›

Đề tài Vai trò của ngành công nghiệp trong phát triển kinh tế thủ đô và các nguồn vốn phát triển công nghiệp Hà Nội

doc 103 trang nguyendu 5980
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đề tài Vai trò của ngành công nghiệp trong phát triển kinh tế thủ đô và các nguồn vốn phát triển công nghiệp Hà Nội", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • docde_tai_vai_tro_cua_nganh_cong_nghiep_trong_phat_trien_kinh_t.doc

Nội dung text: Đề tài Vai trò của ngành công nghiệp trong phát triển kinh tế thủ đô và các nguồn vốn phát triển công nghiệp Hà Nội

  1. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Chương I Vai trò của ngành công nghiệp trong phát triển kinh tế thủ đô và các nguồn vốn phát triển công nghiệp hà nội. 1.1. Vị trí vai trò của ngành công nghiệp Hà Nội trong phát triển kinh tế thủ đô 1.1.1. Tình hình chung về công nghiệp Hà Nội. - Sau 15 năm đổi mới đặc biệt là những năm gần đây, nền kinh tế Hà Nội đã thực sự khởi sắc và đạt được những thành tựu to lớn. Tuy còn nhiều khó khăn và thách thức, song Hà Nội đã cùng với cả nước vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế, tạo cho Hà Nội thế và lực mới, để phát triển toàn diện, vững chắc trong những năm đầu thế kỷ XXI. Trong giai đoạn 1986-1990 tốc độ tăng trưởng của Hà Nội là 7,1% đến giai đoạn 1991-1995 đã đạt tới 12,5% và giai đoạn 1996-2000 tăng 10,6% là một trong những địa phương có tốc độ tăng trưởng cao. Tỷ trọng GDP của Hà Nội trong cả nước đã tăng từ 5,1% (năm 1990) lên 7,12% (năm 1999) và hiện chiếm 40% GDP đồng bằng sông Hồng. Giá trị sản lượng công nghiệp tăng bình quân hàng năm là 14,4% nông nghiệp tăng 3,9%. Nhìn chung tốc độ tăng trưởng kinh tế Hà Nội luôn cao hơn tốc độ tăng của cả nước từ 3% - 4% mỗi năm (giai đoạn 1990 - 2000 tốc độ tăng trưởng bình quân của Hà Nội đạt 11,6% trong khi cả nước đạt 7,7%/năm). Điều này cho thấy vai trò đầu tầu của Hà Nội trong quá trình phát triển kinh tế đất nước. Từ một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, quan liêu bao cấp Hà Nội đang từng bước xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế Nhà nước đang từng bước đổi mới theo hướng chất lượng hiệu quả khẳng định vai trò chủ đạo trong nền kinh tế. Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất mới từng bước được xây dựng và củng cố. Hệ thống doanh nghiệp Nhà nước đang sắp xếp lại, và đã hoàn thành cơ bản việc chuyển đổi các hợp tác xã theo luật nhằm phát huy hiệu quả kinh tế. - 1 -
  2. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Khu vực kinh tế ngoài Nhà nước đã được quan tâm phát triển và có bước tăng trưởng khá chiếm tỷ trọng 19,7% GDP của thành phố năm 1999. - Cơ cấu kinh tế đã có bước chuyển quan trọng theo hướng công nghiệp - dịch vụ – nông nghiệp. Năm 1985 tỷ trọng các ngành kinh tế trong GDP thành phố là: Công nghiệp 37,2%, nông nghiệp 7,3%, dịch vụ 55,5% và năm 2000, tỷ trọng công nghiệp chiếm 38%, dịch vụ 58,2%, nông nghiệp 3,8%. Hiện nay sau thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội là địa phương tập trung công nghiệp đứng thứ 2 cả nước, về số các dự án thực hiện và số vốn đầu tư. Năm 2002, công nghiệp Hà Nội chiếm 10% GDP công nghiệp cả nước, 35% công nghiệp bắc bộ và 32% GDP thành phố. Những năm tiếp theo là năm 2003 đầu năm 2004 (quý 1/2004) thì tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp vẫn tiếp tục giữ vững trong cơ cấu GDP (sản phẩm nội địa thành phố). - 2 -
  3. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu 1.1. Giá trị sản xuất các ngành kinh tế quý I/2004 so với quý I/2003 Đơn vị: tỷ đồng, %. Thực hiện Quý Quý I/2004 TT Phân ngành kinh tế quý I/2003 I/2004 Quý I/2003 Tổng số 6049,0 6615,4 109,4 1 Nông – lâm – Thuỷ 197,4 197,0 99,8 sản 2 Công nghiệp 1606,7 1872,2 116,5 3 Xây dựng 830,6 963,5 116,0 4 Thương nghiệp 786,6 818,4 104,0 5 Khách sạn – Nhà hàng 261,1 280,9 107,6 6 Vận tải bưu điện 814,8 851,8 104,5 7 Tài chính tín dụng 199,3 204,5 102,6 8 Khoa học – công nghệ 94,7 101,8 107,5 9 KD tài sản và dịch vụ 226,6 230,7 101,8 10 Quản lý nhà nước 91,1 95,3 104,6 11 Giáo dục đào tạo 346,4 371,0 107,1 12 Y tế cứu trợ XH 112,1 153,2 107,8 13 Văn hoá - thể thao 24,6 125,9 101,1 14 Các ngành còn lại 326,9 349,5 106,9 Nguồn: Tổng cục Thống kê Hà Nội quý I/2004 Qua bảng ta thấy trong tổng sản phẩm nội địa GDP thành phố Hà Nội thì công nghiệp chiếm 1.606,7 tỷ đồng trong quý I/2003, chiếm tỷ trọng 26% lớn nhất trong các ngành, điều này chứng tỏ công nghiệp Hà Nội có vai trò rất to lớn trong phát triển kinh tế thủ đô. - 3 -
  4. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Để thấy được vai trò của công nghiệp trong phát triển kinh tế ta nghiên cứu một số chỉ tiêu sau: 1.1.2. Vai trò công nghiệp đối với phát triển nền kinh tế Hà Nội. * Công nghiệp Hà Nội trong quá trình hình thành và phát triển cơ cấu kinh tế Hà Nội. Từ năm 1995 đến năm 2002, tỷ trọng công nghiệp trong nền kinh tế chỉ nằm trong khoảng 24 – 27%. Thực tế, trong vòng 6 năm, chỉ số tăng của tỷ trọng công nghiệp trong tổng GDP của thành phố bằng khoảng 2,61% nghĩa là bình quân mỗi năm tăng thêm 0,37%. Đó là mức thay đổi khiêm tốn trong bối cảnh cần có sự phát triển của công nghiệp. Biểu 1.2 Công nghiệp trong tổng GDP của Hà Nội qua các năm (Giá hiện hành) Đơn vị: Tỷ đồng, % Năm 1995 1997 1999 2000 2001 2002 GDP 14.499 20.070 26.655 31.490 35.717 40.332 Trong đó - Công nghiệp 3.494 4.877 7.117 8.562 8.950 10.773 - % so tổng GDP 24,1 24,3 26,7 27,19 25,06 26,71 Nguồn: Xử lý theo số liệu Cục thống kê Hà Nội 2002. Trong khi đó tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu GDP của cả nước năm 2002 là 32,66%, của thành phố Hồ Chí Minh 46,6%, thì của Hà Nội đạt 26,7%. Như vậy so với cả nước tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu GDP của Hà Nội là chưa cao (công nghiệp Hà nội chiếm 26,7%, thành phố Hồ Chí Minh là 46,6%, cả nước là 32,66%). * Vị trí, vai trò công nghiệp trong việc gia tăng quy mô của nền kinh tế Trong thời kỳ 1995 – 2002 GDP (theo giá hiện hành) tăng thêm khoảng 25.833 tỷ đồng, trong đó công nghiệp đóng góp khoảng 7.284 tỷ đồng (tương đương 28,2%). Trong khi khối dịch vụ đóng góp khoảng 41- 42% phần GDP tăng thêm. - 4 -
  5. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu 1.3. Phần đóng góp của công nghiệp vào phần GDP tăng thêm. Đơn vị: Tỷ đồng GDP cả thời kỳ Năm 1995 2000 2002 1995-2002 GDP 14.499 31.490 40.332 25.833 Trong đó: - Công nghiệp 3.494 8.562 10.773 7.284 - % so với GDP 24,1 27,19 26,71 28,20 Nguồn: Xử lý theo số liệu niêm giám thống kê Hà Nội, 2002 Phần đóng góp của ngành công nghiệp vào gia tăng GDP của Hà Nội như ở biểu trên cho biết là rất khiêm tốn. * Vị trí, vai trò công nghiệp trong phân công lao động xã hội: Như chúng ta đều biết, công nghiệp có vai trò quyết định đến phát triển phân công lao động xã hội. Song đối với thành phố Hà Nội, lao động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp chiếm tỷ lệ tương đối khiêm tốn, chiếm khoảng 15- 16% toàn bộ lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân. Thời kỳ 1996 – 2002 lao động trong công nghiệp hàng năm tăng trung bình 3,58%, tương ứng với 48,1 nghìn người. Tuy số thu hút thêm này còn khiêm tốn nhưng có ý nghĩa quan trọng (vì chủ yếu họ đang làm việc trong các doanh nghiệp có trang bị kỹ thuật và công nghệ tương đối hiện đại). Biểu 1.4. Lao động công nghiệp trong các ngành kinh tế quốc dân Đơn vị :%, nghìn người - 5 -
  6. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Tăng TB Chỉ tiêu 1995 1996 2000 2001 2002 1996- 2002,% Lao động công nghiệp 172,3 175,7 195,7 199,9 220,4 3,58 (người) % số lao động đang làm việc trong các ngành 16,7 16,8 - - - - KTQD Nguồn: Xử lý theo số liệu niên giám của Cục thống kê Hà Nội, 2002. * Vị trí, vai trò của công nghiệp đối với nguồn thu ngân sách cho thành phố: ở thời kỳ 1996 – 2002, tỷ trọng công nghiệp đóng góp vào ngân sách tương đối khá. Trong khi tỷ trọng công nghiệp chiếm trong tổng GDP khoảng 24-26% thì đóng góp vào nguồn thu ngân sách khoảng 25%. Nhưng tỷ trọng đóng góp của công nghiệp vào nguồn thu ngân sách không ổn định qua các năm: Biểu 1.5. Tỷ trọng công nghiệp trong thu ngân sách trên địa bàn (Giá hiện hành) Đơn vị : tỷ đồng,%. Chỉ tiêu 1996 2000 2001 2002 Tổng thu ngân sách trên địa bàn 8.563 13.583 16.234 17.860 Riêng công nghiệp 1.978 3.036 3.501 4.422 % so tổng số 23,1 22,35 21,57 24,76 Nguồn: Xử lý theo số liệu của Cục thống kê Hà Nội và báo cáo tổng kế của Sở kế hoạch và Đầu tư Hà Nội. Với mức đóng góp như hiện nay, công nghiệp tuy đã thể hiện được vai trò của mình nhưng so tiềm năng còn có thể tăng hơn. Vậy làm thế nào để ngành công nghiệp đóng góp nhiều cho nguồn thu ngân sách trên địa bàn của thành phố. Trước hết cần đổi mới cơ cấu nội bộ ngành công nghiệp; đổi mới thiết bị – công nghệ, tăng năng suất lao động .v.v - 6 -
  7. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp * Vị trí, vai trò của công nghiệp đối với xuất khẩu: Cũng như đối với cả nước, vừa qua cũng như một số năm tới sản xuất công nghiệp có vai trò quyết định đối với xuất khẩu. Thời kỳ 1995 – 2002 kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn Hà Nội tăng trung bình 11,86%, riêng sản phẩm công nghiệp tăng khoảng 10%/năm. Đối với xuất khẩu ngành công nghiệp có vai trò quyết định. Biểu 1.6. Kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn Hà Nội. Đơn vị : tỷ đồng,% Tăng trưởng Chỉ tiêu 1995 1996 2000 2001 2002 XK 1996- 2002,% Tổng xuất khẩu 755 1.037,5 1.402 1.502,2 1.655 11,86 trên địa bàn Riêng sản phẩm 581 794 955,6 1.024 1.122,3 9,86 công nghiệp % so tổng số 76,9 76,5 68,16 68,16 67,81 Nguồn: Xử lý theo số liệu của Tổng cục thống kê và Cục thống kê Hà Nội, 2002. Cơ cấu sản xuất công nghiệp ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu sản phẩm công nghiệp. Trong nhiều năm qua sản xuất công nghiệp xuất khẩu chủ lực thuộc các phân ngành dệt, may, da giầy, hàng điện tử, thiết bị truyền thông. Tuy nhiên, những nhóm ngành này chỉ chiếm hơn 1/5 giá trị sản xuất của công nghiệp thành phố. Như trên đã phân tích, đối với xuất khẩu nền kinh tế của thành phố đòi hỏi nhiều hơn đối với ngành công nghiệp. Việc đổi mới cơ cấu sản xuất công nghiệp trở thành yêu cầu cấp bách để tăng sản xuất cho xuất khẩu. 1.2. Nguồn vốn phát triển công nghiệp Hà Nội 1.2.1. Nguồn vốn: Nguồn gốc để hình thành nguồn vốn chính là những nguồn lực dùng để tái sản xuất giản đơn (khấu hao, vốn ứng) và nguồn vốn tích luỹ. Tuy nhiên những - 7 -
  8. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp nguồn đó chưa được gọi là nguồn vốn khi chúng chưa được dùng để chuẩn bị cho quá trình tái sản xuất. Tức là những nguồn vốn này chỉ là nguồn tài chính tích luỹ đơn thuần mà thôi. Chính vì vậy để quá trình đầu tư phát triển diễn ra một cách năng động đòi hỏi chúng ta phải có chính sách thu hút vốn đầu tư, khuyến khích đầu tư tạo động lực thu hút nguồn tích luỹ, thu hút vốn xã hội phục vụ cho quá trình phát triển. Nhận thức được vai trò to lớn của nguồn vốn do đó thời gian qua Thành uỷ – UBND thành phố Hà Nội đã có nhiều chủ trương khuyến khích kêu gọi đầu tư, huy động tất cả các nguồn lực tài chính phục vụ cho sự phát triển của thủ đô. Kết quả là tốc độ tăng vốn đầu tư xã hội ở Hà Nội năm sau cao hơn năm trước kể cả số tương đối lẫn tuyệt đối. Biểu 1.7. Quy mô và tốc độ tăng vốn đầu tư xã hội của Hà Nội. giai đoạn 1996 –2002 Đơn vị : tỷ đồng,%. Nguồn vốn 1996 1999 2000 2001 2002 Tổng 129931 11198 15427 18120 21167 I. Đầu tư trong nước 5954 8450 13625 15871 17992 1. Vốn đầu tư của NN 1439 2173 3027 3270 4661 a. Vốn ngân sách 1200 1793 2577 2820 4037 - 8 -
  9. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp b. Vốn tín dụng đầu tư NN 239 380 450 450 624 2. Vốn của các DNNN 2300 3286 7148 8180 8469 3. Vốn DN ngoài NN 1142 1241 2324 3120 3432 4. Dân tự đầu tư 1073 1750 1126 1300 1430 II. Vốn nước ngoài 6977 2748 1802 2250 3175 1. Vốn FDI 66555 2328 1596 1925 2556 2. Vốn ODA 302 420 206 325 619 Cơ cấu tương ứng vốn đầu tư xã hội Nguồn vốn 1996 1999 2000 2001 2002 I. Đầu tư trong nước 46 75,5 88,3 87,6 85 1. Vốn đầu tư của NN 11,1 19,4 19,6 18 22 a. Vốn ngân sách 9,3 16 16,7 15,6 19,1 b. Vốn tín dụng đầu tư NN 1,8 3,4 2,9 2,5 2,9 2. Vốn của các DNNN 17,8 29,3 46,3 45,1 40 3. Vốn DN ngoài NN 17,1 26,7 22,4 24,4 23 4. Dân tự đầu tư 8,3 15,6 7,3 7,2 6,8 II. Vốn nước ngoài 54 24,5 11,7 12,4 15 1. Vốn FDI 51,5 20,8 10,3 10,6 12,1 2. Vốn ODA 2,3 3,7 1,4 1,8 2,9 Nguồn: Niên giám thống kê Hà Nội, 2002 Qua bảng ta thấy trong vòng 7 năm 1996 – 2002 cơ cấu vốn đầu tư xã hội đã có sự chuyển biến rõ rệt. Vốn đầu tư trong nước ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong tổng nguồn vốn xã hội từ 46%/năm 1996 lên 85% năm 2002. Điều này cho thấy càng ngày vốn đầu tư trong nước càng được chú trọng và nắm giữ vai trò chủ đạo trong phát triển kinh tế xã hội. Ngoài ra Hà Nội còn có nguồn vốn đầu tư nước ngoài là FDI và ODA đã góp phần không nhỏ cho quá trình phát triển. Vốn FDI năm 1996 đạt 6977 tỷ chiếm 54% tổng vốn đầu tư xã hội thủ đô. Tuy những năm tiếp theo tỷ trọng này có xu hướng giảm đó là do tác động của - 9 -
  10. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp nhiều nguyên nhân nhưng nguồn vốn này vẫn giữ mức đáng kể trong tổng vốn đầu tư xã hội thủ đô. Phân tích số liệu thống kê 2002 ta thấy, vốn đầu tư xã hội Hà Nội được huy động từ nhiều thành phần kinh tế – nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng nhìn chung được phân chia thành 2 lĩnh vực chủ yếu đó là: - Vốn trong nước. - Vốn nước ngoài. 1.2.1.1 Vốn trong nước và vốn ngoài nước. a.Vốn trong nước: Nếu xét về nguồn vốn đầu tư vào công nghiệp thời gian qua thì thấy năm 1990 tỷ trọng phần vốn do doanh nghiệp Nhà nước tự huy động chiếm tỷ trọng lớn nhất (59,6%), tiếp đến là các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước(17,3%). Năm 2001 phần vốn doanh nghiệp Nhà nước tự huy động vẫn có tỷ trọng lớn nhất nhưng so với năm 1990 thì thấy có xu hướng giảm rõ rệt (chỉ đạt 24,2%). Bên cạnh đó phần đầu tư của ngân sách Nhà nước giảm nhanh và nguồn vốn tín dụng tăng nhanh chiếm tới gần 44%. Biểu 1.8. Tỷ trọng nguồn vốn đầu tư cho công nghiệp. Đơn vị %. 1990 1995 2000 2001 Tổng số 100,0 100,0 100,0 100,0 Chia theo nguồn hình thành - Nhà nước 13,5 4,5 2,4 4,71 - Tín dụng 9,6 8,2 23,9 43,79 - DN Nhà nước tự huy động 59,6 19,2 32,4 24,4 - 10 -
  11. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp - Các thành phần KT ngoài NN 17,3 8,3 9,2 14,36 - Đầu tư nước ngoài - 59,7 32,1 12,73 Nguồn: Xử lý theo số liệu của Tổng cục thống kê Hà Nội. Có thể nói thời gian qua nguồn vốn đầu tư cho công nghiệp ngày càng đa dạng, phong phú. Các thành phần kinh tế như kinh tế nhà nước, thành phần kinh tế ngoài nhà nước, khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài đều được huy động để phát triển công nghiệp. Năm 2001 vốn đầu tư Nhà nước chiếm 72,9%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 12,7% thấp hơn năm 1995 (năm 1995 chiếm 59,7%). Như vậy nhìn chung qua các năm vốn nhà nước đầu tư cho công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất. Đánh giá các nguồn vốn trong nước đối với quá trình phát triển công nghiệp, ta thấy rằng đây là nguồn vốn quan trọng và đóng vai trò quyết định. Vì vậy để thu hút được nguồn vốn này một cách mạnh mẽ thời gian tới Hà Nội cần có định hướng sản xuất, kế hoạch tổ chức sản xuất và cơ chế đảm bảo an toàn vốn cho người có vốn, nhằm tạo tiền đề thuận lợi cho các nguồn vốn này phát huy hiệu quả. Hiện nay nguồn vốn trong nước bao gồm: - Vốn Ngân sách Trung ương. - Vốn Ngân sách Thành phố. - Vốn ngoài quốc doanh (tổ chức cá nhân, doanh nghiệp). * Vốn Ngân sách Trung ương: Là cơ sở giúp Nhà nước hoạch định và thực hiện kế hoạch đầu tư trong phạm vi nền kinh tế, nó đóng vai trò quan trọng trong đầu tư, xây dựng và phát triển công nghiệp mũi nhọn, chủ đạo tạo điều kiện đầu tư. Đến năm 1999 vốn ngân sách trung ương đầu tư cho công nghiệp Hà nội là 9211 tỷ đến năm 2000 là 10.822,5 tỷ tốc độ tăng đạt 17%. Thời gian qua nguồn vốn này đã góp phần thúc đẩy các thành phần kinh tế khác phát triển, hỗ trợ hệ thống các cơ sở sản xuất vừa và nhỏ, đặc biệt là cơ sở sản xuất của Nhà nước. Theo thống kê sơ bộ thì số cơ sở sản xuất công nghiệp trên địa bàn Hà Nội được hình thành từ nguồn vốn trung ương là năm 1998 là - 11 -
  12. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 271 đến năm 2000 là 163. Như vậy nhìn chung số cơ sở sản xuất có giảm nhưng đây là kết quả của việc Nhà nước thực hiện cải tổ (giải thể hoặc sát nhập), chỉnh đốn lại các cơ sở sản xuất làm ăn không hiệu quả. Nhưng quy mô các cơ sở sản xuất đang tồn tại lại được tăng lên (năm 1999 là 9.211 tỷ đến năm 2000 là 10.822,5 tỷ tốc độ tăng đạt 17%). Như vậy với công nghiệp Thủ đô nguồn vốn đầu tư ngân sách TW đóng vai trò quan trọng và chủ đạo nhằm ổn định tình hình sản xuất chung trên địa bàn, đưa công nghiệp Thủ đô phát triển mạnh theo hướng hiện đại hoá. * Vốn ngân sách do Thành phố quản lý: Hàng năm ngân sách TW phân bổ cho thành phố để tạo tính chủ động, tích cực trong việc phát triển kinh tế. Theo thống kê đến năm 1999 số cơ sở công nghiệp được hình thành bởi nguồn vốn này là 105, năm 2000 là 102. Như vậy cũng giống như các cơ sở thuộc nguồn vốn TW thì số lượng có giảm. Tình hình sản xuất các cơ sở này cũng như tính sử dụng hiệu quả là khá cao. Tuy nhiên theo số liêụ điều tra năm 2001 khi phân tích các chỉ tiêu về hiệu quả sử dụng vốn thì thấy: khu vực công nghiệp quốc doanh TW có hiệu sử dụng vốn cao hơn quốc doanh địa phương. Đối với quốc doanh TW thì các ngành như thuốc lá, rượu bia, sữa, sản xuất trang phục, dụng cụ y tế có hiệu quả sử dụng vốn lớn. - Đối với các cơ sở quốc doanh thành phố quản lý thì các ngành như: Chế biến gỗ lâm sản, sản xuất vật liệu xây dựng đạt hiệu quả lớn nhất. Như vậy sau nguồn vốn NSTW thì nguồn NS địa phương đóng vai trò không nhỏ trong sự phát triển kinh tế xã hội thủ đô. Đây là nguồn vốn mà thành phố chủ động sử dụng để thực hiện một cách sát sao kế hoạch phát triển công nghiệp - kinh tế xã hội. * Nguồn vốn ngoài quốc doanh: (vốn tập thể, cá nhân, doanh nghiệp) Bên cạnh nguồn vốn NSTW và NS thành phố phục vụ cho phát triển CN thủ đô thì nguồn vốn ngoài quốc doanh (tư nhân, cá thể, doanh nghiệp) đóng vai trò to lớn góp phần tạo ra sự đa dạng, phong phú trong các lĩnh vực sản xuất công nghiệp. Theo bảng thống kê 2002 thì vốn ngoài quốc doanh năm 1996 là 2.215 tỷ thì năm 2002 lên đến 4.862 tỷ đồng với mức tăng là trên 50% chiếm 22% tổng vốn xã hội, điều này cho thấy càng ngày khu vực kinh tế ngoài nhà nước càng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong các ngành điện tử, sản - 12 -
  13. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp xuất kim loại với tốc độ tăng vốn trên 50% trong 5 năm là rất lớn (theo đánh giá hiện nay nguồn vốn tiết kiệm trong dân cư Hà Nội khá lớn so với đầu tư). Vì vậy để thu hút được nguồn vốn tiết kiệm này phục vụ cho quá trình phát triển công nghiệp thủ đô thì UBND thành phố – Sở kế hoạch đầu tư cần có những biện pháp ưu tiên, khuyến khích kêu gọi và mở ra nhiều cơ hội đầu tư hơn cho người dân. b Nguồn vốn ngoài nước: Trong xu thế khu vực hoá - toàn cầu hoá nền công nghiệp phát triển không chỉ dựa vào nguồn vốn trong nước mà còn phải dựa vào các nguồn vốn ngoài nước như là FDI, ODA đây là 2 nguồn không đơn thuần là vốn mà đi kèm theo đó là sự hợp tác quốc tế. Chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, trình độ quản lý và mở rộng thị trường tăng năng lực cạnh tranh. Nhận thức vai trò quan trọng như vậy nên hiện nay tất cả các địa phương đều xúc tiến đầy đủ nước ngoài mạnh mẽ nhằm tạo ra thế và lực cho phát triển công nghiệp địa bàn. Biểu đồ 1.1. FDI – Với tổng vốn đầu tư xã hội của Hà Nội. 60.00% 57% 53% 54% 50.00% 41% 40.00% 30% 30.00% 24% 20.00% 13% 15% 12% 10% 17% 10.00% 3% 6% 0.50% 2% 0.00% 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. - 13 -
  14. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Qua bảng ta thấy năm 1996 tỷ trọng vốn FDI so với tổng số vốn Hà Nội là 53,5% đến năm 1997 là 57%. Tuy nhiên các năm sau đó có giảm dần. Điều này do ảnh hưởng tình hình biến động của cuộc khủng hoảng kinh tế châu á. Mặc dù vậy FDI vẫn là phần quan trọng trong phát triển kinh tế Hà Nội và hàng năm đóng góp phần lớn cho ngân sách và tạo công ăn việc làm. Trong 14 năm qua 1989 – 2003 FDI đã đạt kết quả sau: Biểu 1.9. Kết quả của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong 14 năm. . Số dự án cấp GPĐT 612 dự án Tổng vốn đầu tư đăng ký 9,1 tỷ USD Vốn đầu tư thực hiện 3,7 tỷ USD Kim ngạch xuất khẩu 1,142 tỷ USD Các quốc gia, lãnh thổ đầu tư 42 Thu hút lao động 25.000 người Nộp ngân sách 984 triệu USD Tổng doanh thu của các doanh nghiệp FDI 6,4 tỷ USD Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội - 14 -
  15. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Chương II Thực trạng thu hút FDI - để phát triển công nghiệp hà nội. 2.1. Vài nét về Hà Nội: 2.1.1. Vị trí địa lý - chính trị của Thủ đô Hà Nội. Hà Nội nằm ở trung tâm vùng đồng bằng sông Hồng, trong phạm vi từ 20053’ đến 21023’ vĩ độ Bắc từ 105o02’ độ Kinh Đông. Hà Nội tiếp giáp với 5 tỉnh: Thái Nguyên ở phía Bắc; Bắc Ninh, Hưng Yên ở phía Đông; Vĩnh Phúc ở phía Tây; Hà Tây ở phía Nam và Tây Nam. Trải qua các thời kỳ biến đổi lịch sử, Thăng Long – Hà Nội có nhiều thay đổi. Hiện nay, Hà Nội có diện tích 820,97km2; dân số trung bình là 2,756 triệu người, mật độ dân số trung bình là 2993 người/km2 (Trong đó nội thành là 17489 người/km2 và ngoại thành là 1553 người/km2); Hà Nội được tổ chức thành 12 quận, huyện bao gồm 228 phường, xã và thị trấn. Hà Nội có vị trí quan trọng, có ưu thế đặc biệt so với các địa phương khác trong cả nước. Thành phố Hà Nội là thủ đô của nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nghị quyết 15/NQ – TW của Bộ Chính trị (ngày 15/12/2002) đã xác định : “ Hà Nội - trái tim của cả nước, đầu não chính trị, hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hoá, khoa học – giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế”. Từ Hà Nội đi các thành phố, thị xã của Bắc Bộ cũng như của cả nước rất dễ dàng bằng cả đường ô tô, đường sắt, đường thuỷ và đường hàng không. Từ nay đến năm 2010, tất cả các tuyến giao thông quan trọng nối liền từ Hà Nội với các nơi đều sẽ được cải tạo và nâng cấp. Trong thời gian tới sẽ xuất hiện đường cao tốc nối Hà Nội với tất cả các khu vực cảng của Quảng Ninh. Đó là những yếu tố gắn bó chặt chẽ Hà Nội với các trung tâm trong cả nước và tạo điều kiện thuận lợi để Hà Nội tiếp nhận kịp thời các thông tin, thành tựu khoa học kỹ thuật của thế giới, tham gia vào quá trình phân công lao động của vùng chảo Đông á - Thái Bình Dương. - 15 -
  16. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Hà Nội là nơi tập trung các cơ quan ngoại giao đoàn, các đại sứ quán, các văn phòng đại diện của các tổ chức quốc tế. Đây là một trong những lợi thế riêng của Hà Nội để phát triển kinh tế đối ngoại và hợp tác quốc tế. Hà Nội tập trung hầu hết các cơ quan Trung ương về quản lý khoa học – công nghệ, phần lớn các Viện nghiên cứu, các trường Đại học, Cao đẳng, 34 trường trung học chuyên nghiệp, 41 trường dạy nghề. Hà Nội là trung tâm hàng đầu về khoa học – công nghệ của cả nước. Nếu tranh thủ giúp đỡ và thu hút được đội ngũ cán bộ, nhân viên của các ngành Trung ương, các viện nghiên cứu, các trường Đại học thì Hà Nội sẽ có được lợi thế so với các tỉnh, thành phố khác. 2.1.2. Lợi thế và tiềm năng phát triển công nghiệp của thủ đô : * Lợi thế : Hà Nội đã và sẽ giữ vai trò trung tâm lớn nhất Bắc Bộ, có sức hút và khả năng lan toả rộng lớn, tác động trực tiếp đến quá trình phát triển (thúc đẩy và lôi kéo) đối với vùng Bắc Bộ, đồng thời có khả năng khai thác thị trường của vùng và cả nước để tiêu thụ sản phẩm công – nông nghiệp, dịch vụ, đào tạo, vừa thu hút về nguyên liệu là nông – lâm sản và kim loại quý cần được tinh chế. Đó là những tiềm năng Hà Nội có thể tận dụng, trong đó đặc biệt Hà Nội sẽ được đáp ứng đủ cho yêu cầu phát triển ở mức độ cao về năng lượng, thép và xi măng. Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ (Hà Nội – Hải Phòng – Hạ Long) sẽ phát triển với nhịp độ nhanh (gấp khoảng 1,2 – 1,5 lần so với mức trung bình của cả nước) vừa đặt ra yêu cầu đối với Hà Nội làm đầu tầu, vừa có ảnh hưởng tích cực, khuyến khích Hà Nội tăng tốc. Hà Nội nằm ở vị trí thuộc Đồng bằng châu thổ Sông Hồng, có hạn chế về quỹ đất khi phát triển đô thị và công nghiệp quy mô lớn, nhưng ở phía Bắc và Tây Bắc của Hà Nội (với bán kính khoảng 35 – 50km) có các điều kiện về diện tích (vùng bán sơn địa, đất hoang hoá, không thuận lợi cho phát triển nông nghiệp) rất tốt cho việc thu hút sự phân bố công nghiệp để giãn bớt sự tập trung quá mức cho Thành phố và liên kết hình thành vùng phát triển của Bắc Bộ. Sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ (1997), các nước Đông Nam á, Thái Bình Dương và Trung Quốc sẽ lại phát triển với tốc độ tăng trưởng tương đối cao và quy mô để tránh tình trạng tụt hậu và giảm bớt khoảng cách, rồi tiến tới đuổi kịp (một cách cơ bản) các thành phố hiện đại trong khu vực. Hà Nội cần tận dụng các - 16 -
  17. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp cơ hội hoà nhập vào quá trình phát triển của khu vực này. Nghĩa là, Hà Nội phải chấp nhận thách thức để vượt lên ngang hàng với một số thủ đô của các nước trong khu vực. * Tiềm năng: Nước: Hà Nội nằm ở trung tâm đồng bằng châu thổ Sông Hồng. Cấu trúc địa chất không phức tạp đã tạo cho địa hình Hà Nội đơn giản hơn so với nhiều khu vực khác ở miền Bắc nước ta. Phần lớn diện tích và vùng phụ cận là đồng bằng, thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam theo hướng chung của địa hình và cũng là theo hướng dòng chảy của sông Hồng. Hà Nội có nhiều đầm, hồ tự nhiên vừa tạo môi trường cảnh quan sinh thái cho Thành phố, vừa để làm nơi tiêu nước khi có mưa, làm nơi dự trữ nước tưới cây xanh Thành phố. Khu vực nội thành tập trung khá nhiều hồ, có tới 27 hồ, đầm. Trong đó có những hồ lớn như Hồ Tây, Bảy Mẫu, Trúc Bạch, Hoàn Kiếm, Thiền Quang, Thủ Lệ, Văn Chương, Giảng Võ, Ngọc Khánh, Thành Công. Ngoài ra còn có nhiều đầm, hồ khác phân bố khắp các quận, huyện của Thành phố. Có thể nói hiếm có một Thủ đô nào trên thế giới có nhiều đầm hồ như ở Hà Nội. Cùng với việc tạo cảnh quan, còn điều hoà tiểu khí hậu khu vực, rất có giá trị trong việc kết hợp xây dựng các công viên giải trí, nơi dạo mát vui chơi, nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng cho nhân dân thủ đô. Nguồn nước Hà Nội phục vụ cho công nghiệp nói chung là tốt và có trữ lượng lớn cụ thể: Phần Nam sông Hồng : Cấp công nghiệp : 708.750m3/ng Cấp triển vọng : 1.730.000m3/ng Phần Bắc Sông Hồng : Cấp công nghiệp : 53.870m3/ng Cấp triển vọng : 214.799m2/ng Hiện nay, trên lãnh thổ Hà Nội có 36 Nhà máy nước với tổng công suất khoảng 450- 460. Trong đó nước sử dụng cho công nghiệp khoảng 54 – 56% tức là khoảng 250 – 260 nghìn m3/ngày. Ngoài ra, công nghiệp Hà Nội còn được cung cấp bởi các nhà máy nhỏ nằm trong các xí nghiệp do đó số lượng sẽ lên đến 300 – 350 nghìn m3/ngày. Điện: Với nguồn cung cấp điện chủ yếu cho Hà Nội hiện nay là Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình 1.920 MW và nhiệt điện Phả Lại 800 MW. Bằng hệ thống lưới - 17 -
  18. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp điện 220KV với 3 trạm trung tâm (Hà Đông công suất 2 x 250MVA; Chèm công suất 2 x 250 MVA; Mai Động công suất 2 x 125 MVA). Có 17 trạm 110KV, 22 trạm 35/10 – 6KV nằm ở 7 quận và 5 huyện với 3.389 trạm hạ thế và hệ thống lưới chuyển tải dần dần được nâng cấp thì việc cung cấp điện cho công nghiệp Hà Nội trong tương lai được đánh giá tương đối thuận lợi, đủ khả năng cung cấp điện cho Thành phố. Khoáng sản: Về khoáng sản, Hà Nội và vùng phụ cận có 500 mỏ và điểm quặng của 40 loại khoáng sản khác nhau đã được phát hiện và đánh giá ở các mức độ khác nhau. Trên địa bàn Thành phố và vùng phụ cận đã biết được 51 mỏ và điểm quặng than với tổng trữ lượng dự tính hơn 200 triệu tấn, 85 mỏ và điểm quặng sắt với tổng trữ lượng 363,68 triệu tấn chủ yếu phân bố ở phía Bắc và Tây Bắc Hà Nội; về đồng có 12 mỏ và 12 điểm quặng nằm ở phía Tây Hà Nội, nhìn chung quy mô nhỏ, hàm lượng thấp. Hà Nội cũng có nguyên liệu cơ bản để làm vật liệu xây dựng như đất sét làm gạch ngói, đá ong làm gạch xây, cao lanh làm gốm, sứ xây dựng, cát đen và cát vàng sản xuất bê tông san nền và trát tường .v.v. . . Tuy nhiên, trữ lượng được sơ bộ đánh giá là nhỏ so với nhu cầu. Một số vùng khai thác cát trước đây cũng như hiện tại còn hoạt động nhưng tương lai phải chấm dứt vì lý do cần bảo vệ an toàn để điều tại khu vực ngoại thành, điển hình của nó là điểm khai thác cát ngoài bãi Chương Dương. . .Nguồn cung cấp chủ yếu, nằm rải rác ở các tỉnh xung quanh Hà Nội như Ninh Bình, Hoà Bình, Thanh Hoá, Thái Nguyên. . . Còn các loại nguyên liệu khác như đá cao lanh, quặng Apatít, hoá chất cơ bản (sút, acide. . .) từ kim loại (bột kẽm, thiếc thỏi, bột mănggan) được cung cấp từ mọi miền của đất nước cho công nghiệp Hà Nội. Trong thời gian tới, bên cạnh những khả năng cung cấp nguyên liệu công nghiệp Hà Nội như trình bày ở trên thì khả năng cung cấp nguyên liệu từ chính nội bộ các phân ngành công nghiệp cũng rất lớn. Ví dụ: ngành dệt cung cấp vải cho ngành may, ngành sơn cung cấp sơn cho sản xuất ô tô, xe máy, xe đạp, quạt điện Và khả năng cung cấp nguyên liệu từ nội bộ mở rộng ra vùng và toàn quốc. Lương thực, thực phẩm: Nông sản của vùng Bắc Bộ tương đối lớn, đa dạng sản phẩm từ lương thực (thóc, ngô, khoai, sắn) đến rau quả, cây công nghiệp và thịt gia súc, gia cầm. Hà Nội có khả năng tiếp nhận nguồn cung cấp của toàn vùng là cơ hội mở rộng phát triển ngành công nghiệp chế biến. - 18 -
  19. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Giao thông: Hà Nội là đầu mối của tất cả các mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, đường thuỷ và đường hàng không. Các mạng lưới giao thông đã đang và sẽ được cải tạo, nâng cấp xây mới nối với các cửa vào – ra, hệ thống đường xuyên ASEAN, xuyên á sẽ tạo được điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế – xã hội nói chung, công nghiệp nói riêng. + Về đường bộ: có Quốc lộ 1A (Hà Nội – Lạng Sơn; Hà Nội - Cà Mau) Quốc lộ 5; quốc lộ 18A nối Hà Nội (Nội Bài) với Hạ Long, Móng Cái với chiều dài 380km; quốc lộ 21, quốc lộ số 2, quốc lộ 32, quốc lộ 3, quốc lộ 6. . . cũng luôn được đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi vận chuyển hàng khoáng sản, lâm sản, nông sản từ cách tỉnh về cho công nghiệp Hà Nội và hàng hoá công nghiệp Hà Nội cho các tỉnh trong nước và trên thế giới. + Về đường sắt: thì Hà Nội là đầu mối của 5 tuyến đường sắt, trong đó có 2 tuyến quốc tế. Cả 5 tuyến đường này đều là những tuyến vận chuyển chính của nguyên liệu từ các nơi về cho công nghiệp Hà Nội và hàng hoá của Hà Nội đi các nơi và sang Trung Quốc. Có thể đánh giá sơ bộ đường sắt góp khoảng 50 – 60% vận chuyển nguyên liệu cung cấp cho Hà Nội và 30 – 40% hàng hoá của Hà Nội đi các vùng trong nước. + Về đường thủy: có tuyến Hà Nội – Quảng Ninh theo sông Hồng vào sông Đuống theo hệ thống sông Thái Bình ra cảng Cái Lân, Cửa Ông, Hòn Gai. Tuyến này đang được nạo vét, là tuyến giao thông chính để vận chuyển nguyên liệu (than) từ Quảng Ninh về Hà Nội phục vụ cho công nghiệp. Hiện tại, thời gian vận chuyển một chuyến hàng từ Hà Nội đi Quảng Ninh mất khoảng 40 – 50 giờ, giá thành khoảng 150 – 200 nghìn đồng/tấn sản phẩm. Phấn đấu hạ xuống khoảng 100 nghìn đồng/tấn sản phẩm vào năm 2010. Tuyến giao thông đi Việt Trì và các tỉnh Phía Bắc bằng đường thuỷ sông Hồng. Thời gian vận chuyển mất 12 – 14 giờ, giá thành khoảng 150 . 200 nghìn đồng/tấn sản phẩm. Năm 2010 sẽ hạ xuống còn khoảng 8 – 10 giờ và giá thành còn khoảng 100 nghìn đồng/tấn sản phẩm. Luồng giao thông thủy chủ yếu là vận chuyển cát sỏi từ phía Bắc cho công nghiệp và cho xây dựng của Hà Nội. Cảng Hà Nội có công suất 1,5 triệu tấn/năm là cảng sông chủ yếu rút hàng cho cảng biển Hải Phòng và cảng Cái Lân. + Đường hàng không: Cửa khẩu hàng không Nội Bài là trung tâm không lưu của khu vực vận tải hàng không phía Bắc – Việt Nam. Hiện tại sân bay đã được nâng cấp dần, những vẫn chưa đáp ứng được tiêu chuẩn và nhu cầu của tổ chức - 19 -
  20. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp hàng không quốc tế ICAO. Năng lực của sân bay Nội Bài những năm sau 2000: Đường băng đạt 100 – 200 nghìn lần cất, hạ cánh/năm, đạt 10 triệu hành khách/năm. Hệ thống đường lăn, đường tắt : Đạt 15 lần hạ, đỗ máy bay/h; 180 lần hạ, đỗ máy bay/ngày; 70.000 lần hạ, đỗ máy bay/năm. Sân đỗ máy bay: Diện tích hiện nay là 15ha tiến tới mở rộng lên 30 ha. Tổng diện tích của cụm hàng không Nội Bài sẽ lên đến 571,5ha. Tổng hợp năng lực của sân bay Nội Bài sẽ lên tới : - Năm 2005 : Đạt 5,5 – 6,0 triệu hành khách/năm; 70 nghìn tấn hàng hoá/năm. - Năm 2010 : Đạt 10 – 12 triệu hành khách/năm; 100 nghìn tấn hàng hoá/năm. - Sau năm 2010 : Dự kiến 15 – 20 triệu hành khách/năm; 150 – 200 nghìn tấn hàng hoá/năm. Đến năm 2010, dự báo thời gian và giá thành vận chuyển của một tấn nguyên liệu và sản phẩm công nghiệp đều giảm tương đối khá so với hiện nay. 2.2. thực trạng công nghiệp hà nội. Sau quá trình đổi mới, công nghiệp Hà Nội đã có sự vượt bậc về quá trình phát triển. Nhìn chung hiện nay sự phân hoá mà các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp trên địa bàn Hà Nội vẫn tập trung lớn vào 2 khu vực đó là khu công nghiệp, cụm công nghiệp vừa và nhỏ. Ngoài ra, còn một số doanh nghiệp nằm rải rác trên địa bàn. Các cụm công nghiệp vừa và nhỏ phát triển hiện nay là một loại hình phát triển phù hợp, xuất phát từ thực tiễn nội lực, khả năng đáp ứng về vốn và công nghệ. Các doanh nghiệp trong nước thì cụm công nghiệp vừa và nhỏ chiếm số vốn không lớn, đó là điều mà các doanh nghiệp trong nước có thể thực hiện được. Ngoài ra, Hà Nội còn có 5 khu công nghiệp tập trung với sơ sở hạ tầng hiện đại, công nghệ tiên tiến là khu vực thuận lợi cho thu hút vốn FDI. 2.2.1. Công nghiệp Hà Nội thời kỳ 1991 – 1995. Công nghiệp trên lãnh thổ Hà Nội trong thời kỳ 1991 - 1995 có sự phát triển vượt mức tăng trưởng bình quân hàng năm 14,4% so với 2,45% của thời kỳ 1986 - - 20 -
  21. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 1990; đồng thời cũng trong thời kỳ 1991 - 1995 đã có sự chuyển biến cơ cấu một cách cơ bản, công nghiệp nhẹ có tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm cao hơn nhiều 17,05% so với công nghiệp nặng chỉ 9,7%. So với cả nước, tốc độ tăng trưởng bình quân cả nước 13,3%. Tuy nhiên tốc độ tăng trưởng của Hà Nội không ổn định, công nghiệp quốc doanh trung ương vẫn chiếm vị trí gần như tuyệt đối chủ đạo, sau đó mới đến công nghiệp quốc doanh địa phương, công nghiệp ngoài quốc doanh chỉ thấp hơn chút ít so với công nghiệp địa phương. Phân tích số liệu thống kê năm 1995 và năm 1996 của cục thống kê Hà Nội cho thấy công nghiệp nặng, sản xuất thiết bị máy móc, kỹ thuật điện - điện tử, sản xuất hoá chất – phân bón, công nghiệp thực phẩm, công nghiệp dệt là 6 ngành giữ vị trí then chốt của Hà Nội. Những ngành công nghiệp có tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm cao trong thời kỳ 1991 - 1995 là công nghiệp thuộc da và sản xuất từ da (28,2%); công nghiệp thực phẩm 25,3%; công nghiệp lương thực 23,5%; công nghiệp luyện kim đen 22,7%; công nghiệp in 21,5%; công nghiệp sành sứ thuỷ tinh 20,9%; công nghiệp hoá chất phân bón 17,3%; công nghiệp kỹ thuật - điện tử 16,4%. Hiện nay sản xuất công nghiệp của Thủ đô Hà Nội được thực hiện bởi một số lượng không lớn các doanh nghiệp quốc doanh nhưng chỉ chiếm tỷ trọng lớn trong toàn bộ sản xuất công nghiệp và trên 10 ngàn cơ sở sản xuất công nghiệp quốc doanh nhưng tập trung chủ yếu ở nội thành với diện tích chật hẹp. Biểu 2.1. Số cơ sở sản xuất công nghiệp và số lao động trên địa bàn Hà Nội (1991-1996). Đơn vị: doanh nghiệp , người. Năm 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Tổng số cơ sở SXCN 10.591 12.468 14.788 15.847 15.993 17.061 - 21 -
  22. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp (doanh nghiệp) 1. Quốc doanh 243 245 318 309 305 286 2. Ngoài quốc doanh 10.348 12.223 14.470 15.538 15.688 16.775 Tổng số LĐCN 146.039 144.181 147.976 156.314 157.338 165.947 (Người ) 1. Quốc doanh 101.094 98.809 91.967 94.385 94.722 101.795 2. Ngoài quốc doanh 44.945 45.372 56.009 61.928 62.616 64.152 Nguồn : Cục thống kê Hà Nội năm 1995 – 1996 Thông qua số liệu trên ta thấy: Khu vực công nghiệp ngoài quốc doanh có số cơ sở sản xuất khá lớn, từ 10.348 cơ sở SXCN năm 1991 tăng lên 16.775 cơ sở SXCN năm 1996, bằng 54,89%. Và khu vực công nghiệp ngoài quốc doanh thu hút ngày càng mạnh lực lượng lao động hơn là khu vực công nghiệp quốc doanh. Từ 44.945 người lên đến 64.152 người vào năm 1996 tăng gần gấp rưỡi. Tuy nhiên phần lớn các cơ sở sản xuất ngoài quốc doanh có quy mô vừa và nhỏ. 2.2.2 Công nghiệp Hà Nội giai đoạn 1996 – 2003. Xác định vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của ngành công nghiệp, do đó UBND Thành phố Hà Nội đã thành lập nên các khu công nghiệp và các cụm công nghiệp vừa và nhỏ để thu hút đầu tư. * Cụm công nghiệp vừa và nhỏ. Hiện nay, Hà Nội tập trung xây dựng cụm khu công nghiệp vừa và nhỏ để đáp ứng mặt bằng sản xuất cho các nhà đầu tư trong nước. Thành phố đã đề nghị Nhà nước cho thí điểm xây dựng các khu, cụm công nghiệp vừa và nhỏ (Khu – cụm CNV & N). Nhằm tăng cường phát huy nội lực của các thành phần kinh tế và giải quyết nhu cầu bức xúc về mặt bằng sản xuất, từng bước khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đô thị do các doanh nghiệp đang hoạt động trong nội đô gây ra. Tháng 4/1998 Thành phố đã đề nghị Chính phủ cho phép xây dựng thí điểm 2 KCN V & N ở Vĩnh Tuy (Thanh Trì) và Phú Thị (Gia Lâm). Thành phố đã giao cho UBND các huyện làm chủ dự án, hỗ trợ kinh phí chuẩn bị đầu tư và xây dựng đường vào các KCN bằng nguồn vốn từ ngân sách Thành phố. Là những dự án thí điểm nên vừa thực hiện, vừa bổ sung quy chế. Nhất là cơ chế hỗ trợ khuyến khích các doanh nghiệp Thủ đô vào hoạt động trong các KCN. Thành phố đã làm việc với các ngành điện, nước sạch, bưu chính viễn thông để cung cấp tới hàng rào các doanh nghiệp, kéo dài thời gian cho thuê đất và đơn giản các thủ tục hành chính. . . - 22 -
  23. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Tất cả các quyết định đó đã được các doanh nghiệp hoan nghênh và ngày càng có nhiều doanh nghiệp đăng ký vào hoạt động trong các khu – cụm CNV & N. Sau 2 khu công nghiệp thí điểm, Thành phố tiếp tục cho xây dựng 5 dự án khu công nghiệp vừa và nhỏ. Đến nay các dự án đang thực hiện đúng kế hoạch của Thành phố. Tính đến nay trên địa bàn đã hình thành 14 khu – cụm CNV& N với tổng diện tích 358 ha, đã giao đất cho 69 doanh nghiệp để xây dựng nhà xưởng sản xuất với 340 tỷ đồng đầu tư nhà xưởng, thu hút từ 8.000 đến 10.000 lao động, trong đó có thêm một cụm công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng đang xin chủ trương chính phủ và UBND Thành phố với tổng số vốn đầu tư là 120 tỷ đồng, trong đó vốn do ngân sách Nhà nước cấp sẽ là 20 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 16,7% trong tổng vốn, còn lại là vốn do huyện tự huy động chiếm 83,3% trong cơ cấu tổng nguồn vốn. - 23 -
  24. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu 2.2. Cơ cấu vốn đầu tư vào Khu – cụm CNV & N Đơn vị tính : Tỷ đồng TT Tên công trình Tổng vốn Vốn ngân Vốn huy đầu tư sách động 1. KCN vừa và nhỏ Vĩnh Tuy – Thanh Trì 31,639 8,310 23,329 2. KCN vừa và nhỏ Phú Thị – Gia Lâm 33,795 4,593 29,202 3. Cụm CN tập trung vừa và nhỏ Từ Liêm 67,860 21,198 46,662 4. Cụm SX TTCN và CN nhỏ quận Cầu Giấy 29,940 13,097 16,843 5. Cụm CN vừa và nhỏ Đông Anh 58,29 15,61 42,68 6. Cụm TTCN Hai Bà Trưng 31,184 12,821 18,363 7. Cụm CN Ngọc Hồi – Thanh Trì 195,160 72,314 122,846 8. Cụm CN dệt may Nguyên Khê - Đông Anh 250 45 205 9. Cụm CN thực phẩm Lệ Chi – Gia Lâm 120 20 100 10. Cụm CN Phú Minh – Từ Liêm 110 20 90 11. Cụm CN Phú Thị – Gia Lâm 15 1,2 13,8 12. Cụm CNSX vật liệu xây dựng 120 20 100 13. Cụm CN Từ Liêm 120 19,36 100,64 14 Cụm CN Ninh Hiệp – Gia Lâm 250 40 210 Tổng cộng 1.432,868 313,503 1.119,365 Nguồn : Phòng công nghiệp – Sở KH&ĐT Hà Nội Như vậy, 14 khu – cụm này có tổng vốn đầu tư là 1.432,868 tỷ đồng. Trong đó vốn ngân sách là 313,503 tỷ đồng, chiếm 21,8% trong tỷ trọng tổng vốn, vốn huy động (từ dân, từ các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh ) chiếm tỷ lệ cao 78,516%. Vốn huy động gấp 3 lần vốn ngân sách, với tỷ lệ 2,57 : 1. ở tất cả các khu – cụm tỷ lệ huy động vốn ngoài ngân sách Nhà nước cấp đều cao hơn nhiều so với vốn ngân sách, chứng tỏ việc đầu tư vào các cụm – khu CNV & N hấp dẫn mọi thành phần kinh tế ngoài nhà nước. - 24 -
  25. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Tỷ lệ đất đai xây dựng nhà máy khá cao, chỉ có cụm tiểu thủ công nghiệp Hai Bà Trưng chưa đạt tới 50%, còn lại tất cả các cụm đều trên 50%; cao nhất là khu CNV & N Phú Thị, diện tích xây dựng nhà máy chiếm tới 70,85% diện tích đất toàn khu. Nhiều nhà máy vận hành hứa hẹn sẽ tung ra thị trường trong nước và nước ngoài nhiều sản phẩm, mẫu mã phong phú, đa dạng, chất lượng cao, sử dụng nhiều lao động nông thôn cho các quận, huyện có khu – cụm công nghiệp đó, đồng thời tăng thu cho ngân sách Nhà nước, chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, bằng cách tăng tỷ trọng công nghiệp trong cơ cấu ngành của địa phương. * Khu công nghiệp tập trung : - Cho đến nay, Hà Nội đã được Nhà nước cấp giấy phép hoạt động cho 5 KCN mới theo quy chế KCN, KCX, KCNC, ban hành kèm theo Nghị định 36/CP ngày 24/4/1997 đó là: KCN Sài Đồng B, KCN Nội Bài, KCN DAEWOO – HANEL, KCN Thăng Long, KCN Hà Nội. Đầu tư các KCN này hoạt động dưới sự quản lý trực tiếp của Ban quản lý KCN – KCX Hà Nội. Đây là những KCN được hình thành sau khi có luật ĐTNN. Việc thành lập các KCN là bước đi mới trong quá trình quy hoạch và phát triển CN thủ đô. Với tổng số mặt bằng là lý tưởng cho việc đầu tư xây dựng các cơ sở sản xuất công nghiệp, đặc biệt là các cơ sở sản xuất CN Điện tử – Tin học. Nhìn chung tình hình đầu tư vào khu công nghiệp cho đến nay đã có 4 trong 5 KCN tiếp nhận các dự án vào SXCN, đó là: KCN Sài Đồng B, KCN Nội Bài, KCN Thăng Long, KCN Hà Nội. Đầu tư với tổng số 64 dự án được cấp giấy phép đầu tư với tổng số vốn đăng ký là 639.7 triệu USD. Biểu 2.3. Tình hình đầu tư cấp giấy phép vốn đăng ký dự án ĐTTTNN. (Năm 1997 – 2003) Đơn vị: triệu USD, %. Năm 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Tổng Số dự án 15 3 2 11 9 15 9 64 Vốn đăng ký 315,6 4,4 9,7 23,8 150,2 90,4 45,6 639,7 Nguồn: Ban quản lý dự án KCN và KCX - 25 -
  26. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Từ bảng trên, ta thấy số giấy phép đầu tư là 64 dự án. Với tổng số vốn đăng ký 639,7 triệu USD. Đây là thành quả của quá trình thu hút FDI mà công nghiệp Hà Nội đạt được. 2.2.3 Đánh giá tổng quát về trình độ phát triển công nghiệp Hà Nội Hà Nội là trung tâm công nghiệp lớn nhất miền Bắc, có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với cả vùng và cả nước. Năm 2002 công nghiệp Hà Nội chiếm 9,08% tổng giá trị sản xuất công nghiệp cả nước, bằng 37,53% vùng đồng bằng sông Hồng, gần gấp đôi so với Hải Phòng. Sự phát triển của công nghiệp Hà Nội đã góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của Thủ đô, của cả vùng Bắc Bộ và của cả nước, tổ chức sản xuất - quản lý đã bước đầu đổi mới phù hợp hơn với nền sản xuất hoạt động theo cơ chế thị trường. Tỷ trọng công nghiệp trong GDP còn khá khiêm tốn, năm 2002 tỷ trọng công nghiệp trong GDP mới đạt 26,71% thấp hơn của Thành Phố Hồ Chí Minh (46,6%) và mức chung của cả nước (32,66%). Tốc độ tăng tỷ trọng công nghiệp trong GDP giai đoạn 1995 – 2002 chỉ đạt khoảng 0,37% mỗi năm. Hệ số giữa nhịp độ tăng GDP công nghiệp và nhịp độ tăng trưởng GDP của toàn bộ nền kinh tế còn thấp, chỉ đạt mức khoảng trên dưới 1,31 lần (trong khi hệ số này của cả nước bằng khoảng 1,49 lần trong giai đoạn 1996 – 2002). Ngành công nghiệp Thủ đô mới chỉ thu hút được hơn 220.000 lao động. Tức là khoảng 14 – 15% số lao động trong độ tuổi có khả năng lao động. Như vậy mức thu hút lực lượng lao động xã hội vào các doanh nghiệp công nghiệp còn thấp. Tuy nhiên số lao động thu hút thêm vào lĩnh vực công nghiệp có ý nghĩa quan trọng vì số này chủ yếu đang làm việc trong các doanh nghiệp có trang bị kỹ thuật và công nghệ tương đối hiện đại. Năm 2002, công nghiệp đóng góp 4.422 tỷ đồng vào ngân sách thành phố, chiếm 24,76% tổng nguồn thu trên địa bàn. Với mức đóng góp như vậy công nghiệp tuy đã thể hiện được vai trò của mình nhưng vẫn còn thấp hơn so với tiềm năng. Ngành công nghiệp đóng góp 67 - 68% kim ngạch xuất khẩu toàn Thành phố. Nhưng tốc độ tăng trưởng xuất khẩu giai đoạn 1995 – 2002 mới chỉ đạt 9,9%/năm; thấp hơn mức tăng kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn là 11,9%. Những nhóm ngành chủ lực xuất khẩu đang chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong sản xuất công - 26 -
  27. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp nghiệp. Do đó để tăng sự đóng góp của ngành công nghiệp vào xuất khẩu cần phát triển mạnh các sản phẩm chủ lực như điện tử, thiết bị viễn thông, may mặc, đồ da, cơ khí tiêu dùng Về đầu tư nước ngoài, mức vốn đầu tư vào ngành công nghiệp chưa nhiều, chỉ chiếm khoảng 15 – 20% so với toàn bộ vốn FDI vào địa bàn thủ đô, mức thu hút này thấp hơn nhiều so với trung bình cả nước là 50,3%. Nhìn chung, các dự án đầu tư nước ngoài vào công nghiệp thủ đô đã đi đúng hướng. Khai thác các thế mạnh của Hà Nội là kỹ thuật điện, điện tử, công nghiệp sản xuất thiết bị máy móc, công nghiệp chế biến, lương thực – thực phẩm, may mặc, da giầy Ngành công nghiệp đã sản xuất được một số loại sản phẩm góp phần trang bị lại cho nền kinh tế cả nước và đáp ứng phần đáng kể nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, một số doanh nghiệp công nghiệp của Hà Nội đã mạnh dạn đầu tư đổi mới trang thiết bị công nghệ. Vì vậy, nhiều sản phẩm làm ra đạt chất lượng được thị trường trong và ngoài nước chấp nhận. Từ năm 1996 đến nay, Thành phố đã tập trung chỉ đạo quy hoạch xây dựng các khu công nghiệp tập trung. Đến nay, ngoài 9 khu vực công nghiệp tập trung đã có từ trước, đã quy hoạch được 6 khu và xây dựng được 4 khu công nghiệp tập trung với hạ tầng đồng bộ, hiện đại và 14 khu cụm công nghiệp vừa và nhỏ, bước đầu đáp ứng được nhu cầu mặt bằng cho phát triển công nghiệp trên địa bàn thành phố. 2.2.4. Thực trạng thu hút FDI vào Hà Nội. Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Trong 14 năm qua (1989 – 2003) công việc thu hút vốn nước ngoài đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ. Số dự án và số vốn tăng lên. Quy mô dự án được mở rộng, các hình thức đầu tư ngày càng phong phú. Từ năm 1989, khi bắt đầu thực hiện luật đầu tư nước ngoài, Hà Nội chỉ có 4 dự án đầu tư với tính chất thăm dò là chủ yếu thì sau 14 năm triển khai đến năm 2003 trên địa bàn Hà Nội đã có 612 dự án hợp tác đầu tư với nước ngoài được cấp phép và đạt tỷ lệ tăng hàng năm là 12,15%. Năm 2003, Hà Nội đã thu hút được 89 dự án đầu tư nước ngoài. Trong đó có 66 dự án cấp mới và 23 dự án bổ sung tăng vốn với tổng số vốn đăng ký là 162,5 triệu USD. Trong đó: Cấp mới là 126,4 triệu USD, bổ sung tăng vốn 56,9 triệu USD. - 27 -
  28. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Theo thống kê hàng năm của Sở kế hoạch và đầu tư Hà Nội từ số dự án được thực hiện như sau: Biểu 2.4. Tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Hà Nội giai đoạn 1989 - 2003. Đơn vị tính: dự án, triệu USD Năm 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Dự án 4 8 13 26 43 62 59 45 50 46 45 41 41 60 66 Vốn đăng 48,2 295,1 126,4 301 856,9 989,8 1.058 2.641 913 673 345 100 200 360 183,3 ký Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. Biểu đồ 2.1: Biểu đồ về số dự án đầu tư vào Hà nội qua các năm Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. - Giai đoạn 1989 – 1994 thu hút được 156 dự án, có nhịp độ tăng bình quân 45% hàng năm. - 28 -
  29. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp - Giai đoạn 1995 – 1997 thu hút được 154 dự án, có nhịp độ tăng giảm ổn định (xung quanh 5%). - Giai đoạn 1998 – 2003 thu hút được 202 dự án, có nhịp độ tăng bình quân 10% hàng năm. Ngoài việc tăng số dự án thì các hình thức đầu tư nước ngoài ngày càng phong phú hơn. Thực tế cho thấy những năm đầu của thời kỳ mở cửa (1989 – 1997) các nhà đầu tư nước ngoài đa phần chọn hình thức đầu tư là liên doanh (chiếm khoảng 78% so với các dự án được cấp phép đầu tư), nhưng giai đoạn tiếp theo (1998 – 2001) hình thức đầu tư dần dần được chuyển sang loại hình 100% vốn nước ngoài (chiếm 46%). Đặc biệt năm 2001 số dự án 100% vốn nước ngoài chiếm 65%. Năm 2002, có 41 dự án 100% vốn nước ngoài trên 60 dự án chiếm 68%. Năm 2003 có 45 dự án đầu tư 100% vốn nước ngoài trên 66 dự án chiếm 68%. Vì vậy hình thức đầu tư 100% vốn nước ngoài ngày càng có xu hướng tăng lên và chiếm tỷ trọng lớn. Biểu 2.5. Hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Hà Nội. TT Loại hình Số dự án Tỷ lệ (%) 1 100% vốn nước ngoài 200 32% 2 Liên doanh 337 55% 3 Hợp doanh 75 13% 4 Tổng số 612 100% Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. - 29 -
  30. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu đồ 2.2. Biểu đồ tỷ lệ hình thức đầu tư. 13% 32% 100% vốn NN Liên doanh Hợp doanh 55% Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội Qua phân tích những năm gần đây, tuy số dự án 100% vốn nước ngoài tăng lên nhanh chóng nhất là các năm 2001 đến 2003, nhưng nhìn chung loại hình liên doanh vẫn chiếm tỷ trọng tương đối lớn. Tính đến ngày 31/12/2003, loại hình này chiếm khoảng 55% tổng số các dự án đầu tư. Hình thức đầu tư 100% vốn nước ngoài ngày càng tăng làm cho quy mô vốn đầu tư tăng lên nhanh chóng. Năm 1996 là năm có mức kỷ lục vốn đầu tư cao nhất, đạt 2,641 triệu USD và đây là gianh giới phân chia 2 giai đoạn trong quá trình xúc tiến đầu tư FDI của Hà Nội. Giai đoạn 1 từ 1989 đến 1996, vốn đầu tư đăng ký tăng mạnh, nhịp độ tăng trưởng trung bình từ 25% đến 58%/năm. Giai đoạn 1997 – 2003, vốn đăng ký có xu hướng giảm mạnh, nhịp độ giảm trung bình hàng năm là 65%. Và thấp nhất là năm 2000, số vốn đăng ký chỉ đạt 100 triệu USD. Vốn đầu tư thực hiện là số vốn được các nhà đầu tư thực hiện để xây dựng cơ sở vật chất, lắp đặt máy móc, thiết bị cho dự án. Tính đến năm 2003 số vốn đầu tư thực hiện ở Hà Nội đạt 3,7 tỷ USD. Đã xây dựng được và đưa vào sử dụng khoảng 200 công trình gồm 140 nhà máy lớn, 8 khách sạn 5 sao và 14 khách sạn 4 sao. Xây dựng các căn hộ văn phòng cho thuê đạt tiêu chuẩn quốc tế. - 30 -
  31. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu 2.6. Kết quả của đầu tư trực tiếp nước ngoài trong 14 năm qua ở Hà Nội. Số dự án cấp GPĐT 612 Tổng vốn đầu tư đăng ký 9,1 tỷ USD Vốn đầu tư thực hiện 3,7 tỷ USD Kim ngạch xuất khẩu 1,142 tỷ USD Các quốc gia, lãnh thổ đầu tư 42 Thu hút lao động 25.000 người Nộp ngân sách 984 triệu USD Tổng doanh thu của các doanh nghiệp FDI 6,4 tỷ USD Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. Bên cạnh những kết quả đạt được, nhìn chung so với các nước tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội vẫn còn những hạn chế. Từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2003, số lượng các nhà doanh nghiệp nước ngoài vào Hà Nội để nghiên cứu thị trường đầu tư giảm mạnh (Từ 240 lượt doanh nghiệp/tháng xuống còn khoảng 20 lượt doanh nghiệp/tháng, giảm 92%), nhiều nhà đầu tư đã đăng ký lịch vào đàm phán để lập các dự án lớn phải huỷ bỏ kế hoạch. Ví dụ: Nhà sản xuất thủy tinh bóng đèn hình ti vi 200 triệu USD và dự án sản xuất thép xây dựng 200 triệu USD. Ngoài ra, một số dự án đã xúc tiến đầu tư vào Hà Nội tuy nhiên trong quá trình triển khai hồ sơ đã chuyển hướng đầu tư tại các tỉnh khác như: Vĩnh Phúc, Hà Tây, Hưng Yên làm cho vốn đăng ký của Hà Nội năm 2003 giảm 30,5 triệu USD. Trong đó là các dự án: - Công ty Euro Window (Sản xuất cửa nhựa) : 5 triệu USD. - Công ty T&M Trans (Siêu thị nguyên vật liệu) : 5 triệu USD. - Công ty sản xuất CD và DVD : 13,5 triệu USD. - Công ty IZZI (Sản xuất sữa ) : 7 triệu USD. - 31 -
  32. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 2.3. Thực trạng thu hút FDI vào công nghiệp Hà Nội 2.3.1. Tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào công nghiệp Hà Nội. Sau Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội là nơi tập trung công nghiệp lớn thứ 2 của cả nước. Năm 2002, công nghiệp Hà Nội chiếm 10% GDP công nghiệp cả nước, 35% công nghiệp bắc bộ và 32% GDP thành phố. Những năm tiếp theo là năm 2003 đầu năm 2004 (quý 1/2004) thì tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp vẫn tiếp tục giữ vững trong cơ cấu GDP (sản phẩm nội địa thành phố). Ngay từ những năm 60 – 70 công nghiệp Hà Nội đã hình thành và phát triển, đó là những cơ sở sản xuất công nghiệp vừa phục vụ sản xuất, vừa phục vụ chiến đấu như Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo, Nhà máy xe đạp Thống Nhất Lúc bấy giờ công nghiệp Thủ đô còn sơ khai, phân tán và có tính tự phát. Tuy nhiên cùng với sự phát triển công nghiệp Hà Nội ngày càng khẳng định vị trí, vai trò đặc biệt của mình trong phát triển kinh tế. Khi luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ra đời năm 1989, đã mở ra thời kỳ mới cho việc phát triển kinh tế của Hà Nội nói chung và công nghiệp Thủ đô nói riêng. Trong đó, việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài được coi là mục tiêu, chiến lược lâu dài nhằm phát huy tiềm năng và lợi thế của mình. Với mục tiêu xây dựng một nền công nghiệp hiện đại, thực hiện thành công công cuộc CNH – HĐH, công nghiệp Thủ đô là ngành kinh tế tiên phong, đi đầu trong việc tạo ra những tiền đề, thời cơ thuận lợi cho việc thu hút FDI. Cho đến nay, sau 14 năm triển khai luật đầu tư nước ngoài đã làm cho công nghiệp Hà Nội phát triển có tính vượt bậc. Nhìn nhận một cách tổng quát: Từ khi công nghiệp Hà Nội có sự bổ sung của nguồn vốn FDI thì đã có sự phát triển vượt bậc, đó là sự ra đời của hàng loạt các Nhà máy sản xuất công nghiệp chế tạo các sản phẩm đạt tiêu chuẩn, chất lượng cao. Quy trình công nghệ sản xuất hiện đại đã tạo điều kiện đánh thức tiềm năng phát triển công nghiệp Thủ đô. Mặt khác, FDI đã làm cho cơ cấu doanh nghiệp Hà Nội ngày càng hợp lý, đó là sự ra đời lần lượt các khu công nghiệp tập trung. Từ năm 1994 đến nay 5 khu công nghiệp mới được thành lập, các khu công nghiệp này đều có cơ cấu tổ chức hợp lý, phương tiện kỹ thuật hiện đại, cơ cấu quản lý hiệu - 32 -
  33. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp quả. Điều đó không thể phủ nhận vai trò của FDI vì thực tế các khu công nghiệp này được thành lập với số vốn FDI chiếm tỷ trọng lớn hơn 60%. Do đó, đánh giá thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào công nghiệp Hà Nội trong 14 năm qua (1989 – 2003) thì ta cần xem xét và nghiên cứu các chỉ tiêu, kinh tế đặc thù sau: * Số lượng dự án: Từ năm 1989 đầu tư nước ngoài vào Hà Nội bắt đầu triển khai đồng thời thực hiện theo Nghị quyết 13 của Thành uỷ về ưu tiên phát triển công nghiệp Thủ đô. Cho đến nay, trên địa bàn Hà Nội đã thu hút được khoảng 234 dự án đầu tư xây dựng các cơ sở sản xuất công nghiệp chiếm khoảng 38% tổng số các dự án đầu tư trên địa bàn. Các dự án đầu tư được tiến hành ở tất cả các ngành công nghiệp. Nhưng nhìn chung vẫn tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu như: Sản xuất các thiết bị lắp ráp ô tô - xe máy, công nghiệp phần mềm, công nghệ thông tin, máy móc, da giầy, chế biến thực phẩm và vật liệu xây dựng. Các dự án đầu tư vào sản xuất công nghiệp đều là những dự án có vốn đầu tư tương đối lớn, thời gian hoạt động lâu dài (20 – 50 năm). Chủ yếu được đầu tư dưới 2 hình thức là dự án 100% vốn nước ngoài và các dự án liên doanh. Biểu 2.7. Số dự án và số vốn đăng ký đầu tư vào công nghiêp Hà Nội trong 14 năm qua (1989 - 2003). Đơn vị tính: dự án, triệu USD Năm 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Dự án - 5 3 6 14 12 12 15 12 14 10 7 18 51 55 Vốn đăng 3,2 23,6 14,5 46,7 137,1 187,2 190,4 475,4 228,3 235,6 141,5 48 110 325 165 ký Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. Đặc biệt vốn đầu tư nước ngoài vào công nghiệp Hà Nội đã góp phần quan trọng thúc đẩy việc thành lập 5 khu công nghiệp mới tập trung. Các dự án đầu tư vào khu công nghiệp hầu hết là những dự án 100% vốn nước ngoài. Đây là điều kiện thuận lợi làm nền tảng, đầu tầu cho công nghiệp Hà Nội phát triển. Riêng - 33 -
  34. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp trong 2 năm (2002 – 2003) số lượng các dự án đầu tư vào khu công nghiệp lần lượt là 15 dự án và 9 dự án. Các dự án này đều được đầu tư dưới hình thức 100% vốn nước ngoài. * Hình thức đầu tư : Hiện nay, các dự án đầu tư vào phát triển công nghiệp hầu hết được thực hiện dưới dạng 100% vốn nước ngoài và hình thức liên doanh. Biểu 2.8. Hình thức đầu tư vào công nghiệp Hà Nội. Năm Loại hình 1989 - 1996 1997 - 2001 2002 2003 Liên doanh 54 45 10 10 100% vốn nước ngoài 13 16 41 45 Tổng 67 61 51 55 Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội. Theo thống kê tỷ lệ đầu tư 100% vốn nước ngoài giai đoạn 1989 – 1996 đạt 20%, hình thức đầu tư liên doanh đạt 60%, còn lại là các hình thức khác. Giai đoạn 1997 – 2001 hình thức vốn đầu tư 100% vốn nước ngoài chiếm khoảng 25%, hình thức liên doanh chiếm 55%. Đặc biệt năm 2002, thu hút được 51 dự án đầu tư phát triển công nghiệp, trong đó có 41 dự án thực hiện dưới hình thức 100% vốn nước ngoài. Năm 2003, số dự án thu hút vào công nghiệp là 55 dự án, thì có 45 dự án được đầu tư dưới hình thức 100% vốn nước ngoài, chiếm tỷ lệ 80%. Ngoài ra còn có các hình thức khác như hợp đồng hợp tác kinh doanh, hợp đồng kinh doanh theo từng lô hàng nhưng các hình thức này chiếm tỷ trọng không đáng kể. Đối tác đầu tư chủ yếu vào công nghiệp Hà Nội trong những năm qua được đánh giá có nhiều dự án là Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc Các quốc gia này chủ yếu đầu tư vào các lĩnh vực sản xuất các sản phẩm điện tử - điện lạnh, ô tô - xe máy, công nghệ thông tin Qua phân tích ta thấy các dự án đầu tư vào công nghiệp Hà Nội hầu hết được thực hiện dưới hình thức liên doanh (trong đó vốn bên nước ngoài chiếm 60% trở - 34 -
  35. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp lên). Đây là điều kiện rất thuận lợi cho công nghiệp Thủ đô thu hút được một lượng vốn lớn, tranh thủ những tiến bộ khoa học công nghệ và trình độ quản lý nước ngoài. * Tỷ trọng vốn đầu tư FDI vào công nghiệp Hà Nội: Trong điều kiện nền kinh tế mở cửa, các quan hệ kinh tế quốc tế tạo ra động lực và điều kiện cho sự thu hút vốn đầu tư thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá của các quốc gia đang phát triển. Trong đó đầu tư nước ngoài là động lực mạnh mẽ, có ý nghĩa to lớn tác động đến cơ cấu kinh tế. Thời gian qua Hà nội đã thu hút được một lượng lớn vốn đầu tư vào phát triển kinh tế. Nhưng tỷ trọng vốn FDI vào các ngành tuỳ theo thời kỳ đã có sự thay đổi về cơ cấu ngành kinh tế, trước hết được thể hiện ở tỷ trọng các ngành trong GDP. Tỷ trọng này của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng trong thời gian từ 1990 đến nay đã có sự thay đổi đáng kể, nếu chia nền kinh tế quốc dân của Hà nội thành 3 nhóm ngành lớn là lĩnh vực kinh doanh bất động sản (bao gồm khách sạn, văn phòng, căn hộ ) công nghiệp bao gồm (công nghiệp nặng, công nghiệp xây dựng, công nghiệp nhẹ ) và lĩnh vực dịch vụ bao gồm (các ngành dịch vụ công nghiệp, dịch vụ văn hoá, du lịch, y tế, và các ngành dịch vụ khác). Tuy nhiên để điều tiết cho phù hợp với nền kinh tế hội nhập với khu vực và xác định chính xác sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nguồn vốn FDI thời gian qua được phân định theo các ngành như sau: Biểu 2.9 Tỷ trọng vốn FDI đầu tư vào công nghiệp và các ngành khác. Công nghiệp : Có nhịp độ tăng trưởng qua Năm Tỷ lệ % trong cơ cấu - 35 -
  36. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp các năm ổn định ở mức tăng trưởng trung Bất bình là 16% (giai đoạn 1989 – 1996) và Công Viễn Nông động Dịch vụ Khác nghiệp thông nghiệp 26% (giai đoạn 1997 – 2001) nhưng tỷ sản trọng công nghiệp vốn đầu tư FDI tăng từ 6.5% lên đến 58%. 1989 6.5 90 - - - 3.5 1990 8 31 2 5.5 0.3 3.7 Dịch vụ : Trong đó có dịch vụ công nghiệp nhịp độ tăng trưởng đều, ổn định, phù hợp 1991 11.5 57 4 22 0.5 5 với chính sách HĐH trong các lĩnh vực kinh 1992 15.5 44 6 27.5 0.5 6.5 tế, đặc biệt là dịch vụ. Tỷ trọng dịch vụ chuyển dịch cơ cấu vốn đầu tư FDI từ 2% 1993 16 55 6.5 16 0.5 6 tăng lên 16%. Mức tăng trưởng bình quân 1994 18 56 7 13 0.5 5.5 hàng năm là 12%. 1995 18 55 7 13 0.5 5.5 Riêng lĩnh vực bất động sản (khách sạn, căn hộ, văn phòng) tăng trưởng nhanh trong giai 1996 18 58 8 10 0.5 5.5 đoạn 1989 – 1996, mức tăng bình quân 1997 25 31 10 28 0.8 5.5 hàng năm là 32%, chiếm tỷ trọng > 45% trong cơ cấu FDI. Tuy nhiên, do nhu cầu 1998 35 25 11 22 1 6 chuyển hoá thị trường lĩnh vực bất động sản 1999 41 22 13 16 1.5 6.5 giảm mạnh, giai đoạn 1997 – 2003 mức giảm bình quân là 22% vào lĩnh vực bất 2000 48 18 15 11 1.5 6.5 động sản chỉ chiếm tỷ trọng trong cơ cấu 2001 55 12 16 9 1.5 6.5 FDI là 12% 2002 90 - - - - 2003 58 21 5 10 0.5 4.5 Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội Như vậy, qua bảng trên tỷ trọng vốn đầu tư vào công nghiệp năm 1989 là 6,5%. Nhưng những năm sau đó, tỷ trọng này đã có sự tăng lên đáng kể. Đặc biệt đạt kỷ lục vào năm 2002, nguồn vốn đầu tư vào công nghiệp chiếm 90% trong tổng số FDI đầu tư vào Hà Nội. Sự thay đổi tương quan này chứng tỏ công nghiệp Hà Nội ngày càng phát triển theo hướng phù hợp với sự phát triển chung. Riêng năm 2002, công nghiệp Hà Nội đã thu hút được 325,8 triệu USD chiếm 90% so với tổng số vốn đầu tư. Đến năm 2003, số vốn là 165 triệu USD chiếm 58 % tổng số vốn đầu tư và thời gian gần đây nhất là quý I/2004, số vốn đầu tư vào công nghiệp Hà Nội đạt 20 triệu USD chiếm 56%. - 36 -
  37. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 2.3.3 Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào một số lĩnh vực công nghiệp chủ yếu. Như đã nghiên cứu ở phần tỷ trọng vốn đầu tư FDI vào các ngành kinh tế thì ngành công nghiệp có xu hướng thu hút ngày càng lớn. Thời gian qua, lượng vốn FDI đầu tư vào tất cả các ngành sản xuất công nghiệp nhưng nhìn chung cho thấy các ngành thu hút được lượng vốn FDI lớn và hoạt động có hiệu quả là: - Ngành công ghiệp cơ khí hoá chất, ô tô - xe máy, và vật liệu xây dựng. - Công nghiệp điện tử, điện lạnh, tin học, công nghệ phần mềm và công nghệ thông tin. - Công nghiệp may mặc. - Công nghiệp chế biến. * Ngành công nghiệp cơ khí hoá chất, ô tô - xe máy, vật liệu xây dựng Hà Nội – Thành phố đang trong quá trình phát triển, nhu cầu gia tăng các phương tiện kỹ thuật phục vụ sản xuất và xây dựng công trình trở nên bức thiết. Nắm bắt được tình hình đó, thời gian qua các nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư một lượng vốn không nhỏ vào các ngành công nghiệp sản xuất các sản phẩm phục vụ xây dựng, kiến trúc, cơ khí hoá chất. Biểu 2.9. Ngành công nghiệp cơ khí – hoá chất - ô tô xe máy và vật liệu xây dựng Đơn vị tính: Dự án, triệu USD. Vật liệu xây Ngành Cơ khí hoá chất Ô tô xe máy Tổng dựng Dự án 19 13 24 56 Vốn (triệu USD) 68 198 70 336 Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội Hiện nay, trên địa bàn Hà Nội có 56 dự án đang hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp này. Trong số đó dự án đầu tư vào lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng là 24 dự án chiếm 43%; lĩnh vực cơ khí hoá chất là 19 dự án chiếm 34%, lĩnh vực ô - 37 -
  38. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp tô - xe máy 13 dự án chiếm 23%. Đồng thời trong lĩnh vực này, đến nay đã thu hút được lượng vốn là 337 triệu USD. Trong đó lượng vốn đầu tư vào sản xuất ô tô - xe máy là 198 triệu USD. Bình quân trên 1 dự án đạt 15,3 triệu USD. Lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng có số vốn 70 triệu USD, bình quân là 3 triệu USD/1 dự án. Vốn đầu tư vào lĩnh vực cơ khí hoá chất là 68 triệu USD bình quân trên 1 dự án là 3,6 triệu USD. Như vậy, lĩnh vực ô tô - xe máy chiếm lượng vốn lớn nhất, đồng thời các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này hàng năm sản lượng và doanh thu đều tăng. Năm 2002 tăng 95% so với năm 2001. Các doanh nghiệp có số vốn tăng nhanh phải kể đến như Công ty ô tô Hoà Bình tăng 35,5%, Công ty DAEWOO - ô tô tăng 58%; Công ty xe máy YAMAHA tăng 275% Ngoài ra, ngành vật liệu xây dựng cũng tăng nhanh và đạt 48%. * Ngành công nghiệp điện tử, điện lạnh, tin học, công nghệ phần mềm và công nghệ thông tin. Đây là ngành công nghiệp rất cần đến 2 yếu tố là vốn, chất xám và công nghệ. Thực tiễn hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực này rất lớn. Xác định Hà Nội là một thị trường có khả năng tiêu thụ mạnh các sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ là đầu mối phân phối cho các tỉnh phía Bắc. Hiện nay lĩnh vực này Hà Nội có 54 dự án đang hoạt động với tổng số vốn đầu tư tính đến 31/12/2003 đạt 1.241,5 triệu USD. Trong đó, lĩnh vực bưu chính viễn thông chiếm phần lớn với gần 1.200 triệu. Phần còn lại phân bổ cho các ngành điện tử - điện lạnh, công nghệ thông tin, . Biểu 2.10. Số vốn và số dự án đầu tư vào Ngành công nghiệp điện tử, điện lạnh, tin học, công nghệ phần mềm và công nghệ thông tin Đơn vị tính: Dự án, triệu USD - 38 -
  39. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Nghiệp Công nghệ phần Ngành công Tổng điện tử, Tin học mềm và công nghiệp điện lạnh nghệ thông tin Dự án 8 10 36 54 Vốn (triệu USD) 22.8 18.7 1200 1241.5 Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội Hàng năm, giá trị sản xuất các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này đều tăng cao. Nhóm sản xuất các thiết bị và linh kiện viễn thông tăng 19%. Nhóm sản xuất hàng điện tử - điện lạnh tăng mạnh như Công ty DAEWOO – HANEL tăng 38%; Công ty sản xuất đèn hình ORION – HANEL tăng 15%; Công ty máy tính IBM tăng 121%. Tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thì sản phẩm của họ chủ yếu được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sang một số nước thuộc khu vực Đông Nam á. Nhóm đối tác đầu tư chủ yếu vẫn là Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore. * Công nghiệp may mặc – da giầy May mặc – da giầy là ngành công nghiệp thu hút được chủ yếu các nhà đầu tư Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan. Hiện nay trên địa bàn Hà Nội có 20 dự án và chủ yếu được đầu tư dưới hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Tổng số vốn các dự án đạt 40 triệu USD. Bình quân vốn/dự án là 2 triệu USD. Sản phẩm chủ yếu của ngành được xuất khẩu đi các nước Mỹ, Nga và một số nước Đông Nam á. Một số Công ty có tốc độ tăng trưởng mạnh như Công ty thêu ren tơ tằm tăng 45%, Tập đoàn dệt 19/5 tăng 49%. Đây là lĩnh vực theo nhận xét thời gian tới sẽ thu hút được nhiều dự án vì Hà Nội có chất lượng lao động tốt, giá lao động rẻ và nhất là sản phẩm may mặc Việt Nam ngày càng xu hướng xuất khẩu lớn. * Công nghiệp chế biến lương thực – thực phẩm. Công nghiệp chế biến lương thực – thực phẩm đã thu hút được 14 dự án. Trong đó có 8 dự án đầu tư dưới hình thức 100% vốn nước ngoài, chiếm 57%, còn lại là các dự án liên doanh. Cho đến nay công nghiệp chế biến có tổng số vốn đầu - 39 -
  40. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp tư là 42 triệu USD. Bình quân trên 1 dự án là 3 triệu USD. Các sản phẩm chủ yếu của ngành công nghiệp này như sản xuất bia rượu, bánh kẹo và các sản phẩm khác. Điển hình trong lĩnh vực này có các nhà máy như: Nhà máy sản xuất bia Đông Nam á, Công ty bánh kẹo Hải Hà là những công ty hàng năm có doanh thu đều tăng (Nhà máy bia Đông Nam á hàng năm tăng 39%). Đây là ngành công nghiệp tận dụng được các yếu tố sẵn có của Hà Nội như các nguyên liệu – vật liệu phục vụ quá trình sản xuất đều được cung ứng ở địa phương hoặc các vùng lân cận, là lợi thế cho sự phát triển của công nghiệp chế biến. 2.3.4 Đánh giá kết quả thu hút đầu tư và hoạt động của các doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. 2.3.4.1 Đánh giá kết quả thu hút đầu tư nước ngoài vào công nghiệp. Quá trình CNH – HĐH trước hết phải phát triển công nghiệp. Hà Nội là địa phương đi đầu trong sự nghiệp CNH – HĐH do đó yêu cầu tiên quyết đặt ra là làm sao để cho công nghiệp Hà Nội thực sự lớn mạnh. Nguồn lực phát triển công nghiệp ngoài những yếu tố tự nhiên thì yếu tố vốn và công nghệ đóng vai trò then chốt trong mọi thời kỳ. Như phần trên đã nghiên cứu, trong các phần vốn để phát triển công nghiệp Thủ đô thì FDI đóng vai trò rất quan trọng. Cho đến nay, Hà Nội đã thu hút được 234 dự án FDI vào phát triển công nghiệp. Thu hút vốn FDI không những có vai trò làm cho quy mô sản xuất công nghiệp lớn mạnh mà bên cạnh đó FDI góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế thủ đô bằng cách các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào các lĩnh vực như cơ khí – hoá chất, công nghệ thông tin, dệt may da giầy. Đặc biệt đã thu hút lượng lớn lao động việc làm cho các doanh nghiệp có vốn FDI. Đi đôi với việc xây dựng các cơ sở sản xuất công nghiệp mới tạo công ăn việc làm vốn FDI còn đào tạo cho cán bộ kỹ năng quản lý sản xuất hiệu quả. Chuyển giao công nghệ là yếu tố quan trọng. Một trong những ví dụ điển hình là hoạt động chuyển giao công nghệ tại Công trình xây dựng Ever Fortune Plaza (83B Lý Thường Kiệt- Hà Nội). Việc thi công móng của một khách sạn bằng phương pháp tiên tiến là nén tĩnh cọc móng với sức chịu đựng được tải trọng 2.500 tấn/cọc. Đây là một bước ngoặt lớn trong công nghiệp – xây dựng. - 40 -
  41. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Hàng năm, giá trị sản xuất công nghiệp thuộc lĩnh vực FDI hàng năm tăng cao. (Phụ lục 1) - 41 -
  42. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Hàng năm giá trị sản xuất công nghiệp thuộc khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng khá nhanh. Năm 1995 đạt 1.614.042tr, đến năm 2000 đạt 5.979.308tr. Xét trong cơ cấu thì năm 1995, khu vực này chiếm 19,06%; đến năm 2000 chiếm 34,78%. Ngoài ra, FDI còn có vai trò trong việc xây dựng các khu công nghiệp tập trung. Điều này tạo cho Hà Nội có vị thế mới trong chiến lược phát triển. Vì đây là những KCN có quy mô lớn, trang thiết bị, quy trình công nghệ hiện đại, phương thức tổ chức quản lý tiên tiến, cụ thể như: - KCN Nội Bài: Xây dựng hạ tầng kỹ thuật là Công ty liên doanh giữa Công ty Renong (Malaysia và Công ty xây dựng công nghiệp Việt Nam. Tổng vốn đầu tư: 30 triệu USD. Vốn pháp định: 11,7 triệu USD. Trong đó bên Việt Nam góp 30%; bên nước ngoài góp 70%). - KCN Thăng Long: Là Công ty liên doanh giữa Công ty cơ khí Đông Anh và tập đoàn Sumimoto Crop (Nhật Bản). Tổng vốn đầu tư xây dựng công trình là 63,3 triệu USD. Vốn pháp định là 16,87 USD. Trong đó bên Việt Nam đóng góp 42%. Bên nước ngoài đóng góp 58%. - KCN Daewoo - Hanel (Sài Đồng A): Công ty xây dựng hạ tầng là Công ty liên doanh giữa Công ty điện tử Hà Nội và tập đoàn Daewoo (Hàn Quốc). - KCN Hà Nội - Đài Tư: Xây dựng hạ tầng bằng 100% vốn của Đài Loan. Tổng vốn đầu tư cho công trình là 12 triệu USD. Vốn pháp định là 3,6 triệu USD. Đây là Công ty phát triển hạ tầng kỹ thuật 100% vốn ngước ngoài duy nhất của Việt Nam. Trong các liên doanh này, phần lớn phía Việt Nam góp bằng quyền sử dụng đất, phía nước ngoài góp vốn xây dựng. Một vấn đề nảy sinh trong hoạt động liên doanh là do vốn góp của phía doanh nghiệp Việt Nam ít hơn nhiều so với phía đối tác nước ngoài nên vai trò, vị trí, quyền hạn của phía Việt Nam trong liên doanh bị hạn chế, thiếu chủ động Cho đến nay, chỉ duy nhất có KCN Đài Tư là được xây dựng bằng 100% vốn nước ngoài. Hình thức này có ưu điểm là tận dụng được hoàn toàn vốn đầu tư nước ngoài, tuy nhiên, tiến độ triển khai dự án nhiều khi lại phụ thuộc vào phía họ. Trên thực tế, việc triển khai dự án ở KCN này còn rất chậm, được cấp giấy phép từ năm - 42 -
  43. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 1995 nhưng đến năm 2000 mới giải phóng xong mặt bằng. Tuy nhiên, đây được coi là KCN sẽ có cơ sở hạ tầng tốt và hiện đại hơn cả. Kết quả này đạt được không thể phủ nhận vai trò FDI đầu tư vào công nghiệp. Đây là nguồn lực to lớn cổ vũ cho công nghiệp Thủ đô. Tuy nhiên, những năm gần đây Hà Nội vẫn không phải là địa phương đi đầu trong việc thu hút FDI và đó là một thách thức mới. 2.3.4.2. Kết quả hoạt động của các doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Tính đến tháng 9/2002, giá trị sản xuất công nghiệp của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 391 triệu USD, tăng 38,5% so với cùng kỳ năm 2001 (Đạt 282 triệu USD). Tập trung tăng cao ở một số ngành như sản xuất ô tô - xe máy tăng 48,5% (Đặc biệt sản xuất lắp ráp ô tô tăng 75%, sản xuất điện - điện tử tăng 45%, sản xuất các thiết bị và linh kiện viễn thông tăng 55%, sản xuất vật liệu xây dựng tăng 38%, ) và đã thu hút được 13 dự án đầu tư vào khu công nghiệp tăng 115% số dự án so với cùng kỳ. Do thị trường tiêu thụ nội địa và xuất khẩu tăng cao, đặc biệt là thị trường Đông Nam á và thị trường Đông Bắc á, thúc đẩy sản lượng hàng hoá và năng suất lao động của khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tăng trưởng mạnh. Các doanh nghiệp có giá trị sản xuất cao như Công ty liên doanh ô tô Hoà Bình tăng 45,5%; Việt Nam – DAEWOO tăng 98%; Công ty liên doanh Hino Motor tăng 62%; YAMAHA tăng 150%; SUMI HANEL tăng 58%; VINA DAISUNG tăng 132%; DAEWOO – HANEL tăng 35%; Công ty thêu ren tơ tằm tăng 55,5%; Nhà máy bia Đông Nam á tăng 35%. Trong tháng 9/2002 có 28 doanh nghiệp đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh tạo thêm 8,5 triệu USD giá trị sản xuất công nghiệp chiếm tỷ trọng 2,2% giá trị sản xuất công nghiệp của khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trong 9 tháng năm 2002. Môi trường đầu tư vào Hà Nội đã dần dần được cải tiến với các chính sách và biện pháp của Nhà nước được cởi mở, thông thoáng hơn nên đã thu hút được thêm nhiều nhà đầu tư vào công nghiệp Hà Nội. Đây cũng là dấu hiệu tốt cho khu vực có vốn đầu tư nước ngoài sản xuất tiếp tục tăng trưởng cao. Theo tổng kết giá trị sản xuất công nghiệp của cả năm 2002 tăng khoảng 35% so với năm 2001, do nhiều doanh nghiệp mới đi vào hoạt động sản xuất kinh - 43 -
  44. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp doanh và các Công ty tăng quy mô và mở rộng diện tích, tăng công suất sản xuất như Công ty Cannon (Nhật Bản), sản xuất thiết bị in màu; Công ty United Motor (Trung Quốc) sản xuất phụ tùng xe máy; Công ty VINAX sản xuất sứ vệ sinh; Stanley sản xuất phụ tùng cho xe máy và các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô Trong năm 2003, giá trị sản xuất của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã tăng 38,5%. Tuy một số doanh nghiệp có sản lượng giảm từ 20 - 25%. Đặc biệt là các doanh nghiệp xuất xứ từ các khu vực xuất hiện dịch bệnh SARS nhưng thay vì các doanh nghiệp mới đi vào hoạt động có sản lượng và doanh thu lớn bù đắp lại phần giá trị bị giảm sút như Công ty Canon Việt Nam; Công ty Sumitomo Bakelite Việt Nam, Một số các Công ty có sản lượng cao như: Ô tô Hoà Bình, Vidamco, Hinno, Yamaha, Inax, Vineco, Sumi Hanel Mặc dù chịu những tác động bất lợi từ những yếu tố bên ngoài như dịch bệnh SARS nhưng một số chỉ tiêu kinh tế cơ bản vẫn tăng nhanh như vốn đầu tư thực hiện năm 2003 tăng 11% so với năm 2002, tổng doanh thu tăng 9%, kim ngạch xuất nhập khẩu cũng tăng mạnh, nhập khẩu tăng 66%, đặc biệt là giá trị kim ngạch xuất khẩu tăng 143% (Do Công ty Canon Việt Nam mới đi vào hoạt động và đạt kim ngạch xuất khẩu trên 200 triệu USD. Chiếm > 53% tổng kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài). Thời gian gần đây nhất là quý I/2004, giá trị sản xuất công nghiệp khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng 8% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều ngành sản xuất tăng cao như ngành điện, điện tử tăng 25,5% (Trong đó Pentax tăng 28%; Sumi – Hanel tăng 21,5% ) ngành sản xuất thiết bị viễn thông tăng 26,8% (Trong đó Công ty VINECO tăng 62%; VINA DAESUNG tăng 32%); ngành sản xuất vật liệu xây dựng tăng 22% (Trong đó Công ty VINAX tăng 46,5%; AUSNAM tăng 19,8%; Công ty cung ứng nhựa đường tăng 16% ) Tuy nhiên một số ngành giảm nhiều so với cùng kỳ năm trước, đó là ngành sản xuất lắp ráp ô tô - xe máy và phụ tùng giảm 55% (VMC giảm 28%; VIDAMCO giảm 22%; YAMAHA giảm 15% ) ngành dệt may giảm 24% (Công ty 19/5 giảm 21,5%; Công ty ARKSUN giảm 18% ) ngành chế biến thực phẩm và thức ăn gia súc giảm 41% (Công ty Thiên Nông giảm 24%; AFC giảm 32%; PETERHAND giảm 29,5% ). Kết quả hoạt động của các doanh nghiệp thời gian qua đã tạo được điều kiện thuận lợi cho quá trình thu hút các dự án mới và các dự án đang hoạt động. Năm 2002 trong tổng số - 44 -
  45. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp vốn đầu tư cho công nghiệp Hà Nội 325 triệu USD thì vốn thuộc các dự án bổ sung lên đến 224,6 triệu. Năm 2003 Công nghiệp Hà Nội có 23 dự án được tăng vốn bổ sung với số vốn là 56.9 triệu USD chiếm 35% trong tổng số vốn đầu tư. 2.3.5. Những đóng góp cho xã hội của các doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn Hà nội. * Nộp ngân sách Nhà nước. Một trong những lợi ích quan trọng của Nhà nước Việt Nam đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là khoản nộp thuế vào ngân sách Nhà nước. Trong thời gian 14 năm (1989 – 2003) thực hiện luật đầu tư nước ngoài tại Hà Nội, số thuế nộp vào ngân sách Nhà nước thuộc lĩnh vực này là 984 triệu USD. Trong đó lĩnh vực công nghiệp chiếm 62%, đạt 610 triệu USD, được phân bổ qua các năm như sau: Biểu 2.11. Tình hình nộp ngân sách của các doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài Đơn vị tính: triệu USD Năm 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Tổng số nộp (Triệu USD) 0.5 2.5 4 9 14 26 39 50 88 93 98 105 128 155 172 Công nghiệp nộp (Triệu USD) 0.31 1.55 2.48 5.58 8.68 16.12 24.18 31 54.56 57.66 60.76 65.1 79.63 96.1 106.65 Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng nộp NSNN của các ngành có vốn đầu tư nước ngoài 20% Tỷ trọng nộp ngân sách Công nghiệp trong lĩnh vực sản xuất Bất động sản kinh doanh có vốn Khác đầu tư nước ngoài 18% 62% Nguồn: Phòng ĐTNN – Sở kế hoạch đầu tư Hà Nội - 45 -
  46. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp * Thu hút lao động – tạo việc làm. Một trong những mục tiêu chiến lược của việc tiếp nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài là phải tạo ra nhiều chỗ làm việc cho người lao động. Chúng ta đã và đang khuyến khích các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài sử dụng nhiều lao động tại chỗ như các dự án trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, công nghiệp chế tạo lắp ráp ô tô - xe máy, công nghiệp điện tử, may mặc Những năm qua, trong lĩnh vực công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ở Hà Nội đã thu hút được 17 nghìn lao động tại các ngành kinh tế công nghiệp, đã và đang đào tạo và tiếp nhận với trình độ kỹ thuật, quản lý tiên tiến. Do vậy, khu vực này không chỉ giải quyết việc làm đối với một phần đáng kể lực lượng lao động có kỹ thuật mà còn tác động hình thành nên một đội ngũ lao động quản lý kỹ thuật có đủ năng lực, trình độ điều hành quản lý kinh doanh theo cơ chế thị trường và đáp ứng được những yêu cầu mới của sự nghiệp CNH – HĐH. * Chuyển giao công nghệ – đào tạo nhân lực. Một trong những mục tiêu cần đạt tới của việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài là tranh thủ công nghệ hiện đại để xây dựng công nghiệp Hà Nội thành ngành kinh tế phát triển hiện đại và vững mạnh. Thực tế những năm qua cho thấy các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã đưa vào Hà Nội những công nghệ hiện đại vào loại bậc nhất. Điều này giữ một vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực công nghệ và kỹ thuật cho Hà Nội. Hệ thống các Nhà máy, xí nghiệp sản xuất phần mềm, điều khiển học đã góp phần quan trọng tạo ra bộ mặt mới cho công nghiệp Thủ đô. Bên cạnh công nghiệp điện tử hiện đại, phải kể đến vai trò của một số nhà máy chế biến thực phẩm, đồ uống (Rượu - bia - nước giải khát), các doanh nghiệp dệt may đã tận dụng và khai thác được lợi thế của địa phương như là: Lao động trong ngành may mặc, sử dụng các sản phẩm nông sản phục vụ chế biến bánh kẹo được khai thác một cách có hiệu quả. Đi đôi với chuyển giao công nghệ là quá trình đào tạo nhân lực nhằm nâng cao trình độ khoa học và trình độ quản lý tiên tiến của các nước. Hiện nay, Hà Nội có khoảng 17 nghìn lao động làm việc trong các doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Hầu hết, đây lực lượng lao động đều có hàm lượng chất - 46 -
  47. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp xám cao, chịu áp lực công việc lớn, là điều kiện thuận lợi cho việc ngày càng nâng cao trình độ lao động, kỹ năng nghề nghiệp của Việt Nam. 2.4. Những tồn tại và nguyên nhân trong quá trình thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào công nghiệp Hà Nội. 2.4.1. Những tồn tại Năm 2003, do chiến tranh IRAQ và dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp (SARS) đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Hà Nội nói chung và vào công nghiệp Hà Nội nói riêng. Tuy nhiên, trong 5 tháng từ tháng 7 đến tháng 12 các chỉ tiêu kinh tế đã được phục hồi nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Trong lĩnh vực công nghiệp doanh thu của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài xuất xứ từ Trung Quốc, Đài Loan, Singapore, Hồng Kông giảm từ 20 – 25% giá trị kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp như ORION HANEL, DAEWOO HANEL, SUMI HANEL giảm từ 15 – 28% do một số thị trường bất ổn như IRAQ, Malaysia, Indonexia, Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ảnh hưởng không nhỏ đến các doanh nghiệp có vốn FDI. Thực tế quá trình triển khai, thực hiện hoạt động của các dự án công nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội hiện nay cho thấy có những hạn chế sau: 2.4.1.1. Hàng năm tỷ trọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký vào lĩnh vực công nghiệp có tăng (năm 2002 là 90%; năm 2003 là 58%) nhưng tình hình thực hiện (vốn thực hiện) lại còn nhiều hạn chế, thậm chí có 1 số dự án khi đăng ký với số vốn tương đối lớn nhưng trong quá trình thực hiện đã nảy sinh những khó khăn nhất định vì vậy dự án không đi vào hoạt động được hoặc không thể triển khai như (Công ty CTLD – AUS – Bình Minh, vốn đăng ký là 52 triệu USD) nhưng không thể triển khai do không giải phóng mặt bằng được phải rút giấy phép ngày 24/2/ 2003. Công ty Dệt Kim Hà Nội – Tokyo, số vốn đăng ký là 833,3 nghìn USD nhưng rồi cũng không thực hiện được và bị rút giấy phép ngày 13/6/2003 do mâu thuẫn giữa các đối tác (Nhật Bản – Nam Triều Tiên). Rõ ràng vai trò của các cơ quan chủ quan trong việc khuyến khích, dung hoà các mối quan hệ giữa các đối tác còn chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời. - 47 -
  48. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Theo thống kê của sở kế hoạch và đầu tư Hà Nội thì hàng năm tỷ trọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đi vào lĩnh vực công nghiệp thành phối chỉ chiếm từ 15 – 20% tổng vốn đầu tư xã hội. Đây là tỷ lệ tương đối thấp khi mà UBND thành phố xác định vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài có vai trò quan trọng to lớn trong việc thúc đẩy và phát triển. 2.4.1.2. Nhìn chung các dự án đầu tư vào các lĩnh vực công nghiệp còn mang tính tự phát nhìn từ phía nhà đầu tư cũng như nhà quản lý chưa có sự phối hợp giữa các cấp, các ngành để định hướng, gợi ý các nhà đầu tư trong việc tìm kiếm, khai thác các ngành nghề, sản phẩm phù hợp. Hiện nay với lợi thế cở sở hạ tầng kỹ thuật tương đối tốt, việc cung cấp các điều kiện sản xuất công nghịêp thuận lợi nhưng thực tế những năm qua công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chưa thực sự tạo ra được bước nhảy vọt quan trọng cho công nghiệp Hà Nội. Số lượng các dự án đầu tư tương đối nhiều song khá dân trải ít chú trọng vào các lĩnh vực công nghiêp chủ chốt, phần lớn được đầu tư vào các ngành tận dụng được nhiều yếu tố lao động và nguyên liệu rẻ như may mặc, chế biến. Nhìn chung ngoài một số dự án có vốn đầu tư cao lên đến hàng chục triệu USD như: Orion - HaNel; Daewoo - HaNel, Canon - Việt Nam thì các dự án khác chỉ đạt từ 1 - 3 triệu USD thậm chí có những dự án chỉ 0,2 - 0,3 triệu USD. Bên cạnh đó Hà Nội hiện nay có 5 khu công nghiệp nhưng sức hút đầu tư có thể nói là rất hạn chế so với một số khu công nghiệp ở địa phương khác trong cả nước. Cho đến nay trong 5 khu vực công nghiệp chỉ thu hút được khoảng 64 dự án, bình quân 1 khu công nghiệp thu hút chỉ đạt 13 dự án đây là con số đáng báo động khi diện tích đất trong các khu công nghiệp còn nhiều. Mặt khác một trong những khó khăn đặt ra cho các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài là: thị trường tài chính còn yếu kém, kênh huy động vốn có nhiều hạn chế không những thế các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài chưa được tạo điều kiện vay vốn và huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán. Về đối tác đầu tư thời gian qua cho thấy công nghiệp Hà Nội chủ yếu thu hút được vốn đầu tư của các nước Châu á (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc ) mà chưa có sức hấp dẫn thu hút được các nhà đầu tư đến từ Châu âu, Bắc Mỹ có vốn đầu tư và - 48 -
  49. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp công nghệ hiện đại để đầu tư vào ngành công nghiệp mũi nhọn như ngành chế tạo máy móc thiết bị phục vụ cho hoạt động công nghiệp thủ đô. 2.4.1.3. Trong công tác quản lý đầu tư nước ngoài vào công nghiệp Hà Nội tuy có 2 cơ quan chủ quan là Sở kế hoạch đầu tư và Ban quản lý các khu công nghiệp và khu chế xuất. Nhưng thời gian qua hai cơ quan này hầu như chỉ thực hiện chức năng thẩm định, phê duyệt dự án và cấp giấy phép đầu tư, mà chưa thực hiện được việc giúp đỡ các Doanh nghiệp tháo gỡ những khó khăn trong khâu tổ chức triển khai thực hiện. Do vậy thời gian qua 1 số dự án đã được UBND thành phố Hà Nội cấp giấy phép đầu tư như trong quá trình thực hiện các dự án này đã chuyển hướng đầu tư sang một số địa phương khác và đây là điều đang lo ngại cho Hà Nội trong thu hút đầu tư nước ngoài vào công nghiệp. Tính trong quý I/2004 đã có 6 dự án chuyển sang đầu tư các địa phương khác: 1. SEASAFICO (vốn đầu tư 15 triệu USD) Hải Phòng 2. Công ty AFC (Vốn đầu tư 15 triệu USD) Hải Dương 3. Công ty Động Lực (Vốn đầu tư 3,8 triệu USD) Hưng Yên 4. Công ty Lipan (vốn đầu tư 4,2 triệu USD) Hưng Yên 5. Công ty Global (vốn đầu tư 0,85 triệu USD) Hà Tây 6. Công ty điện lạnh Xuân Thiên (vốn đầu tư 1 triệu USD) Hưng Yên 2.4.2. Nguyên nhân Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thu hút đầu tư nước ngoài chưa tốt vào công nghiệp tại Hà Nội thời gian qua. Nhưng nhìn chung có 2 nguyên nhân cơ bản là nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. 2.4.2.1. Nguyên nhân khách quan Tháng 7/1997 cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ xảy ra khi phần lớn các nhà đầu tư đăng ký vào Hà Nội với số vốn lớn nhất từ trước đến nay, nhưng trước tình thế khó khăn về kinh tế tài chính của các nước khu vực và một số Công ty đa quốc gia đã làm cho tình hình đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam nói chung và vào công nghiệp Hà Nội nói riêng chững lại trong 1 thời gian dài. Các nhà đầu tư gặp khó khăn về vốn đã - 49 -
  50. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp xin tạm hoãn thời hạn đầu tư (mặc dù dự án đã được cấp phép), ví dụ như công ty DAEWOO – HANEL. Mặt khác ngoài khó khăn về tài chính vốn của các Công ty đa quốc gia đầu tư quốc tế, thì về chính sách các chính phủ trong thời kỳ khủng hoảng là thắt chặt các quan hệ đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp. Nhằm giữ lại phần ngoại tệ quan trọng để thực hiện chiến lược phục hồi kinh tế trong nước, vì vậy mặc dù những năm sau đó (năm 2000 – 2003) khi nền kinh tế đã dần phục hồi thì các quốc gia này lại thực hiện chiến lược đẩy mạnh sản xuất trong nước nhằm tăng cường xuất khẩu và tìm kiếm thị trường. Một nguyên nhân khách quan không kém phần quan trọng là nạn dịch SARS xảy ra vào khoảng tháng 10/2003 và dịch cúm gà cuối năm 2003 đã làm cho sự giao lưu tìm kiếm cơ hội đầu tư bị hạn chế. Do vậy đây là nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp xúc, tìm hiểu đối tác giữa các bên, điều này đã hạn chế không nhỏ đến việc tìm hiểu gặp gỡ nhau giữa nhà đầu tư và tiếp nhận đầu tư. Thực tiễn cho thấy những nguyên nhân khách quan này đãn làm vốn FDI đầu tư vào Hà Nội này càng giảm kể từ năm 1997 đạt mức kỷ lục là 57% thì đến năm 2003 chỉ đạt 17% đây là điều đáng lo ngại. 2.4.2.2 Nguyên nhân chủ quan - Sự chỉ đạo các cấp, chính quyền địa phương, các ngành liên quan nơi có các dự án được cấp phép và triển khai chưa thật sự sát sao. Đặc biệt là trong khâu đền bù, giải phóng mặt bằng, tổ chức quản lý thiếu đồng bộ. Nguyên nhân việc chậm trễ trong giải phóng mạng bằng là do chính sách đền bù của Nhà nước chưa được luật hoá, nhiều nơi nhiều lúc còn mang tính cảm tính là nhiều. Do đó một số bộ phận cán bộ, và dân cư nhiều lúc đòi mức đền bù quá cao đã ngây trở ngại không nhỏ đến tiến độ triển khai của các dự án . - Uỷ ban nhân dân thành phố Hà nội chưa có chính sách đặc biệt ưu tiên khuyến khích cho các dự án đầu tư về công nghiệp. Mặc dù đã có những chính sách ưu tiên về chế độ thuế đất, ưu đãi về giá nước Nhưng về cơ bản các dự án đầu tư vào công nghiệp chỉ được hưởng những ưu đãi theo các qui định của luật đầu tư Nhà nước ban hành đây là điều dẫn đến việc các nhà đầu tư chưa tìm thấy sự hấp dẫn với công nghiệp Hà Nội. - 50 -
  51. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp - Sự cạnh tranh thu hút đầu tư giữ các địa phương ngày càng rõ nét. Đó là việc các địa phương trong nước tăng cường các giải pháp ưu đãi (ngoài luật) nhằm thu hút đầu tư nước ngoài. Ngoài những quy định ưu đãi của chính phủ thì các địa phương có các quy định ưu đãi riêng, điều này dẫn đến mặt bằng chung về đầu tư không giống nhau là nguyên nhân dẫn đến hạn chế phần nào thu hút đầu tư vào Hà Nội. Thực tế thời gian qua một số dự án ban đầu đã làm thủ tục và cấp phép đầu tư tại Hà Nội, nhưng sau đó lại chuyển địa điểm đầu tư sang một số địa phương lân cận khác như Hà Tây, Hải Dương - Ngoài ra còn phải kể đến là những hạn chế về mặt quản lý Nhà nước như vấn đề thống nhất giữa các văn bản pháp lý, cơ chế phân cấp, uỷ quyền thiếu đồng bộ, chưa nhất quán, giải quyết các thủ tục hành chính phát sinh còn chậm, đã gây ra trở ngại về tâm lý thiếu tin tưởng của các nhà đầu tư đối với nhà quản lý. - Giá thuê đất để thực hiện các dự án còn quá cao. Nhất là giá thuê đất trong các khu công nghiệp giá bình quân trong khu công nghiệp Hà nội là: 1,6 USD/m2/năm, chi phí quản lý hạ tầng 0,5 - 0,8 USD m2/năm. Đây là giá tương đối cao so với khu công nghiệp trong nước. (Ví dụ: khu công nghiệp Tân Tạo TP. Hồ Chí Minh giá thuê đất là 0,1 - 0,5 USD/m2/năm). - Chưa có chiến lược thu hút FDI vào công nghiệp và khu công nghiệp trong khi khu công nghiệp và KCX được coi là những thực thể kinh tế có thể thu hút được nhiều dự án thì lại chưa phát huy được vai trò của mình. Do đó hiện nay diện tích bỏ trống của các khu công nghiệp còn quá lớn. Với mục tiêu xây dựng một nền sản xuất công nghiệp hiện đại, vững mạnh. Thành phố Hà nội đã có nhiều chính sách nhằm khuyến khích đầu tư vào công nghiệp Nhưng qua thực tế triển khai, thực hiện với những nguyên nhân trên đã làm cho nhà đầu tư chưa mạnh dạn, an tâm trong quá trình đầu tư . - 51 -
  52. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Chương III giải pháp thu hút FDI vào công nghiệp Hà Nội 3.1. Định hướng phát triển công nghiệp Hà Nội trong giai đoạn 2001 - 2010. 3.1.1 Định hướng chung ưu tiên phát triển các ngành tạo ra sản phẩm có hàm lượng chất xám cao và công nghệ cao (công nghệ tự động hoá, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới) tập trung phát triển các ngành lợi thế có thương hiệu và có thể đứng hàng đầu cả nước giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt như: các sản phẩm công nghiệp điện tử (máy tính, máy văn phòng, điện tử công nghiệp, điện tử y tế ) công nghệ thông tin, sản phẩm cơ khí (chế tạo máy công cụ và động lực, lắp ráp chế tạo ô tô, xe máy, điện thế hàng tiêu dùng cao cấp) chế biến thực phẩm, dược phẩm, nội thất, sản phẩm vật liệu mới. - Hướng mạnh công nghiệp vào xuất khẩu các sản phẩm chủ lực: Điện tử, CNTT, TĐH, vật liệu mới. Phát triển các khu, cụm nông nghiệp bao gồm cả các KCN vừa và nhỏ mới hình thành, các làng nghề truyền thống, phù hợp với quy hoạch mở rộng. Thành phố và với toàn vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ. Có quan hệ phân công hợp tác với các tỉnh, thành phố trong vùng và cả nước theo quy hoạch tổng thể thống nhất toàn nghành công nghiệp. - Khuyến khích phát triển mạnh mẽ các doanh nghiệp vừa và nhỏ bằng nguồn vốn tư nhân, tạo ra một mạng lưới các vệ tinh sản xuất và xuất khẩu cho các công ty lớn. 3.1.2. Định hướng cơ cấu sản xuất công nghiệp. Biểu 3.1. Cơ cấu sản xuất công nghiệp theo chuyển dịch. Đơn vị : % Chỉ tiêu 2002 2005 2010 Tổng số 100,00 100,00 100,00 1. Công nghiệp khai thác 1,19 0,97 0,72 2. Công nghiệp chế biến 91,83 92,28 92,85 3. Công nghiệp điện, nước ga 6,98 6,75 6,44 Nguồn : Quy hoạch phát triển công nghiệp Hà Nội giai đoạn(2001 –2010) - 52 -
  53. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 1. Điện tử CNTT 2. Ngành cơ khí 3. Công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản (thực phẩm, đồ uống) 4. Dệt may, da giầy 5. Hoá chất (nhựa kỹ thuật và dược phẩm). Biểu 3 2. Chuyển dịch cơ cấu của các ngành công nghiệp chủ lực. Đơn vị : % Ngành công nghiệp 2002 2005 2010 Tổng toàn ngành công nghiệp 100,00 100,00 100,00 Điện tử CNTT 10,43 13,72 19,91 Ngành cơ khí 35,40 33,09 34,66 Công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản 14,03 13,37 11,75 Dệt may, da giầy 11,68 11,70 11,27 Hoá chất ( nhựa kỹ thuật và dược phẩm) 9,18 9,49 9,57 Sản xuất vật liệu 6,37 6,40 6,06 Nguồn : Quy hoạch phát triển công nghiệp Hà Nội giai đoạn (2001 – 2010) Cơ cấu ngành công nghiệp Hà Nội theo thành phần kinh tế đến năm 2010 như sau: Biểu 3.3. Kế hoạch cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế. Đơn vị : % Ngành công nghiệp 2002 2005 2010 Toàn ngành công nghiệp 100,00 100,00 100,00 Trong đó: I. Khu vực kinh tế trong nước 61,73 58,82 55,36 1. Doanh nghiệp Nhà nước 51,76 47,60 40,56 2. Kinh tế ngoài nhà nước 9,98 11,22 14,80 II. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 38,27 41,21 44,72 Nguồn : Quy hoạch phát triển công nghiệp Hà Nội giai đoạn (2001 - 2010) - 53 -
  54. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp 3.1.3. Định hướng phát triển một số ngành công nghiệp chủ lực * Nhóm công nghịêp điện tử - CNTT - Mục tiêu tổng quát: + Phát triển nhóm ngành hàng công nghiệp điện tử trên địa bàn Hà Nội đến 2010 thành ngành kinh tế mũi nhọn và công nghiệp chủ lực, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá Thủ đô. + Phấn đấu đưa Hà Nội trở thành trung tâm của cả nước về lắp ráp thiết bị, sản xuất linh kiện, thiết kế sản phẩm, sản xuất phần mềm và các dịch vụ điện tử - tin học trên cơ sở phát huy các nguồn lực và ứng dụng, công nghệ tiên tiến, từng bước sáng tạo công nghệ mới. + Tăng dần tỷ trọng linh kiện điện tử sản xuất trong nước trong sản phẩm điện tử công nghiệp và dân dụng. + Phát triển công nghiệp điện tử theo mô hình tổ hợp công nghiệp, công viên công nghiệp điện tử. Trên cơ sở đó, ngành tập trung phát triển các sản phẩm sau: - Sản xuất các sản phẩm điện tử có hàm lượng chất xám cao như máy tính, thiết bị viễn thông, thiết bị văn phòng. - Phát triển ngành công nghiệp điện tử theo hướng đa dạng hoá sản phẩm, tăng một số sản phẩm công nghiệp điện tử mới như dàn âm thanh chất lượng cao, đồ chơi, đồng hồ, điện thoại cố định, di động, máy nhắn tin - Ưu tiên phát triển công nghiệp phần mềm. Tập trung xây dựng các trung tâm, công viên phần mềm hiện đại, Hà Nội giữ vững vị trí trung tâm công nghiệp phần mềm lớn nhất miền Bắc. Một số chỉ tiêu phát triển nhóm ngành công nghiệp điện tử - công nghiệp phần mềm. - 54 -
  55. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu .3 .4. Kế hoạch tốc độ tăng công nghiệp giai đoạn 2001 - 2010. Đơn vị: % Hạng mục 2001 - 2005 2006 - 2010 - Nhịp độ tăng trưởng bình quân năm, % 20 - 21 19 - 20 - Tỷ lệ đóng góp vào giá trị sản xuất công nghiệp, % 13 - 14 15 - 16 - Tỷ lệ thu hút lao động so tổng lao động công nghiệp % 9 - 10 9 -10 Nguồn: Kế hoạch lao động công nghiệp Hà Nội giai đoạn (2001 - 2010) Trong thời gian tới có một số dự án trọng điểm kêu gọi vốn đầu tư nước ngoài như: Điện tử y tế; nhà máy sản xuất vật liệu và sản phẩm từ tính; sản xuất senxơ, PLC và các cụm thiết bị đồng bộ để đo kiểm và điều khiển tự động; nhà máy sản xuất đĩa compact; nhà máy sản xuất thiết bị viễn thông * Nhóm cơ khí. Nhóm cơ kim khí có vị trí, vai trò quan trọng hàng đầu đối với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá cả nước. Hà Nội có thế mạnh, lợi thế về lĩnh vực này, do đó cần phải đẩy mạnh phát triển nhóm ngành cơ khí. Cần đầu tư chiều sâu, mở rộng liên doanh với nước ngoài, liên kết với các tỉnh bạn. Củng cố và tiếp tục phát triển tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao, mẫu mã đẹp giá thành hạ, phục vụ phát triển công nghiệp nhẹ, nông nghiệp, đáp ứng được yêu cầu của thị trường rộng lớn của cả nước, nhất là vùng Bắc Bộ, từng bước vươn ra thị trường thế giới. Lĩnh vực cơ khí ưu tiên hàng đầu, có chủ trương là: cơ khí phục vụ phát triển nông nghiệp, công nghiệp chế biến, trước hết là chế biến nông lâm sản; cơ khí chế tạo máy công cụ; cơ khí chế tạo thiết bị điện; cơ khí chế tạo máy phục vụ ngành công nghiệp nhẹ, thiết bị xây dựng và thiết bị đồng bộ; công nghiệp sản xuất các sản phẩm cơ kim khí tiêu dùng, đồ gia dụng, giao thông vận tải, phụ tùng ô tô, xe máy Theo nghiên cứu của Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách công nghiệp, hầu hết các sản phẩm cơ khí của Hà Nội thuộc các nhóm hàng có khả năng cạnh tranh yếu (từ nhóm hàng kết cấu thép, các thiết bị phi tiêu chuẩn siêu trường, siêu trọng) khi hội nhập. Do đó, cần tập trung đầu tư có chọn lọc và đầu tư nhanh trong khi còn được hưởng các chính sách bảo hộ của Nhà nước. Biểu 3.5. Một số chỉ tiêu phát triển nhóm ngành cơ khí như sau - 55 -
  56. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Đơn vị: % Hạng mục 2001 – 2005 2006- 2010 - Nhịp độ tăng trưởng bình quân năm, % 20 – 21 19 – 20 - Tỷ lệ đóng góp vào giá trị sản xuất công nghiệp, % 13 – 14 15 – 16 - Tỷ lệ thu hút lao động so tổng lao động công nghiệp, % 9 – 10 9 –10 Nguồn : Quy hoạch phát triển công nghiệp Hà Nội giai đoạn (2001 - 2010) Trong thời gian tới sẽ kêu gọi đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước vào một số dự án trọng điểm như: Dự án sản xuất, lắp ráp thiết bị xe máy thi công xây dựng, dự án sản xuất ô tô, xe máy và động cơ, phụ tùng ô tô, xe máy. * Nhóm ngành dệt may, da giầy Từ nay đến năm 2010, nhóm ngành này cần được phát triển làm tổng đại lý, trung tâm nghiên cứu, thiết kế các sản phẩm, mẫu mốt mới sản xuất các sản phẩm mới góp phần quan trọng vào việc tạo giá trị gian hàng cho ngành CN. Đối với ngành này phát triển chủ yếu theo chiều sâu, hạn chế phát triển theo chiều rộng. Với phân ngành dệt cần tập trung vào sản xuất ra các nguyên liệu ban đầu từ nguyên liệu thô, dệt thành các sản phẩm có chất lượng cao thay thế nhập khẩu để chủ động trong sản xuất, nhất là thời kỳ tham gia AFTA và trong điều kiện Trung Quốc đã gia nhập WTO. Đối với phần gia công đơn thuần cần chủ động dùng nguyên liệu trong nước sản xuất, gia công, chủ động dùng nguyên liệu trong nước sản xuất ra thành phẩm bán cho nước ngoài. Tập trung sản xuất các mặt hàng có giá trị cao, đòi hỏi kỹ thuật công nghệ hiện đại. Bên cạnh thay đổi kỹ thuật và công nghệ tiên tiến đối với các dây chuyền sản xuất, cần đầu tư nhanh công nghệ tin học vào khâu thiết kế mẫu và thời trang, không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm xuất khẩu và sản phẩm phục vụ nhu cầu trong nước. Các sản phẩm chính của nhóm ngành này gồm: sản phẩm dệt kim, khăn mặt, quần áo may mặc, vải mặc ngoài, sợi bông và sợi pha, giầy vải và giầy thể thao. - 56 -
  57. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp Biểu 3.6 Một số chỉ tiêu chủ yếu của nhóm ngành dệt may, da giầy: Đơn vị: % Chỉ tiêu 2001 - 2005 2006 – 2010 Nhịp độ tăng trưởng GTSXCN bình quân năm, % 14,5 - 15,5 14 – 15 Tỷ lệ đóng góp vào giá trị SX công nghiệp, % 11 - 12 11 - 12 Tỷ lệ thu hút lao động so với tổng lao động thu hút 25 - 26 25 – 26 vào công nghiệp, % Nguồn : Quy hoạch phát triển công nghiệp Hà Nội giai đoạn (2001 - 2010) 3.1.4. Định hướng phát triển không gian công nghiệp giai đoạn 2001 - 2010. 3.1.4.1. Đối với các khu vực tập trung công nghiệp hiện có. Phương hướng chính phát triển 9 khu vực tập trung công nghiệp hiện có là: - Công nghiệp sạch, không ô nhiễm. - Giải quyết nhiều việc làm. - Công nghệ cao. - Giá trị cao. Để khắc phục tình trạng trên trên, quy hoạch đã nhấn mạnh phương châm xử lý những khu tập trung công nghiệp hiện có là: - Di chuyển các doanh nghiệp có mức độ độc hại gây ô nhiễm cao, doanh nghiệp có điều kiện sản xuất không thích hợp hoặc bộ phận gây ô nhiễm ra xa khu vực dân cư: dệt nhuộm, hoá chất, thuốc lá - Đổi mới công nghệ thiết bị, xây dựng bổ sung hoàn chỉnh dây chuyền công nghệ, những doanh nghiệp còn lại có điều kiện phát triển sản xuất. Cải tạo, nâng cấp công trình kỹ thuật hạ tầng, đặc biệt là phải xử lý nước thải trước khi xả vào kênh chính thoát nước. - Hoạch định lại ranh giới cụ thể, tách phần nhà ở, dân cư hoặc dịch vụ công cộng. - áp dụng công nghệ sạch trong sản xuất. 3.4.1.2. Các KCN tập trung mới được quy hoạch và xây dựng. Trong những năm gần đây Hà Nội đã xây dựng được 6 khu công nghiệp tập trung mới (Sài Đồng B, Bắc Thăng Long, Nội Bài, Đài Tư, Nam Thăng Long và Sài Đồng A). Đây là những khu công nghiệp thực hiện theo nghị định 36/CP có hệ thống hạ - 57 -
  58. Thái Bá Đước K38.0801 Luận văn tốt nghiệp tầng kỹ thuật hoàn chỉnh, hình thức quản lý chặt chẽ. Hình thức đầu tư của các khu công nghiệp tập trung rất đa dạng, phần lớn theo hình thức chủ đầu tư là liên doanh giữa doanh nghiệp Việt Nam và một bên là doanh nghiệp nước ngoài, đầu tư 100% nước ngoài, doanh nghiệp Việt Nam tự đầu tư. Quy hoạch các khu công nghiệp này đều có địa điểm tương đối phù hợp: Gần sân bay, bến cảng, đường sắt và đường bộ quốc gia. Việc xây dựng hạ tầng tương đối tốt, thuận lợi cho môi trường đầu tư. Đó là những khu công nghiệp được phân bố phù hợp không gian đô thị gắn với việc phát triển kinh tế của từng vùng, lãnh thổ, phát triển công nghiệp với đảm bảo an ninh quốc phòng. Định hướng phát triển công nghiệp các khu công nghiệp tập trung: - Tập trung các ngành công nghiệp có tỷ trọng chất xám cao, các ngành công nghiệp sạch hoặc không độc hại. - Qui mô công nghiệp lớn, vừa và nhỏ. - Nhu cầu vận tại không qua cao. Để đạt được mục tiêu phát triển công nghiệp, diện tích đất công nghiệp thuần tuý của Hà Nội sẽ tăng từ 500 - 700 ha (năm 2000) lên 1500 - 1800 ha (năm 2010). Quỹ đất dành để phát triển công nghiệp chủ yếu là đất canh tác hoặc đất chưa sử dụng nên rất thuận lợi. Nhu cầu đầu tư trong các khu công nghiệp tập trung khoảng 2000 - 4000 doanh nghiệp nước ngoài và hàng trăm đơn vị của địa phương với diện tích bìnhh quân cho một doanh nghiệp công nghiệp dự kiến khoảng 1 - 2ha. Ngoài 6 khu công nghiệp tập trung nêu trên, tuỳ theo mức độ cao đây là nhu cầu mặt bằng xây dựng của các nhà đầu tư, dự kiến quy hoạch thêm một khu công nghiệp tập trung nữa là Khu công nghiệp Sóc Sơn, nằm sát với khu công nghiệp Nội Bài, có quy mô khoảng 300 - 350 ha thuộc huyện Sóc Sơn. Đồng thời phát triển công nghiệp Thủ đô phải đạt mối quan hệ với vùng xung quanh phía Tây Tây Nam (Xuân Mai - Hoà Lạc, thị xã Sơn Tây dọc tuyến trục 1A); phía Bắc, Tây: khu vực Vĩnh Phúc, Bắc Ninh và khu vực phía Đông, Hưng Yên, phía Nam: Khu vực Hà Tây, Hà Nam. - 58 -