Luận văn Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng của Vietcombank

pdf

126 trang nguyendu 5150

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng của Vietcombank", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_hoan_thien_he_thong_xep_hang_tin_dung_cua_vietcomba.pdf

Nội dung text: Luận văn Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng của Vietcombank

B GIÁO DC VÀ ÀO TO TR NG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH xxxxxx&&&yyyyyy NGUY N THÀNH HUYÊN HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK LU N VN TH C S KINH T TP. H CHÍ MINH – 2008
B GIÁO DC VÀ ÀO TO TR NG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH xxxxxx&&&yyyyyy NGUY N THÀNH HUYÊN HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN D NG CA VIETCOMBANK LU N VN TH C S KINH T Chuyên ngành : Ngân hàng Mã s : 60.31.12 Ng i h ng d n khoa h c : TS.NGUY N MINH KI U TP. H CHÍ MINH - 2008
LI CAM OAN Tác gi cam oan s li u trong bài vi t này là chính xác, trung th c, và tài “HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK” c trình bày là nghiên c u c a tác gi , ch a c ai công b trong b t k công trình nào khác. tài nghiên c u này c hoàn thành có s giúp c a các NHTM và t ch c ki m toán t i Vi t nam. Tác gi chân thành c m n s t n tình h ng dn c a TS.Nguy n Minh Ki u. Tác gi c ng chân thành c m n các nhà nghiên c u, các nhà qu n tr c a Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam, và các nhà qu n tr c a NHTM cùng các t ch c ki m toán trong n c có nêu tên trong tài nghiên c u này ã giúp tác gi trong vi c ti p c n các tài li u nghiên c u. Vi c công b m t s thông tin mang tính nh y c m có th nh h !ng n ho t ng c a các NHTM nên tác gi ã r t cân nh "c khi a các s li u vào tài nghiên c u, và mong các t ch c có liên quan thông c m giúp tác gi hoàn thành t t tài nghiên c u này.
MC L C Trang : DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T. DANH M C CÁC B NG BI U. GI I THI U. 1. Lý do ch n tài. 01 2 Xác nh v n nghiên c u. 02 3. Mc tiêu nghiên c u ca tài. 04 4. i t ng và ph m vi nghiên c u. 05 5. Ph ng pháp nghiên c u và ti p c n v n . 05 6. Kt c u c a lu n v n. 06 7. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a tài 06 CH NG I : CÁC NGHIÊN C U VÀ KINH NGHI M V XP H!NG TÍN D NG. 1.1 T"ng quan v xp h ng tín d ng. 8 1.1.1 Khái ni #m x p h ng tín d ng 8 1.1.2 i t ng c a xp h ng tín d ng. 8 1.1.3. T$m quan tr ng c a xp h ng tín d ng. 10 1.1.3.1. Ri ro tín d ng. 10
1.1.3.2. Thi #t h i t % r i ro tín d ng. 11 1.1.3.3. Vai trò c a x p h ng tín d ng trong qu &n tr r i ro. 12 1.1.4. Nguyên t 'c x p h ng tín d ng. 12 1.1.5. Mô hình x p h ng tín d ng. 12 1.1.6. Ph ng pháp x p h ng tín d ng theo mô hình i(m s . 13 1.1.7. Quy trình x p h ng tín d ng. 14 1.2. M)t s nghiên c u và kinh nghi #m v xp h ng tín 14 dng. 1.2.1. Nghiên c u c a Stefanie Kleimeier v mô hình i(m 15 s tín d ng cá nhân áp d ng cho các ngân hàng bán l * ti Vi #t nam. 1.2.2. Các nghiên c u và kinh nghi #m x p h ng tín d ng trên 16 th tr +ng tài chính c a M ,. 1.2.2.1. H# th ng x p h ng tín nhi #m c a Moody’s và S&P. 17 1.2.2.2. Mô hình i(m s tín d ng doanh nghi #p c a Edward I. 18 Altman. 1.2.2.3. S t ng -ng gi .a mô hình i(m s tín d ng c a 21 Edward I. Altman và x p h ng tín nhi #m c a Standard & Poor. 1.2.2.4. Mô hình i(m s tín d ng cá nhân c a FICO. 22 1.2.3. Kinh nghi#m x p h ng tín d ng c a m )t s NHTM và 24 t" ch c ki (m toán / Vi #t nam.
1.2.3.1. H# th ng x p h ng tín nhi #m c a CIC. 24 1.2.3.2. H# th ng x p h ng tín d ng c a BIDV. 24 1.2.3.2.1. Xp h ng tín d ng và x p h ng kho &n vay cá nhân. 24 1.2.3.2.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi #p. 27 1.2.3.3. H# th ng x p h ng tín d ng c a Vietinbank (Tr 0c 29 ây là Incombank). 1.2.3.3.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. 30 1.2.3.3.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi #p. 31 1.2.3.3. H# th ng x p h ng tín d ng c a E&Y. 33 1.2.3.3.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. 34 1.2.3.3.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi #p. 36 CH NG II : H TH 1NG X P H !NG TÍN D NG C 2A VIETCOMBANK. 2.1. Chính sách tín d ng c a Vietcombank. 39 2.2. Nguyên t 'c ch m i(m tín d ng. 39 2.3. S3 d ng k t qu & tính i(m xp h ng tín d ng. 40 2.4. Mô hình tính i(m x p h ng tín d ng c a 40 Vietcombank. 2.4.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. 40 2.4.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi #p. 42
2.4.2.1. Mô hình ch m i(m x p h ng tín d ng doanh nghi #p 42 ti các chi nhánh c a Vietcombank. 2.4.2.2. Mô hình ch m i(m x p h ng tín d ng doanh nghi #p 47 ti VCI. 2.5. Nghiên c u m )t s tình hu ng x p h ng tín d ng th c 49 t t i Vietcombank. 2.5.1. Nghiên c u tr +ng h p th nh t : Doanh nghi #p ã 50 c x p lo i A nh ng có xu h 0ng phát sinh n x u. 2.5.2. Nghiên c u tr +ng h p th hai : Doanh nghi #p ã 53 c x p lo i A nh ng có xu h 0ng phát sinh n x u. 2.6. ánh giá h # th ng x p h ng tín d ng c a 56 Vietcombank. 2.6.1 Nh .ng k t qu & t c. 56 2.6.2 Nh .ng h n ch t -n t i c $n kh 'c ph c. 58 CH NG III : HOÀN THI N H TH 1NG X P H !NG TÍN D NG C2A VIETCOMBANK 3.1. Mc tiêu hoàn thi #n xp h ng tín d ng c a 61 Vietcombank. 3.2 xu t s 3a " i b " sung mô hình ch m i(m xp h ng 62 tín d ng ca Vietcombank 3.2.1. Hoàn thi #n mô hình ch m i(m xp h ng tín d ng cá 62 nhân ca Vietcombank.
3.2.2. Hoàn thi #n mô hình ch m i(m xp h ng tín d ng 65 doanh nghi #p c a Vietcombank. 3.2.2.1. H0ng d 4n c a Ngân hàng Nhà n 0c v mô hình x p 65 hng tín d ng doanh nghi #p. 3.2.2.2. xu t s 3a " i b " sung mô hình ch m i(m xp h ng 67 tín d ng doanh nghi #p c a Vietcombank. 3.3. Ki (m ch ng mô hình ch m i(m x p h ng tín d ng 73 ca Vietcombank sau iu ch 5nh. 3.3.1 Ki (m ch ng mô hình ch m i(m x p h ng tín d ng cá 73 nhân ca Vietcombank sau iu ch 5nh. 3.3.2 Ki (m ch ng mô hình ch m i(m x p h ng tín d ng 74 doanh nghi #p ca Vietcombank sau iu ch 5nh. 3.4 Các bi #n pháp h 6 tr c $n thi t ( h # th ng xp h ng 78 tín d ng ca Vietcombank phát huy hi #u qu &. KT LU 7N. 81 TÀI LI U THAM KH O. PH L C I : TIÊU CHU 8N TÍNH IM X P H !NG TÍN D NG DOANH NGHI P C 2A VIETCOMABNK. PH L C II : KT QU CH 9M IM XHTD DOANH NGHI P C2A CÔNG TY CP A. PH L C III : TIÊU CHU 8N TÍNH IM X P H !NG TÍN D NG DOANH NGHI P THEO H NG D :N C 2A NGÂN HÀNG NHÀ N C.
PH L C IV : TIÊU CHU 8N TÍNH IM X P H !NG TÍN D NG DOANH NGHI P THEO H NG D :N C 2A NGÂN HÀNG NHÀ N C, VÀ XU 9T S ;A <I B < SUNG C 2A TÀI NGHIÊN C U. PH L C V : KT QU CH 9M IM XHTD DOANH NGHI P C2A CÔNG TY CP A B =NG MÔ HÌNH S ;A < I THEO XU 9T C 2A TÀI NGHIÊN C U.
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T Ký hi u Di n gi i Basel Hi p c v giám sát ho t ng ngân hàng. BIDV Ngân hàng u t và Phát tri n Vi t Nam. CIC Trung tâm Thông tin tín d ng c a Ngân hàng Nhà n c. DNNN Doanh nghi p Nhà n c. TNN Doanh nghi p có v n u t n c ngoài. E&Y Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam. FICO Fair Isaac Corp. Moody’s Moody’s Investors Service. NHNN Ngân hàng Nhà n c Vi t nam. NHTM Ngân hàng th ng m i. R&I Rating & Investment Information. SEC y ban Ch ng khoán và Giao d ch M . S&P Standard & Poor's. TNHH Trách nhi m h u h n. TMCP Th ng m i c ph n. Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam. Vietinbank Ngân hàng Công th ng Vi t nam. XHTD Xp h ng tín d ng.
DANH M C CÁC B NG BI U Bng Trang 1.01 Ký hi u XHTD cá nhân theo Stefanie Kleimeier. 15 1.02 Ch tiêu ch m im XHTD cá nhân ca Stefanie 16 Kleimeier. 1.03 H th ng ký hi u x p h ng công c n dài h n ca 18 Moody’s. 1.04 T ng quan gi a ch s tín d ng Z”-iu ch nh ca 21 Altman vi h th ng ký hi u x p h ng c a S&P. 1.05 T tr ng các tiêu chí ánh giá trong mô hình im s tín 22 d ng FICO. 1.06 H th ng ký hi u x p h ng ca VantageScore. 23 1.07 T tr ng các tiêu chí ánh giá trong mô hình im s tín 23 d ng VantageScore. 1.08 Các ch tiêu ch m im cá nhân c a BIDV. 25 1.09 H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a BIDV. 26 1.10 Các ch tiêu ch m im tài s n m b o. 26 1.11 Ma tr n k t h p gi a k t qu XHTD vi k t qu ánh giá 27 tài s n m b o c a BIDV. 1.12 H th ng ký hi u ánh giá tài s n m b o c a BIDV. 27 1.13 im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im 28 XHTD doanh nghi p c a BIDV.
Bng Trang 1.14 im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m 28 im XHTD doanh nghi p c a BIDV. 1.15 H th ng ký hi u x p h ng doanh nghi p c a BIDV. 29 1.16 Các ch tiêu ch m im tín d ng cá nhân c a Vietinbank. 30 1.17 H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a Vietinbank. 31 1.18 im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im 32 XHTD doanh nghi p c a Vietinbank. 1.19 im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m 32 im XHTD doanh nghi p c a Vietinbank. 1.20 H h ng ký hi u XHTD doanh nghi p c a Vietinbank. 33 1.21 Các ch tiêu ch m im cá nhân c a E&Y. 34,35 1.22 H h ng ký hi u XHTD cá nhân c a E&Y. 36 1.23 Các ch tiêu ch m im tài chính doanh nghi p c a E&Y. 36 1.24 Ma tr n XHTD k t h p gi a tình hình thanh toán n và 38 tình hình tài chính c a E&Y. 2.01 Các ch tiêu ch m im XHTD cá nhân c a Vietcombank. 41 2.02 H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a Vietcombank. 42 2.03 Hng d n tính toán m t s ch tiêu phân tích tài chính 44 trong ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank. 2.04 im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im 45 XHTD doanh nghip c a Vietcombank.
Bng Trang 2.05 im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m 45 im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank. 2.06 H th ng ký hi u XHTD doanh nghi p c a Vietcombank. 46 2.07 Thang im và các ch tiêu ch m im XHTD doanh 48 nghi p c a Vietcombank t i VCI. 2.08 Tình hình x p lo i và n x u c a nhóm i t ng nghiên 50 cu 2.09 Tóm t t b ng cân i k toán n m 2007 c a Công ty 51 TNHH A. 2.10 Ch m im các ch tiêu tài chính c a Công ty TNHH A. 52 2.11 Ch m im các ch tiêu vay n và chi phí tr lãi c a Công 52 ty TNHH A. 2.12 Ch m im các ch tiêu thông tin phi tài chính c a Công 53 ty TNHH A. 2.13 Tóm t t b ng cân i k toán n m 2007 c a Công ty CP 54 A. 2.14 im tr ng s các ch tiêu phi tài chính c a Công ty CP 55 A. 2.15 im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m 55 im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank. 3.01 Các ch tiêu ch m im cá nhân. 63 3.02 H th ng ký hi u XHTD cá nhân. 64
Bng Trang 3.03 ánh giá tình hình tr n c a cá nhân. 64 3.04 Ma tr n x p lo i kho n vay cá nhân. 65 3.05 Thang im và tr ng s các ch tiêu ch m im x p h ng 66 doanh nghi p theo quy t nh 57/2002/Q -NHNN. 3.06 H th ng ký hi u x p h ng doanh nghi p theo quy t nh 67 57/2002/Q -NHNN. 3.07 Ch m im các ch tiêu tài chính XHTD doanh nghi p. 69 3.08 Ch m im các ch tiêu d báo nguy c khó kh n tài 70 chính XHTD doanh nghi p. 3.09 Ch m im các ch tiêu thông tin phi tài chính XHTD 71 doanh nghi p. 3.10 ánh giá tình hình tr n c a doanh nghi p. 72 3.11 Ma tr n x p lo i kho n vay doanh nghi p. 73 3.12 Ch m im XHTD cá nhân KH_A b ng mô hình s a i 74 theo xu t c a tài nghiên c u. 3.13 Ch m im các ch tiêu tài chính c a Công ty TNHH A 75 bng mô hình s a i theo xu t c a tài nghiên c u. 3.14 Xác nh ch s nguy c v n c a Công ty TNHH A 76 bng hàm th ng kê Z-score c a Altman. 3.15 Ch m im các ch tiêu d báo nguy c khó kh n tài 76 chính c a Công ty TNHH A b ng mô hình s a i theo xu t tài nghiên c u.
Bng Trang 3.16 Ch m im các ch tiêu thông tin phi tài chính c a Công 77 ty TNHH A b ng mô hình s a i theo xu t c a tài nghiên c u. I.01 Ch m im quy mô doanh nghi p c a Vietcombank. Ph l c I I.02 Xác nh doanh nghi p theo l !nh v c/ngành c a Ph l c I Vietcombank. I.03 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c I nghi p ngành nông, lâm, ng nghi p theo Vietcombank. I.04 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c I nghi p ngành th ng m i d ch v theo Vietcombank. I.05 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c I nghi p ngành xây d ng theo Vietcombank. I.06 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c I nghi p ngành công nghi p theo Vietcombank. I.07 Tiêu chu "n ánh giá dòng ti n c a doanh nghi p theo Ph l c I Vietcombank. I.08 Tiêu chu "n ánh giá n ng l c qu n lý c a doanh nghi p Ph l c I theo Vietcombank. I.09 Tiêu chu "n ánh giá uy tín giao d ch c a doanh nghi p Ph l c I theo Vietcombank. I.10 Tiêu chu "n ánh giá các y u t bên ngoài c a doanh Ph l c I nghi p theo Vietcombank. I.11 Tiêu chu "n ánh giá các y u t khác c a doanh nghi p Ph l c I
Bng Trang theo Vietcombank. II.01 Ch m im các ch tiêu tài chính c a Công ty CP A. Ph l c II II.02 Ch m im dòng ti n c a Công ty CP A. Ph l c II II.03 Chm im n ng l c qu n lý c a Công ty CP A. Ph l c II II.04 Ch m im uy tín giao d ch c a Công ty CP A. Ph l c II II.05 Ch m im các y u t bên ngoài c a Công ty CP A. Ph l c II II.06 Ch m im các y u t khác c a Công ty CP A. Ph l c II III.01 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c III nghi p ngành nông, lâm, ng nghi p theo quy t nh 57/2002/Q -NHNN. III.02 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c III nghi p ngành th ng m i d ch v theo quy t nh 57/2002/Q -NHNN. III.03 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c III nghi p ngành xây d ng theo quy t nh 57/2002/Q - NHNN. III.04 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c III nghi p ngành công nghi p theo quy t nh 57/2002/Q - NHNN.
Bng Trang IV.01 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c IV nghi p ngành nông, lâm, ng nghi p. IV.02 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c IV nghi p ngành th ng m i d ch v . IV.03 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c IV nghi p ngành xây d ng. IV.04 Tiêu chu "n ánh giá các ch tiêu tài chính c a doanh Ph l c IV nghi p ngành công nghi p. V.01 Ch m im các ch tiêu tài chính c a Công ty CP A b ng Ph l c V mô hình s a i theo xu t c a tài nghiên c u. V.02 Xác nh ch s nguy c v n c a Công ty CP A b ng Ph l c V hàm th ng kê Z-score c a Altman. V.03 Ch m im các ch tiêu d báo nguy c khó kh n tài Ph l c V chính c a Công ty CP A b ng mô hình s a i theo xu t c a tài nghiên c u. V.04 Ch m im các ch tiêu thông tin phi tài chính c a Công Ph l c V ty CP A b ng mô hình s a i theo xu t c a tài nghiên c u.
GI I THI U Ngân hàng th ng m i (NHTM) là nh ch tài chính trung gian th c hi n nghi p v kinh doanh ti n t và cung ng các d ch v tài chính. Ti Vi t nam, thu nh p c b n c a các NHTM vn ch y u t ho t ng tín d ng vi nhi u áp l c và r i ro. Ngân hàng Trung ng các n c d i s b o tr c a Ngân hàng Thanh toán qu c t , trong các cu c h p t i Basel ã a ra nh ng yêu c u v qu n tr r i ro trong ó chú tr ng và cao vai trò xp h ng tín d ng (XHTD) ni b i v i NHTM c quy nh trong Hi p c Basel I (N m 1988) và b sung trong hi p c Basel II (N m 2004). 1. Lý do ch n tài. Th c ti n ã cho th y th t b i c a NHTM trong ho t ng tín d ng g n ch t v i thi u hi u bi t v khách hàng. M t trong nh ng k thu t qu n tr r i ro tín d ng c a NHTM là s d ng phân tích ch m im x p h ng uy tín v m t tín d ng c a m !i khách hàng m t cách th "ng xuyên. Do v y, v n xây d ng và hoàn thi n h th ng XHTD ni b ang c các NHTM quan tâm nh #m ng n ng a và h n ch r i ro tín d ng, gi m b t t $ l n x u ph i trích d phòng ri ro, áp ng các yêu c u c a Basel và Ngân hàng Nhà n c (NHNN). Trong i u ki n hi n nay c a Vi t nam, x p h ng tín nhi m do các công ty x p h ng cung c p ch % m i d ng l i & m t s doanh nghi p niêm y t và k t qu x p h ng có kh n ng ch a chính xác vì thông tin không y . Ngay c trên th tr "ng XHTD qu c t , các t ch c x p h ng hàng u là Fitch Ratings, Moody’s và Standard & Poor's c 'ng không th tránh kh (i sai l m khi ánh giá ri ro, m t s doanh nghi p c h x p h ng an toàn thì nay li tr & thành r i ro th hi n qua s m t giá liên t c c a c phi u và trái phi u trên th tr "ng ch ng khoán qu c t , bu c các t ch c x p h ng này ph i nhìn l i các tiêu chí ánh giá và xem xét l i nh h &ng lên k t qu x p h ng ca m i quan h gi a
GI I THI U h vi khách hàng c ánh giá. Kt qu c a m t cu c iu tra kéo dài 10 tháng trong n m 2007 c a y ban Ch ng khoán và Giao d ch M (SEC) i vi các ho t ng c a Fitch Ratings, Moody’s và Standard & Poor’s ã kh ng nh iu mà các nhà u t Ph Wall t lâu ã nghi ng “Nhi u t ch c x p hng tín nhi m l n ã coi th ng các quy t c v xung t l i ích và ch chú ý n l i nhu n khi x p h ng các lo i ch ng khoán”. SEC ã phát hi n ra r ng các t ch c x p h ng trên ã b “ è b p” b i kh i l ng và m c ph c t p t ng cao c a các lo i ch ng khoán mà h c yêu c u ánh giá. Các NHTM ch c ch n ã rút ra c nhi u iu qua tình hình trên và bu c ph i d a vào k t qu XHTD ni b ! h n ch r i ro. Tuy nhiên, ch tiêu c " b n trong ch #m i!m và x p h ng tín nhi m khách hàng hi n nay c a m t s NHTM v$n ch a ph n nh chính xác r i ro, và x p h ng tín nhi m i v i khách hàng th ! nhân v$n ch a c chú tr ng Hi p c Basel II c%ng c p vai trò c a c" quan qu n lý ngân hàng trong vi c ánh giá h th ng XHTD ni b ! phân lo i r i ro tài s n c a t ch c tín d &ng. Nh ng trong th c t , NHNN r#t khó ki !m ch ng h th ng xp hng ánh giá r i ro c a các NHTM có úng hay không. Trong khi ó, n u c s ' d &ng h th ng ánh giá r i ro kém chính xác, các NHTM có th ! quá lc quan v tri !n v ng khách hàng d $n t i h u qu khó l ng. T nh (ng phân tích và nh n nh nêu trên ã cho th #y t m quan tr ng c a vi c nghiên c u nh m hoàn thi n h "n n (a h th ng XHTD ni b c a các NHTM, và ây rõ ràng là công vi c mà các NHTM ti c n ti n hành m t cách nh k ) nh m áp ng v i nh (ng thay i v môi tr ng kinh doanh và t ng c ng h "n n (a kh n ng d báo trong qu n tr r i ro tín d &ng. 2. Xác nh v n nghiên c u. Basel ã nghiên c u các yêu c u v an toàn v n trong ó quy nh r i ro tín d &ng và r i ro th tr ng, c ban hành l n u vào n m 1988 trong Hi p c Basel I. N m 2004, hi p c Basel II ã c thông qua, b sung thêm r i ro ho t ng, quy nh t * l v n an toàn t i thi !u g n ch +t ch , v i m c r i ro c a tài s n ngân hàng liên quan n nhi u y u t bao g -m xp h ng tín 2
GI I THI U nhi m c a khách hàng, mc tp trung c a kho n vay vào m t nhóm khách hàng. Nhm ti p c n các chu .n m c qu c t nh Basel trong qu n tr r i ro c a các NHTM theo ph " ng pháp hi n i, NHNN ã có quy t nh 57/2002/Q /- NHNN ngày 24/01/2002 tri !n khai thí i!m án phân tích, x p lo i tín d &ng doanh nghi p. Quý II n m 2008 v a qua là m c cu i ! các NHTM ti Vi t nam trình án XHTD ni b lên NHNN (Nh ng th c t thì a s các NHTM v$n ch a hoàn thành). Và NHNN c%ng ã yêu c u t ng c ng ki !m soát n x#u c a các NHTM qua Quy t nh 493/2005/Q /-NHNN ngày 22/4/2005 v phân lo i n , trích l p và s ' d &ng d phòng ! x ' lý r i ro tín d &ng. Hi n nay ti Vi t nam, h u h t các NHTM v $n ang th c hi n phân lo i n theo /iu 6 c a Quy t nh 493/2005/Q /-NHNN c n c vào th i gian quá hn c a các kho n vay ang có d n . Nhi u kh n ng n x #u c a các NHTM có th ! cao h "n con s chính th c mà các ngân hàng a ra nu th c hi n phân lo i khách hàng và n theo /iu 7 c a Quy t nh 493/2005/Q /-NHNN c n c vào k t qu XHTD n i b c a NHTM : a) Nhóm 1 (N tiêu chu .n) bao g -m : Các kho n n c t ch c tín d&ng ánh giá là có kh n ng thu h -i y c n g c và lãi úng h n. b) Nhóm 2 (N c n chú ý) bao g -m : Các kho n n c t ch c tín d&ng ánh giá là có kh n ng thu h -i y c n g c và lãi nh ng có d #u hi u khách hàng suy gi m kh n ng tr n . c) Nhóm 3 (N d i tiêu chu .n) bao g -m : Các kho n n c t ch c tín d &ng ánh giá là không có kh n ng thu h -i n g c và lãi khi n h n. Các kho n n này c t ch c tín d &ng ánh giá là có kh n ng t n th #t m t ph n n g c và lãi. d) Nhóm 4 (N nghi ng ) bao g -m : Các kho n n c t ch c tín d&ng ánh giá là kh n ng t n th #t cao. ) Nhóm 5 (N có kh n ng m #t v n) bao g -m : Các kho n n c t ch c tín d &ng ánh giá là không còn kh n ng thu h -i, m #t v n. 3
GI I THI U /i v i Ngân hàng TMCP Ngo i th " ng Vi t nam (Vietcombank), h th ng XHTD ni b ã c xây d ng và tri !n khai ng d&ng t n m 2003, tuy nhiên, ki !m ch ng qua tình tr ng n x #u ph i trích d phòng r i ro v $n gia t ng th i gian g n ây cho th #y h th ng XHTD ni b v $n còn nhi u khuy t i!m d$n n sàng l c khách hàng ch a hi u qu , và h th ng này cn c b sung ch nh s 'a nh m phù h p h"n vi iu ki n kinh t xã h i ã thay i và các hi p c qu c t mà Vi t nam cam k t. /ó là lý do c n thi t ch n tài nghiên cu “Hoàn thi n h th ng x p h ng tín d &ng c a Vietcombank”. 3. Mc tiêu nghiên c u ca tài. / tài nghiên c u này nh m tr l i cho câu h 0i c a các nhà qu n tr là ti sao tình tr ng n x #u thu c kh i khách hàng cá nhân và doanh nghi p c a Vietcombank v $n gia t ng m +c dù ngân hàng này ã áp d &ng ph " ng pháp tiên ti n trong qu n tr r i ro là ch #m i!m XHTD khách hàng t n m 2003 n nay, và ngay c khi h th ng XHTD ni b này ã c ch nh s 'a g n ây nh #t là n m 2007 nh ng tình hình n x #u v $n còn m c áng ph i quan tâm. Th c vy, tính n tháng 6/2008, t ng d n tín d &ng toàn h th ng Vietcombank là 104.298 t* - ng gi m 1.980 t * - ng so v i tháng 5/2008 nh ng có n 2.418 t* - ng n x #u v i t * tr ng 2,32%, t ng 573 t* - ng so v i tháng 5/2008. Tuy nhiên, ó v $n ch a ph i là con s th c c a n x #u t i Vietcombank bi vì : T c gia t ng quá nhanh d n tín d &ng trong toàn h th ng trong b n tháng u n m 2008 ã vô tình làm gi m t * tr ng n x #u; Tình tr ng óng b ng b #t ng s n và ch ng khoán v $n còn kéo dài, l m phát cao s , ti p t &c . y n x #u gia t ng. M+t khác, nu ch xét riêng t* tr ng n x #u so v i t ng d n thì có th ! s, không th ! hi n c h t s nghiêm tr ng, cn ph i xem xét n x #u trong m i quan h v i vn t có, ph i th n tr ng v i b c tranh tài chính ã c làm p và gi m t * l n x #u bng cách cho khách hàng vay l i ! tr nh (ng kho n n x#u ho +c n có nguy c " x #u khi n h n. Nghiên c u này nh m ti p c n c " s lý lu n hi n i v x p h ng tín nhi m, phân tích hi n tr ng và ki !m ch ng các ch tiêu ánh giá trong XHTD ni b Vietcombank so v i h th ng ánh giá x p h ng tiên ti n c a nh (ng tên 4
GI I THI U tu i hàng u trong l 1nh v c này nh Moody’s và Standard & Poor's bng ch s Z (Mô hình i!m s tín d &ng) c a Edward I. Altman ang c s ' d &ng hi u qu t i nhi u n c trên th gi i ! d oán nguy c " phá s n và x p h ng r i ro tín d &ng. T k t qu nghiên c u này, tài s, cho th #y c nh (ng thành t u c%ng nh nh (ng h n ch t-n t i c a h th ng XHTD ang c s ' d &ng t i Vietcombank, qua ó, tài nghiên c u m nh d n xu #t nh (ng gi i pháp góp ph n hoàn thi n h th ng XHTD c a Vietcombank bng cách ti p thu nh(ng ti n b trong kinh nghi m XHTD c a các t ch c tín nhi m qu c t , các NHTM và t ch c ki !m toán trong n c. 4. i t ng và ph m vi nghiên c u. /i t ng nghiên c u c a tài là mô hình các ch tiêu ánh giá tính i!m XHTD khách hàng cá nhân và doanh nghi p ang áp d &ng t i Vietcombank t n m 2007 n tháng 9/2008. Lý do c a gi i h n th i gian nghiên c u nh trên vì h th ng x p d ng tín d &ng n i b ã c iu ch nh m t s ch tiêu ánh giá và áp d &ng trong n m 2007 i v i kh i khách hàng doanh nghi p. 5. Ph ng pháp nghiên c u và ti p c n v n . Lun v n s' d &ng ph " ng pháp nghiên c u tình hu ng ! ti p cn chuyên môn v i t ng nghiên c u theo n i dung, ph " ng pháp, và k thu t xp h ng tín nhi m c a Vietcombank. Nghiên c u này s ' d &ng thông tin th c#p là k t qu XHTD n m 2007 c a m t s khách hàng ang có d n tín d &ng ti Vietcombank do Trung tâm thông tin tín d &ng Vietcombank và các chi nhánh th c hi n x p h ng. Lu n v n s' d &ng ph " ng pháp phân tích s li u nh tính ! làm rõ hi n tr ng h th ng XHTD ni b . Và b ng cách s ' d &ng ph " ng pháp so sánh vi các tiêu chu .n ánh giá ph bi n trên th tr ng x p h ng tín nhi m qu c t 5
GI I THI U và trong n c, qua ó, nghiên c u ! a ra nh n nh, xu #t gi i pháp hoàn thi n h th ng XHTD c a Vietcombank. 6. Kt cu c a lu n v n. B c &c c a tài nghiên c u “Hoàn thi n H th ng XHTD c a Vietcombank” c chia thành ph n gi i thi u và ba ch " ng vi k t c #u chi ti t c xây d ng bao g -m : Ph n gi i thi u là các n i dung nh m s " l c lý do nghiên c u, xác nh tài nghiên c u, i t ng và m &c tiêu c a nghiên c u, các ph " ng pháp c s ' d &ng trong nghiên c u, ý ngh 1a và tính th c ti 2n c a tài. Ch " ng I trình bày các v #n v h th ng XHTD bao g -m t ng quan v XHTD, kinh nghi m XHTD các n c, th c ti 2n XHTD ti Vi t nam. Ch " ng II trình bày th c tr ng h th ng XHTD ni b c a Vietcombank, k t qu th c t c a các tình hu ng nghiên c u XHTD c a h th ng. T ó lu n v n ti n hành phân tích, ánh giá, so sánh và ki!m ch ng các ch tiêu ánh giá trong mô hình ch #m i!m ! rút ra c nh (ng thành t u c%ng nh các h n ch t -n t i c n hoàn thi n, b sung nh m t ng c ng hi u qu ng n ng a và gi m thi !u r i ro tín d &ng qua h th ng sàng l c khách hàng. Ch " ng III trình bày các gi i pháp th c ti 2n góp ph n hoàn thi n H th ng XHTD c a Vietcombank. 7. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a tài. Lu n v n trình bày s c n thi t ph i hoàn thi n H th ng XHTD ni b ti Vietcombank. / tài nghiên c u tp trung vào ph " ng pháp tính i!m và xp h ng, a ra h ng ki !m ch ng các ch tiêu nh m nâng cao hi u qu qu n tr r i ro tín d &ng b ng công c & tiên ti n phù h p v i thông l qu c t . Kt qu c a tài nghiên c u này có th ! c áp d &ng vào công tác th c ti 2n vì Vietcombank ang trong quá trình hoàn thi n quy trình tín d &ng 6
GI I THI U trong ó có các v #n liên quan n XHTD khách hàng nh m phù h p v i chính sách tín d &ng và c " c #u t ch c m i sau c ph n hóa. /-ng th i, tài nghiên c u c %ng góp ph n hoàn thi n lý lu n v qu n tr r i ro tín d &ng c a NHTM thông qua XHTD. Xây d ng thành công h th ng ánh giá, x p h ng tín nhi m n i b i v i khách hàng không ch giúp NHTM phân lo i n trung th c h "n, mà còn là công c & t v #n, giúp các nhà qu n tr NHTM có nh h ng chi n l c kinh doanh rõ ràng áp d &ng phù h p cho tng nhóm i t ng khách hàng. 7
CH NG I : H TH NG X P H NG TÍN D NG Mc tiêu nghiên c u c a ch ng này nh m ti p c n m t s c s lý lu n hi n i trong l nh v c XHTD cá nhân và doanh nghi p, nh ng tham kh o v các h th ng XHTD ca M , gi i thi u m t s công trình khoa h c có liên quan c a các tác gi n c ngoài ã công b nh : Mô hình ch s tín d ng a bi n c a Altman trong d báo nguy c v n c a doanh nghi p; Mô hình ch m im tín d ng cá nhân trong nghiên c u c a Stefanie Kleimeier xu t áp dng cho các ngân hàng bán l c a Vi t nam. Trong ch ng này, tài nghiên cu cng c g ng trình bày t ng i chi ti t v h th ng XHTD ca m t s NHTM và t ch c ki m toán trong n c. Qua ó, có th phát hi n nh ng thành tu mà các h th ng XHTD ca nh ng t ch c này ã t c có giá tr xem xét xu t áp d ng hoàn thi n cho h th ng XHTD n i b c a Vietcombank. 1.1. Tng quan v x p h ng tín d ng. 1.1.1. Khái ni m x p h ng tín d ng. XHTD là vi c a ra nh n nh v m c tín nhi m i v i trách nhi m tài chính; ho !c ánh giá m c r i ro tín d ng ph thu c các y u t bao g"m n #ng l c áp ng các cam k t tài chính, kh n #ng d $ b v n khi các iu ki n kinh doanh thay i, ý th c và thi n chí tr n c a ng %i i vay. 1.1.2. i t ng x p h ng tín d ng. H th ng XHTD ti p c n n tt c các y u t có liên quan n ri ro tín dng, các NHTM không s & d ng k t qu XHTD nh m th hi n giá tr c a ng %i i vay mà n thu 'n là a ra ý ki n hi n t i d a trên các nhân t r i ro, t( ó có chính sách tín d ng và gi i h n cho vay phù h p. M t s x p h ng cao ca m t khách hàng i vay ch a ph i là ch c ch n trong vi c thu h "i 'y các kho n n g c và lãi vay, mà ch là c s a ra quy t nh úng n v tín
H TH NG X P H NG TÍN D NG dng ã c i u ch nh theo d ki n mc ri ro tín d ng có liên quan n khách hàng là ng i i vay và tt c các kho n vay c a khách hàng ó. X p h ng ng i i vay ch y u d báo nguy c v n theo ba c p c bn là nguy hi m, c nh báo và an toàn d a trên xác su t không tr c n PD (Probability of Default). C s c a xác su t này là d li u v các kho n n quá kh trong vòng 5 n m tr c ó c a khách hàng, g m các kho n n ã tr , kho n n trong h n và kho n n không thu h i c. D li u c phân theo ba nhóm : Nhóm d li u tài chính liên quan n các h s tài chính c a khách hàng c ng nh các ánh giá c a các t ch c x p h ng; nhóm d li u ! nh tính phi tài chính liên quan n trình qu n lý, kh n ng nghiên c u và phát tri n sn ph "m m i, các d li u v kh n ng t ng tr ng c a ngành; Và nhóm d li u mang tính c nh báo liên quan n các hi n t ng báo hi u kh n ng không tr c n tình hình s d ti n g #i, h n m c th u chi. Các nhóm d li u này c a vào m t mô hình !nh s $n x # lý, t % ó tính c xác xu t không tr c n c a khách hàng. &ó có th là mô hình tuy n tính, mô hình probit và th ng c xây d ng b i các t ch c t v n chuyên nghi p. X p h ng kho n vay d a trên c s x p h ng ng i vay và các y u t bao g m tài s n m bo, th i h n cho vay, t ng m c d n t i các t ch c tín dng, n ng l c tài chính. R i ro c a kho n vay c o l ng b 'ng xác su t r i ro d ki n EL (Expected Loss). Xác xu t này c tính theo công th c EL = PD x EAD x LGD. Trong ó, EAD (Exposure at Default) là t ng d n c a khách hàng t i th i im khách hàng không tr c n ), LGD (Loss Given Default) là t ( tr )ng t n th t c tính. Theo th ng kê c a y ban Basel, t i th i im không tr c n , khách hàng th ng có xu h ng rút v n vay t i m c g *n xp x h n m c c c p. Hi p c Basel II yêu c *u tính EAD = D n bình quân + LEQ x H n m c tín dng ch a s # d ng bình quân. Trong ó, LEQ (Loan Equyvalent Exposure) là t( tr )ng ph *n v n ch a s # d ng) có nhi u kh n ng s + c khách hàng rút thêm t i th i im không tr c n . LEQ x H n m c tín d ng ch a s # d ng 9
H TH NG X P H NG TÍN D NG bình quân ó chính là d n khách hàng rút thêm t i th i im không tr c n ngoài m c d n bình quân. T n th t c tín bao g m t n th t v kho n vay và các t n th t khác phát sinh nh lãi su t n h n nh ng không c thanh toán, chi phí x # lý tài s n m b o, chi phí cho d !ch v pháp lý và m t s chi phí liên quan. LGD là t ( tr )ng ph *n v n b ! t n th t trên t ng d n t i th i im khách hàng không tr c n c tính theo công th c LGD = (EAD - S ti n có th thu h i)/EAD. 1.1.3. T m quan tr ng c a xp h ng tín d ng. H th ng XHTD ca NHTM nh 'm cung c p nh ng d oán kh n ng xy ra ri ro tín d ng có th c hi u là s khác bi t v m ,t kinh t gi a nh ng gì mà ng i i vay h a thanh toán v i nh ng gì mà NHTM th c s nh -n c. Khái ni m r i ro c xét n ây là là m t s không ch .c ch .n hay m t tình tr ng b t n có th c oán c xác su t x y ra. Khái ni m tín dng c hi u là quan h chuy n giao quy n s # d ng v n l /n nhau gi a ng i cho vay và ng i i vay trên nguyên t .c có hoàn tr . Quan h tín d ng d a trên n n t ng s tin t ng l /n nhau gi a các ch th . 1.1.3.1. R i ro tín d ng. Tín d ng ngân hàng là quan h tín d ng gi a ngân hàng, t ch c tín dng và các t ch c kinh t , cá nhân theo nguyên t .c hoàn tr . NHTM ra i gi i quy t nhu c *u phân ph i v n, nhu c *u phát tri n s n xu t kinh doanh c a các t ch c kinh t , cá nhân v i , c thù kinh doanh trên l 0nh v c ti n t . NHTM là m t trung gian tài chính, huy ng v n nhàn r 1i trong n n kinh t , sau ó cho các t ch c kinh t , cá nhân vay l i v i lãi su t cao h n lãi su t huy ng thu l i nhu -n. N u ngân hàng không áp ng v n cho n n kinh t ho ,c huy ng v n nh ng không có th ! tr ng cho vay thì ngân hàng ho t ng kém hi u qu , s + d /n n r i ro. Vi c hoàn tr c n g c trong tín dng ngân hàng có ngh 0a là vi c th c hi n c giá tr ! hàng hoá trên th ! tr ng, còn vi c hoàn tr c lãi vay trong tín d ng là vi c th c hi n c giá 10
H TH NG X P H NG TÍN D NG tr ! th ,ng d trên th ! tr ng. Do ó, có th xem r i ro tín d ng c ng là r i ro kinh doanh nh ng c xem xét d i góc c a ngân hàng. Ri ro tín d ng phát sinh trong tr ng h p ngân hàng không thu c *y ho ,c thu không úng k 2 h n c g c l /n lãi c a kho n vay. R i ro tín dng không ch gi i h n ho t ng cho vay, mà còn bao g m nhi u ho t ng mang tính ch t tín d ng khác c a NHTM nh b o lãnh, cam k t, ch p thu -n tài tr th ng m i, cho vay th ! tr ng liên ngân hàng, tín d ng thuê mua, cho vay ng tài tr . Trong quan h tín d ng có hai i t ng tham gia là ngân hàng cho vay và ng i i vay. Nh ng ng i i vay s # d ng ti n vay trong m t th i gian, không gian c th , tuân theo s chi ph i c a nh ng i u ki n c th nh t ! nh mà ta g )i là môi tr ng kinh doanh, và ây là i t ng th ba có m ,t trong quan h tín d ng. R i ro tín d ng xu t phát t % môi tr ng kinh doanh g )i là r i ro do nguyên nhân khách quan, bao g m nh h ng bi n ng quá nhanh và khó d oán c a n n kinh t , môi tr ng pháp lý ch a thu -n l i. R i ro xu t phát t % ng i i vay và ngân hàng cho vay g )i là r i ro do nguyên nhân ch quan, bao g m s # d ng v n sai m c ích, không có thi n chí trong vi c tr n vay; n ng l c tài chính ca ng i i vay y u kém, thi u minh b ch; kh n ng qu n tr ! kém; b t cân x ng thông tin; vic xác ! nh h n m c tín d ng cho khách hàng còn quá n gi n. 1.1.3.2. Thi t h i t r i ro tín d ng. Khi r i ro tín d ng nh h ng n ,ng n n ho t ng kinh doanh c a NHTM s+ gây tâm lý hoang mang lo s cho ng i g #i ti n và có th nh ng ng i g #i ti n s + t rút ti n làm cho toàn b h th ng ngân hàng g ,p khó kh n. S ho ng lo n này nh h ng r t l n n toàn b n n kinh t , làm cho sc mua gi m, giá c t ng, xã h i m t n ! nh. Ri ro tín d ng c a NHTM trong n c c ng nh h ng n n n kinh t các n c có liên quan do s h i nh -p ã g .n ch ,t m i liên h v ti n t , * u t gi a các qu c gia. 11
H TH NG X P H NG TÍN D NG NHTM g,p r i ro tín d ng s + khó thu c v n tín d ng ã c p và lãi cho vay, nh ng ngân hàng ph i tr v n và lãi cho kho n ti n huy ng khi n hn, i u này làm cho ngân hàng m t cân i thu chi, m t kh n ng thanh kho n, làm m t lòng tin ng i g #i ti n, nh h ng n uy tín c a ngân hàng. 1.1.3.3. Vai trò c a xp h ng tín d ng trong qu n tr r i ro. H th ng XHTD giúp NHTM qu n tr ! r i ro tín d ng b 'ng ph ng pháp tiên ti n, giúp ki m soát m c tín nhi m khách hàng, thi t l -p m c lãi su t cho vay phù h p v i d báo kh n ng th t b i c a t%ng nhóm khách hàng. NHTM có th ánh giá hi u qu danh m c cho vay thông qua giám sát s thay i d n và phân lo i n trong t %ng nhóm khách hàng ã c x p h ng, qua ó i u ch nh danh m c theo h ng u tiên ngu n l c vào nh ng nhóm khách hàng an toàn. 1.1.4. Nguyên t c xp h ng tín d ng. Khái ni m hi n i v XHTD c t -p trung vào các nguyên t .c ch y u bao g m phân tích tín nhi m trên c s ý th c và thi n chí tr n c a ng i i vay và t %ng kho n vay; ánh giá r i ro dài h n d a trên nh h ng c a chu k2 kinh doanh và xu h ng kh n ng tr n trong t ng lai; ánh giá r i ro toàn di n và th ng nh t d a vào h thng ký hi u x p h ng. Trong phân tích XHTD c*n thi t s # d ng phân tích !nh tính b sung cho nh ng phân tích ! nh l ng. Các d li u ! nh l ng là nh ng quan sát c o l ng b 'ng s , các quan sát không th o l ng b 'ng s c x p vào d li u ! nh tính. Các ch tiêu phân tích có th thay i phù h p v i s thay i ca trình công ngh và yêu c *u qu n tr ! r i ro. 1.1.5. Mô hình xp h ng tín d ng. Mô hình n gi n nh t c s # d ng trong XHTD là mô hình m t bi n s. Ch tiêu ánh giá ph i c th ng nh t trong mô hình. T( su t tài chính c s # d ng trong mô hình m t bi n s bao g m các ch tiêu thanh kho n, các 12
H TH NG X P H NG TÍN D NG ch tiêu ho t ng, ch tiêu cân n , ch tiêu l i t c, ch tiêu vay n và chi phí tr lãi. Các ch tiêu phi tài chính th ng c s # d ng bao g m th i gian ho t ng c a doanh nghi p, s n m kinh nghi m và trình c a nhà qu n tr ! c p cao, tri n v )ng ngành. Nh c im c a mô hình m t bi n s là k t qu d báo khó chính xác n u th c hi n phân tích và cho im các ch tiêu ánh giá m t cách riêng bi t, h n n a, m 1i ng i có th hi u các ch tiêu ánh giá theo m t cách khác nhau. & kh .c ph c nh c im này, các nhà nghiên c u ã phát tri n nh ng mô hình k t h p nhi u bi n s thành m t giá tr ! d báo s th t bi c a doanh nghi p nh mô hình phân tích h i quy, phân tích lôgích, phân tích xác xu t có i u ki n, phân tích phân bi t nhi u bi n s . NHTM áp d ng các mô hình khác nhau tu 2 theo i t ng x p lo i là cá nhân, doanh nghi p hay t ch c tín d ng. Trong tài nghiên c u này ch c-p n hai nhóm khách hàng c x p h ng là cá nhân và doanh nghi p. Các mô hình này c s # d ng n ! nh và có th i u ch nh sau vài n m s # d ng khi th y có nhi u sai sót l n gi a x p h ng v i th c t . 1.1.6. Ph ng pháp xp h ng tín d ng theo mô hình im s . Mc ích c a XHTD là d oán nh ng khách hàng có kh n ng r i ro cao ch không nh 'm lý gi i t i sao h ) phá s n, hay tìm câu tr l i cho gi thuy t v m i quan h gi a kh n ng phá s n v i các bi n s kinh t xã h i. Các ph ng pháp XHTD hi n i bao gm ph ng pháp nghiên c u th ng kê da trên s h i quy và cây phân lo i còn c g )i là thu -t toán quy phân !nh; ho ,c ph ng pháp v -n trù h )c d a trên toán h )c gi i quy t các bài toán tài chính b 'ng quy ho ch tuy n tính, qua ó nhà qu n tr ! có c quy t !nh h p lý cho các hành ng trong hi n t i và t ng lai. XHTD theo mô hình im s là ph ng pháp khoa h )c k t h p s# d ng d li u nghiên c u th ng kê và áp d ng mô hình toán h )c phân tích, tính im cho các ch tiêu ánh giá trong mô hình m t bi n ho ,c a bi n. Các ch tiêu s # d ng trong XHTD c xác l -p theo nhóm bao g m phân tích ngành, phân tích ho t ng kinh doanh, và phân tích ho t ng tài chính. Sau ó a 13
H TH NG X P H NG TÍN D NG vào mô hình tính im theo tr )ng s và quy i im nh -n c sang m t bi u t ng x p h ng t ng ng. 1.1.7. Quy trình xp h ng tín d ng. Cn c vào chính sách tín d ng và các quy !nh có liên quan c a t %ng ngân hàng nh 'm xác l -p quy trình XHTD. M t quy trình XHTD bao g m các bc c b n nh sau : (1) Thu th -p thông tin liên quan n các ch tiêu s # d ng trong phân tích ánh giá, thông tin x p h ng c a các t ch c tín nhi m khác liên quan n i t ng x p h ng. (2) Phân tích b 'ng mô hình k t lu -n v m c x p h ng. Mc x p h ng cu i cùng c quy t ! nh sau khi tham kh o ý ki n Hi ng x p h ng. Trong XHTD ca các NHTM thì k t qu x p h ng không c công b r ng rãi. (3) Theo dõi tình tr ng tín d ng c a i t ng c x p h ng i u ch nh m c x p h ng. các thông tin i u ch nh c l u gi . T ng h p k t qu x p h ng so sánh vi th c t r i ro x y ra, và d a trên t *n su t ph i i u ch nh mc x p h ng ã th c hi n i v i khách hàng xem xét i u ch nh mô hình x p h ng. 1.2. Mt s nghiên c u và kinh nghi m v xp h ng tín d ng. Nh 'm ti p c -n nh ng c s lý lu -n hi n i trong l 0nh v c XHTD cá nhân và doanh nghi p, tài nghiên c u s + l *n l t gi i thi u mt s công trình khoa h )c có liên quan c a các tác gi n c ngoài ã công b , bao g m : Mô hình ch s tín d ng a bi n c a Altman áp d ng cho doanh ngh ip, mô hình ch m im tín d ng cá nhân c a Stefanie Kleimeier. & tài nghiên c u cng s+ c g .ng trình bày t ng i chi ti t nh ng tham kh o v các h th ng XHTD hàng *u c a M 3, h th ng XHTD c a m t s NHTM và t ch c ki m toán trong n c. 14
H TH NG X P H NG TÍN D NG 1.2.1. Nghiên c u c a Stefanie Kleimeier v mô hình im s tín dng cá nhân áp d ng cho các ngân hàng bán l t i Vi t nam. Stefanie Kleimeier ã ti n hành nghiên c u chi ti t ngu n s li u c t ng h p t % các NHTM ti Vi t nam theo hai m i hai bi n s bao g m tu i, thu nh -p, trình h )c v n, ngh nghi p, th i gian công tác, tình tr ng c ng , gi i tính, tình tr ng hôn nhân, m c ích vay xác ! nh m c nh hng c a các bi n s này n r i ro tín d ng và qua ó thi t l -p m t mô hình im s tín d ng cá nhân áp d ng cho các ngân hàng bán l 4 t i Vi t nam. Nghiên c u c a Stefanie Kleimeier ã xây d ng mô hình ch m im tín dng cá nhân g m hai ph *n là ch m im nhân thân và n ng l c tr n , ch m im quan h v i ngân hàng nh trình bày t i B ng 1.02 (Trang 16). C n c vào t ng im t c x p lo i theo m i m c gi m d *n t % Aaa n D nh trình trong B ng 1.01. Tuy nhiên, công trình nghiên c u này không a ra cách tính im c th cho t %ng ch tiêu, v -n d ng c mô hình òi h 5i các NHTM ph i thi t l -p thang im cho t %ng ch tiêu ánh giá phù h p v i th c tr ng và h th ng c s d li u cá nhân t i ngân hàng mình. B ng 1.01 : Ký hi u XHTD cá nhân theo Stefanie Kleimeier im Xp h ng Ý ngh a x p h ng > 400 Aaa 351-400 Aa Cho vay t i a theo ngh ! c a ng i vay 301-350 A 251-300 Bbb Cho vay theo tài s n m b o 201-250 Bb Cho vay theo tài s n m b o và ánh giá n vay v n 151-200 B Yêu c *u ánh giá th -n tr )ng n vay v n, và có tài s n m b o * y 101-150 Ccc 51-100 Cc T% ch i cho vay 0-50 C 0 D (Ngu n : Dinh Thi Huyen Thanh & Stefanie Kleimeier, 2006. Credit Scoring for Vietnam’s Retail Banking Marke) 15
H TH NG X P H NG TÍN D NG B ng 1.02 : Ch tiêu ch m im XHTD cá nhân b c m t theo Stefanie Kleimeier Bc 1 : Ch m im nhân thân và n ng l c tr n Tu i 18-25 tu i 26-40 tu i 41-60 tu i > 60 tu i &i h )c, cao Di trung Trình h )c v n Sau i h )c Trung h )c 6ng h)c Ngh nghi p Chuyên môn Giúp vi c Kinh doanh Hu trí Th i gian công tác 5 n m Th i gian làm công 5 n m vi c hi n h i Sng cùng gia Tình tr ng c trú Nhà riêng Nhà thuê Khác ình S ng i ph thu c &c thân 1-3 ng i 3-5 ng i > 5 ng i 12-36 tri u 36-120 tri u > 120 tri u Thu nh -p hàng n m 240 tri u 1 t ( ng vay ch a tr ng ng ng Ti n g #i ti t Các d !ch v khác Ti n g #i ti t Th 4 tín d ng ki m và th 4 Không ang s # d ng ki m tín d ng S d bình quân tài 20 tri u ng 100 tri u kho n ti t ki m 500 tri u - 100 tri u ng - 500 trong n m tr c ng ng ng tri u ng ây (Ngu n : Dinh Thi Huyen Thanh & Stefanie Kleimeier, 2006. Credit Scoring for Vietnam’s Retail Banking Market) 1.2.2. Các nghiên c u và kinh nghi m xp h ng tín d ng trên th tr ng tài chính ca M . Các công ty x p h ng tín nhi m c a M 3 c hình thành t % rt s m so vi th gi i, bao g m : Nhng t ch c chuyên v x p h ng tín nhi m các công 16
H TH NG X P H NG TÍN D NG c n ca doanh nghi p và x p h ng tín nhi m qu c gia ho t ng trên th ! tr ng tài chính qu c t nh Moody’s và S&P; Và nh ng t ch c chuyên v XHTD cá nhân nh Equifax, Experian và TransUnion. Do khó ti p c -n mô hình tính im x p h ng tín nhi m c a các t ch c này mt cách * y nên tài nghiên c u này ch trình bày khái quát v ph ng pháp và h th ng ký hi u trong x p h ng tín nhi m doanh nghi p i v i các công c n và XHTD i vi cá nhân do nh ng t ch c tín nhi m ca M 3 công b công khai. Nghiên cu này c ng ti p c -n m t lý thuy t r t n i ti ng c a Altman v ch s kh nng v n i v i doanh nghi p, ây là mô hình toán h )c v ch s tín d ng gm nhi u bi n s có th d báo t ng i chính xác trên 90% các tr ng h p v n trên th ! tr ng tài chính nh ng nc phát tri n nh M 3 và Anh, qua ó, tài nghiên c u xu t h ng nghiên c u v -n d ng nh 'm b sung cho mô hình tính im x p h ng tín nhi m m t bi n s ang s # d ng t i các t ch c tín nhi m và các NHTM Vi t nam. 1.2.2.1. H th ng x p h ng tín nhi m ca Moody’s và S&P. Moody’s Investors Service (Moody’s) và Standard & Poor's (S&P) là hai t ch c tín nhi m có uy tín và lâu i t i M 3 và c ng là nh ng t ch c tiên phong trong l 0nh v c x p h ng tín nhi m trên th gi i, sau ó có thêm Fitch Investors Service. Ngày nay, các t ch c tín nhi m này c a M 3 ho t ng trên các th ! tr ng tài chính l n và c nh ng th ! tr ng m i n i trên toàn c *u. K t qu x p h ng tín nhi m c a các t ch c này c ánh giá r t cao. Ph ng pháp x p h ng tín nhi m c a Moody’s t-p trung vào b n l 0nh vc chính là ánh giá môi tr ng ngành, ánh giá tình hình tài chính, ánh giá ho t ng s n xu t kinh doanh, ánh giá kh n ng qu n tr ! doanh nghi p chú tr )ng vào qu n tr ! r i ro và ki m soát n i b . & i v i Moody’s x p h ng ch t l ng công c n dài h n c a doanh nghi p cao nh t t % Aaa sau ó th p d *n n C c th hi n trong B ng 1.03 (Trang 18). So v i Moody’s thì h th ng ký hi u x p h ng công c n dài h n c a S&P có thêm ký hi u r, n u ký hi u 17
H TH NG X P H NG TÍN D NG x p h ng doanh nghi p có kèm thêm ký hi u này có ngh 0a c*n chú ý nh ng r i ro phi tín d ng có liên quan. B ng 1.03 : H th ng ký hi u x p h ng công c n dài h n c a Moody’s Xp h ng Tình tr ng Aaa Ch t l ng cao nh t Aa1 Aa2 Ch t l ng cao Aa3 A1 &*u t A2 Ch t l ng v %a, kh n ng thanh toán t t A3 Baa1 Baa2 Ch t l ng v %a, kh n ng thanh toán Baa3 Ba1 Ba2 Kh n ng thanh toán không ch .c ch .n. Ba3 &*u c B1 B2 Ri ro * u t cao. B3 Caa1 Caa2 Ch t l ng kém. Kh n ng phá s n Caa3 Ca &*u c có r i ro cao Phá s n hoàn toàn C Ch t l ng kém nh t (Ngu n 1.2.2.2. Mô hình im s tín d ng doanh nghi p c a Edward I. Altman. Các ch s tài chính riêng bi t th ng c s # d ng trong ch m im XHTD không th d báo chính xác xu h ng kh n ng x y ra khó kh n v tài chính c a doanh nghi p vì ph thu c vào nh -n th c riêng c a t %ng ng i. Nh 'm t ng c ng tính d báo nguy c v n c a doanh nghi p trong các mô hình ch m im XHTD, các NHTM có th s # d ng nh ng mô hình d báo nhi u bi n s . Có nhi u ph ng pháp d báo nguy c v n c a doanh nghi p ã c xây d ng và công b . Tuy nhiên, ít có ph ng pháp c ki m tra k 3 l ng và ch p nh -n r ng rãi nh hàm th ng kê Z-score c a Altman. 18
H TH NG X P H NG TÍN D NG Mô hình im s tín d ng phân bi t nhi u bi n s do Altman (1981) phát tri n * u tiên. Sau ó c Steele (1984), Morris (1997) và các nhà nghiên cu khác phát tri n thêm. D ng t ng quát c a mô hình là Z=c+ 8ciri (Trong ó : c là h 'ng s , r i là các t ( su t tài chính và ch tiêu phi tài chính c s # d ng nh nh ng bi n s , c i là các h s c a m 1i bi n s trong mô hình). Các bi n s trong hàm th ng kê Z-Score c a Altman bao g m: CA = Tài s n l u ng. TA = T ng tài s n. SL = Doanh thu thu *n. IN = Lãi vay. TL = T ng n . CL = N ng .n h n. MV = Giá th ! tr ng c a v n ch s h u BV = Giá tr ! s sách c a v n ch s h u. ET = Thu nh -p tr c thu . RE = Thu nh -p gi l i. Mô hình im s d báo nguy c v n c a doanh nghi p c Altman xây d ng áp d ng cho doanh nghi p c ph *n thu c ngành s n xu t nh sau : Z = 1,2X 1 + 1,4X 2 + 3,3X 3 + 0,6X 4 + 0,999X 5. N u Z >2,99 là khu v c an toàn; 1,8 < Z < 2,99 là khu v c c nh báo có nguy c v n ; Z < 1,8 là khu v c nguy hi m có nguy c v n cao. Trong ó : CA - CL X = : &o l ng t ( tr )ng tài s n l u ng ròng c a doanh 1 TA nghi p trong t ng tài s n. CA - CL là vn lu ng. 19
H TH NG X P H NG TÍN D NG RE X = : &o l ng kh n ng sinh l i. 2 TA ET + IN X = : &ây là h s quan tr )ng nh t. L i nhu -n là m c tiêu 3 TA hàng *u và là ng l c xác ! nh s s ng còn c a doanh nghi p. Lãi vay c cng vào vì chi phí này c ng th hi n kh n ng t o thu nh -p c a doanh nghi p. MV X === : Cho bi t kh n ng ch !u ng c a doanh nghi p i v i 4 TL nh ng s t gi m trong giá tr ! tài s n. SL X = : Cho bi t kh n ng t o doanh thu c a tài s n. C*n l u ý r 'ng 5 TA các h s l n h n 3:1 có th làm sai l ch k t qu d báo vì doanh nghi p ang s# d ng quá ít v n ch s h u trong mi t ng quan v i doanh thu t c. Ng i phân tích có th h n ch giá tr ! cao nh t c a h s này là 3:1 n u doanh nghi p có im Z-score quá cao trong m i t ng quan v i các ch báo khác. &i v i doanh nghi p ch a c ph *n hóa thu c ngành s n xu t thì Z’ = 0,717X 1 + 0,847X 2 + 3,107X 3 + 0,42X 4 + 0,998X 5. N u Z’ > 2,9 là khu vc an toàn; 1,23 2,6 là khu v c an toàn; 1,1 < Z” < 2,6 là khu v c c nh báo có nguy c v n ; Z” <1,1 là khu vc nguy hi m có nguy c v n cao. Các bi n s X 1, X 2, X 3 tính nh trên, MV riêng X 4 n u doanh nghi p ã c ph *n thì tính theo công th c X === ; n u 4 TL BV doanh nghi p ch a c ph *n thì X === . 4 TL 20
H TH NG X P H NG TÍN D NG Ch s Z (Ho ,c Z’ và Z”) càng cao, thì ng i vay có xác su t v n càng th p. & t ng c ch s này òi h 5i ph i nâng cao n ng l c qu n tr !, rà soát gi m nh ng tài s n không ho t ng, ti t ki m chi phí h p lý, xây d ng th ng hi u. &ó chính là s k t h p gián ti p c a nhi u y u t tài chính và phi tài chính trong mô hình m i t o c ch s an toàn. C*n l u ý tr ng h p doanh nghi p ghi t ng v n ch s h u ng th i ghi t ng n ph i thu ho ,c ghi tng kho n * u t dài h n i u này có th làm t ng ch s Z nên c *n i u ch nh s li u b t th ng này t i b ng cân i tr c khi tính toán các ch tiêu. 1.2.2.3. S t ng ng gi a mô hình im s tín d ng c a Edward I. Altman và xp h ng tín nhi m ca Standard & Poor Da trên phân tích h i quy, Esward I. Altman ã phát minh ti p h s Z”- i u ch nh b 'ng cách t ng vùng c nh báo nguy c v n c a doanh nghi p 3,25 im nh 'm m c ích x p h ng r i ro tín d ng. B ng 1.04 : T ng quan gi a ch s tín d ng Z”-iu ch nh c a Altman v i h th ng ký hi u x p h ng c a S&P. &im s Z” i u ch nh X p h ng ca Standard & Poor > 8,15 AAA 7,60 – 8,15 AA + 7,30 – 7,60 AA 7,00 – 7,30 AA - Vùng an toàn 6,85 – 7,00 A+ 6,65 – 6,85 A 6,40 – 6,65 A- 6,25 – 6,40 BBB + 5,85 – 6,25 BBB 5,65 – 5,85 BBB - 5,25 – 5,65 BB + Vùng c nh báo, có 4,95 – 5,25 BB th có nguy c v n 4,75 – 4,95 BB - 4,50 – 4,75 B+ 4,15 – 4,50 B 3,75 – 4,15 B- 3,20 – 3,75 CCC + Vùng nguy hi m, 2,50 – 3,20 CCC nguy c v n cao. 1,75 – 2,50 CCC - 0 – 1,75 C, D (Ngu n : Altman, 2003. The Use of Credit Scoring Models and the Importance of a Credit Culture, New York University ) 21
H TH NG X P H NG TÍN D NG Z”- i u ch nh = 3,25 + 6,56X 1 + 3,26X 2 + 6,72X 3 + 1,05X 4. Các bi n s X 1, X 2, X 3, X 4 tính nh trên. S t ng ng gi a ch s Z”-i u ch nh v i h th ng ký hi u x p h ng tín nhi m c a S&P c Altman trình bày nh trong B ng 1.04 (Trang 21). Theo k t qu nghiên c u c a giáo s Altman thì s t ng ng này là khá cao, nh ng i u ó không có ngh 0a là tuy t i, và có lch chu "n n 'm trong kho ng cho phép. 1.2.2.4. Mô hình im s tín d ng cá nhân c a FICO. &im s tín d ng (Credit score) cá nhân là m t ph ng ti n ki m soát tín d ng c gán cho m 1i cá nhân t i m t s n c phát tri n giúp t ch c tín dng c l ng m c r i ro khi cho vay. &im tín d ng càng th p thì m c r i ro ca nhà cho vay càng cao. Fair Isaac Corp ã xây d ng mô hình im s tín dng FICO th p nh t là 300 và cao nh t là 850 áp d ng cho cá nhân d a vào t ( tr )ng c a 5 ch s phân tích c trình bày trong B ng 1.05. B ng 1.05 : T! tr ng các tiêu chí ánh giá trong mô hình im s tín d ng FICO. T! tr ng Tiêu chí ánh giá 35% L!ch s # tr n (Payment history) : Th i gian tr 7 h n càng dài và s ti n tr 7 h n càng cao thì im s tín d ng càng th p. 30% D n t i các t ch c tín d ng (Amounts owed) : N quá nhi u so v i mc cho phép , c bi t là i v i th 4 tín d ng s + làm gi m im s tín dng. 15% & dài c a l !ch s # tín d ng (Length of credit history) : Thông tin càng nhi u n m càng áng tin c -y và im s tín dng s + càng cao. 10% S l *n vay n m i (New credit) : Vay n th ng xuyên b ! xem là d u hi u có khó kh n v tài chính nên im s tín d ng càng th p. 10% Các lo i tín d ng c s # d ng (Types of credit used) : Các lo i n khác nhau s + c tính im s tín d ng khác nhau. (Ngu n Mô hình im s tín d ng FICO c áp d ng r ng rãi t i M 3 do các thông tin liên quan n tình tr ng tín d ng c a m )i ng i có th c ngân hàng tra soát d 7 dàng qua các công ty d li u tín d ng (Credit reporting companies). Công ty d li u tín d ng th c hi n ghi nh -n và c -p nh -t thông tin t% các t ch c tín d ng, phân tích và cho im i v i t %ng ng i. Theo mô hình im s tín d ng c a FICO thì ng i có im s tín d ng mc 700 c 22
H TH NG X P H NG TÍN D NG xem là t t, i v i cá nhân có im s tín d ng th p h n 620 s+ có th b ! ngân hàng e ng i khi xét cho vay. B ng 1.06 : H th ng ký hi u x p h ng VantageScore im Xp h ng ng i vay 901–990 A 801–900 B 701–800 C 601–700 D 501–600 F (Ngu n Ti M 3 hi n ã xu t hi n mô hình im s tín d ng VantageScore cnh tranh v i mô hình c a FICO, ó là mô hình do ba công ty cung c p d li u tín dng là Equifax, Experian và TransUnion xây d ng. Mô hình im s tín d ng VantageScore r t n gi n giúp m)i ng i d 7 hi u v i nm m c x p h ng gi m d*n t % A n F nh trình bày t i B ng 1.06 t ng ng v i im s c thi t l-p t % 501 (Thp nh t, không áng tin c -y nh t) n 990 (Cao nh t, áng tin c-y nh t). T( tr )ng các tiêu chí ánh giá c trình bày nh trong B ng 1.07. B ng 1.07 : T! tr ng các tiêu chí ánh giá trong mô hình im s tín d ng VantageScore T! tr ng Tiêu chí ánh giá 32% L!ch s # tr n (Payment History) : Tình tr ng thanh toán k !p th i và úng cam k t. 23% Tình tr ng s # d ng tín d ng (Credit Utilization) : T ( l vay tr , ý th c tr n úng h n. 15% Tình tr ng s d có (Credit Balances) : T ng các kho n vay và m c tín d ng s $n còn áp ng, các kho n n quá h n c ch m im rt kh .t khe. 13% & sâu tín d ng (Depth of Credit) : L!ch s# tín d ng càng dài càng áng tin c -y. 10% Tình tr ng tín d ng g *n ây (Recent Credit) : Mc th ng xuyên vay n và s l *n yêu c *u vay. 7% Tình tr ng tín d ng s $n có (Available Credit) : Mc tín d ng có th nh -n c ngay hay trong m t th i gian ng .n nh t có th . (Ngu n 23
H TH NG X P H NG TÍN D NG 1.2.3. Kinh nghi m xp h ng tín d ng ca m t s ngân hàng th ng mi và t " ch c ki m toán # Vi t nam. Trong qu n tr ! ri ro, NHTM ch y u s# d ng h th ng XHTD ánh giá khách hàng. Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p, NHTM cng c *n tham kh o thông tin x p h ng tín nhi m c công b c a các NHTM và t ch c ki m toán trong n c, nh t là i v i nh ng khách hàng có quan h tín d ng vi nhi u ngân hàng khác nhau. 1.2.3.1. H th ng x p h ng tín nhi m c a CIC. Trung tâm Thông tin tín d ng c a NHNN (CIC) th c hi n x p h ng tín nhi m doanh nghi p theo h ng d /n c a NHNN Vi t nam nh 'm ti n t i tiêu chu "n hóa ánh giá các ch tiêu tài chính có th áp d ng cho các NHTM trong nc. CIC hi n ang s # d ng 11 ch tiêu tài chính ch m im theo h ng d/n t i quy t ! nh 57/2002/Q &-NHNN ngày 24/01/2002 ca NHNN. Mô hình này rõ ràng còn có h n ch do thi u ánh giá các ch tiêu phi tài chính. 1.2.3.2. H th ng xp h ng tín d ng ca BIDV. Ngân hàng *u t và phát tri n Vi t Nam (BIDV) xây d ng h th ng XHTD theo nguyên t .c h n ch t i a nh h ng ch quan ca các ch tiêu tài chính b'ng cách thi t k các ch tiêu phi tài chính, và cung c p nh ng hng d/n chi ti t cho vi c ánh giá ch m im các ch tiêu. &ây là m t trong nh ng NHTM t i Vi t nam i * u trong áp d ng phân lo i n theo &i u 7 c a Quy t ! nh 493/2005/Q &-NHNN 1.2.3.2.1. Xp h ng tín d ng và x p h ng kho n vay cá nhân. Mô hình ch m im XHTD cá nhân c a BIDV bao g m hai ph *n là nhóm các ch tiêu ch m im nhân thân v i tr )ng s 0,4 và nhóm các ch tiêu ch m im quan h v i ngân hàng v i tr )ng s 0,6. Các ch tiêu ánh giá, im ban *u, và tr )ng s t%ng ch tiêu c trình bày trong B ng 1.08 (Trang 25). 24
H TH NG X P H NG TÍN D NG B ng 1.08 : Các ch tiêu ch m im cá nhân c a BIDV Ch tiêu im ban u Tr ng 100 75 50 25 0 s Ph n I : Thông tin v nhân thân 1 Tu i 36-55 26-35 56-60 20-25 >60 tu i 10% tu i tu i tu i tu i ho ,c 18- 20 tu i 2 Trình h )c Trên i &i h )c Cao 6ng Trung Di 10% vn h)c h)c trung h)c 3 Ti n án, ti n Không Có 10% s 4 Tình tr ng c Ch s Nhà Vi gia Thuê Khác 10% trú hu chung ình c 5 S ng i n 100 50-100 30-50 7 n m 5-7 3-5 n m 1-3 n m 10 5–10 3–5 tri u 1–3 tri u 75% 30% ph i tr /Thu nh -p 3 Tình hình tr Luôn tr &ã b ! &ã có n &ã có Hi n 25% n g c và lãi n úng gia h n quá n quá ang có hn n , hn/Khác hn, kh n quá hi n tr h hàng nng tr hn n t t mi n không n ! nh 4 Các d !ch v Ti n g #i Ch s # Không 15% s# d ng và các dng d !ch s# d ng d!ch v v thanh khác toán (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) 25
H TH NG X P H NG TÍN D NG Cn c vào t ng im t c ã nhân v i tr )ng s x p h ng khách hàng cá nhân theo m i m c gi m d *n t % AAA n D nh trình bày trong B ng 1.09 . Vi m 1i m c x p h ng s + có cách ánh giá r i ro t ng ng. B ng 1.09 : H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a BIDV im Xp h ng ánh giá x p h ng 95-100 AAA 90-94 AA Ri ro th p 85-89 A 80-84 BBB 70-79 BB Ri ro trung bình 60-69 B 50-59 CCC 40-49 CC Ri ro cao 35-39 C 200% 150-200% 100- 70- 50% sn m b o trong xu h ng 30% 2 n m g *n ây tng (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) 26
H TH NG X P H NG TÍN D NG B ng 1.11 : Ma tr $n k t h p gi a k t qu XHTD vi k t qu ánh giá tài s n m b o c a BIDV ánh giá TS B XHTD A B C AAA AA Xu t s .c Tt Trung bình A BBB Trung bình BB Tt Trung bình / B T% ch i CCC Trung bình CC / T% ch i C T% ch i D (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) B ng 1.12 : H th ng ký hi u ánh giá tài s n m b o c a BIDV im Mc x p lo i ánh giá tài s n m b o 225-300 A Mnh 75-224 B Trung bình < 75 C Th p (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) 1.2.3.2.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi p. Các ch tiêu tài chính c ánh giá d a theo khung h ng d /n c a NHNN và có i u ch nh vài h s th ng kê ngành theo tính toán t % d li u thông tin tín d ng c a BIDV. Các ch tiêu phi tài chính c xây d ng nh 'm b sung cho các ch tiêu tài chính. M 1i ch tiêu ánh giá có n m kho ng giá tr ! chu "n t ng ng là n m m c im 20, 40, 60, 80, 100 ( &im ban * u). Tùy theo m c quan tr )ng mà gi a các ch tiêu và nhóm ch tiêu có tr )ng s khác nhau. C n c t ng im t c sau khi ã nhân im ban * u v i tr )ng s x p lo i. Doanh nghi p c phân lo i theo ba nhóm quy mô l n, v %a và nh 5. M1i nhóm quy mô s + c ch m im theo h th ng g m m i b n ch tiêu tài chính t ng ng v i bn nhóm ngành nông - lâm – ng nghi p, th ng m i d!ch v , xây d ng, công nghi p. H th ng ch tiêu tài chính g m : Nhóm ch 27
H TH NG X P H NG TÍN D NG tiêu thanh kho n (Kh n ng thanh toán hi n hành, kh n ng thanh toán nhanh, kh n ng thanh toán t c th i), nhóm ch tiêu ho t ng (Vòng quay v n l u ng, vòng quay hàng t n kho, vòng quay các kho n ph i thu, hi u su t s # dng tài s n c ! nh), nhóm ch tiêu cân n (T ng n so v i t ng tài s n, n dài hn so v i v n ch s h u), nhóm ch tiêu thu nh -p (L i nhu -n g p so v i doanh thu thu *n, l i nhu -n t % ho t ng kinh doanh so v i doanh thu thu *n, l i nhu -n sau thu so v i v n ch s h u, l i nhu -n sau thu so v i t ng tài sn bình quân, l i nhu -n tr c thu và lãi vay so v i chi phí tr lãi). H th ng ch tiêu phi tài chính g m b n m i ch tiêu ánh giá thu c n m nhóm g m kh nng tr n t % l u chuy n ti n t , trình qu n lý, quan h v i ngân hàng, các nhân t bên ngoài, các ,c im ho t ng khác nh trình bày t i B ng 1.13. B ng 1.13 : im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a BIDV Doanh nghi p Doanh nghi p Doanh nghi p Ch tiêu phi tài chính có v n u t nhà n c khác nc ngoài Kh n ng tr n t % l u 6% 7% 5% chuy n ti n t . Trình qu n lý. 25% 20% 25% Quan h v i ngân hàng. 40% 40% 40% Các nhân t bên ngoài. 17% 17% 18% Các ,c im ho t ng khác 12% 16% 12% (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) H th ng XHTD ca BIDV còn phân lo i doanh nghi p theo ba nhóm là doanh nghi p nhà n c, doanh nghi p có v n * u t n c ngoài, và doanh nghi p khác tính im tr )ng s các ch tiêu phi tài chính. Và phân lo i doanh nghi p theo hai lo i là doanh nghi p ã c ki m toán và doanh nghi p ch a c ki m toán nh trình bày trong B ng 1.14. B ng 1.14 : im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a BIDV Báo cáo tài chính c Báo cáo tài chính ch a ki m toán c ki m toán Các ch tiêu tài chính 35% 30% Các ch tiêu phi tài chính 65% 70% (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) 28
H TH NG X P H NG TÍN D NG Cn c vào t ng im t c ã nhân tr )ng s nh ã trình bày nêu trên, doanh nghi p cXHTD theo m i nhóm gi m d *n t % AAA n D nh trình bày trong B ng 1.15. B ng 1.15 : H th ng ký hi u x p h ng doanh nghi p c a BIDV im Xp h ng ánh giá x p h ng doanh nghi p 95-100 AAA Kh n ng tr n , c bi t t t. 90-94 AA Kh n ng tr n r t t t. 85-89 A Kh n ng tr n t t. 75-84 BBB Có kh n ng tr *y các kho n n . Tuy nhiên s thay i b t l i c a các y u t bên ngoài có th tác ng gi m kh n ng tr n . 70-74 BB Có ít nguy c m t kh n ng tr n . &ang ph i i m ,t vi nhi u r i ro ti m "n có th tác ng gi m kh n ng tr n . 65-69 B Có nhi u nguy c m t kh n ng tr n . 60-64 CCC &ang b ! suy gi m kh n ng tr n . Trong tr ng h p có các y u t b t l i x y ra thì nhi u kh n ng s + không tr c n . 55-59 CC &ang b ! suy gi m nhi u kh n ng tr n 35-54 C &ang th c hi n các th t c phá s n ho,c các ng thái t ng t nh ng vi c tr n v /n c duy trì. < 35 D Mt kh n ng tr n , các t n th t ã th c s x y ra. (Ngu n : Ngân hàng u t và phát tri n Vi t Nam) 1.2.3.3. H th ng xp h ng tín d ng ca Vietinbank (Tr c ây là Incombank). Ngân hàng Công th ng Vi t nam (Vietinbank) cng xây d ng dng h th ng XHTD áp d ng riêng cho cá nhân và doanh nghi p. Vietinbank s # d ng k t h p các ch tiêu !nh tính ch m im b sung cho các ch tiêu !nh l ng, có các h ng d /n chi ti t th c hi n ch m im và XHTD nh 'm h n ch ch quan trong ánh giá các ch tiêu. T ng t nh BIDV, h th ng các ch tiêu tài chính c ánh giá trong mô hình x p h ng d a theo khung h ng d /n ca NHNN và có i u ch nh vài h s th ng kê ngành theo tính toán t % d liu h th ng thông tin tín d ng c a Vietinbank. 29
H TH NG X P H NG TÍN D NG 1.2.3.3.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. Mô hình ch m im XHTD cá nhân c a Vietinbank bao g m hai ph *n là các ch tiêu ch m im thông tin cá nhân (Ch m im v nhân thân) và các ch tiêu ch m im quan h v i ngân hàng. Các ch tiêu ch m im và im s c thi t k nh trình bày trong B ng 1.16. B ng 1.16 : Các ch tiêu ch m im XHTD cá nhân c a Vietinbank Ph n I : Thông tin cá nhân 1 Th i gian làm 5 n m công vi c hi n nm ti 5 10 15 20 2 Tình tr ng nhà S h u Thuê Chung v i gia Khác riêng ình 30 12 5 0 3 C c u gia ình Ht nhân Sng v i Sng cùng 1 Sng cùng 1 cha m 9 gia ình khác s gia ình khác 20 5 0 -5 4 S ng i ph &c thân 5 ng i thu c 0 10 5 -5 5 Thu nh -p cá > 120 36-120 tri u 12-36 tri u 240 72-240 tri u 24-72 tri u 30 ngày 0 40 0 -5 2 Tình hình tr lãi Khách Ch a bao Ch a bao gi &ã có l *n hàng m i gi ch -m tr ch -m tr trong ch -m tr trong 2 n m g *n 2 n m g *n ây ây 0 40 0 -5 3 T ng d n 1 t ( ng ng tri u ng – 1 t ( ng 0 40 0 -5 4 Các d !ch v Ch g #i Ch s # d ng Ti t ki m và Không s # khác ti t ki m th 4 th 4 dng. 15 5 25 -5 5 S d ti n g #i > 500 100-500 20-100 tri u < 20 tri u ti t ki m tri u ng tri u ng ng ng 40 25 10 0 (Ngu n : Ngân hàng Công th ng Vi t nam) 30
H TH NG X P H NG TÍN D NG Khác v i h th ng ch m im c a BIDV, mô hình ch m im khách hàng cá nhân c a Vietinbank không s # d ng im tr )ng s i v i t %ng ch tiêu mà thay vào ó là s # d ng im âm (-) gi m tr % im t c n u khách hàng có nh ng tiêu chí x p h ng n 'm trong vùng nguy hi m nh h ng n ,ng n t i kh n ng tài chính dành cho vi c tr n ngân hàng, và m 1i ch tiêu ánh giá tu 2 theo m c quan tr )ng s + có m c im t i a khác nhau t % 10 im n 40 im. Cn c vào t ng im t c qua ch m im v thông tin cá nhân và ch m im quan h v i ngân hàng (Không s # d ng im tr )ng s ) x p h ng khách hàng theo m i m c gi m d *n t % Aa+ n C nh trình bày trong B ng 1.17. B ng 1.17 : H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a Vietinbank im Xp h ng ánh giá x p h ng >=401 Aa+ 351-400 Aa Ri ro th p 301-350 Aa- 251-300 Bb+ 201-250 Bb 151-200 Bb- Ri ro trung bình 101-150 Cc+ 51-100 Cc 0-50 Cc- Ri ro cao <0 C (Ngu n : Ngân hàng Công th ng Vi t nam) 1.2.3.3.2. Xp hng tín d ng doanh nghi p. Thông th ng m 1i ch tiêu tài chính ánh giá có n m kho ng giá tr ! chu "n t ng ng là n m m c im 20, 40, 60, 80, 100 (&im ban * u). Và m 1i nhóm ch tiêu phi tài chính c ng c phân thành n m m c nh trên, nh ng trong t %ng nhóm ch tiêu phi tài chính l i bao g m n m ch tiêu chi ti t v i m c im 4, 8, 12, 16, 20 ( &im ban * u). T ng im t c sau khi ã nhân im ban *u v i tr )ng s s + là k t qu x p lo i sau khi th c hi n tham kh o ý ki n các chuyên gia. Mô hình XHTD áp d ng cho doanh nghi p t i Vietinbank bao g m 11 ch tiêu tài chính theo h ng d /n c a NHNN Vi t nam, phân theo 4 nhóm ngành và 3 m c quy mô doanh nghi p. Các nhóm ch tiêu phi tài chính trong 31
H TH NG X P H NG TÍN D NG mô hình ánh giá g m : L u chuy n ti n t , n ng l c kinh nghi m qu n lý, uy tín giao d !ch v i ngân hàng g m quan h tín d ng và quan h phi tín d ng, môi tr ng kinh doanh, các , c im ho t ng khác. B ng 1.18 : im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietinbank Doanh Doanh nghi p có Doanh Ch tiêu phi tài chính nghi p nhà vn u t nghi p khác nc nc ngoài Lu chuy n ti n t . 20% 20% 27% Nng l c và kinh nghi m qu n lý. 27% 33% 27% Uy tín giao d !ch v i ngân hàng. 33% 33% 31% Môi tr ng kinh doanh. 7% 7% 7% Các ,c im ho t ng khác 13% 7% 8% (Ngu n : Ngân hàng Công th ng Vi t nam) H th ng XHTD c a Vietinbank c ng phân lo i doanh nghi p theo ba nhóm là doanh nghi p nhà n c, doanh nghi p có v n * u t n c ngoài, và doanh nghi p khác tính im tr )ng s các ch tiêu phi tài chính nh trình bày trong B ng 1.18 . B ng 1.19 : im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietinbank Báo cáo tài chính c Báo cáo tài chính ch a ki m toán c ki m toán Các ch tiêu tài chính 55% 40% Các ch tiêu phi tài chính 45% 60% (Ngu n : Ngân hàng Công th ng Vi t nam) & tính t ng im t c cu i cùng, XHTD c a Vietinbank còn phân lo i doanh nghi p theo hai lo i là doanh nghi p ã c ki m toán và doanh nghi p ch a c ki m toán nh trình bày trong B ng 1.19. K t qu x p h ng c phân thành mi mc theo h th ng ký hi u gi m d *n t % AA + n C nh trình b y trong B ng 1.20 (Trang 33). So v i h th ng XHTD c a BIDV thì mô hình ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietinbank chú tr )ng n các ch tiêu tài chính nhi u h n. Tuy nhiên, t ( tr )ng các ch tiêu tài chính và phi tài chính v /n t ng ng v i nhau vi l ch không quá cao. 32
H TH NG X P H NG TÍN D NG B ng 1.20 : H h ng ký hi u XHTD doanh nghi p c a Vietinbank im Xp h ng ánh giá x p h ng 92,4-100 AA + Tình hình tài chính lành m nh, ho t ng kinh doanh t hi u qu cao, n ! nh. Tri n v )ng phát tri n lâu dài. R i ro th p. 84,8-92,3 AA Tình hình tài chính lành m nh, ho t ng kinh doanh t hi u qu , n ! nh. Tri n v )ng phát tri n lâu dài. R i ro th p. 77,2-84,7 AA - Tình hình tài chính n ! nh nh ng có nh ng h n ch nh t ! nh, ho t ng kinh doanh t hi u qu nh ng không n ! nh Tri n v )ng phát tri n t t. Ri ro th p. 69,6-77,1 BB + Ho t ng kinh doanh t hi u và có tri n v )ng trong ng .n h n, tình hình tài chính n ! nh trong ng .n h n. R i ro trung bình. 62-69,5 BB Ti m l c tài chính trung bình, có nh ng nguy c ti m "n. Ho t ng kinh doanh t t trong hi n t i nh ng d 7 b ! t n th t do nh ng bi n ng l n. R i ro trung bình, kh n ng tr n có th b ! gi m. 54,4-61,9 BB - Kh n ng t ch tài chính th p, dòng ti n bi n ng theo chi u h ng x u, hi u qu ho t ng kinh doanh không cao, d + b ! tác ng l n t % nh ng bi n ng nh 5 trong kinh doanh. R i ro cao. 46,8-54,3 CC + Hi u qu ho t ng kinh doanh th p, không n !nh, n ng l c tài chính y u, b ! thua l 1 trong g *n ây và ang ph i khó kh n duy trì kh n ng sinh l i. R i ro cao 39,2-46,7 CC Hi u qu ho t ng kinh doanh th p, n ng l c tài chính y u kém, ã có n quá h n d i 90 ngày. Ri ro r t cao, h n ng tr n kém. 31,6-39,1 CC - Hi u qu ho t ng kinh doanh r t th p, b ! thua l1, không có tri n v )ng ph c h i, n ng l c tài chính y u kém, ã có n quá h n. R i ro r t cao. <31,6 C Tài chính y u kém, b ! thua l 1 kéo dài, có n khó òi. R i ro , c bi t cao, m t kh n ng tr n . (Ngu n : Ngân hàng Công th ng Vi t nam) 1.2.3.3. H th ng xp h ng tín d ng ca E&Y. Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam (E&Y) là t ch c ki m toán có xây d ng h th ng XHTD riêng ph c v cho vi c ánh giá x p h ng khách hàng c ki m toán, ng th i E&Y c ng c m t s NHTM tin c -y s # dng d!ch v t v n tài chính nh : H p ng Xây d ng h th ng ch m im tín d ng n i b Ngân hàng TMCP Vi t Á (VAB) ã c ký k t ngày 33
H TH NG X P H NG TÍN D NG 06/5/2008; Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) c ng m i ký k t th 5a thu -n t vn v i E&Y hoàn thi n h th ng x p h ng n i b c a mình. 1.2.3.3.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. Mô hình ch m im XHTD cá nhân c a E&Y bao g m hai ph *n là ch m im kh n ng tr n (Tr)ng s ca t ng im là 40%) và ch m im nhân thân (Tr )ng s c a t ng im là 60%). Các ch tiêu ch m im và im s c thi t k nh trình bày trong B ng 1.21 (Trang 34,35). B ng 1.21 : Các ch tiêu chm im cá nhân c a E&Y Ch tiêu im ban u Tr ng 100 75 50 25 0 s Ph n I : Kh n ng tr n D n /Tài 1 0% 0- 20% 20-40% 40-60% >60% 15% sn ròng &ã có n quá h n Kh Hi n Luôn tr &ã có Hin tr Tình hình nng tr ang có 2 n úng gia h n n t t/ 15% tr n n n quá hn n Khách không hn hàng m i n ! nh &ã có n quá h n Kh Hi n Luôn tr &ã có Hin tr Tình hình nng tr ang có 3 n úng gia h n n t t/ 15% ch -m tr lãi n n quá hn n Khách không hn hàng m i n ! nh Các d!ch v Ch s # D!ch v Không 4 s# d ng dng 10% thanh toán s# d ng ngân hàng ti n g #i Không &ánh giá Có kh Có th có kh 5 kh n ng tr nng tr phi gia 15% nng tr n n hn n n >25% L i nhu -n/ 20-25% 10-15% 10 ho ,c 3-5 15% Ho ,c thu 10 tri u tri u tri u tri u tri u ng nh -p ròng ng ng ng ng 34
H TH NG X P H NG TÍN D NG B ng 1.21 : Các ch tiêu chm im cá nhân c a E&Y Ch tiêu im ban u Tr ng 100 75 50 25 0 s S ti n theo k ho ch tr 30% - 60%- 7 75% 15% n /Ngu n 45% 75% tr n Ph n II : Thông tin v nhân thân Ti n án, ti n 1 Không Có 10% s >60 tu i 36-55 26-35 20-25 2 Tu i 56-60 tu i ho ,c 18- 10% tu i tu i tu i 20 tu i Di Trình Trên i Trung 3 &i h )c Cao 6ng trung 10% h)c v n h)c h)c h)c Chuyên Tính ch t Qu n lý, Lao ng Lao môn Th t 4 công vi c i u c ào ng 10% /Ch c nghi p hi n t i hành to ngh th i v s Th i gian 5 làm công >7 n m 5-7 n m 3-5 n m 1-3 n m 5 8 3 ng i 4 ng i 5 ng i 10% thu c vào ng i ng i ng i vay Ri ro ngh Trung 9 Th p Rt cao 10% nghi p bình >100 50-100 Bo hi m 30-50 <30 Không 10 tri u tri u 10% nhân m ng tri u ng tri u có ng ng (Ngu n : Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam) Trong mô hình này, E&Y chú tr )ng nhi u h n n các thông tin v nhân thân v i m i ch tiêu ánh giá, trong khi ó ch m im kh n ng tr n ch có ba ch tiêu ánh giá H th ng ký hi u x p h ng cá nhân c a E&Y có m i m c 35
H TH NG X P H NG TÍN D NG gi m d *n t % A+ n D nh trình bày trong B ng 1.22. C n c vào t ng im t c t i a gi m d *n t % 100 im c a t %ng cá nhân ( &ã quy i theo tr )ng s nh trên) x p h ng t ng ng. B ng 1.22 : H h ng ký hi u XHTD cá nhân c a E&Y im Xp ánh giá x p Mc r i ro. Phân lo i theo quy t nh hng hng 493/2005/Q -NHNN 100 A+ Th ng h ng Th p. N tiêu chu "n thu c nhóm 1. 94 A Xu t s .c Th p. N tiêu chu "n thu c nhóm 1. 89 A- Rt t t Th p. N tiêu chu "n thu c nhóm 1. 84 B+ Tt Th p. N c *n chú ý thu c nhóm 2. 79 B Trung bình Trung bình. N c *n chú ý thu c nhóm 2. 69 B- Tho áng Trung bình. N c *n chú ý thu c nhóm 2. Trung bình. N d i tiêu chu "n thu c nhóm 59 C+ Di trung bình 3. 49 C Di chu "n Cao. N d i tiêu chu "n thu c nhóm 3 Kh n ng không 39 C- Cao. N nghi ng thu c nhóm 4 thu h i cao Kh n ng không 35 D Cao. N có kh n ng m t v n thu c nhóm 5 thu h i r t cao (Ngu n : Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam) 1.2.3.3.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi p. Các ch tiêu tài chính s# d ng trong ánh giá x p h ng doanh nghi p c a E&Y gm mi m t ch tiêu ánh giá có s #a i so v i h ng d /n ca NHNN nh trình bày trong B ng 1.23 dùng x p lo i kh n ng tài chính theo nm mc t t, t ng i t t, trung bình, d i trung bình và x u. B ng 1.23 : Các ch tiêu ch m im tài chính doanh nghi p c a E&Y Kh n ng thanh toán hi n hành Ch tiêu thanh kho n Kh n ng thanh toán nhanh Vòng quay hàng t n kho Ch tiêu ho t ng Vòng quay các kho n ph i thu Hi u su t s # d ng tài s n c ! nh T ng n ph i tr / T ng tài s n Ch tiêu cân n N dài h n/Vn ch s h u L i nhu -n t % ho t ng kinh doanh/Doanh thu thu *n L i nhu -n sau thu /V n ch s h u Ch tiêu thu nh $p L i nhu -n sau thu /T ng tài s n bình quân EBIT/Lãi vay ph i tr (Ngu n : Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam) 36
H TH NG X P H NG TÍN D NG Các ch tiêu phi tài chính gm n m nhóm (Kh n ng tr n t % l u chuy n ti n t , trình qu n lý và môi tr ng n i b , quan h vi ngân hàng, các nhân t bên ngoài, và các ,c im ho t ng c a doanh nghi p) s # d ng ánh giá tình hình tr n ngân hàng theo ba m c t t, trung bình, x u. Cách tính im các ch tiêu phi tài chính c a E&Y r t ph c t p, thang im và các mc ánh giá t %ng ch tiêu không ng nh t v i nhau. Doanh nghi p c x p hng theo n m nhóm phân lo i n t i &i u 7 c a Quy t ! nh 493/2005/Q &- NHNN nh trình bày ti B ng 1.24. B ng 1.24 : Ma tr $n XHTD k t h p gi a tình hình thanh toán n và tình hình tài chính c a E&Y Tình hình thanhtoán n Tt Trung bình Xu Tình hình tài chính N tiêu N d i tiêu Tt N c *n chú ý chu "n chu "n N d i tiêu N d i tiêu T ng i t t N c *n chú ý chu "n chu "n N d i tiêu N d i tiêu Trung bình N nghi ng chu "n chu "n N d i tiêu N có kh Di trung bình N nghi ng chu "n nng m t v n N có kh N có kh Xu N nghi ng nng m t v n nng m t v n (Ngu n : Công ty TNHH Ernst & Young Vi t Nam) Kt lu $n các v n nghiên c u c a ch ng I : Trong ch ng này, tài nghiên c u ã c g .ng trình bày nh ng c s lý lu -n, các công trình nghiên cu, các h ng d /n v XHTD c a NHNN, yêu c *u i v i m t h th ng XHTD theo Basel. &ng th i, tác gi c ng ã trình bày m t s mô hình x p hng tín nhi m c a các t ch c x p h ng qu c t , các NHTM và t ch c ki m toán trong n c làm c s so sánh v i mô hình XHTD ang áp d ng t i Vietcombank s + c trình bày trong ch ng III c a tài nghiên c u này. 37
CH NG II : H TH NG X P H NG TÍN D NG CA VIETCOMBANK Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam (Vietcombank) ã xây d ng và tri n khai ng d ng XHTD khách hàng t n m 2003 theo h ng d n c a NHNN và t v n c a các chuyên gia tài chính thu c Ngân hàng Th gii (WorldBank), n nay, h th ng x p h ng n i b này ã c ch nh s a nhi u ln nh m phù h p h n v i iu ki n kinh t xã h i ã thay i và các hi p c qu c t mà Vi t nam cam k t. Hi n t i, NHNN ang yêu c u các NHTM ph i th ng xuyên rà soát iu ch nh h th ng XHTD n i b có th áp d ng phân lo i n theo iu 7 c a Quy t nh 493/2005/Q -NHNN, mt trong s các yêu cu i v i h th ng XHTD ca NHTM bao g m : a) H th ng XHTD ni b phù h p v i ho t ng kinh doanh, i t ng khách hàng, tính ch t ri ro c a kho n n c a t ch c tín d ng. b) Chính sách qu n lý r i ro tín d ng, mô hình giám sát r i ro tín d ng, ph ng pháp xác nh và o l ng r i ro tín d ng có hi u qu , trong ó bao gm cách th c ánh giá v kh n ng tr n c a khách hàng, h p ng tín d ng, các tài s n b o m, kh n ng thu h i n và qu n lý n c a t ch c tín d ng. c) Hàng n m, t ch c tín d ng ph i ánh giá l i h th ng XHTD ni b và chính sách d phòng r i ro cho phù h p v i tình hình th c t và các quy nh c a pháp lu t. Nh vy, nhm có th áp ng theo yêu c u c a NHNN v phân lo i n , và nâng cao h n n a hi u qu qu n tr r i ro thì Vietcombank ph i th ng xuyên xem xét iu ch nh h th ng XHTD c a mình có th sàng l !c và phân lo i khách hàng chính xác h n.
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK 2.1. Chính sách tín d ng c a Vietcombank. Vietcombank xây d ng chính sách tín d ng theo h ng m b o tính ch ng và linh ho t trong ho t ng th c t nh m n m b t t t nh t các c h i phát tri n u t tín d ng theo m c tiêu nh h ng kinh doanh t ng th i k , m b o m c tiêu qu n tr r i ro theo h ng không t p trung quá cao cho m t nhóm khách hàng, nh ng l nh v c ngành ngh có liên quan v i nhau hay i v i m t lo i ti n t . Chính sách tín d ng chú tr !ng tuân th các quy nh c a lu t pháp có liên quan, quan im bình "ng h ng t i khách hàng, không phân bi t thành ph n kinh t hay hình th #c s $ h u, các u ãi tín d ng ch % áp d ng c&n c # vào n&ng l c tài chính và m #c r i ro c 'ng nh thi n chí tr n ( c a t ng khách hàng. Chính sách tín d ng c 'ng chú tr !ng cao trách nhi m cá nhân nh m nâng cao tính minh b ch và ch t l (ng trong ho t ng tín d ng. 2.2. Nguyên t c ch m im tín d ng. H th ng XHTD là công c quan tr !ng t &ng c ng tính khách quan, nâng cao ch t l (ng và hi u q a ho t ng tín d ng. Mô hình tính im tín dng là ph ng pháp l (ng hóa m #c r i ro thông qua ánh giá thang im, các ch % tiêu ánh giá trong nh ng mô hình ch m im (c áp d ng khác nhau i v i t ng lo i khách hàng. Vietcombank s ) d ng mô hình ch m im tín d ng khác nhau áp d ng riêng i v i t* ch #c tài chính, doanh nghi p và cá nhân. + tài nghiên c #u này ch % c p n các mô hình XHTD cho doanh nghi p và cá nhân. Nguyên t c trong ch m im XHTD c a Vietcombank là tính im ban u c a m ,i ch % tiêu ánh giá theo im #ng v i m #c ch % tiêu g n nh t mà th c t khách hàng t (c. N u m #c ch % tiêu t (c c a khách hàng n m $ gi a hai m #c ch % tiêu h ng d -n thì im ban u là m #c ch % tiêu cao h n. +im dùng t *ng h (p XHTD là tích s gi a im ban u và tr !ng s c a t ng ch % tiêu, tr !ng s c a t ng nhóm ch % tiêu. 39
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK 2.3. S d ng k t qu tính im xp h ng tín d ng. Kt qu XHTD (c s ) d ng cho các m c ích xác nh gi i h n tín dng; quy t nh t ch i hay . ng ý c p tín d ng, m #c lãi su t cho vay, và xác nh yêu c u v tài s n m b o; +ánh giá hi n tr ng khách hàng trong quá trình theo dõi v n vay; Qu n lý danh m c tín d ng và trích d phòng r i ro. Mc tiêu c a Vietcombank là xây d ng m t h th ng XHTD linh ho t, có kh n&ng iu ch %nh và b * sung nh m m b o tính th c t cao. Do ó, vi c ánh giá và hi u ch %nh h th ng s / (c ti n hành nh k . Các k t qu ch m im XHTD s/ (c l u gi y cùng h . s tín d ng c a khách hàng k c i v i các khách hàng b t ch i. 2.4. Mô hình tính im xp h ng tín d ng ca Vietcombank. Mô hình tính im tín d ng trong x p h ng tín nhi m khách hàng c a Vietcombank ang s ) d ng là mô hình m t bi n s s ) d ng các ch % tiêu tài chính theo phân tích nh l (ng và phi tài chính theo phân tích nh tính ánh giá nh m b * sung cho nh ng h n ch v s li u th ng kê c a ph ng pháp nh l (ng. Vietcombank ch % m i áp d ng mô hình ch m im XHTD cho khách hàng, ch a áp d ng mô hình ch m im x p h ng cho kho n vay. +i v i kho n vay m i thì xp h ng theo phân tích truy n th ng d a trên mc ích s ) d ng v n, tài s n m b o, d ki n hi u qu s ) d ng v n vay. + i v i kho n vay c ' thì x p h ng theo quy t nh 493/2005/Q +-NHNN ngày 22/4/2005 phân lo i n (, trích l p và s ) d ng d phòng x ) lý r i ro tín d ng. 2.4.1. Xp h ng tín d ng cá nhân. Vi c ch m im XHTD cá nhân (c th c hi n theo hai nhóm ch % tiêu v nhân thân và quan h v i ngân hàng nh trình bày trong B ng 2.01 (Trang 41). Nhng khách hàng có t*ng im <0 $ các ch % tiêu ch m im v nhân thân s/ b lo i và ch m d #t quá trình x p h ng. C&n c # t *ng s im t (c c a khách hàng cá nhân quy * i theo m i m #c ký hi u x p h ng t ng #ng nh trình bày trong B ng 2.02 (Trang 42) 40
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK B ng 2.01 : Các ch tiêu ch m im XHTD cá nhân c a Vietcombank Ph n I : Ch tiêu ch m im thông tin cá nhân 1 Tu *i 18-25 tu *i 25-40 tu *i 40-60 tu *i >60 tu *i 5 15 20 10 2 Trình h !c Trên i h !c +i h !c/Cao Trung h !c D i trung vn "ng h!c 20 15 5 -5 3 Ngh nghi p Chuyên Th ký Kinh doanh Ngh % h u môn 25 15 5 0 4 Th i gian 5 n &m công tác n&m 5 10 15 20 5 Th i gian làm 5 n &m công vi c hi n n&m ti 5 10 15 20 6 Tình tr ng c Ch /T mua Thuê V i gia ình Khác trú 30 12 5 0 7 C c u gia Ht nhân Sng v i cha Sng v i 1 gia Sng v i >1 ình m0 ình khác gia ình khác 20 5 0 -5 8 S ng i &n +c thân 5 ng i theo 0 10 5 -5 9 Thu nh p cá >120 tri u 36–120 tri u 12–36 tri u 240 tri u 72–240 tri u 24–72 tri u 30 n( v i ngân dch quá h n ngày ngày hàng 0 40 0 -5 2 Tình hình Ch a giao Ch a bao gi Ch a b ch m Có l n ch m ch m tr lãi dch ch m tr lãi tr lãi 2 n &m tr lãi 2 n &m gn ây gn ây 0 40 0 -5 3 T*ng n ( hi n 1 t1 .ng ti .ng tri u . ng tri u . ng 25 10 5 -5 4 Các d ch v Ch % g )i ti t Ch % s ) d ng Ti t ki m và Không s) d ng ki m th 2 th 2 15 5 25 -5 5 S d ti n g )i >500 tri u 100-500 tri u 20-100 tri u < 20 tri u ti t ki m n&m .ng .ng .ng .ng tr c 40 25 10 0 (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) 41
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK B ng 2.02 : H th ng ký hi u XHTD cá nhân c a Vietcombank im Xp lo i Mc r i ro >=400 A+ Th p Cp tín d ng $ m #c t i a 351-400 A Th p Cp tín d ng $ m #c t i a 301-350 A- Th p Cp tín d ng $ m #c t i a 251-300 B+ Th p Cp tín d ng theo ph ng án m b o ti n vay 201-250 B Trung bình Có th c p tín d ng v i vi c xem xét hi u qu ph ng án vay v n và m b o ti n vay 151-200 B- Trung bình Tp trung thu h .i n ( 101-150 C+ Trung bình T ch i c p tín d ng 51-100 C Cao T ch i c p tín d ng 01-50 C- Cao T ch i c p tín d ng <0 D Cao T ch i c p tín d ng (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) 2.4.2. Xp h ng tín d ng doanh nghi p. Mô hình ch m im g.m hai ph n là ch m im nh l (ng theo các ch % s tính toán tr c ti p t báo cáo tài chính c a doanh nghi p, và ch m im nh tính trên c s $ ánh giá c a ngân hàng v các m 3t c a doanh nghi p. Thông tin dùng ch m im doanh nghi p là báo cáo tài chính n &m g n nh t, thông tin phi tài chính c p nh t n th i im ch m. Tùy theo m #c quan tr !ng mà gi a các ch % tiêu và nhóm ch % tiêu có tr !ng s khác nhau. C &n c # t *ng im t (c sau khi ã nhân im ban u v i tr !ng s x p lo i doanh nghi p theo m #c r i ro t &ng d n t AAA (R i ro th p nh t) n D (R i ro cao nh t). 2.4.2.1. Mô hình ch m im xp h ng tín d ng doanh nghi p t i chi nhánh c a Vietcombank. Vi c ch m im XHTD doanh nghi p (c th c hi n theo công v &n s 1348/NHNT-QLTD ngày 22/12/2003 v vi c ban hành h th ng XHTD doanh nghi p và công v &n s 279/NHNT.CSTD ngày 09/3/2007 v vi c ch %nh s )a h th ng XHTD doanh nghiêp. Trình t các b c th c hi n ch m im XHTD doanh nghi p doanh t i chi nhánh bao g .m : 42
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK Bc 1 : Phân lo i doanh nghi p theo các tiêu chí v quy mô, hình th #c s$ h u, ngành ngh kinh doanh chính. Da theo hình th #c s $ h u, các doanh nghi p (c phân lo i theo ba nhóm : Doanh nghi p nhà n c, doanh nghi p u t n c ngoài và doanh nghi p khác. Trong ó, doanh nghi p nhà n c là t * ch #c kinh t do Nhà n c s$ h u toàn b v n iu l ho 3c có c * ph n, v n góp chi ph i. Doanh nghi p có vn u t n c ngoài là doanh nghi p mt tr &m ph n tr &m vn n c ngoài ho 3c liên doanh. Doanh nghi p khác là nh ng doanh nghi p không thu c hai hình th #c s $ h u trên. Sau khi phân lo i theo hình th #c s $ h u s / ti n hành xác nh ngành ngh c a doanh nghi p da trên c s $ i chi u ngành kinh doanh chính c a doanh nghi p có t 1 tr !ng l n nh t ho 3c chi m t 40% doanh thu tr $ lên so v i bng phân ngành (c trình bày trong B ng I.02 c a Ph l c I (+ính kèm tài nghiên c #u này) theo b n nhóm ngành nông - lâm - th y s n, th ng m i dch v , sn xu t công nghi p và xây d ng. Các doanh nghi p còn (c xác nh quy mô theo ba nhóm là doanh nghi p l n, doanh nghi p va và doanh nghi p nh 4 b ng cách cho im $ các ch % tiêu v n, lao ng, doanh thu thu n, t*ng tài s n nh trình bày trong B ng I.01 c a Ph l c I (+ính kèm tài nghiên c #u này). Bc 2 : Trên c s $ ngành ngh và quy mô, s ) d ng các B ng I.03, I.04, I.05, I.06 c a Ph l c I (+ính kèm tài nghiên c #u này) t ng #ng v i ngành ngh kinh doanh chính c a doanh nghi p ch m im tài chính. Cách tính các ch % tiêu tài chính (c trình bày trong B ng 2.03 (Trang 44). Các ch % tiêu tài chính (c ánh giá d a theo khung h ng d -n c a NHNN và có iu ch %nh các h s th ng kê ngành cho phù h (p v i thông tin tín d ng c a Vietcombank, m ,i ch % tiêu ánh giá có n &m kho ng giá tr chu 5n t ng #ng là n&m m #c im 20, 40, 60, 80, 100 ( +im ban u). +im theo tr !ng s là tích s gi a im ban u và tr !ng s t ng #ng. Nguyên t c cho im tng ch % tiêu là ch% s th c t g n v i tr s nào nh t thì cho im theo tr s ó; nu ch% s th c t n m gi a hai tr s thì l y lo i th p h n (Thang im th p h n). 43
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK B ng 2.03 : H ng d n tính toán m t s ch tiêu phân tích tài chính trong ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank STT Ch tiêu n v Công th c tính Ghi chú I Ch tiêu thanh kho n Tài s n l u ng/N ( ng n 1 Kh n &ng thanh kho n ln hn Kh n &ng thanh toán (Tài s n l u ng - Hàng t .n 2 nhanh ln kho)/N ( ng n h n II Ch tiêu ho t ng Vòng quay hàng t .n Giá v n hàng bán/Giá tr 3 kho ln hàng t .n kho bình quân 360 x Giá tr các kho n ph i thu bình quân/Doanh thu 4 K thu ti n bình quân ngày thu n Doanh thu/T *ng tài Doanh thu thu n/T*ng tài 5 sn ln sn có III Ch tiêu cân n N( ph i tr /T *ng tài 6 sn % N( ph i tr /t *ng tài s n N( ph i tr /Ngu .n v n N( ph i tr /Ngu .n v n ch 7 ch s $ h u % s$ h u IV Ch tiêu thu nh p T*ng thu nh p tr c T*ng thu nh p tr c 8 thu /doanh thu % thu /doanh thu T*ng thu nh p tr c T*ng thu nh p tr c 9 thu /t *ng tài s n % thu /t *ng tài s n bình quân T*ng thu nh p tr c T*ng thu nh p tr c thu /ngu .n v n ch s $ thu /ngu .n v n ch s $ h u 10 hu % bình quân V Dòng ti n L(i nhu n thu n ho t ng 11 H s kh n &ng tr lãi ln kinh doanh/lãi vay ã tr Ly giá tr n( dài h n (L (i nhu n thu n t ho t n h n H s kh n &ng tr n ( ng kinh doanh + Kh u 12 ln tr gc hao)/(Lãi vay ã tr + cu i n &m N( dài h n n h n tr ) tr c ho 3c u k Ti n và các kho n t ng Ti n và các kho n ng Ti n và các kho n t ng 13 t ng ng ti n/V n % ti n = ng ti n/V n ch s $ h u ch s$ h u Ti n + +u t tài chính ng n h n (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) 44
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK Bc 3 : Ch m im các ch % tiêu phi tài chính bao g .m n &m nhóm v i hai m i l &m ch % tiêu, m ,i ch % tiêu ánh giá có n &m kho ng giá tr chu 5n t ng #ng là n &m m #c im 4, 8, 12, 16, 20 ( +im ban u) nh trình bày trong các B ng I.07, I.08, I.09, I.10 và I.11 c a Ph l c I (+ính kèm tài nghiên c #u này). T*ng im phi tài chính (c t *ng h (p theo B ng 2.04. B ng 2.04 : im tr ng s các ch tiêu phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank DNNN Doanh nghi p TNN Các y u t phi tài chính khác T tr ng T tr ng T tr ng 1 L u chuy n ti n t 25% 24% 30% 2 Trình qu n lý 27% 30% 27% 3 Quan h tín d ng 20% 20% 18% 4 Các y u t bên ngoài 13% 13% 15% 5 Các 3c im ho t ng khác 15% 13% 10% (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) Bc 4 : Xác nh t *ng im cu i cùng x p h ng doanh nghi p. Trong ch m im XHTD doanh nghi p, mô hình ch m im còn xác nh m#c tin c y c a s li u theo tiêu chí có hay không có ki m toán báo cáo tài chính. Nh ng doanh nghi p n u có báo cáo tài chính ã ki m toán thì s / (c cng thêm 6 im vào t *ng im các ch % tiêu tài chính và phi tài chính ã nhân tr !ng s . T*ng im cu i cùng (c nhân v i tr !ng s theo trình bày nh trong B ng 2.05. B ng 2.05 : im tr ng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính ch m im XHTD doanh nghi p c a Vietcombank DNNN Doanh nghi p khác TNN Ch tiêu T tr ng T tr ng T tr ng 1 Ch m im tài chính 50% 40% 60% 2 Ch m im phi tài chính 50% 60% 40% 3 +im th $ng báo cáo tài + 6 im + 6 im + 6 im chính (c ki m toán. (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) C&n c # t *ng im t (c cu i cùng ã nhân v i tr !ng s , các doanh nghi p (c XHTD theo m i lo i t ng #ng m#c r i ro t &ng d n t AAA 45
H TH NG X P H NG TÍN D NG C A VIETCOMBANK (Có m #c r i ro th p nh t) n D (Có m #c r i ro cao nh t) nh trình bày trong B ng 2.06. B ng 2.06 : H th ng ký hi u XHTD doanh nghi p c a Vietcombank im Xp lo i ánh giá x p h ng doanh nghi p Ti m l c m nh, n &ng l c qu n tr t t, ho t ng hi u qu , tri n v !ng phát tri n, thi n chí t t. R i ro th p > 92,3 AAA nh t. 6u tiên áp #ng t i a nhu c u tín d ng v i m #c u ãi v lãi su t, có th áp d ng cho vay không có tài sn m b o. T &ng c ng m i quan h v i khách hàng. Ho t ng hi u qu , tri n v !ng t t, thi n chí t t. R i ro th p. 6u tiên áp #ng t i a nhu c u tín dng v i m #c 84,8 - 92,3 AA u ãi v lãi su t, có th áp d ng cho vay không có tài sn m b o. T &ng c ng m i quan h v i khách hàng. Ho t ng hi u qu , tình hình tài chính t ng i t t, kh n &ng tr n ( m b o, có thi n chí. R i ro th p. 77,2 - 84,7 A 6u tiên áp #ng nhu c u tín d ng. Không yêu c u cao v bi n pháp m b o ti n vay. Ho t ng hi u qu , có tri n v !ng phát tri n. Có m t s hn ch v tài chính và qu n lý. R i ro trung bình. Có 69,6 - 77,1 BBB th m $ r ng tín d ng. H n ch áp d ng các iu ki n u ãi. +ánh giá k 7 v chu k kinh t và tính hi u qu khi cho vay dài h n. Ho t ng hi u qu th p. Ti m l c tài chính và n &ng lc qu n lý trung bình. R i ro trung bình. Có th g 3p 62,0 - 69,5 BB khó kh &n khi các iu ki n kinh t b t l (i kéo dài. Hn ch m $ r ng tín d ng, ch % t p trung tín d ng ng n hn và yêu c u tài s n m b o y . Hi u qu không cao và d 8 b bi n ng. R i ro. 54,4 - 61,9 B Tp trung thu h .i n ( vay. Ho t ng hi u qu th p, n &ng l c tài chính không m bo, trình qu n lý kém. R i ro. Có nguy c m t v n. 46,8 - 54,3 CCC Hn ch c p tín d ng. Giãn n ( và gia h n n ( ch % th c hi n n u có ph ng án kh c ph c kh thi. Ho t ng hi u qu th p, tài chính không m b o, 39,2 - 46,7 CC trình qu n lý kém. R i ro cao. B thua l , và ít có kh n &ng h .i ph c, tình hình tài chính kém, kh n &ng tr n ( không m b o. R i ro r t 31,6 - 39,1 C cao. Có nhi u kh n &ng không thu h .i (c n ( vay. Tp trung thu h .i n (, k c x ) lý s m tài s n m b o. Xem xét a ra tòa kinh t . Thua l , nhi u n &m, tài chính không lành m nh, qu n lý yu kém. +3 c bi t r t r i ro. Có nhi u kh n &ng không <31,6 D thu h .i (c n ( vay. Tìm m !i bi n pháp thu h .i n (, x ) lý s m tài s n m b o. Xem xét a ra tòa kinh t . (Ngu n : Ngân hàng TMCP Ngo i th ng Vi t nam) 46