tổng dư nợ. Cho vay trung, dài hạn. Cho vay trung hạn có thời hạn vay từ 12 tháng tới 60 tháng trong khi cho vay dàI hạn có thời hạn trên 60 tháng. Mục đích của cho vay trung-dàI hạn nhằm giúp đỡ khách hàng mở rộng sản xuất kinh doanh, phát triển cơ sở hạ tầng, mua sắm thiết bị sản xuất, thành lập doanh nghiệp mới, tàI trợ dự án. Nói một cách khác, nếu đầu tư vào những dự án có thời gian hoàn vốn lâu, các thiết bị có thời hạn khấu hao dàI khách hàng có thể đề nghị ngân hàng trợ giúp về nguồn vốn trung- dàI hạn. Ngoài hình thức cho vay từ một ngân hàng duy nhất, cho vay trung dàI hạn còn được thực hiện dưới dạng đồng tàI trợ, cho vay hợp vốn đối với những dự án có quy mô lớn và thời hạn hoàn vốn dàI. Cho vay trung ,dài hạn là một khoản mục trong nghiệp vụ tài sản có của ngân hàng và một phần nghiệp vụ dịch vụ ngoài bảng tổng kết tài sản (là tín dụng bảo lãnh trung, dài hạn). Khối lượng tín dụng biểu hiện ở hai mặt. - Mặt tuyệt đối, biểu hiện ở số dư tuyệt đối của các khoản mục này. - Mặt tương đối biểu hiện ở tỷ trọng số dư của các khoản mục này trong tổng số các khoản mục cho vay và đầu tư trong và ngoài bảng tổng kết. Mở rộng tín dụng trung, dài hạn có 2 hình thức biểu hiện: - Mở rộng tuyệt đối là tăng số dư của các khoản mục này trong và ngoài bảng tổng kết tài sản so với thời kỳ trước, điều đó đòi hỏi phải tăng số lượng các công trình đầu tư, tăng doanh số cấp tín dụng lớn hơn tăng số thu hồi nợ trung dài hạn. 42
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Hình thức mở rộng tương đối đầu tư tín dụng trung, dài hạn là tăng tỷ trọng số dư cho vay, dư bảo lãnh, dư nợ cho vay trung , dài hạn khác trong tổng số dư nợ và đầu tư của hệ thống ngân hàng. Việc tăng tỷ trọng tín dụng trung, dài hạn là làm thay đổi cơ cấu hoạt động kinh doanh ngân hàng theo hướng tăng hoạt động cho vay trung, dài hạn. Việc mở rộng cho vay trung dài hạn về khối lượng tuyệt đối hay về kết cấu trong bảng tổng kết tài sản trước hết phải đảm bảo cân đối với nguồn vốn tương ứng, điều đó đòi hỏi tín dụng trung dài hạn tăng số dư, tăng tỷ trọng nguồn vốn trung dài hạn và nguồn vốn có thể sử dụng cho việc cho vay trung dài hạn một cách tương ứng. Một hình thức mở rộng tín dụng trung dài hạn là thực hiện hình thức cho vay trung dài hạn mới (mở rộng đối tượng đầu tư) mà trước đó trong hoạt động ngân hàng chưa có. Việc áp dụng hình thức tín dụng mới thường làm tăng số dư tuyệt đối, số dư tương đối của tín dụng trung dài hạn trong tổng số dư hoạt động của Ngân hàng. Cho vay chiếm tỷ trọng rất lớn trong tàI sản nên việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cho vay rất quan trọng. Cho vay của ngân hàng thương mại chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố: - Số doanh nghiệp có dự án khả thi có nhu cầu vay vốn - Các điều kiện đảm bảo tiền vay của doanh nghiệp, cơ chế bảo lãnh cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Những doanh nghiệp này thường có tiếp cận vay vốn ngân hàng do không đủ điều kiện đảm bảo tiền vay. Mặt khác do thiếu cơ chế bảo lãnh nên các doanh nghiệp này cũng khó tiếp cận được với ngân hàng. - NgoàI ra các công cụ chính sách tiền tệ của ngân hàng Trung ương bao gồm: tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở, chính sách chiết khấu cũng có tác động đến cho vay. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: Tác động đến lãI suất cho vay của hệ thống ngân hàng thương mại. Do tiền dự trữ bắt buộc đều phảI mở tàI khoản và gửi ở ngân hàng Trung ương và không được hưởng lãI, cho dù các ngân hàng thương mại 43
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp vẫn phảI trả lợi tức cho các khoản tiền gửi ở ngân hàng mình. Vì vậy khi mức dự trữ tăng lên đòi hỏi các ngân hàng thương mại phảI tăng lãI suất cho vay đối với nền kinh tế, giá các khoản vay đắt hơn, khả năng cho vay các ngân hàng thương mại giảm xuống. Ngược lại, khi tỷ lệ dự trữ bắt buộc giảm xuống các ngân hàng thương mại có cơ hội giảm lãI suất cho vay đối với nền kinh tế, giá các khoản vay rẻ hơn, tăng khả năng cho vay của các ngân hàng thương mại. Nghiệp vụ thị trường mở: Việc ngân hàng thương mại mua và bán các chứng khoán có giá, mà chủ yếu là tín phiếu kho bạc Nhà nước có ảnh hưởng đến lượng tiền cho vay của ngân hàng thương mại. Ngân hàng Trung ương mua bán chứng khoán trên thị trường sẽ làm thay đổi cơ số tiền tệ (tiền đang lưu hành ngoàI hệ thống ngân hàng và tiền dự trữ trong hệ thống ngân hàng), qua đó gây ra sự biến động trong cung ứng tiền tệ. Chính sách chiết khấu: Ngân hàng Trung ương kiểm soát công cụ này chủ yếu bằng cách tác động đến giá cả khoản vay (lãI suất cho vay táI chiết khấu). Khi ngân hàng Trung ương nâng lãI suất táI chiết khấu, tức làm cho giá khoản vay tăng lên, hạn chế cho vay các ngân hàng thương mại, điều đó làm cho khả năng cho vay đối với nền kinh tế của ngân hàng thương mại giảm xuống. Ngược lại, khi ngân hàng Trung ương giảm lãI suất cho vay táI chiết khấu, giá khoản vay rẻ hơn, khuyến khích cho vay các ngân hàng thương mại làm cho khả năng cho vay của ngân hàng thương mại đối với nền kinh tế tăng lên. - Các quy định của luật có ảnh hưởng đến cho vay. Theo luật định cho vay đối với một khách hàng không được vượt qúa 15% , cho vay đối với 10 khách hàng không được vượt quá 30%. Các quy định này buộc ngân hàng thương mại phảI tuân theo do vậy ngân hàng thương mại chủ được cho vay trong mức cho phép, kể cả khả năng cho vay của ngân hàng thương mại lớn như thế nào, cũng như nhu cầu cho vay của khách hàng là rất lớn. 44
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Cũng như cho vay ngắn hạn, cho vay trung dài hạn của Sở giao dịchI- Ngân hàng Công thương Việt Nam tăng trưởng khá nhanh. Dư nợ cho vay trung và dàI hạn đạt 1.549 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 62% tổng dư nợ (2004). Khách hàng muốn được ngân hàng đáp ứng nhu cầu vay vốn của minh cần phảI đạt được một số tiêu chí nhất định. Những tiêu chí nay một phần được quy định bởi luật pháp Việt Nam, một phần do ngân hàng đề ra nhằm đảm bảo rằng doanh nghiệp hoặc cá nhân sử dụng những đồng vốn đI vay hiệu quả, đúng mục đích, đảm bảo khả năng trả nợ khi khoản vay đến hạn thanh toán. Để hồ sơ xin vay được xem xét và chấp thuận trong thời gian nhanh nhất, các doanh nghiệp hay cá nhân cần kiểm tra các điều kiện sau đã thoả mãn chưa: - Các pháp nhân, cá nhân, chủ doanh nghiệp tư nhân, đại diện hộ gia đình, tổ hợp tác phảI có năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự - Có khả năng tàI chính đảm bảo trả nợ trong thời gian cam kết - Mục đích sử dụng vốn vay không tráI với pháp luật - Có dự án đầu tư hoặc phương án sản xuất kinh doanh khả thi, hiệu quả - Thực hiện các quy định về đảm bảo tiền vay theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước. - Có trụ sở làm việc( đối với pháp nhân), hoặc hộ khẩu thường trú (đối với đại diện gia đình, đại diện tổ hợp tác, chủ doanh nghiệp tư nhân, cá nhân) cùng địa bàn tỉnh, thành phố nơI ngân hàng đóng trụ sở (trừ một số trường hợp đặc biệt có thể chấp thuận riêng) Hồ sơ vay vốn cần có: - Giấy đề nghị vay vốn - Đối với pháp nhân, doanh nghiệp tư nhân: Quyết định thành lập; giấy đăng ký kinh doanh, giấy phép hành nghề (nếu có); giấy phép kinh doanh xuất 45
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nhập khẩu trực tiếp (nếu có); điều lệ hoạt động (nếu có); quyết định bổ nhiệm người điều hành, kế toán trưởng - Đối với hộ gia đình, tổ hợp tác, cá nhân: Đăng ký kinh doanh; hợp đồng hợp tác; chứng minh thư nhân dân, sổ hộ khẩu, giấy phép hành nghề (nếu có) - TàI liệu báo cáo về tình hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khả năng tàI chính của khách hàng và người bảo lãnh (nếu có) gồm: Bảng cân đối tàI sản, báo cáo kết quả kinh doanh của một số năm gần nhất (không kể các doanh nghiêp mới thành lập); các xác nhân về khả năng tàI chính đối với hộ gia đình, tổ hợp tác, doanh nghiệp tư nhân, cá nhân; dự án đầu tư hoặc phương án sản xuất kinh doanh; các tàI liệu chứng minh quyền sở hữu hợp pháp của tàI sản thế chấp. Sở giao dịch I – Ngân hàng Công thương không cho vay trong trường hợp: - Khách hàng dùng tiền vay để nộp thuế hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên nếu đã có quan hệ tín dụng với Sở thì cần nộp thuế xuất khẩu cho lô hàng trong đó có sử dụng vốn vay ngân hàng hoặc thuế VAT nằm trong giá thành lô hàng nhâp khẩu thì trường hợp này vẫn được ghi nhận - Khách hàng dùng vốn vay của Sở để trả nợ gốc và lãI vay cho các tổ chức tín dụng khác - Khách hàng dùng vốn vay để trả lãI cho các khoản vay khác tại Sở trừ trường hợp cho vay số lãI tiền vay trả cho Sở trong thời hạn thi công, chưa bàn giao và đưa tàI sản cố định vào sử dụng đối với cho vay trung, dàI hạn để đầu tư vào tàI sản cố định mà khoản trả lãI được tính trong giá trị tàI sản cố định đó. Tín dụng có chất lượng trước hết là tín dụng đưa ra có khả năng quay trở về Ngân hàng (cho vay - thu hồi được nợ) với số lớn hơn, nói cách khác là tín dụng thu hồi được cả gốc và lãi theo đúng cam kết. Công tác tín dụng của Sở giao dịch I – Ngân hàng Công thương luôn hướng trọng tâm là nâng cao chất lượng công tác tín dụng, kiên quyết không chạy theo số lượng. Cơ cấu tín dụng cũng có sự chuyển dịch tích cực theo chỉ 46
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đạo của Ngân hàng Công thương Việt Nam, tỷ lệ dư nợ cho vay doanh nghiệp ngoàI quốc doanh tăng dần qua các năm, tỷ lệ dư nợ cho vay không có tàI sản đảm bảo giảm mạnh từ 83% đầu năm, đến 31/12/2004 chỉ còn 58%. Kết quả trên đã thể hiện ý thức chấp hành của Sở giao dịch I – Ngân hàng Công thương đối với chủ trương và chiến lược phát triển của Ngân hàng Công thương Việt Nam là: đẩy mạnh cho vay các doanh nghiệp nhỏ và vừa; cho vay doanh nghiệp ngoàI quốc doanh, hộ sản xuất; cho vay các doanh nghiêp có 100% vốn nước ngoàI Năm 2004, Sở đã cho vay các chương trình kinh tế trọng điểm như dự án 20 đầu máy đổi mới của Tổng công ty đường sắt Việt Nam; dự án lưới điện 500 KV của Tổng công ty Điện lực Việt Nam. Bên cạnh việc duy trì quan hệ với khách hàng truyền thống, đã tích cực tiếp thị, quảng cáo, nghiên cứu thị trường để tìm kiếm khách hàng, đồng thời chú trọng đổi mới phong cách giao dịch, luôn cập nhật thông tin để tư vấn các mặt nghiệp vụ cho khách hàng. Trong năm đã có thêm 137 khách hàng là các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp tư nhân, hộ sản xuất thuộc nhiều ngành hàng đến quan hệ vay vốn tại Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương. Tuy nhiên, trong năm đã giảI ngân cho vay những dự án của các tổng công ty lớn nên tỷ trọng cho vay quốc doanh và cho vay trung, dàI hạn giảm không đáng kể. 2.2.2.3. Tình hình thực hiện những quy định về nghiệp vụ cho vay. (cơ chế nghiệp vụ cho vay): Cơ chế hoạt động tín dụng của Sở giao dịch -Ngân hàng thương mại là những quy định được thể hiện trong pháp lệnh Ngân hàng và trong các văn bản pháp quy của Nhà nước, nhằm đảm bảo cho Ngân hàng thương mại thực hiện tốt chức năng kinh doanh tiền tệ gắn với các nghiệp vụ trong kinh doanh trên cơ sở đảm bảo được các yêu cầu sau: - Phải đảm bảo tính khách quan, phù hợp với các chức năng vốn có của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế; vừa phải thể hiện được tính chủ quan, gắn hoạt động của ngân hàng thương mại theo định hướng của Nhà nước trong từng thời kỳ phát triển. 47
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Đảm bảo những lợi ích hài hoà trong mối quan hệ giữa các ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp, các tầng lớp dân cư gắn với lợi ích của Nhà nước XHCN. - Đảm bảo cho Ngân hàng thương mại thực thi chính sách tiền tệ, tín dụng của Ngân hàng có hiệu quả, kinh doanh có lãi. - Phải đảm bảo cho các tổ chức tín dụng đề phòng, hạn chế được những rủi ro trong kinh doanh có nguồn gốc từ nhiều phía đưa lại. Tóm lại, xây dựng một cơ chế tín dụng Ngân hàng hợp lý, phải đảm bảo mở rộng được hoạt động ngân hàng phục vụ tăng trưởng kinh tế đất nước, mà trực tiếp là đảm bảo lợi ích cho cả người đi vay và người cho vay. Bởi vậy, cơ chế quản lý tín dụng là một hệ thống vận hành bao gồm nhiều nội dung và thể hiện trên nhiều mặt như: đối với khách hàng là nông dân thì thể lệ biện pháp cho vay khác với cho vay đối với các doanh nghiệp Nhà nước, hoặc các thời kỳ phát triển kinh tế khác nhau các cơ chế đầu tư tín dụng cũng khác nhau Như vậy, những nhân tố chi phối xây dựng cơ chế quản lý tín dụng nói chung, cơ chế tín dụng ngân hàng nói riêng thuộc cả lĩnh vực kinh tế lẫn chính trị xã hội. Song dù là cơ chế thế nào đi chăng nữa phải thể hiện được nội dung trực tiếp là an toàn và phát triển vốn cho cả khách hàng lẫn ngân hàng trên cơ sở phục vụ phát triển nền kinh tế đất nước. Thực hiện pháp lệnh Ngân hàng Nhà nước, Pháp lệnh Ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính và các văn bản quy phạm pháp luật khác, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành các cơ chế tín dụng, thường xuyên chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp với hệ thống luật pháp của Nhà nước và sự phát triển của thị trường tiền tệ. Việc ban hành và quá trình thực hiện các cơ chế tín dụng trong những năm qua được đánh giá chung như sau: * Ưu điểm: 48
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Các cơ chế tín dụng đã thể chế hoá chủ trương của Đảng và chính sách, luật pháp của Nhà nước; về cơ bản, cơ chế tín dụng phù hợp với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, cá nhân và tổ chức tín dụng; - Cơ chế tín dụng được ban hành kịp thời đã hướng cho đầu tư tín dụng theo mục tiêu, kế hoạch phát triển kinh tế của Nhà nước. - Ngân hàng Nhà nước đã ban hành cơ chế tín dụng tương đối đầy đủ, cơ bản đã bao trùm các hình thức cấp tín dụng cho nền kinh tế như: tín dụng ngắn hạn; tín dụng trung và dài hạn; tín dụng đầu tư trong kế hoạch Nhà nước; tín dụng xây dựng nhà ở; tín dụng tiêu dùng; cho thuê tài chính; dịch vụ cầm cố; chiết khấu chứng từ; bảo lãnh; tín dụng cho người nghèo; tín dụng cho sinh viên; tín dụng hợp vốn; và cùng với quy chế thế chấp, cầm cố và bảo lãnh vay vốn ngân hàng tạo hành lang pháp lý tương đối đồng bộ cho hoạt động tín dụng ngân hàng. - Cơ chế tín dụng đã đề cao nguyên tắc bảo đảm tiền vay, an toàn về khả năng thu hồi nợ; riêng đối với doanh nghiệp Nhà nước và hộ nông dân thì điều kiện bảo đảm tiền vay được quy định thông thoáng hơn; - Cơ chế tín dụng đã và đang phát triển theo hướng: chặt chẽ, rõ ràng, là khung pháp lý, giao quyền chủ động và tự chịu trách nhiệm cho các tổ chức tín dụng; - Cơ chế tín dụng đang từng bước tiếp cận với thông lệ quốc tế; - Quy trình soạn thảo văn bản đã được cải tiến, chú trọng việc lấy ý kiến đóng góp của tổ chức tín dụng, chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tỉnh, thành phố và các Bộ, ngành liên quan. * Hạn chế: - Khi soạn thảo cơ chế chưa lấy được nhiều hoặc chưa trực tiếp lấy ý kiến của tổ chức kinh tế và dân cư, chưa thu hút được đông đảo trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học ở trong và ngoài ngành. Vì thế, nhiều quy định của các thể lệ tín dụng chưa đáp ứng được yêu cầu cuộc sống, còn cứng nhắc, chưa thông thoáng, tính khả thi không cao, không ổn định. 49
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Chưa có một cơ chế tín dụng chung là khung pháp lý làm "nền" cho các văn bản quy định về nghiệp vụ của các hình thức cấp tín dụng mà có khá nhiều văn bản điêù chỉnh riêng rẽ các hình thức cấp tín dụng; phần nhiều văn bản có nội dung "lưỡng tính" giữa khung pháp lý và chi tiết hoá, thiếu cụ thể và không bao quát hết các khả năng xảy ra nên đã gây khó khăn cho việc thực thi thể chế; - Đều là hình thức cấp tín dụng nhưng về nguyên tắc, điều kiện và thủ tục cấp tín dụng ở các thể lệ, quy chế tín dụng chưa có sự thống nhất, chưa có sự phân định một cách rõ ràng, cụ thể giữa tín dụng thông thường, ưu đãi theo kế hoạch Nhà nứơc - Cơ chế tín dụng chưa quy định cụ thể và chưa đề cao nguyên tắc phân định trách nhiệm giữa các khâu thẩm định và quyết định cho vay; chưa quy định cụ thể quy trình kiểm tra, kiểm soát tín dụng; - Thực tiễn cuộc sống đã và đang phát sinh một số nhu cầu tín dụng mới nhưng chưa có cơ chế tín dụng điều chỉnh, như: tín dụng ngắn hạn bằng ngoại tệ; tín dụng đối với lĩnh vực giáo dục tư thục, bán công dân lập và cơ sở y tế tư nhân Vì vậy, các tổ chức, doanh nghiệp này có nhu cầu vốn mà không thể vay được tại Ngân hàng. Ví dụ thành lập trường phải xây dựng thêm cơ sở giảng dạy, mua sắm học cụ, cơ sở thí nghiệm v.v; cơ sở y tế muốn mở rộng phải có vốn xây dựng cơ sở, mua sắm thêm y cụ hiện đại Pháp lệnh Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động tiền tệ, tín dụng ngân hàng trong cả nước; nhưng trên thực tế cơ chế tín dụng không điều chỉnh hoạt động tín dụng của các tổ chức không phải là tổ chức tín dụng hoặc các tổ chức này không đề nghị và xin phép Ngân hàng Nhà nước về hoạt động tín dụng. Đây là một trong những nguyên nhân của tình trạng lộn xộn trên thị trường tín dụng hiện nay, nhất là thị trường tín dụng nông thôn. Nội dung quy chế của nghiệp vụ cho vay có 3 phần cơ bản: 50
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Phần quy định chung nói về: nguyên tắc; điều kiện; mục đích; phạm vi; đối tượng; thời hạn cho vay; lãi suất cho vay; hạn mức cho vay; hợp đồng tín dụng; quyền và nghĩa vụ của bên cho vay và bên vay trong thực hiện hợp đồng tín dụng; thu thập thông tin và thủ tục vay vốn; những điều pháp luật cấm trong hoạt động tín dụng; quy trình và trách nhiệm thẩm định, quyết định cho vay - Phần quy định cụ thể nói về: xử lý các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong các hình thức cấp tín dụng: tín dụng ngắn hạn; tín dụng trung và dài hạn; chiết khấu giấy tờ có giá cầm cố thương phiếu và giấy tờ có giá; tín dụng đồng tài trợ; bảo lãnh; cho thuê tài chính; tín dụng ưu đãi; tín dụng đối với lĩnh vực giáo dục, y tế, khoa học và công nghệ - Phần kiểm tra, kiểm soát tín dụng: quy trình nghiệp vụ kiểm tra, kiểm soát và trách nhiệm dân sự và xử lý vi phạm hợp đồng tín dụng theo quy định của pháp luật. Về phạm vi đã mở rộng đối tượng khách hàng vay vốn của các tổ chức tín dụng. Ngoài các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, các tổ chức khác nếu có đủ các điều kiện quy định tại điều 94 Bộ luật dân sự, hoạt động trong cả lĩnh vực đời sống như y tế chăm sóc sức khoẻ, giáo dục đào tạo cũng được tổ chức tín dụng xem xét cho vay. Loại cho vay, phương thức cho vay được đa dạng hoá để tổ chức tín dụng áp dụng linh hoạt phù hợp với từng khách hàng có đặc điểm chu kỳ sản xuất kinh doanh khác nhau. Đối tượng cho vay bao gồm các khoản chi phí để thực hiện dự án hoặc phương án sản xuất kinh doanh, dịch vụ, đời sống và đầu tư phát triển; mở rộng đối tượng cho vay số tiền thuế xuất khẩu để làm thủ tục xuất khẩu đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu góp phần tạo điều kiện khuyến khích xuất khẩu. Để tháo gỡ khó khăn cho khách hàng trường hợp không trả được nợ đúng hạn do nguyên nhân khách quan, ngoài biện pháp cho gia hạn nợ, tổ chức tín dụng được phép thoả thuận điều chỉnh kỳ hạn nợ; tổ chức tín dụng được quyền 51
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp xem xét cho miễn giảm lãi tiền vay theo Quy chế miễm giảm lãi tiền vay được Hội đồng quản trị phê duyệt, nếu khách hàng bị rủi ro thiệt hại về tài sản có liên quan đến vốn vay do nguyên nhân khách quan. Quy chế tín dụng tương đối đồng bộ, thống nhất, mang lại sự thuận lợi và hiệu quả rất lớn trong quản lý hoạt động tín dụng, đề cao tính chủ động và chịu trách nhiệm của các tổ chức tín dụng và tổ chức khác (được phép hoạt động tín dụng). Song quy mô văn bản khá rộng lớn, đòi hỏi sự nghiên cứu và tổ chức soạn thảo công phu, liên quan đến công việc của nhiều vụ ở Ngân hàng Trung ương. 2.3. Nhận xét về nghiệp vụ cho vay của Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam . Năm 2004, kinh tế cả nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng tiếp tục phát triển vững chắc, hầu hết các chỉ tiêu kinh tế- xã hội của Thành phố đều đạt và vượt kế hoặch: GDP tăng 11,2%, thu ngân sách tăng 8,5%; cảI cách hành chính có những chuyển biến tích cực ; an ninh chính trị được giữ vững. Quan hệ hợp tác trong nước và quốc tế được mở rộng, vị thế của Việt Nam tiếp tục được nâng lên. Hiện tại nền kinh tế Việt Nam vẫn còn những rủi ro: Cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm; Tiếntrình cải cách doanh nghiệp và ngân hàng, cải cách hành chính ch−a đảm bảo tiến độ; Khảnăng cạnh tranh của toàn nền kinh tế và mỗi doanh nghiệp còn thấp; Thể chế kinh tế trongnền kinh tế chuyển đổi chậm đ−ợc hình thành một cách đồng bộ. Tuy nhiên, lĩnh vực tài chính, ngân hàng đã có những b−ớc phát triển v−ợt bậc: Nhiều loại hình định chế tài chính đã hình thành và b−ớc đầu đã phát huy hiệu quả; chính sách lãi suất đã đ−ợc đổi mới theo h−ớng phù hợp hơn với thực tế thị tr−ờng; nới rộng hoạt động kinh doanh VND đối với các chi nhánh ngân hàng n−ớc ngoài tại Việt Nam; tín dụng chính sách và tín dụng th−ơng mại đ−ợc phân định rõ ràng hơn.Đổi mới về môI trường pháp lý; tiếp tục hoàn thiện đề án táI cơ cấu các ngân hàng thương mại, trong đó chú trọng xử lý nợ tồn đọng và tăng vốn cho các ngân hàng thương mại quốc 52
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp doanh Các chính sách đổi mới đã mang lại cho hệ thống ngân hàng tiềm lực mạnh, chủ động trong kinh doanh, đứng vững trong cạnh tranh, tiến nhanh tới hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế. Tuy nhiên, xét về chiều sâu, hệ thống tàichính-ngân hàng còn nhiều hạn chế: Vốn tự có của các ngân hàng th−ơng mại còn nhỏ bé; khả năng quản lý và trình độ công nghệ ngân hàng ch−a theo kịp yêu cầu phát triển; việc huy động vốn còn bị hạn chế bởi cơ chế quản lý; nợ tồn đọng ch−a đ−ợc xử lý dứt điểm do thiếu cơ chế đồng bộ và do tiến trình sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà n−ớc.Thị tr−ờng chứngkhoán còn sơ khai và hoạt động ch−a sôi động. Bên cạnh những thuận lợi cơ bản trên cũng có nhiều khó khăn thách thức cho hoạt động kinh doanh Ngân hàng như: Thiên tai, lũ lụt; dịch bệnh gia cầm diễn ra trên diện rộng; chỉ số giá cả tiêu dùng tăng 9,5% cao nhất trong 8 năm qua; tỷ giá ngoại tệ, giá vàng và một số mặt hàng nguyên vật liệu thiết yếu biến động tăng; sự cạnh tranh gay gắt của các tổ chức tín dụng trên tất cả các lĩnh vực huy động vốn, cho vay và phát triển dịch vụ đã ảnh hưởng trực tiếp, tạo áp lực không nhỏ cho ngành ngân hàng. Hoạt động kinh doanh của Sở giao dịch I – Ngân hàng Công thương Việt Nam trong năm qua đã có nhiều cố gắng, với tinh thần đoàn kết nhất trí trong Đảng uỷ, Ban giám đốc và toàn thể cán bộ nhân viên Sở giao dịch I, được sự quan tâm chỉ đạo của Ngân hàng Công thương Việt Nam; Ngân hàng Nhà nước Thành phố Hà nội; sự ủng hộ của các cơ quan hữu quan và sự hợp tác có hiệu quả của khách hàng, đã tạo điều kiện cho Sở giao dịch I vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiêm vụ kinh doanh năm 2004. 2.3.1. Chất lượng tín dụng, hiệu quả kinh doanh. NgoàI việc thẩm định chặt chẽ đảm bảo các khoản vay mới không phát sinh nợ quá hạn. Sở giao dịch I – Ngân hàng Công thương đã thực hiện nhiều biện pháp tích cực để thu hồi nợ quá hạn khó đòi như phát mại tàI sản thu hồi nợ quá hạn; bám sát chỉ đạo của ngân hàng công thương để xử lý dứt điểm nợ xấu. Cụ thể như: Thu nợ quá hạn khó đòi: 2 tỷ 050 triệu đồng 53
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp ( trong đó bán tàI sản thu nợ nhóm I là 323 triệu đồng ) Xử lý bằng nguồn dự phòng rủi ro là 10 tỷ 353 triệu đồng Xử lý nợ nhóm II là 58 tỷ 7 triệu đồng Đến 31/12/2004, nợ qúa hạn tính trên tổng dư nợ cho vay giảm mạnh cả về tỷ trọng và số tuyệt đối, nợ quá hạn chỉ còn 1,438 tỷ đồng (không kể nợ khoanh) tỷ trọng 0,06% đều có khả năng thu dứt điểm trong năm 2005. Lợi nhuận hạch toán nội bộ của Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương năm 2004 đạt 265,4 tỷ đồng, vượt 33% so với năm 2003 và vượt 6% kế hoạch lợi nhuận ngân hàng công thương giao, tiếp tục giữ vững danh hiệu là đơn vị dẫn đầu về kết quả kinh doanh, được ngân hàng công thương Việt Nam xếp thành tích thi đua xuất sắc trong toàn hệ thống Ngân hàng Công thương Việt Nam và được chủ tịch hội đồng quản trị- ngân hàng công thương Việt Nam thưởng 200 triệu đồng. 2.3.2. Những tồn tại chủ yếu: Bên cạnh những kết quả đạt được, Sở giao dịch I- Ngân hàng Công thương còn một số khó khăn tồn tại cần khắc phục, đó là: Nguồn vốn huy động tuy lớn nhưng cơ cấu chưa hợp lý, thiêu tính ổn định. Nguồn tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế chiếm tỉ trọng lớn nhưng luôn biến động, tiền gửi không kì hạn chiếm tỉ trọng cao. Nguồn tiền gửi dân cư tương đối ổn định nhưng cả năm không tăng. Cơ cấu dư nợ cho vay đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp tư nhân, cho vay tiêu dùng đã được dịch chuyển theo hướng tích cực nhưng tốc độ còn chậm, tỷ trọng dư nợ còn thấp, vốn tín dụng vẫn còn tập trung vào một số khách hàng là tổng công ty nhà nước. Tỷ trọng cho vay có đảm bảo chưa đạt như kế hoạch. Các sản phẩm dịch vụ mới (sản phẩm thẻ) triển khai chậm, thiếu đồng bộ, phạm vi sử dụng của khách hàng còn ít, uy tín sản phẩm không cao. Các dịch vụ đang khai thác vẫn chủ yếu là các sản phẩm truyền thống, không có sự khác biệt trên thị trường. Tỷ trọng thu phí dịch vụ tuy có tăng song còn thấp 54
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp so với tổng thu nhập, nguồn thu chủ yếu vẫn là khoản thu từ lãI đIều hoà vốn, đầu tư và cho vay. Chương trình hiện đại hoá ngân hàng chưa hoàn thiện và ổn định. Các sự cố kĩ thuật chưa được khắc phục kịp thời. Nhiều lúc giao dịch bị gián đoạn kéo dàI, khách hàng kêu ca nhiều. Trình độ năng lực đa số cán bộ tuy được nâng lên nhưng vẫn không đáp ứng được yêu cầu phát triển. Số cán bộ có trình độ ngoại ngữ vi tính còn ít, do đó khả năng tiếp cận khai thác chương trình công nghệ mới phục vụ khách hàng bị hạn chế, công tác tiếp thị chưa có hiệu quả. 2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại: 2.3.3.1. Nguyên nhân chủ quan (Sở giao dịch I-Ngân hàng Công thương Việt Nam ). a) Chưa nghiêm trong việc thực hiện pháp lệnh Ngân hàng. Việc cho vay một số khách hàng vượt quá 10% vốn tự có, hoặc bảo lãnh mở L/C cho một khách hàng vượt quá quy định của ngân hàng Nhà nước, vi phạm pháp lệnh ngân hàng Ngoài ra, việc cho vay thế chấp bằng các cổ phiếu đã tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp lợi dụng để vay hoặc xin bảo lãnh những khoản tiền quá lớn với thủ tục dễ dàng để sử dụng vào những công cuộc làm ăn, thương vụ mạo hiểu không hiệu quả, mất khả năng thanh toán nợ, đảo nợ nhiều lần - Năng lực quản trị và điều hành chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế, có lúc hành chính hoá và quan liêu hoá bộ máy kinh doanh, dẫn đến những hậu quả xấu. - Chưa thiết lập đầy đủ được hệ thống cung cấp thông tin chính xác và đa chiều làm công cụ để quản lý và kiểm soát hoạt động tín dụng. b) Về cơ chế, chỉ đạo, quản lý: chỉ đạo, kiểm tra chưa gắn sự tăng trưởng tài sản có với khả năng kiểm soát và quản lý , làm ảnh hưởng tới chất lượng tín dụng. 55