Đề tài Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư vào nhà ở cho người có thu nhập thấp

Nội dung text: Đề tài Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư vào nhà ở cho người có thu nhập thấp

1. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Lời nói đầu Nhà ở là một tài sản có giá trị đặc biệt đối với đời sống mỗi con người, mỗi gia đình. Nhà ở cũng là một bộ phận quan trọng cấu thành nên bất động sản, là một trong các lĩnh vực luôn luôn giành được sự quan tâm lớn nhất và sự quan tâm hàng đầu của xã hội . Nhà ở là một trong những nhu cầu cơ bản không thể thiếu của mỗi con người, mỗi gia đình và xã hội . ở nước ta, cùng với quá trình đô thị hoá phát triển nền kinh tế thị trường thì nhu cầu nhà ở đang diễn ra ngày càng sôi động và nhà ở đã trở thành một trong những vấn đề bức xúc nhất đang được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Từ hơn 10 năm nay, cùng với công cuộc đổi mới, chủ trương và chính sách của Đảng và nhà nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người có thể xây dựng nhà ở, đã được triển khai ở hầu hết các tỉnh trong cả nước. Tuy nhiên, việc chăm lo, tạo điều kiện cho người thu nhập thấp để họ có được nhà ở vẫn là bài toán hết sức khó khăn. Vấn đề đáp ứng đấy đủ nhu cầu nhà ở cho một đô thị đang đặt ra cho các nhà quản lý đô thị phải đứng trước những thử thách, những khó khăn phức tạp . Nhiều hiện tượng xã hội phức tạp đã nảy sinh trong lĩnh vực nhà ở: Việc làm, thu nhập, lối sống, tệ nạn xã hội Những hiện tượng đó gây không ít khó khăn trong vấn đề quản lý đô thị. Thực tế các nước cho thấy rằng, để đẩy nhanh tốc độ đô thị hoá cùng với quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước thì vấn đề nhà ở đặc biệt là nhà ở cho những người có mức thu nhập thấp phải được giải quyết đúng đắn kịp thời. ở nước ta, trong những năm qua Đảng và nhà nước đã cố gắng quan tâm, chăm lo, tạo điều kiện từng bước đáp ứng yêu cầu bức xúc về nhà ở cho người có thu nhập thấp, nhiều chương trình, dự án đều đề cập đến phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp và được xác định là vấn đề ưu tiên. Tuy nhiên vấn đề nhà ở là một vấn đề hết sức phức tạp và rất nhạy cảm, nên trong thực tế nó nảy sinh rất nhiều vấn đề cần được giải quyết. Để góp phần giải quyết nhà ở cho người có thu nhập thấp , em đã đi vào nghiên Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 1
2. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp cứu đề tài “ Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư vào nhà ở cho người có thu nhập thấp ’’. Trên cơ sở đó em đưa ra một vài giải pháp với hy vọng sẽ góp phần nhỏ bé của mình vào quá trình hoàn thiện chính sách về nhà ở của Nhà nước. Tuy nhiên với thời gian, trình độ và lượng kiến thức có hạn, cho nên trong khi nghiên cứu cũng không thể thiếu những yếu kém vướng mắc. Vì vậy em rất mong có được những ý kiến đóng góp cũng như phê bình của thầy cô , các bạn và tất cả những ai có tâm huyết tham gia nghiên cứu ở lĩnh vực này. Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Từ Quang Phương, người đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài này. Nội dung đề tài: Chương I : Một số vấn đề lý luận chung Chương II: Thực trạng về đầu tư phát triển nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp tại Hà Nội trong 10 năm trở lại đây ( giai đoạn 1992- 2002 ) Chương III: Định hướng và một số giảI pháp nhằm thúc đẩy và nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển nhà cho thành phần thu nhập thấp tại Hà Nội. Hà Nội ngày 3 tháng 5 năm 2003 Sinh viên: Đỗ Mỹ Linh chương I: Một số vấn đề lý luận chung II. I – Đầu Tư phát triển và đầu tư phát triển nhà: 1. Đầu tư phát triển và đầu tư phát triển nhà: 1.1 Đầu tư phát triển : Trước hết, để hiểu thế nào là đầu tư phát triển, ta cần hiểu khái niệm cơ bản đầu tư là gì? Đầu tư là một hoạt động cơ bản tồn tại tất yếu và có vai trò quan trọng trong bất kì nền kinh tế -xã hội nào. Đầu tư nói chung là sự hy sinh các nguồn lực ở hiện tại (như tiền, tài nguyên thiên nhiên, sức lao động, trí tuệ. . . ) để tiến hành các hoạt động nào Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 2
3. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đó nhằm thu về các kết quả nhất định trong tương lai lớn hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt được các kết quả đó. Trong nền kinh tế quốc dân, hoạt động đầu tư là quá trình sử dụng vốn để tái sản xuất mở rộng các cơ sở vật chất kỹ thuật. vốn đầu tư được hình thành từ tiền tích lũy của xã hội, của các cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ; từ tiền tiết kiệm của dân và vốn huy động từ các nguồn khai thác được đưa vào sử dụng trong quá trình tái sản xuất xã hội nhằm duy trì tiềm lực sẵn có và tạo tiềm lực mới cho nền sản xuất xã hội. Có thể nói rằng. Đầu tư là yếu tố quyết định sự phát triển nền sản xuất xã hội, là chìa khóa của sự tăng trưởng. Đầu tư phát triển là hoạt động đầu tư trong đó người có tiền bỏ tiền ra để tiến hành các hoạt động nhằm tạo ra tài sản cho nền kinh tế, làm tăng tiềm lực sản xuất kinh doanh và mọi hoạt động xã hội khác, là điều kiện chủ yếu để tạo việc làm, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người lao động. Đó chính là việc bỏ tiền ra để xây dựng, sửa chữa nhà cửa và các kết cấu hạ tầng, mua sắm trang thiết bị và lắp đặt chúng trên nền bệ và bồi dưỡng đào tạo nguồn nhân lực, thực hiện các chi phí thường xuyên gắn liền với sự hoạt động của các tài sản nhằm duy trì tiềm lực hoạt động của các cơ sở đang tồn tại và tạo tiềm lực mới cho nền kinh tế - xã hội. * Đặc điểm của đầu tư phát triển. - Vốn đầu tư (tiền, vật tư, lao động) cần huy động cho một công cuộc đầu tư là rất lớn. - Thời gian cần thiết cho một công cuộc đầu tư rất dài do đó vốn đầu tư phải nắm khế đọng lâu, không tham gia vào quá trình chu chuyển kinh tế vì vậy trong suốt thời gian này nó không đem lại lợi ích cho nền kinh tế. -Thời gian vận hành các kết quả đầu tư cho đến khi thu hồi đủ vốn đã bỏ ra hoặc thanh lý tài sản do vốn đầu tư tạo ra thường là vài năm, có thể là hàng chục năm và có nhiều trường hợp là vĩnh viễn. - Nếu các thành quả của đầu tư là các công trình xây dựng thì nó sẽ được sử dụng ở ngay tại nơi đã tạo ra nó. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 3
4. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Các kết quả, hiệu quả đầu tư phát triển chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố không ổn định trong tự nhiên, trong hoạt động kinh tế - xã hội như: Điều kiện địa lý, khí hậu, cơ chế chính sách, nhu cầu thị trường quan hệ quốc tế dẫn đến có độ mạo hiểm cao. 1.2 Đầu tư phát triển nhà ở : 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của nhà ở: Nhà là nơi che mưa, che nắng, chống lại ảnh hưởng thời tiết khắc nghiệt của thiên nhiên đối với con người. Tại đây con người được sinh ra, nuôi dưỡng, tồn tại và trưởng thành. Đó là một trong những nhu cầu cơ bản đồng thời cũng là quyền của mỗi con người. Tuy cũng là một sản phẩm của quá trình sản xuất nhưng nhà ở được coi là một sản phẩm hàng hóa đặc biệt do có những đặc điểm sau: Thứ nhất: nhà ở là tài sản cố định có tuổi thọ lâu tuỳ thuộc vào kết cấu và vật liệu xây lên nó. Thông thường thời gian tồn tại của nó từ 50 đến 60 năm và cũng có trường hợp hàng trăm năm hoặc lâu hơn nữa. Thứ hai: nó có tính cố định về hình dáng kiến trúc và kết cấu cũng như trang thiết bị nên khó thay đổi. Muốn cải tạo, nâng cấp thay đổi kiến trúc cũng khó khăn và tốn kém. Thứ ba: nhu cầu về nhà ở rất phong phú tuỳ thuộc vào sở thích cũng như khả năng của từng đối tượng. Hơn thế nhu cầu này còn thay đổi theo sự phát triển của nền kinh tế – xã hội. Thứ tư: đối với các khu đô thị thì nhà ở là một bộ phận quan trọng và chủ yếu nằm trong cơ sở hạ tầng đô thị mà cụ thể là cơ sở hạ tầng xã hội. Do vậy, mặc dù là sản phẩm phục vụ cho cá nhân nhưng nhà ở lại có tác động mạnh mẽ đến bộ mặt đô thị và đồng thời cũng chịu Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 4
5. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp tác động trở lại của đô thị như: giao thông, hệ thống cấp thoát nước, điện, thông tin liên lạc ảnh hưởng đến cuộc sống và điều kiện sinh hoạt của những người trong ngôi nhà. 1.2.2.Đầu tư phát triển nhà ở đô thị. Trong xã hội có hai cách để giải quyết nhu cầu về nhà ở đó là người có nhu cầu tự xây dựng và lập những tổ chức hay đơn vị chuyên môn sản xuất loại hàng hoá này và cung ứng cho thị trường. Cách thứ nhất, quá trình xây dựng gắn liền với việc một diện tích đất nhất định bị mất đi vì lợi ích của một hay một nhóm cá nhân. Điều này không nên và không thể tồn tại ở những khu đô thị vì tại đây mật độ dân số rất đông và tăng lên không ngừng trong khi quỹ đất lại có hạn. Hình thức này chỉ phù hợp với vùng nông thôn nơi không bị sức ép về dân số cũng như diện tích đất. Cách thứ hai, nhà ở thực sự trở thành một thứ hàng hoá được tạo ra nhờ quá trình đầu tư và đây cũng chính là hoạt động đầu tư phát triển vì nó tạo ra tài sản mới cho xã hội, hơn nữa đó còn là một tài sản đặc biệt quan trọng. Thông qua đầu tư phát triển nhà ở tại đô thị mà đất đai được sử dụng có hiệu quả, cung cấp chỗ ở cho đông đảo dân cư một cách bình đẳng, giúp cho họ ổn định chỗ ở để có thể yên tâm lao động, đóng góp vào sự tăng trưởng và phát triển chung của xã hội. Một số đặc điểm của hoạt động đầu tư phát triển nhà ở: Đối tượng tham gia tiến hành đầu tư: Nhà nước, các doanh nghiệp trong và ngoài ngành xây dựng, các đơn vị kinh tế và các tổ chức xã hội đầu tư với mục đích thu được lợi ích tài chính hoặc kinh tế – xã hội. Nguồn vốn đầu tư: vì nhà ở vừa là quyền của mỗi cá nhân đồng thời cũng là trách nhiệm của toàn xã hội nên nguồn vốn đầu tư được huy động từ mọi Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 5
6. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nguồn trong xã hội như ngân sách Nhà nước, vốn tự có của doanh nghiệp kinh doanh, của các tổ chức tín dụng, của chính những người có nhu cầu và những nguồn khác Loại hình đầu tư: do nhu cầu và khả năng của mọi người là khác nhau nên đầu tư xây dựng nhà ở cũng rất phong phú: cho người có thu nhập thấp hay thu nhập cao, sinh viên, gia đình quy mô nhỏ hay lớn, theo hình thức bán đứt hay cho thuê . Sử dụng một nguồn lực lớn và liên quan đến nhiều ban, ngành khác nhau. Như vậy đầu tư phát triển nhà ở là một hoạt động không thể thiếu đối với mỗi đô thị nói riêng và với mỗi nền kinh tế thị trường nói chung. Nó vữa ảnh hưởng vừa phản ánh những đặc điểm về kinh tế - xã hội của một độ thị trong những giai đoạn nhất định. 1.3 Các nhân tố cơ bản tác động đến đầu tư phát triển nhà ở : 1.3.1. Các nhân tố cơ bản tác động đến đầu tư phát triển nhà ở. Cũng như các hoạt động đầu tư phát triển khác, đầu tư phát triển nhà ở cũng chịu sự tác động của các nhân tố của môi trường vi mô và vĩ mô, chủ quan và khách quan, các yếu tố kinh tế – xã hội và của môi trường đầu tư Sự thay đổi của các nhân tố này lúc tác động tiêu cực nhưng cũng có lúc tác động tích cực đến hoạt động đầu tư. Có thể kể đến những nhân tố cơ bản sau: Lãi suất. Đây được coi là một yếu tố nội sinh tác động trực tiếp tới sự gia tăng hay suy giảm cầu đầu tư, đặc biệt là lĩnh vực đầu tư xây dựng vì sử dụng một lượng vốn lớn. Khi lãi suất giảm tức là chi phí sử dụng vốn giảm và sẽ khuyến khích các nhà đầu tư vay tiền từ ngân hàng để tiến hành hoạt động đầu tư tạo ra nhiều sản phẩm cho xã hội và ngược lại. Với khả năng ảnh hưởng mạnh mẽ đến cầu đầu tư, hiện nay lãi suất là một công cụ quản lý kinh tế quan trọng Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 6
7. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp của Nhà nước. Thông qua việc kiểm soát có giới hạn lãi suất của thị trường Nhà nước có thể tác động đến mọi lĩnh vực kinh tế. Hơn nữa Nhà nước còn sử dụng các mức lãi suất ưu đãi khác nhau như một biện pháp kích thích đối với những lĩnh vực cụ thể phụ thuộc vào chính sách ưu tiên phát triển kinh tế trong từng thời kỳ. Đối với nhà ở trong thời kỳ bao cấp thì sẽ do Ngân sách đài thọ hoàn toàn nhưng chuyển sang nền kinh tế thị trường để khuyến khích sự tham gia của mọi thành phần kinh tế Nhà nước có thể áp dụng lãi suât ưu đãi cho các dự án đầu tư vào lĩnh vực này để nhanh chóng tạo ra một quỹ nhà lớn phục vụ nhu cầu của người dân. Tỷ suất lợi nhuận bình quân. Đây là một nhân tố khách quan vừa phản ánh trong mỗi thời kỳ thì đầu tư vào ngành nào là có lợi, mặt khác nó cũng điều tiết đầu tư từ ngành này sang ngành khác. Khi tỷ suất bình quân của một ngành cao hơn ngành khác cũng có nghĩa đầu tư vào ngành đó có khả năng thu được lợi nhuận cao hơn và kích thích các nhà đầu tư bỏ vốn vào đây. Trong trường hợp đầu tư bằng vốn vay thì tỷ suất lợi nhuận bình quân là giới hạn trên của lãi suất vay vốn. Nhà ở đang là lĩnh vực được Nhà nước khuyến khích đầu tư và tạo nhiều điều kiện thuận lợi thông qua chủ trương “xã hội hoá” vấn đề nhà ở, một mặt thu hút sự tham gia của mọi thành phần trong xã hội, mặt khác giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Những chính sách như cho chậm nộp tiền thuê đất, hay thậm chí miễn tiền thuê đất khi xây dựng nhà ở cao tầng, áp dụng mức thuế ưu đãi, hỗ trợ một số hạng mục công trình (hạ tầng xã hội và kỹ thuật) của Nhà nước thời gian qua cộng với sự buông lỏng quản lý trong lĩnh vực đất đai và xây dựng đã làm tăng đáng kể tỷ suất lợi nhuận của hoạt động đầu tư xây dựng nhà, đặc biệt là ở những thành phố lớn trong đó có Hà nội. Chu kỳ kinh doanh là dao động của nền kinh tế theo thời gian, trong đó trải qua hai giai đoạn đặc trưng là đỉnh và đáy. nếu như đỉnh là giai đoạn cực thịnh của nền kinh tế thì ngược lại đáy là thời kỳ suy thoái, mọi hoạt động sản xuất Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 7
8. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp kinh doanh đều đình trệ. Như chúng ta đã biết một đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường là các hoạt động kinh tế đều có mối liên hệ nhất định với nhau, đến toàn bộ nền kinh tế và ngược lại. Nhà ở mặc dù là nhu cầu thiết yếu nhưng để thoả mãn cũng đòi hỏi một lượng tài chính không nhỏ, do vậy kinh doanh trong lĩnh vực này sẽ thuận lợi hơn rất nhiều khi nền kinh tế đang trên đà phát triển, thu nhập của người lao động được nâng lên và có khả năng chi trả cho những nhu cầu cao như nhà ở. Ngoài ra còn nhiều nhân tố khác tác động đến đầu tư nói chung và đầu tư nhà ở nói riêng như mức độ rủi ro, tính chất của thị trường (cạnh tranh hay độc quyền), chính sách của Nhà nước Mọi nhân tố cần phải được xem xét, đánh giá trong môi liên hệ phong phú đa dạng của môi trường đầu tư để nhà đầu tư có thể đưa ra những chiến lược và giải pháp thích hợp trong những giai đoạn cụ thể. 1.3.2 Đặc điểm của Hà nội và những yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư phát triển nhà ở. Bên cạnh việc chịu ảnh hưởng của những nhân tố trên, đầu tư phát triển nhà ở tại Hà nội còn chịu sự tác động của các yếu tố cụ thể khác xuất phát từ đặc điểm của thủ đô, một trung tâm kinh tế – chính trị lớn của cả nước. Thứ nhất, với vị trí là một Thủ đô, mật độ dân số của Hà nội lớn và không ngừng tăng lên chủ yếu do tăng cơ học dẫn đến sức ép lớn về nhu cầu nhà ở. Hơn nữa nhu cầu lại rất phong phú như cho đối tượng chính sách, người có thu nhập cao, trung bình và thấp, cho sinh viên, cho người lao động ngoại tỉnh cư trú tạm thời hay định cư dài hạn .Tuy nhiên trong số này nhà ở cho người thu nhập thấp và trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất khoảng 60 đến 70%, đây là những đối tượng ít hoặc không có khả năng sở hữu đất riêng để tự lo chỗ ở. Đây chính là thuận lợi cho các đơn vị kinh doanh nhà để xây dựng những Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 8
9. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp chung cư cao tầng với chi phí thấp vừa tiết kiệm diện tích đất, vừa tranh thủ được chính sách khuyến khích của Thành phố và đặc biệt có thể nói là không phải lo đầu ra. Thứ hai, đầu vào cho hoạt động đầu tư xây dựng nhà ở Hà nội cũng rất thuận lợi. Đó là nguồn vốn dồi dào đang ứ đọng trong các Ngân hàng thương mại, lượng tiền tiết kiệm trong dân chúng, thị trường nguyên vật liệu đa dạng về chủng loại và giá cả, máy móc thiết bị sử dụng trong ngành xây dựng thuộc loại hiện đại của Việt nam, đội ngũ cán bộ quản lý và công nhân có trình độ cao đến từ khắp các địa phương trong cả nước. Tất cả các yếu tố đó làm cho Hà nội có khả năng đảm nhiệm những công trình nhà ở với quy mô lớn phù hợp với những khu đô thị văn minh hiện đại. Thứ ba, đầu tư phát triển nhà ở Hà nội còn nhận được sự hướng dẫn, hỗ trợ thiết thực của UBND Thành phố và Trung ương thông qua các chủ trương chính sách như chương trình số 12 về “phát triển nhà ở Hà nội đến 2000 và 2010”, pháp lệnh Thủ đô vừa được công bố ngày 11/1/2001, Quyết định của UBND Thành phố về “ban hành Quy định thực hiện ưu đãi đầu tư xây dựng nhà ở để bán và cho thuê trên địa bàn Thành phố Hà nội” năm 2002 .những chính sách, cơ chế này đang ngày càng tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho hoạt động đầu tư phát triển nhà ở vốn nhạy cảm và mang tính xã hội cao, liên quan đến quyền lợi và nghiã vụ của nhiều đối tượng trong xã hội. Thứ tư, địa bàn Thủ đô còn là nơi tập trung nhiều đơn vị xây dựng bao gồm các công ty và tổng công ty lớn như Tổng công ty xuất nhập khẩu xây dựng (VINACONEX), Công ty đầu tư phát triển hạ tầng đô thị, Công ty tu tạo và phát triển nhà, Tổng công ty xây dựng Sông Đà, Tổng công ty đầu tư và phát triển nhà Hà nội Đây là những đơn vị mạnh, có truyền thống trong ngành xây dựng của Việt nam, có đóng góp lớn lao đối với sự nghiệp xây dựng đất nước trước kia cũng như trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 9
10. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hoá hiện nay. Với tiềm lực sẵn có cộng với kinh nghiệm lâu năm chắc chắn đây sẽ là những đơn vị xứng đáng đảm trách vai chủ đấu tư trong sự nghiệp phát triển nhà ở của Thủ đô thời gian tới. 2. Vốn và nguồn vốn phát triển nhà ở : 2.1 Vốn đầu tư: Trên thế giới hiện tồn tại một số khái niệm, định nghĩa không hoàn toàn giống nhau về vốn đầu tư. Tuy nhiên nếu xét theo nguồn hình thành và mục tiêu sử dụng ta có khái niệm vốn đầu tư như sau: “Vốn đầu tư là tiền tích lũy của xã hội, của các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ, là tiền tiết kiệm của dân cư và vốn huy động từ các nguồn khác được đưa vào sử dụng trong quá trình tái sản xuất xã hội, nhằm duy trì tiếm lực sẵn có và tạo tiềm lực mới cho nền sản xuất xã hội”. 2.2 Nguồn vốn đầu tư phát triển nhà ở: Với chủ trương do chương trình 12 đề ra là phát triển nhà ở theo mô hình dự án, đảm bảo sự đồng bộ thống nhất trong kết cấu hạ tầng kỹ thuật và xã hội hoàn chỉnh, đầu tư phát triển nhà ở tại Hà Nội đã trở thành một sự nghiệp chung đòi hỏi nguồn vốn lớn mà không một đối tượng nào có thể tự mình đứng ra đảm trách mà phải có sự phối hợp nhiều nguồn nhau: Nhà nước, các tổ chức tài chính, tín dụng, các doanh nghiệp, người dân Việc huy động mỗi nguồn vốn này có những đặc điểm riêng đòi hỏi phải có sự phối hợp linh hoạt khai thác điểm hạn chế nhược điểm để đầu tư phát triển nhà ở tại Hà Nội đạt được hiệu quả cao nhất. Sơ đồ sử dụng các nguồn vốn xây dựng nhà ở mới Ngân sách Tài trợ của Tổ chức Các quỹ Tổ chức, cá Nhà nước các tổ chức Ngân hàng, phát triển nhân, doanh Đỗ Mỹ Linh – Lớpnước Kinh ngoàiTế Đầu Tư 41CTín – dụngTrường ĐH KTQD nghiệp10 nươ nghiệp
11. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp gdfg Hạ tầng ngoài hàng Hạ tầng trực tiếp + nhà ở rào các dự án trong hàng rào các dự án Cho vay xây dựng theo tiêu chí: - lãi suất thấp (0.81%) - thời hạn vay ít nhất 3 – 5 năm - ân hạn 1 năm (nếu CP phê duyệt) Đối Đối Nhà ở Nhà Đối Đối tượng tượng di dân, lún nứt tượng tượng chính quá GPMB nguy thu thu sách nghèo hiểm nhập nhập xã hội thấp, cao Cán bộ CNV Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 11
12. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đứng trên giác độ chủ đầu tư thì một dự án phát triển nhà ở hiện nay có thể huy động vốn từ những nguồn sau: Ngân sách Thành phố để xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào dự án và những công trình hạ tầng xã hội thiết yếu khác. Đây là trách nhiệm của Thành phố để cùng phối hợp với chủ đầu tư tạo ra quỹ nhà có đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Vốn tự có: đây phải được xác định là nguồn vốn cơ bản trong bất cứ dự án nào, quyết định sự thành hay bại. Vốn vay: nguồn vốn này là không thể thiếu đối với những dự án lớn như đầu tư phát triển nhà ở. Vốn huy động từ khách hàng: do nhu cầu về nhà ở của người dân rất lớn cùng với sự cho phép của Thành phố, các chủ đầu tư có thể khai thác nguồn vốn đầy tiềm năng này thông qua hình thức ứng trước tiền mua nhà. 2.2.1. Nguồn vốn ngân sách nhà nước: Nhà ở là một hàng hóa đặc biệt có hai thuộc tính: hàng hóa và xã hội, tùy vào những thời điểm kinh tế - xã hội - chính trị khác nhau mà thuộc tính nào được coi trọng hơn và do vậy sẽ do một đối tượng chính trong xã hội đứng ra giải quyết. Trước đây trong thời kỳ bao cấp, thuộc tính xã hội được đẩy lên cao hơn và hoàn toàn do NSNN tài trợ. Dần dần khi chế độ bao cấp bị xóa bỏ tính xã hội cũng vì thế cũng giảm dần và thay vào đó là tính hàng hóa lại tăng lên biểu hiện bằng sự tham gia của nhiều nguồn vốn hơn như doanh nghiệp, người dân, tổ chức tín dụng tài chính Đến mô hình phát triển theo dự án như hiện nay thì vai trò của 2 thuộc tính là ngang nhau, tuy nhiên nhà nước không còn tham gia trực tiếp như trước mà vốn NSNN giữ vai trò như nguồn vốn mồi, thu hút sự tham gia của các nguồn vốn, cụ thể được dùng đầu tư: + Xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật chính và hạ tầng xã hội, ưu tiên đầu tư hỗ trợ cải tạo nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội đi liền với các dự án phát triển nhà ở, đặc biệt là đầu tư đồng bộ công trình kỹ thuật ngoài hàng rào để khai thác được ngay dự án. + Hỗ trợ xây dựng nhà ở phục vụ các đối tượng được hưởng chính sách ưu đãi trong xã hội có nhu cầu về nhà ở theo kế hoạch hàng năm. + Đầu tư xây dựng quỹ nhà phục vụ các công tác giải phóng mặt bằng. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 12
13. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp + Thành lập quỹ phát triển nhà của thành phố, hình thành ngân hàng phát triển nhà ở để tập trung và thu hút các nguồn vốn cho nhà ở không nằm chung trong quỹ phát triển hạ tầng đô thị. Cấp vốn cho xây dựng kết cấu hạ tầng là trách nhiệm quan trọng của Nhà nước để đáp ứng về nhu cầu về chỗ ở. Sở dĩ như vậy vì đất đai thuộc quyền sở hữu của toàn dân mà Nhà nước là đại diện, giá trị của đất sẽ tăng lên rất nhiều nếu được đầu tư kết cấu hạ tầng. Đầu tư nhà ở theo mô hình dự án chủ yếu được tiến hành trong các khu đô thị mới đã được quy hoạch chi tiết, do vậy vốn ngân sách được đầu tư để xây dựng các hạng mục công trình xã hội như trường học, nhà trẻ, công viên, cây xanh, trạm y tế, trụ sở hành chính và một số công trình hạ tầng kỹ thuật mà một chủ đầu tư khó đảm đương vì chủ yếu phục vụ lợi ích công cộng như đường nội và ngoại khu, hệ thống cấp, thoát nước, điện, chiếu sáng Xác định được vai trò không thể thiếu của nguồn vốn ngân sách, ngay từ năm đầu triển khai chương trình 12, thành phố đã chi 114 tỷ đồng cho đầu tư phát triển nhà ở (1998) con số này lại tiếp tục tăng về tuyệt đối qua các năm như 1999 là 125 tỷ đồng, 2000 là 145 tỷ đồng, 2001 là 201 tỷ đồng, tuy nhiên tỷ trọng của vốn ngân sách trong tổng vốn ngày càng giảm từ 18%, năm 1998 xuống 12,4% năm 2000. Sự suy giảm của nguồn vốn này một mặt cho thấy vai trò của nhà nước trong lĩnh vực này không còn là độc quyền như trước mà nhà ở thật sự đã trở thành một yếu tố của thị trường bất động sản, mặt khác trong khi sự mở rộng của các khu đô thị mới diễn ra rất nhanh thì giảm tỷ trọng nguồn vốn ngân sách cho thấy đang xảy ra tình trạng dàn trải trong sử dụng vốn ngân sách ảnh hưởng đến hiệu quả các dự án nói chung.2.2.2 Nguồn ngoài nước. Vốn Ngân sách không chỉ có tính chất hỗ trợ cho các dự án mà còn giữ vai trò chủ đạo trong những công tác mang tính xã hội cao như giải phóng mặt bằng, và đặc biệt Hà nội là nơi có đông các đối tượng chính sách đòi hỏi Thành phố phải có cơ chế sử dụng vốn để đáp ứng nhu cầu về nhà ở cho các đối tượng Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 13
14. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp này. Cùng với quá trình phát triển của các khu đô thị mới, hàng năm Thành phố vẫn trích một phần Ngân sách để đầu tư trực tiếp vào phần đất xây dựng mà các chủ đầu tư phải dành lại cho Thành phố (30%) hay hỗ trợ các đối tượng chính sách mua nhà tại đây. Tính đến đầu năm 2003, riêng trong lĩnh vực nhà ở phục vụ di dân giải phóng mặt bằng và các đối tượng chính sách trên địa bàn Thành phố đã có 60 dự án đang triển khai với tổng mức đầu tư là 6.853 tỷ đồng, trong đó vốn Ngân sách cần cân đối là 4.287 tỷ đồng từ 2001 đến 2005 2.2.2. Vốn tự có. Tham gia vào lĩnh vực kinh doanh nhà ở với tư cách là chủ đầu tư thì nguồn vốn tự có là không thể thiếu. Đây là nguồn vốn hợp pháp của chủ đầu tư có được do tích lũy từ lợi nhuận sau thuế của hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị, từ khấu hao cơ bản được giữ lại, vốn kinh doanh. Xây dựng nói chung và xây dựng nhà ở nói riêng là lĩnh vực cần lượng vốn lớn phục vụ cho quá trình từ chuẩn bị đầu tư đến thực hiện đầu tư và vận hành dự án. Do vậy hầu hết các chủ đầu tư sử dụng nhiều phương thức huy động vốn như: vay ngân hàng, huy động từ người có nhu cầu về nhà ở, phát hành cổ phiếu, trái phiếu công trình, liên doanh liên kết Sự thành công của phương thức huy động vốn sẽ quyết định sự thành công của dự án và chính nguồn vốn tự có sẽ quyết định, làm cơ sở cho việc huy động thành công các nguồn vốn khác. Sở dĩ vậy vì nguồn vốn tự có hay vốn đối ứng sẽ quyết định khả năng trả lãi và gốc khi vay, ảnh hưởng đến lòng tin của khách hàng khi ứng trước tiền cho doanh nghiệp xây dựng nhà, là bằng chứng cam kết với các đối tác (nhà thầu, cung cấp nguyên vật liệu ). Trong những năm vừa qua ngành xây dựng Thủ đô đã phát triển không ngừng đóng góp một phần không nhỏ vào sự tăng trưởng chung, tuy nhiên cũng cần nhìn nhận một thực tế là tiềm lực tài chính của họ chưa phải là thế mạnh, chưa xứng với đòi hỏi của những công trình xây dựng nói chung và nhà ở nói riêng Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 14
15. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp ngày càng hiện đại, tiện nghi. Mặt khác do tranh thủ những ưu đãi của thành phố dành cho đầu tư phát triển nhà ở nên nhiều chủ đầu tư đã cùng một lúc cố gắng tham gia nhiều dự án khác nhau làm phân tán nguồn vốn tự có vốn đã ít ỏi. Chính điều này làm tỷ trọng của nguồn vốn này trong tổng vốn đầu tư chỉ xấp xỉ 10 đến 13%. Xét cơ cấu vốn trong dự án khu du lịch tổng hợp và nhà ở Bắc Linh Đàm do Công ty Đầu tư và phát triển nhà đô thị làm chủ đầu tư thì thấy rằng ngay cả một đơn vị được coi là dẫn đầu trong ngành xây dựng thủ đô cũng chỉ có vốn đối ứng chiếm tỷ trọng 9,78%, trong khi vốn vay là 47,4% nếu vốn vay không ổn định hoặc phải chịu lãi suất cao thì đây sẽ là bất lợi cho dự án. Xét đến cùng thì mọi chi phí bao gồm chi phí về vốn sẽ được tính toán vào giá thành xây dựng, mặc dù nhu cầu về nhà ở tại Hà Nội là rất lớn và có khả năng chi trả nhưng với gần 60% dân đô thị có mức sống trung bình và thấp thì giá thành cao sẽ làm giảm cơ hội cải thiện chỗ ở của họ. Một đặc điểm trong phát triển nhà ở Hà Nội là hầu hết chủ đầu tư là DNNN thuộc ngành xây dựng. Những doanh nghiệp này trong thời kỳ bao cấp chủ yếu hoạt động dưới hình thức công ích có thu nhưng rất hạn chế. Trong nền kinh tế thị trường bắt nhịp với đòi hỏi của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa các doanh nghiệp cũng đã có những bước phát triển nhất định nhưng thời gian chưa đủ để họ tích lũy được một sự tăng trưởng đáng kể về vốn do các sản phẩm xây dựng sử dụng vốn đầu tư lớn nhưng thời gian thu hồi lại rất lâu có trường hợp kéo dài 10 đến 20 năm. Thiếu sự tham gia của các doanh nghiệp ngoài ngành xây dựng vào các dự án phát triển nhà ở đã làm hạn chế nguồn vốn tự có trong cơ cấu vốn đầu tư chung. Hơn thế, mặc dù phát triển nhà ở đã được thành phố xác định là sự nghiệp của toàn xã hội trong đó có xây dựng nhà cho người thu nhập thấp dưới hình thức bán hoặc cho thuê nhưng do chưa có chính sách hỗ trợ cụ thể của thành phố nên còn ít doanh nghiệp chủ động tham gia góp vốn vào hình thức kinh doanh này. Các đơn vị có lao động chưa được hưởng những điều kiện ở nhất định Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 15
16. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp cũng chưa tích cực trích lợi nhuận hay quỹ đầu tư phát triển để xây dựng nhà ở cho CBCNV (vẫn còn tư tưởng trông chờ vào sự cấp phát của Nhà nước) gây nên tình trạng căng thẳng về nhà ở. Để triển khai bất kỳ một dự án đầu tư nào thì yêu cầu đầu tiên là phải có vốn đối ứng. Trong điều kiện tiềm lực tài chính trong các chủ đầu tư đang là yếu điểm thì sự thành công của mỗi dự án cũng như toàn bộ sự nghiệp phát triển nhà tại Hà Nội sẽ phụ thuộcvào một phương thức huy động vốn hiệu quả của chính chủ đầu tư. 2.2.3. Vốn vay Như trên đã trình bày vì những lý do chủ quan và khách quan khác nhau mà hai nguồn vốn giữ vị trí chủ động nhất là ngân sách và tự có trong các dự án đều chiếm tỷ trọng nhỏ, tổng cộng cả 2 nguồn trung bình cũng mới chỉ đáp ứng xấp xỉ 14-15% nhu cầu vốn cần thiết. Hơn nữa do đặc điểm của hình thức đầu tư phát triển nhà ở là sử dụng nhiều vốn nên vốn vay đã giữ vai trò chủ đạo xét trên cả 2 khía cạnh tỷ trọng và tuyệt đối. Vốn vay bao gồm vay tín dụng đầu tư và vay tín dụng thương mại. - Vốn vay tín dụng đầu tư là nguồn vốn ưu đãi của Nhà nước giành cho các dự án phát triển, mục đích hỗ trợ cho những dự án này của các thành phần kinh tế thuộc một số ngành, lĩnh vực, chương trình kinh tế lớn được nhà nước xác định là ưu tiên phát triển như Mức vốn cho vay cũng như mức lãi suất và thời gian ưu đãi được hưởng đối với mỗi dự án là khác nhau thực hiện theo quy định của luật khuyến khích đầu tư và những quy định khác của nhà nước. Trong nhiều dự án phát triển nhà của Thành phố đặc biệt là tại các khu đô thị mới, tranh thủ chủ trương khuyến khích các chủ đầu tư trông chờ vào nguồn vốn này rất nhiều, thậm chí như dự án khu đô thị mới Trung Hoà - Nhân Chính tỷ trọng vốn tín dụng đầu tư chiếm tới hơn 60% tổng vốn đầu Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 16
17. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp tư. Đối với những dự án như thế này thì tiến độ hay thậm chí cả chất lượng dự án phụ thuộc vào tốc độ giải ngân của vốn vay tín dụng, tuy nhiên nguồn vốn này hiện nay còn rất nhiều vấn đề cần sớm khắc phục, trong số đó phải kể đến tình trạng có quá nhiều đầu mối cho vay. Hiện nay tại Hà nội có tới 6 đầu mối cho vay bằng nguồn vốn tín dụng ưu đãi là: Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Quỹ hỗ trợ đầu tư quốc gia Ngân hàng Công thương Ngân hàng Ngoại thương Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cơ quan đối ngoại thuộc Bộ Tài chính Tình trạng có nhiều đầu mối cho vay với nhiều điều kiện và thủ tục vay khác nhau đã gây khó khăn cho người đi vay. Một dự án có thể mỗi năm được giao chỉ tiêu vay tại hai, ba đầu mối, do vậy chủ đầu tư phải làm nhiều bộ hồ sơ, phải trình với nhiều đầu mối. Thủ tục này làm chậm tiến độ dự án đầu tư phát triển nhà ở vốn đã có thời gian thi công kéo dài. - Vốn vay thương mại: do phải đáp ứng những điều kiện nhất định để có thể tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi như dự án phục vụ cho đối tượng thu nhập thấp hay thuộc diện chính sách, dự án có phương án khả thi xây dựng hạ tầng cơ sở, xây dựng tại khu vực được khuyến khích nên vay thương mại vẫn là nguồn chủ yếu đáp ứng nhu cầu về vốn cho các dự án phát triển nhà ở. Khi vay thương mại chủ đầu tư phải trả chi phí dựa trên những điều khoản thỏa thuận với ngân hàng và thường chịu lãi suất cao hơn và bắt buộc có thế chấp. 2.2.4 Vốn huy động trong nhân dân (khách hàng). Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 17
18. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nhu cầu có chỗ ở là một nhu cầu chính đáng và có nhiều cách khác nhau để đáp ứng nhu cầu đó: nhận thừa kế của ông bà, cha mẹ, đi thuê, mua mới hay cải tạo mở rộng diện tích cũ nhưng cho dù là cách nào thì cũng cần đến một khoản tiền nhất định. Người dân Hà Nội nói riêng luôn có ý thức trong việc dành dụm từ thu nhập để lo chỗ ở cho mình và đây cũng là một trong những mục đích chính để họ tiết kiệm tiền. Mặt khác nền kinh tế thị trường mới vận hành hơn 10 năm chưa tạo ra nhiều cơ hội đầu tư cho khoản tiền nhàn rỗi trong nhân dân (theo đánh giá là rất lớn). Bối cảnh tạo ra tiềm năng vô cùng lớn thu hút vốn từ các thành phần kinh tế và cá nhân có nhu cầu về nhà ở. Sự xuất hiện của hàng loạt các khu đô thị mới với kiểu nhà đặc trưng là căn hộ khép kín trong các chung cư cao tầng đã gây được sự chú ý của đông đảo người dân Thủ đô đang có nhu cầu về nhà ở. Với những tiện nghi khá đầy đủ cộng với gia cả hợp lý những người có nhu cầu về chỗ ở mới sẵn sàng ứng trước tiền cho chủ đầu tư để có thể sở hữu những căn hộ đó trong tương lai. Việc góp vốn được thực hiện thông qua ký kết hợp đồng giữa chủ đầu tư (của những dự án đã được phê duyệt) với người dân (khách hàng mua nhà). Hợp đồng có thể ký trước khi tiến hành thi công công trình hoặc sau khi công trình đã hoàn thiện phần thô đang chờ hoàn thiện trong đó quy định khách hàng phải ứng trước cho chủ đầu tư một khoản tiền nhất định (1 lần hoặc nhiều lần) và sau một khoảng thời gian đủ để chủ đầu tư hoàn thiện công việc đầu tư của mình họ sẽ giao nhà ở chính thức cho khách hàng. Tuy nhiên một hạn chế của nguồn vốn này là sự thiếu ổn định do không có cơ chế ràng buộc cũng như chính sách hướng dẫn nào. Huy động nhiều hay ít phụ thuộc vào uy tín của chủ đầu tư, vào mức độ tin cậy của khách hàng, khả năng sẵn sàng tự nguyện góp vốn mà không đòi hỏi chi phí sử dụng vốn mà chỉ đảm bảo sự chắc chắn được sở hữu một căn hộ khi công trình hoàn thành. Cùng với sự phát triển, triển khai rầm rộ hàng loạt dự án lớn nhỏ khác nhau thì quan hệ cung cầu đã giảm căng thẳng khiến việc ký kết những hợp đồng ứng trước tiền Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 18
19. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp mua như vậy sẽ giảm, ảnh hưởng đến tình hình huy động vốn chung của chủ đầu tư cần xây dựng những dự án khả thi hơn trên moị phương diện đáp ứng được nhu cầu của người dân, nhằm thu hút lượng vốn rất dồi dào này vào xây dựng phát triển nhà ở. 3. Kết quả và hiệu quả đầu tư. 3.1 Kết quả của hoạt động đầu tư. Kết quả của hoạt động đầu tư được biểu hiện ở khối lượng vốn đầu tư đã được thực hiện, ở các tài sản cố định được huy động hoặc năng lực sản xuất kinh doanh phục vụ tăng thêm. ở đây khối lượng vốn đầu tư thực hiện bao gồm tổng số tiền đã chi để tiến hành các hoạt động của công cuộc đầu tư như là các chi phí cho công tác chuẩn bị đầu tư, xây dựng nhà cửa và các cấu trúc hạ tầng, mua sắm thiết bị máy móc, để tiến hành các công tác xây dựng cơ bản và chi phí khác theo quy định của thiết kế dự toán và được ghi trong dự án đầu tư. Còn tài sản cố định huy động được hiểu là từng công trình hay hạng mục công trình, đối tượng xây dựng có khả năng phát huy tác dụng độc lập (làm ra sản phẩm, hay hàng hoá hoặc tiến hành các hoạt động dịch vụ cho xã hội đã được ghi trong dự án đầu tư), đã kết thúc quá trình xây dựng, mua sắm, đã làm xong thủ tục nghiệm thu sử dụng có thể đưa vào hoạt động được ngay. Cuối cùng, năng lực sản xuất phục vụ tăng thêm là khả năng đáp ứng nhu cầu sản xuất phục vụ của các tài sản cố định đã được huy động vào sử dụng để sản xuất ra sản phẩm hoặc tiến hành các hoạt động dịch vụ theo quy định được ghi trong dự án đầu tư. Trong nền kinh tế hàng hoá, hai yếu tố tài sản cố định huy động và năng lực sản xuất kinh doanh phục vụ sản xuất tăng thêm chính là hai chỉ tiêu giá trị và hiện vật của kết quả vốn đầu tư. Sự liên kết chắt chẽ có tính chất, khoa học giữa hai chỉ tiêu giá trị và hiện vật của kết quả đầu tư sẽ đảm bảo cung cấp một cách toàn diện nhưng luận cứ nhằm xem xét và đánh giá tình hình thực Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 19
20. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hiện vốn đầu tư trên cơ sở đó có thể đề ra biện pháp để đẩy mạnh tốc độ thực hiện đầu tư, tập trung hoàn thành dứt điểm các hạng mục công trình đưa vào hoạt động. Đồng thời việc sử dụng hai chỉ tiêu này sẽ phản ánh kịp thời quy mô tài sản cố định trong các ngành, vùng và toàn bộ nền kinh tế quốc dân. 3.2 Hiệu quả của hoạt động đầu tư: Khái niệm : HIệu quả xây dựng nhà ở đô thị là kết quả hữu ích cả về mặt kinh tế và mặt xã hội do sự phát huy tác dụng của đồng vốn đầu tư xây dựng mang lại cho toàn xã hội sau khi công trình nhà ở đô thị được đưa vào hoạt động. Công thức chung : a. Số tuyệt đối : HIệu quả (H) = Kết quả ( hay lợi ích ) đầu ra (Q) – Chi phí đầu vào (V) b. Số tương đối Hiệu quả (H) = Kết quả ( hay lợi ích ) đầu ra (Q)/ Chi phí đầu vào (V) Có nghĩa là hiệu quả xây dựng nhà ở đô thị là đạt kết quả ( hay lợi ích ) tối đa cùng với một lượng chi phí hay đạt cùng một kết quả ( lợi ích) với chi phí tối thiểu – sau khi hoàn thành xây dựng và đưa công trình nhà ở đô thị vào hoạt động – có tính đến tính đặc thù của công trình nhà ở đô thị trong điều kiện chuyển đổi nền kinh tế ở nước ta hiện nay. Vì thế 2 chỉ tiêu hiệu quả thường dùng trong xây dựng nhà ở đô thị là : Tổng diện tích ở hoàn thành ( m2 ) hoặc số căn hộ hoàn thành trong năm hoặc số hộ gia đình nhận nhà ở mới trong năm – có kết hợp xem xét với tổng số vốn đầu tư xây dựng nhà ở trong năm và suất vốn đầu tư xây dựng 1m2 nhà ở. a) Các chỉ tiêu về vốn đầu tư: a.1. Suất vốn đầu tư 1 m2 ở ( đơn vị tính 1000 đ/1m2 ở ) là chỉ tiêu phản ánh lượng vốn đầu tư bình quân cho 1 đơn vị m2 ở. Hoặc ngược lại là chỉ tiêu nghịch phản ánh số diện tích nhà ở hoàn thành nhận được trên 1 đơn vị vốn đầu tư cho xây dựng nhà ở – là biểu hiện cụ thể của hệ số hiệu quả vốn đầu tư trong xây dựng nhà ở. Ký hiệu quy ước : d- người ta thường so sánh d thực tế với d định mức quy định cho xây dựng mới, mở rộng và Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 20
21. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp khôI phục nhà ở đô thị. Định mức suất vốn đầu tư 1 m2 nhà ở là định mức tiên tiến có tính quy định, xác định trên cơ sở những giảI pháp tối ưu về chi phí đầu tư và công suất sản xuất của doanh nghiệp xí nghiệp xây dựng, ngành, nền kinh tế quốc dân. a.2 Suất lợi nhuận bình quân: ký hiệu quy ước : L là mức lãI tăng lên bình quân cho một đồng vốn đầu tư cho xây dựng nhà ở đưa đến mức tăng đó. a.3. Chi phí thực tế xây dựng 1 m2 là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ chi phí thực tế chi cho việc xây dựng hoàn thành bàn giao 1 m2 ở. Ký hiệu quy ước Hc. a.4. Giá thành 1 m2 ở là chỉ tiêu phản ánh otàn bộ chi phí trực tiếp và gián tiếp cho xây dựng hoàn thành 1 m2 ở ký hiệu quy ước là G a.5. Mức tăng thu nhập bình quân của một đồng vốn đầu tư bỏ vào xây dựng nhà cửa đưa đến mức tăng ấy ( đơn vị tính : 1000 đ) ký hiệu quy ước T. b) Các chỉ tiêu về diện tích: b.1 Diện tích ở bình quân trên 1 người ( đơn vị thường tính m2 ở / người ) là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả thực tế đạt được tính bình quân cho 1 người, là biểu hiện cụ thể của năng lực phụcvụ mới tăng thêm của xã hội. b.2. Diện tích ở hoàn thành đưa vào sử dụng trong năm hoặc nhiều năm là chỉ tiêu phản ánh tổng số diện tích ở hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng trong năm của toàn xã hội ( thường là 1 năm hoặc nhiều năm ) bất kể khởi công vào lúc nào ( diện tích bình quân đầu người ) b.3. Diện tích sử dụng ( diện tích có ích ) hoàn thành bình quân cho 1 người ( đơn vị thường tính : m2 sử dụng / người) là chỉ tiêu phản ánh tổng diện tích ở và diện tích phụ hoàn thành bình quân cho 1 người. c. Các chỉ tiêu về thời gian xây dựng và thi công xây dựng: c.1 Thời gian xây dựng là chỉ tiêu phản ánh thời gian từ lúc bắt đầu công việc mang tính chất chuẩn bị đến ký biên bản nghiệm thu bàn giao về việc đưa vào sử dụng công trình. c.2 Thời gian hoàn lại vốn đầu tư là chỉ tiêu phản ánh giai đoạn mà trong đó do đầu tư vốn mà thu lại được lợi nhuận bằng số vốn đã đầu tư. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 21
22. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp c.3 Tốc độ xây dựng là chỉ tiêu phản ánh thời gian trung bình các phương tiện , nguyên vật liệu nằm trong tình trạng xây dựng dở dang. c.4 Tốc độ bồi hoàn vốn: là chỉ tiêu phản ánh thời gian trung bình bồi hoàn lại cho thu nhâpj các phương tiện, chi phí cho xây dựng bằng cách thu lợi nhuận. NgoàI ra còn có các chỉ tiêu khác như : Tỷ trong vốn đầu tư, mức độ xây dựng dở dang Hoạt động đầu tư xây dựng nhà ở tạo ra tàI sản cố định đòi hỏi chi phí lớn nhưng nó mang lại hiệu quả trong thời gian dài. Hiệu quả trong quá trình xây dựng dự án được xác định bằng kết quả đạt đựoc nhờ sử dụng các nguồn vốn đầu tư bỏ ra tại một thời đIểm nhất định. Để phản ánh hiệu quả đầu tư có thể dùng một số chỉ tiêu sau: Hiệu quả đầu tư chung: Các kết quả đạt được do thực hiện đầu tư Hiệu quả đầu tư =  chung Tổng số vốn đầu tư đã thực hiện Hiệu quả tỷ lệ thuận với kết quả thu được, kết quả thu được đầu ra càng nhiều thì hiệu quả đạt được càng cao. Còn đối với các chi phí đầu vào, chi phí bỏ ra càng nhiều thi hiệu quả càng thấp. Hệ số hiệu quả đầu tư: Hệ số hiệu quả đầu tư xây dựng được tính như sau: (V M) E K Trong đó: E là hệ số hiệu quả vốn đầu tư (V+M) là mức tăng hàng năm giá trị tàI sản tăng thêm. K là số vốn đầu tư thực hiện. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 22
23. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đối với từng công trình hoặc doanh nghiệp , để đơn giản hoá người ta có thể tính hệ số hiệu quả là tỷ số giữa lợi nhuận và số vốn đầu tư đã bỏ ra. Lợi nhuận E Tổng số vốn đầu tư NgoàI ra, người ta còn sử dụng các chỉ tiêu như độ dàI thời gian xây dựng, tiến độ thi công , năng suất lao động v v để đánh giá hiệu quả xây dựng dự án. Hiệu quả tàI chính của dự án: Hiệu quả tàI chính của hoạt động đầu tư là mức độ đáp ứng nhu cầu phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và nâng cao đời sống của người lao động trong các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trên cơ sở vốn đầu tư mà cơ sở đã sử dụng so với các kỳ khác, các cơ sở khác hoặc so với định mức chung. Đó là: - LãI ròng thu được từ dự án:NPV Thu nhập thuần tính theo mặt bằng hiện tại ( NPV) 1 1 NPV Bi i Ci i (1 r) 1 r Trong đó: Bi: là doanh thu của dự án. Ci là chi phí của dự án. R là tỷ suất chiết khấu của dự án. N số năm hoạt động của dự án. i là năm thứ i +Nếu NPV> 0 dự án được chấp nhận về mặt tàI chính, ngược lại +NPV< 0 dự án không được chấp nhân . NPV là chỉ tiêu tuyệt đối được sử dụng để so sánh, lựa chọn dự án đầu tư. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 23
24. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Tỷ suất sinh lời vốn đầu tư ( hệ số thu hồi vốn đầu tư): chỉ tiêu này phản ánh mức độ lợi nhuận thuần thu được từ một đơn vị vốn đầu tư được thực hiện. Kí hiệu là RR . Công thức tính như sau: Nếu tính cho từng năm hoạt động thì W Rri= ipv /Ivo Ivo Trong đó : Wipv: lợi nhuận thu được năm i tính theo mặt bằng giá trị khi kết quả đầu tư bắt đầu phát huy tác dụng. Ivo: là tổng vốn đầu tư thực hiện tính đến thời đIúm các kết quả đầu tư bắt đầu tầu phát huy tác dụng. - Chỉ tiêu thời gian thu hồi vốn đầu tư đó là thời gian mà các kết quả của quá trình đầu tư cần hoạt động để có thể thu hồi đủ vốn đã bỏ ra bằng các khoản lợi nhuận thuần hoặc tổng lợi nhuận thuần và khấu hao thu hồi hàng năm. Công thức tính như sau: I T= vo W+D Trong đó: T là thời gian thu hồi vốn Wi là lợi nhuận thu được hàng năm. D là khấu hao hàng năm. Dự án đầu tư có thời gian thu hồi vốn càng ngắn so với thời gian thu hồi vốn định mức hoặc của công trình tương tự thì càng tốt, thể hiện sự hiệu quả trong việc thu hồi vốn đầu tư. Chỉ tiêu hệ số hoàn vốn nội bộ IRR là mức lãI suất mà nếu dùng nó để chiết khấu dòng tiền của dự án về hiện tại thì giá trị hiện tại của lợi Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 24
25. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp ích bằng giá trị hiện tại của chi phí. Tức là tổng thu bằng tổng chi. Dự án nào có IRR cao thì có khả năng sinh lời lớn. NPV1 IRR = r1 . r2 r1 NPV1 NPV2 ĐIều kiện r2>r1 r2-r1 0 gần 0 nhất. NPV2 IRR định mức thì dự án được chấp nhận. IRR định mức có thể là lãI suất vay hoặc chi phí cơ hội. 3.2 Hiệu quả kinh tế xã hội của dự án. NgoàI các hiệu quả về mặt tài chính được xác định bằng các chỉ tiêu trên, các dự án còn mang lại hiệu quả về mặt kinh tế xã hội. Khi thực hiện dự án sẽ làm tăng số lao động có việc làm. Hiện nay, trên địa bàn thành phố còn tồn tại một số lượng lao động lớn chưa có việc làm, do đó đầu tư xây dựng nhà ở sẽ góp phần giảm bớt tình trạng thất nghiệp, tạo công ăn việc làm cho người lao động, từ đó hạn chế được các tệ nạn xã hội. Ngoài ra, quá trình đầu tư cũng góp phần nâng cao trình độ kỹ thuật của sản xuất, trình độ của những nhà quản lý, năng suất và thu nhập của người lao động cũng được nâng cao. Đầu tư phát triển nhà ở nhằm đáp ứng ngày càng nhiều nhu cầu về nhà ở của người dân và góp phần nâng cao điều kiện sống của dân cư, tạo ra một môi trường sống tốt hơn, văn minh hơn. Đầu tư phát triển nhà ở được phát triển theo đúng quy hoạch, đảm bảo đầy đủ cơ sở hạ tầng kinh tế và xã hội, đảm bảo vẻ đẹp kiến trúc đô thị, khắc phục tình trạng xây dựng lộn xộn, manh mún mất mỹ quan. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 25
26. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Phát triển nhà ở tại các khu đô thị mới đồng bộ đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về nhà ở và các công trình dịch vụ nhằm thu hút dân cư ở đô thị cũ đến sống và làm việc, giảm ách tắc giao thông , đồng thời có đIều kiện bảo tồn và cảI tạo đô thị cũ. Hình thành các khu đô thị mới với cơ sở hạ tầng hiện đại, nhằm tạo môi trường đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu tư tỏng và ngoàI nước, tiếp thu công nghệ hiện đại, tiên tiến tạo động lực phát triển kinh tế. Hiệu quả kinh tế xã hội của dự án còn tính đến những khoản đóng góp cho ngân sách Nhà nước như thuế thu nhập, thuế doanh thu v v Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực về xã hội do đầu tư về nhà ở mang lại thì cũng phảI tính đến những tác động tiêu cực của quá trình này, như khi giảI phóng mặt bằng giao đất cho các dự án thì sẽ làm đảo lộn đời sống của một bộ phận dân cư, công tác quản lý nhà ở và mua bán nhà ở nếu không đảm bảo công bằng, trung thực cũng sẽ tác động xấu đến nền kinh tế và quyền lợi của nhân dân Những mặt tiêu cực trên cần phảI được quan tâm giảI quyết thoả đáng, có như vậy mới tạo đIều kiện thuận lợi và nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng nhà ở. 4. Nhà ở đô thị và tác dụng của đầu tư phát triển nhà ở đô thị: Nhà ở đô thị là một bộ phận quan trọng trong kết cấu hạ tầng xã hội của đô thị có chức năng phục vụ nhu cầu thiết yếu trong đời sống sinh hoạt của dân cư đô thị . Chuyển sang nền kinh tế thị trường, kinh tế nước ta đã có những bước tăng trưởng vượt bậc, đặc biệt là sự tăng trưởng và phát triển kinh tế ở các đô thị. Tuy nhiên, đã xuất hiện sự mất cân đối quá lớn về thu nhập giữa thành thị và nông thôn đã tạo ra lực hút dòng người kéo về các đô thị làm dân số đô thị gia tăng đột biến. Cùng với nó là quá trình đô thị hoá đang diến ra mạnh mẽ đã tạo ra một nhu cầu lớn về nhà ở. Đầu tư phát triển nhà ở đô thị tạo động lực và nâng cao chất lượng của quá trình đô thị hoá và góp phần phục vụ tốt hơn đời sống của nhân dân. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 26
27. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nhưng nếu chỉ nghiên cứu kết quả đầu tư thôi thì chưa đủ, nó mới phản ánh được mặt lượng, để nghiên cứu được mặt chất của quá trình sử dụng. III. Sự cần thiết đầu tư phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp : 1.Xác định người có thu nhập thấp : Định nghĩa chính xác về người thu nhập thấp không phải là một việc dễ dàng. Nhiều nghiên cứu đã không thể đưa ra những tiêu chuẩn để định nghĩa người thu nhập thấp do vấn đề này tuỳ thuộc vào điều kiện sống của từng hộ gia đình, vào tình hình phát triển kinh tế xã hội và phong tục tập quán của từng địa phương, từng dân tộc. Cho nên, để định nghĩa thế nào là người thu nhập thấp, cần tiến hành khảo sát xã hội về thu nhập và chi tiêu hộ gia đình. Dưới đây là những kháI niệm cơ bản về người thu nhập thấp: Bảng 1: Bảng tỷ lệ về chi tiêu của các nhóm người tại Hà Nội năm 2001 Tỷ lệ Chi tiêu trung bình hàng tháng Nhóm mức sống (%) (đồng/hộ) Nhóm nghèo 6.40 498.535 Nhóm dưới trung bình 17.90 770.247 Nhóm trung bình 46.30 1.218.755 Nhóm trên trung bình 24.70 1.794.130 Nhóm khá giả 4.80 2.275.833 Nguồn thống kê thuộc Cục thống kê + Theo quan điểm của ngân hàng thế giới và UNDP, người thu nhập thấp là những người chi tiêu ít nhất 66% thu nhập cho ăn uống để tồn tại. 34% thu Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 27
28. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nhập còn lại dành cho ( nhà ở, văn hoá, giáo dục, y tế, đi lại, quan hệ tiệc tùng v v) + Là những người có mức sống thuộc nhóm trung bình trở xuống. + Xét trên phương diện cải thiện nhà ở, người thu nhập thấp là những người phải chi một phần thu nhập để thuê nhà hoặc trả góp tiền sửa nhà, mua nhà ngoài việc chi tiêu cho nhu cầu cơ bản. + Theo như đề tài, người thu nhập thấp được định nghĩa ở đây chỉ bao gồm những người có khả năng tiếp nhận sự hỗ trợ và có giải pháp để hoàn trả dần sự ưu đãi đã được hưởng. + Là những người hiện đang sống trong những ngôi nhà quá cũ nát mà không có điều kiện sửa sang hay cải tạo lại. + Là những người có mức thu nhập ổn định và có khả năng tích luỹ vốn để cải thiện điều kiện ở, với sự hỗ trợ của Nhà nước về vay vốn dài hạn trả góp, tạo điều kiện ưu đãi về chính sách đất đai và cơ sở hạ tầng ( người vay vốn có khả năng hoàn trả tiền vay). + Là những người chưa có nhà hoặc có nhà nhưng diện tích ở chật hẹp, S <=4m2/đầu người. Vì đề tài đề cập đến những người nhận tiền vay và có khả năng trả góp dần. Chúng ta cũng biết những người nghèo, những gia đình chính sách cũng được đánh giá là những hộ gia đình thu nhập thấp nhưng đối với những đối tượng này lại có những chính sách riêng. Những đối tượng này chỉ có thể cấp nhà hoặc cho không mà thôi. Vì vậy trong phạm vi đề tài chỉ đề cập đến những hộ có mức sống trung bình và trên trung bình. Vì những đối tượng này với đồng lương họ kiếm được chắc chắn sẽ chỉ đủ chi tiêu và dôi ra một phần tích luỹ. Nếu phần tích luỹ này được Nhà nước hỗ trợ thêm thì sẽ giúp được những đối tượng này có nhà hoặc cải tạo lại nhà hiện có. Nói đến người nghèo hay người thu nhập thấp, trước hết cần tìm hiểu thu nhập của họ. Mức thu nhập là chỉ tiêu hàng đầu để xác lập mức sống của người nghèo đô thị. Cùng với thu nhập , các yếu tố khác như đIều kiện về nhà ở, môi trường sống, mức độ ổn định về việc làm, khả năng được hưởng các dịch vụ xã hội cơ bản như y Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 28
29. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp tế, giáo dục, giao thông, sinh hoạt văn hoá là những biến số cơ bản, chúng vừa là hệ quả của thu nhập, vừa phản ánh rõ nét mức sống của dân cư đô thị. Tiêu chỉ chung để phân loại các hộ thuộc diện nghèo có sự khác nhau theo cách đánh giá của các chuyên gia Việt Nam ( Bộ Lao động thương binh và xã hội) và của Ngân hàng Thế giới. Định chuẩn để xếp diện đói nghèo theo quy định của Bộ Lao động thương binh và xã hội là : 3 triệu đồng/người /năm. Thu nhập bình quân đầu người năm 1999 là 832.500đ/tháng đối với những hộ thu nhập trung bình tại Hà Nội. * Theo giới hạn của đề tàI, đề tàI chỉ đề cập đến sự hỗ trợ thêm cho các đối tượng thu nhập thấp với đặc đIểm như sau: + Theo chương trình hỗ trợ Hộ thu nhập thấp, sẽ hướng mục tiêu hỗ trợ hộ sống ở đô thị có mức thu nhập từ 200.000 - 800.000/người/tháng. Căn cứ vào quy mô hộ thu nhập thấp là 5 nhân khẩu/hộ, thu nhập bình quân hộ gia đình đô thị hàng tháng nằm trong khoảng từ 1-4 triệuđồng. Nói chung, chương trình này sẽ bao gồm những hộ có mức thu nhập từ thứ 20 đến 70, nghĩa là khoảng 50% số nhà ở đô thị do hộ thu nhập thấp cư ngụ. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, thu nhập hộ gia đình sẽ cao hơn, từ 1.25 triệu đến 5 triệu đồng/hộ, tức 250.000 đ đến 1 triệu đồng/người/tháng ở đây ta chỉ xét chỉ tiêu ở vùng đô thị mà cụ thể là tại Hà Nội. Hiện tại, nước ta có đến 40% dân số thuộc diện thu nhập thấp. Mức rất nghèo được xác định là hộ có thu nhập bình quân đầu người mỗi tháng là 150 nghìn đồng. Trong đó, nhóm thuộc diện đói nghèo nhất là nhóm không nghề nghiệp. + Hỗ trợ về nhà ở cho những người thu nhập thấp là cán bộ công nhân viên chức Nhà nước, có thâm niên công tác được chuẩn hoá theo quy định chung của Nhà nước và do các cơ quan bình chọn, xem xét đề nghị. Còn đối với các đối tượng thu nhập thấp là người lao động nằm ngoài khu vực Nhà nước cũng cần có quy định cụ thể thông qua các hướng dẫn chung của Nhà nước. Tuy nhiên do giới hạn đề tàI là có hạn nên chỉ đề cập ưu tiên hỗ trợ cho Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 29
30. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp đối tượng thu nhập thấp thuộc thành phần làm việc trong các cơ quan nhà nước vì hiện nay, đối tượng này cũng chiếm một con số tương đối lớn 16.02% (2000). 2. Sự cần thiết phải đầu tư phát triển nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp tại Hà Nội: Bảng 2: Một số con số thống kê về nhà ở của Bộ Xây dựng Thành phố Con số thống kê nhà ở Con số Hà Nội Quỹ nhà ở 12 triệu m2 Diện tích bình quân 5m2/ngời Có khoảng 3000 ngời sống với diện tích 2m2/ngời Diện thích cần cải tạo 1.6 triệu m2 ( 13,3 % quỹ nhà) Nguồn Thống kê thuộc Bộ Xây dựng Bảng 3 Bảng phân tích chỉ tiêu nhà ở của thủ đô Hà Nội theo từng thời kỳ Tốc độ phát Diện tích bình Dân số (ng. Tốc độ phát triển Tổng quỹ nhà ở Thời kỳ ( năm) triển quỹ nhà ở quân Người) dân số ( % ) ( 1000 m2 ) ( % ) (m2/người) 1954 370 2.47 3.7 1965 840 227,03 5.208 210,85 6.2 1980 876 104,29 5.08 97,54 5.8 1992 2.156 223,18 9.702 218,32 4.5 1995 2.315 107,38 11.112 114,53 4.8 1996 2.364 102,12 11.82 106,37 5 2000 2.743 116,03 13.287 112,47 5 Nguồn thống kê quỹ đầu tư phát triển nhà ở thuộc Bộ Xây Dựng Đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội đang là một yêu cầu cơ bản và cấp bách quyết định đến dáng vẻ của thủ đô. Đầu tư phát triển nhà ở trên cơ sở những lý do sau: Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 30
31. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Với dân số trên 2.7 triệu người, Hà Nội là một thành phố đông dân và sự gia tăng dân số ở Hà Nội vẫn ở mức cao, chủ yếu do sự di dân ồ ạt ở nông thôn đổ về thủ đô kiếm sống làm dân số ở thủ đô tăng đột biến. Cùng với nó là sự đô thị hoá mạnh và bột phát đã gây ra sự căng thẳng về nhà ở Hà Nội. Bình quân nhà ở trên đầu người ở mức thấp , từ 6.7 m2/người ( 1955) xuống còn trên 4.8m2/người ( 1994) và khoảng 5m2/người( 1996). Theo thống kê, năm 94 có tới 30% dân số nội thành ở dưới mức 4m2/người. Mặc dù trong giai đoạn ( 1998-2000) đã có những chuyển biến tích cực trong đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội đưa bình quân nhà ở tăng đến 6m2/người năm 2000, tuy nhiên chỉ tiêu này vẫn còn ở mức thấp. Mặt khác, do tác động lớn của sự chênh lệch giàu nghèo trong dân cư Hà Nội dẫn đến chỉ tiêu bình quân nhà ở trên đầu người không còn mang tính đại biểu, thực chất một bộ phận lớn dân số Hà Nội vẫn sống dưới 4m2/người. Vì vậy, đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội nhằm làm giảm căng thẳng về nhà ở và cảI thiện đIều kiện sống cho người dân. Theo bảng phân tích chỉ tiêu nhà ở của Thủ đô Hà Nội , ta thấy rằng dân số tăng với tốc độ lớn, đặc biệt dân các tỉnh và thành phố khác tập trung về thủ đô ngày càng gia tăng dẫn tới tình trạng đất đô thị ngày càng thiếu với một số lượng người ngày một gia tăng. Diện tích bình quân từ năm 92 trở về đây tuy có tăng nhưng tỷ lệ gia tăng rất thấp, chỉ tăng có 0,5m2/người từ năm 1992 đến năm 2000. Nhìn chung, tốc độ phát triển quỹ nhà thường thấp hơn tốc độ gia tăng dân số đô thị. Hầu hết quỹ nhà hiện có của thủ đô đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Phần lớn trong số này đã được xây dựng từ lâu đã hết hạn sử dụng như các khu nhà tập thể do Nhà nước xây dựng trong thời kỳ bao cấp, các khu phố cổ, nhà do người Pháp xây dựng, do chiến tranh và sự khắc nghiệt của thời tiết đã làm các khu nhà này bị hư hỏng nặng, mất mỹ quan. Người dân sống tại các khu nhà này luôn trong tình trạng nguy hiểm, thiếu tiện nghi, sống chung đụng. Do đó cần phảI đầu tư cải tạo, nâng cấp hoặc xây dựng mới các khu nhà này vừa nâng cao chất lượng ở cho nhân dân, vừa góp phần tạo ra bộ mặt thành phố khang trang, to đẹp. Diện tích cần cảI tạo theo Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 31
32. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp thống kê của Bộ Xây dựng là 1.6 triệu m2 chiếm 13.3 % quỹ nhà. Và cố gắng từ đây đến năm 2010 đạt chỉ tiêu bình quân 6m2/người. Đánh giá được tầm quan trọng to lớn của thủ đô Hà Nội, Nhà nước và chính quyền thành phố đã tổ chức xây dựng quy hoạch, chiến lược phát triển thủ đô trong thời gian dài, nhằm tạo ra dáng vẻ Hà Nội mới vừa cổ kính, vừa hiện đại to đẹp sánh ngang với thủ đô của các nước trong khu vực. Để thực hiện đIều đó thì một bước quan trọng là bố trí lại hợp lý chỗ ở cho người dân đô thị và xây dựng các khu đô thị mới mở rộng ra các vùng ven đô. Tạo ra nhiều chung cư có chất lượng cao nhằm giảm đI lượng người trong trung tâm, giãn dần ra ngoại ô thành phố. Hiện nay vẫn có tình trạng người sống chen chúc trong các nhà ở gần trung tâm dẫn đến tình trạng phân bố không đều. Trong khi đó vẫn còn nhiều vùng đất chỉ cách trung tâm 15km trở lên hiện giờ vẫn rất hoang tàn. Nói đến đIều này một phần cũng do những chính sách của ta vẫn chưa đầu tư thoả đáng vào cơ sở hạ tầng một cách đồng bộ, gây nên sự bất tiện trong sinh hoạt ( đèn đường, đIện, nước v v ) cũng như nhu cầu đI lại của người dân. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá Thủ đô đang bước vào giai đoạn cao độ, đIều đó được thể hiện qua hàng hoạt dự án trọng đIểm của thành phố đã được phê duyệt và bước vào thực hiện. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai hầu hết các dự án đều bị chậm trễ, đặc biệt là ở khâu giải phóng mặt bằng mà nguyên nhân cơ bản là do thiếu quỹ nhà ở cho di dân giảI phóng mặt bằng. Vì vậy, đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội phải đi trước một bước để đảm bảo quỹ nhà ở nhằm đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng bàn giao đất đúng tiến độ cho các công trình. Quyền có chỗ ở là một trong những quyền cơ bản đã được Đảng và Nhà nước ta công nhận và quan tâm. Nhất là đối với những đối tượng thuộc diện chính sách, người có công , người có thu nhập thấp, cán bộ công nhân viên Đầu tư phát triển nhà ở từng bước đảm bảo quyền có nhà ở cho các đối tượng này nhằm thực hiện công bằng xã hội. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 32
33. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trong giai đoạn ( 1998 – 2000), nhịp độ tăng trưởng kinh tế của Thủ đô đã có phần chững lại do ảnh hưởng của cuộc khủng khoảng tàI chính trước một nền kinh tế còn kém bền vững. Một giải pháp góp phần ngăn chặn suy thoáI và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thành phố là đầu tư phát triển nhà ở. Đầu tư xây dựng và kinh doanh nhà ở để có thể khai thác lượng vốn đang tồn đọng tại các ngân hàng và trong dân cư, giảI quyết sự ứ đọng của thị trường nguyên vật liệu xây dựng và tạo ra nhiều công ăn việc làm cho xã hội. Trong thời kỳ đổi mới, CNH-HĐH thủ đô, buộc chúng ta phải bằng con đường phát triển nhà ở và chỉ có phát triển nhà ở, mới là giải pháp cơ bản và gần như duy nhất để tháo gỡ khó khăn, “ hạ áp “ cho vấn đề nơi ở. Giải pháp mang tính chiến lược lâu dài và căn bản là chủ trương “ Nhà nước và nhân dân cùng làm”, Nhà nước trợ giúp, nhân dân cùng tham gia bằng cả cộng đồng, cả tổ chức doanh nghiệp và từng người dân. Đề tài này đề cập đến vấn đề bức xúc hiện nay là làm sao có thể giải quyết một cách hợp lý nhà ở cho những người có thu nhập thấp. Vì theo như thống kê của chỉ riêng thành phố Hà Nội, tỷ lệ người thu nhập thấp chiếm tới 40%. ở đây, thu nhập thấp hiểu theo nghĩa đơn giản nhất là với đồng thu nhập mà họ kiếm được trung bình năm thi sẽ không bao giờ có thể mua được nhà. (mà nhà này ở đây chỉ mới là nhà thuê của Nhà nước chứ chưa được là nhà mua đứt). Vậy vấn đề đặt ra là với tỷ lệ người thu nhập thấp như vậy thì chúng ta nên có biện pháp nào để có thể hỗ trợ, giúp họ có được chỗ ở ổn định và tạo được một cảnh quan văn minh sạch sẽ hơn nếu có thể loại trừ được các nhà “ ổ chuột”, những khu chung cư quá ọp ẹp, gây nguy hiểm cho người dân sống ở những nơI đó. Măt khác, hiện nay, thành phố cũng đang có những đợt triển khai, xây mới cơ sở hạ tầng ở nhiều nơi. Nhu cầu nhà ở cho những khu vực di dân là rất lớn. Muốn đổi mới, cải tạo cơ sở hạ tầng, xây dựng mới đường xã, khu vực công viên, giảI trí, trước hết là làm sao để người dân yên tâm ổn định được cuộc sống của họ đã. Có như vậy, việc tiến hành thi công mới nhanh, mới hợp với lòng dân. Chỗ ở được thừa nhận là một trong những nhu cầu cơ bản của con người. Với tốc độ đô thị hoá và dân số ngày càng tăng đòi hỏi Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 33
34. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp từng quốc gia phải có chiến lược phát triển nhà ở thích hợp nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách về chỗ ở. Bên cạnh những khó khăn liên quan đất đai, cơ sở hạ tầng, vấn đề thiếu nguồn vốn đầu tư giành cho nhà ở đang là một trong những trở ngại lớn nhất trong quá tình thực hiện chiến lược phát triển chỗ ở của mới quốc gia, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển. ở Việt Nam, vấn đề nhà ở là một trong những lĩnh vực được Đảng và Nhà nước quan tâm. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng về đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, mức độ tăng trưởng kinh tế của nước ta ngày càng đạt những kết quả đáng khích lệ. Trong lĩnh vực nhà ở, đặc biệt là nhà ở tại đô thị cũng có thay đổi tích cực mà chuyển biến cơ bản nhất là việc xoá bỏ chế độ bao cấp về nhà ở, chuyển sang cơ chế tạo đIều kiện nhằm huy động mọi tiềm năng của nhân dân để duy trì và phát triển nhà ở. Tuy vậy, tình trạng nhà ở của đại đa số tầng lớp thu nhập thấp, các gia đình chính sách, cán bộ công nhân viên Nhà nước vẫn chưa có nhiều chuyển biến. Xu thế thị trường hoá nhà ở đã và đang chưa có nhiều chuyển biến. Xu thế thị trường hoá nhà ở đã và đang lấn át tính chất xã hội của nhà ở. Tình trạng phổ biến xảy ra là chỉ chú trọng đầu tư kinh doanh đơn thuần, xây dựng nhà ở sang trọng, đắt tiền để bán cho người giàu. Bên cạnh đó, sự chăm lo về chỗ ở cho người thu nhập thấp chưa được quan tâm đúng mức đã tạo nên sự phân hoá về mặt xã hội và chênh lệch về mức sống giữa các tầng lớp dân cư là vấn đề cần phải được nghiên cứu và tìm biện pháp khắc phục. Đây cũng chính là mục tiêu thực hiện của đề tài : “ Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư vào phát triển nhà cho người thu nhập thấp tại Hà Nội”. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 34
35. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chương II : Thực trạng về đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội cho đối tượng thu nhập thấp Những năm trở lại đây ( giai đoạn 1998- 2002 ) IV. I. Tình hình chung về nhà ở và giá cả nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp trong những năm gần đây: 1. Tình hình nhà ở của thành phần thu nhập thấp tại Hà Nội và mức sống cư dân Hà Nội qua kết quả điều tra xã hội học. Theo Bảng 2 : Bảng đIều tra tình hình nhà ở tại Hà Nội Thành phố Con số thống kê nhà ở Con số Hà Nội Quỹ nhà ở 12 triệu m2 Diện tích bình quân 5m2/người Có khoảng 3000 người sống với diện tích 2m2/người Diện tích cần cải tạo 1,6 triệu m2 ( 13,3 quỹ nhà) Nguồn thống kê thuộc cục phát triển nhà ở thuộc Bộ xây dựng Hà Nội là thành phố có quỹ nhà ở lớn thứ 2 trong cả nước với khoảng 12 triệu m2 ( 450.000 căn hộ), chiếm gần 15% quỹ nhà ở toàn quốc. Nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước có khoảng 5 triệu m2 chiếm hơn 40% quỹ nhà toàn thành phố bao gồm: Nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước do nghành Địa chính - Nhà đất quản lý cho thuê khoảng 2 triệu m2 với 65.000 hợp đồng thuê nhà ở. Nhà ở do các cơ quan tự quản khoảng 3 triệu m2 với 85000 căn hộ. Kế hoạch phát triển nhà ở Thành phố Hà Nội giai đoạn 1998-2000 tóm tắt trong bản sau cho thấy số lượng nhà ở thực tế xây dựng mới mỗi năm vượt mục tiêu kế hoạch. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 35
36. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Bảng 4: Kết quả thực hiện phát triển nhà ở Thành phố Hà Nội năm 1998- 2000: Số liệu phát triển nhà ở hàng Kế hoạch hàng Thực hiện ( m2) TH/KH( % ) năm năm(m2) 1998-2000 1.150.000 1.352.212 117.7 Phát triển nhà ở theo dự án 340.000 402.858 118.5 Nhà ở do dân tự đầu tư xây dựng 810.000 950.354 117.3 Năm 1998 300.000 339.191 113 Phát triển nhà ở theo dự án 70.000 85.591 112 Nhà ở do dân tự đầu tư xây dựng 230.000 253.6 110 Năm 1999 400.000 416.511 104.1 Phát triển nhà ở theo dự án 120.000 130.162 108.5 Nhà ở do dân tự đầu tư xây dựng 280.000 286.349 102.3 Năm 2000 450.000 597.51 132.8 Phát triển nhà ở theo dự án 150.000 187.105 124.7 Nhà ở do dân tự đầu tư xây dựng 300.000 410.405 136.8 (Nguồn: Dự thảo Báo cáo triển khai kế hoạch phát triển nhà ở Hà Nội năm 2001-2005) Nhà ở thuộc sở hữu tư nhân và sở hữu khác có khoảng 7 triệu m2 chiếm gần 60% quỹ nhà. Hiện nay, mới chỉ có khoảng gần 30% các nhà ở tư nhân có giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu và quyền sử dụng đất ở hoặc sử dụng đất hợp pháp. Trong toàn bộ quỹ nhà ở của Hà Nội có khoảng 80% là nhà thấp tầng (1- 3 tầng), 20% là nhà chung cư cao tầng ( 4-5 tầng). Những năm vừa qua, nhà cao tầng do nhân dân tự đầu tư xây dựng chiếm khoảng 20% quỹ nhà ở tư nhân. Phần lớn các khu nhà ở của Hà Nội không được xây dựng đồng bộ, hạ tầng kỹ thuật chắp vá, thiếu tiện nghi, thiếu công trình phúc lợi công cộng, môi trường bị ô nhiễm, mật độ dân cư phân bố không đồng đều, gây quá tải ở khu trung tâm. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 36
37. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Từ năm 1998 đến nay, việc phát triển nhà ở đã được thực hiện theo các dự án và hình thành các khu đô thị mới trên cơ sở quy hoạch phát triển đô thị đồng bộ cả nhà ở và hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Trong năm 2000, Thành phố Hà Nội xây dựng mới được 597.510 m2 nhà ở, trong đó diện tích nhà ở được xây dựng từ nguồn vốn Trung ương là 82.128 m2, từ nguồn vốn địa phương là 515.382 m2. Trong số diện tích nhà ở được xây dựng từ nguồn vốn địa phương, người dân tự xây dựng được 410.405 m2 , diện tích nhà ở được xây dựng từ các nguồn vốn huy động, vốn xây nhà để bán là 104.977m2. Trong 3 năm 1998-2000, số m2 nhà ở xây dựng được 450.737 m2, tăng gấp 2.25 lần so với những năm 1991-1997( bình quân mỗi năm chỉ đạt khoảng 200.000 m2.) Theo kết quả điều tra xã hội học về nhà ở trên địa bàn Hà Nội trong năm gần đây của Viện Xã hội học tiến hành do PGS.PTS Trịnh Duy Luân chủ nhiệm với sự chủ trì cuả Sở Nhà đất Hà Nội , có thể rút ra một số nhận định sau: Thứ nhất : Về hiện trạng nhà ở Hà Nội : Sơ đồ 1: Diện tích ở chính Diện tích ở chính 2.5m2-15m2 chiếm 11.5% 16m2-24m2 25m2-280m2 chiếm30.30% chiếm 57.20% Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 37
38. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Được sự chăm lo của Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền cho sự nghiệp phát triển nhà ở, sau hơn 10 năm đổi mới với sự tập trung nhiều nguồn lực của nhân dân để xây dựng cải tạo nhà ở, Hà Nội đã đạt được nhiều hiệu quả xã hội to lớn, một bộ phận đông đảo người dân Hà Nội được cải thiện đáng kể về điều kiện ở. 57,2% số gia đình trong mẫu điều tra sống trong những ngôi nhà hoặc căn hộ có diện tích lớn hơn 25m2 chiếm 30.3 % được sử dụng diện tích bình quân đầu người từ 10m2 trở lên. 15,7% sống trong những đơn vị ở có trên 3 phòng. Thứ hai : Về diện tích bình quân đầu người Diện tích bình quân đầu người 0.6- 10- 2.9m2/người 142m2/người 6% 3-4.9m2/người 30.90% 20.50% 5-9m2/người 43% Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 38
39. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Thứ ba: Về số phòng ở Số phòng ở 3-15 phòng chiếm15.70% 2 phòng chiếm 0-1 phòng 55.60% chiếm 28.70% Bên cạnh những thành tựu to lớn, trong quá trình đổi mới, sự bất bình đẳng xã hội trong lĩnh vực nhà ở tại Hà Nội gia tăng mạnh mẽ. Nếu 6.5% số hộ có diện tích ở chính từ 100m2-280m2 thì ngược lại 2.4% số hộ sống chen chúc trong chỗ ở chỉ 2.5-9 m2 và 9.2 % khác trong nơi ở từ 10m2-15m2. Về chỉ tiêu diện tích bình quân, trong khi 6% số hộ có diện tích bình quân đầu người dưới 3m2 thì 1% có diện tích tương ứng từ 50m2- 142m2/người và 8.5 hộ khác là từ 20-49 m2/người. Về chỉ tiêu số phòng ở bên cạnh 28,7% hộ gia đình chỉ có một phòng thì 6.4% hộ khác sử dụng từ 5-15 phòng. Sự bất bình đẳng xã hội về nhà ở là sâu sắc với chênh lệch giá trị tài sản tới hàng trăm, hàng ngàn lần giữa các nhóm có điều kiện tốt nhất và tồi tệ nhất. Hơn nữa, sự bất bình đẳng về nhà ở, diện tích ở quá rộng của một bộ phận đáng kể dân cư làm cho sai lệch khá lớn các số liệu bình quân về nhà ở. Thứ tư: Chỉ tiêu của người có thu nhập thấp Mức sống và kiểu nhà đang cư trú thông thường có liên quan mật thiết với nhau. Theo kết quả điều tra, người thu nhập thấp sống chủ yếu trong các ngôi nhà chung cư thấp tầng ( 2-3 tầng) chiếm 40.6%, nhà ngói phi hình ống là 25% và nhà kiểu ngoại ô là 12.5% của nhóm. Qua kết quả điều tra xã hội học, có thể chia dân cư Hà Nội thành năm nhóm theo mức sống như sau: Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 39
40. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Theo Bảng 1 Tỷ lệ chi tiêu của các nhóm người tại Hà Nội Chi tiêu trung bình hàng tháng( Nhóm mức sống Tỷ lệ ( % ) đồng/hộ) Nhóm nghèo 6.40% 498.535 Nhóm dưới trung bình 17.90% 770.247 Nhóm trung bình 46.30% 1.218.755 Nhóm trên trung bình 24.70% 1.794.130 Nhóm khá giả 4.80% 2.275.833 Nguồn thống kê thuộc Cục thống kê Từ bảng trên có thể thấy, mặc dù chưa thực sự gay gắt song sự phân tầng về mức sống đã hình thành rất rõ nét. Nhóm khá giả và nhóm nghèo khổ chiếm một tỷ lệ không nhỏ. Nếu xét theo mức chi tiêu trung bình hàng tháng thì nếu nhóm nghèo chi tiêu trung bình là 498.535 đ/tháng/hộ thì nhóm khá giả chi tiêu trung bình là 2.275.833 đ/tháng/hộ. Nêú xét theo chỉ tiêu chi tiêu bình quân một người/tháng thì kết quả điều tra cho thấy, trong nhóm gia đình nghèo có tới 71% có mức chi tiêu dưới 200 nghìn đồng/tháng, còn ở các gia đình khá giả có mức chi tiêu hàng tháng cao hơn nhóm nghèo là 4.56 lần. Nếu so nhóm nghèo với nhóm trung bình thì mức chi tiêu hàng tháng của nhóm nghèo chỉ bằng 41% nhóm trung bình. 2. VàI nét về quá trình phát triển nhà ở Hà Nội giai đoạn từ 1999 đến 2002: Năm 1999: Sau khi chương trình phát triển nhà ở của Thủ đô được ban hành năm 1998 thì năm 1999 được coi là năm khởi động của chương trình dài hạn này với nhiều hoạt động mang tính định hướng. Tuy vậy, do đã có sự chuẩn bị trước cộng với sự tham gia nhiệt tình của các đơn vị xây dựng và kinh doanh nhà trên địa bàn Thủ đô mà ngay trong năm này đã có tới 14 dự án đã chính thức có quyết định đầu tư với tổng diện tích sàn nhà là 1.746.430 m 2. Đặc biệt dự án Khu nhà ở Giải Đỏ – Hai Bà Trưng đã chuẩn bị hoàn thện và đưa vào khai thác trong năm 1999. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 40
41. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Năm 1999 được đánh dấu như một năm đồng khởi trong phát triển nhà ở của Thủ đô bao gồm cả cải tạo và xây mới. Riêng đối với hướng phát triển nhà theo dự án nội dung chủ yếu là: Đẩy mạnh việc đầu tư xây dựng, chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội cho các khu ở mới, khu đô thị mới. Nghiên cứu phân đoạn đầu tư đối với việc đầu tư từng phần trong một dự án đầu tư đồng bộ khu ở mới và khu đô thị mới nhằm huy động được mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển nhà ỏ trong mỗi dự án. Thành phố khuyến khích mỗi sở ngành, mỗi quận huyện chọn một dự án khu đô thị điển hình để tập trung triển khai đồng bộ trong năm 1999 và năm 2000 nhằm tập trung sức mạnh của quận, huyện của toàn ngành, tránh phân tán vào các dự án quá lớn chưa đủ sức triển khai đồng bộ ngay trước mắt. Tiến hành đầu tư xây dựng thí điểm (tại một số khu quy hoạch cho phép) nhà ở có chi phí thấp, nhà ở cho người thu nhập thấp, nhà ở cho các đối tượng chính sách ưu tiên, nhà ở cho sinh viên theo các hình thức bán, bán trả dần, cho thuê. Ngay trong năm đầu tiên này Thành phố đã xét duỵệt và cấp giấy phép cho nhiều dự án với quy mô lớn, đặc biệt có nhiều dự án phát triển nhà ở tiến hành tại các khu đô thị mới mới được Thành phố phê duyệt quy hoạch chi tiết. Các dự án có quyết định đầu tư năm 1999 stt Tên dự án Chủ đầu tư Quy mô Diện tích Tiến độ thực đất nhà ở hiện (đơn vị (đơn vị ha) m2) 1 Khu Yên Hoà - Cầu Cty Xây dựng 39 119.800 Đang điều chỉnh Giấy dân dụng QHYMB 2 Khu nhà ở Định Cty phát triển 35 300.000 Đang tiến hành Công nhà và đô thị lập kế hoạch GPMB 3 Khu nhà ở Yên Cty đầu tư 37,05 349.100 Đang triền khai Hoà-Trung Hoà phát triển hạ đền bù, GPMB tầng đô thị 4 Làng Quốc tế Thăng Tổng Cty xây 10,2 123.738 Đã khởi công Long dựng nhà Hà xây dựng nội 5 Khu nhà ở Đầm Cty đầu tư 6 70.346 Đang tiến hành Trấu-HBT phát triển nhà 6 Khu nhà ở Phúc Xá Cty đầu tư 3,8 50.000 Đã điều chỉnh Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 41
42. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp 2-BĐ phát triển nhà xong QHMB và tiếp tục triển khai 7 Dự án Hồ Limh Cty phát triển 184 138.000 Đang đầu tư Đàm-Thanh Trì nhà và đô thị 8 Khu nhà ở hồ Giải Cty Xây dựng 8,9 20.195 Đang trong giai Đỏ-HBT và phát triển đoạn hoàn thiện nhà HBT 9 Khu Trung Hoà- Tổng Cty 65,3 212.000 Nhân Chính XNKXD 10 Khu nhà ở Đại Từ- Cty đầu tư 24,5 126.000 Đang đền bù, Đại Kim-Thanh Trì xây dựng nhà GPMB Thanh Trì 11 Khu nhà ở di dân Ban QLDA 9,5 87.850 Đền Lừ-HBT quận HBT 12 Khu nhà ở trị trấn Cty thiết kế 5,5 600.000 Đã được chấp Cỗu Diễn-Từ Liêm xây dựng nhà thuận QHMB (Nguồn: Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà nội) Thống kê trên cho thấy hoạt động đầu tư phát triển nhà ở theo dự án đã thu hút được sự tham gia của nhiều Công ty và Tổng công ty chuyên ngành xây dựng trên địa bàn Thành phố. Nhiều đơn vị cùng một lúc tham gia nhiều dự án khác nhau như Công ty phát triển nhà và đô thị làm chủ đầu tư cả hai dự án Khu nhà ở Định Công và Hồ Linh Đàm là hai dự án đều có quy mô lớn. Giai đoạn này hầu hết các dự án đang tiến hành quy hoạch tổng mặt bằng hoặc lập kế hoạch giải phóng mặt bằng, có rất ít dự án có sản phẩm hoàn thành để đưa ngay vào sử dụng. Sự gia tăng diện tích sàn xây dựng năm 1999 so với năm 1998 có sự đóng góp đáng kể của hàng loạt nhà ở theo dự án với hơn 130.000 m2, bằng 152% của năm 1998 trong khi diện tích do dân tự đầu tư xây dựng chỉ tăng nhẹ từ 253.600 m2 lên 286.349 m2 (tăng 112%). Thành công bước đầu này cho thấy một xu hướng đầu tư mới ngày càng rõ nét trong hoạt động đầu tư phát triển nhà Hà nội. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 42
43. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Năm 2000: Năm 2000 được xác định là năm chuẩn bị môi trường đầu tư và tạo đà cho chương trình phát triển nhà ở các năm tiếp theo. Kế thừa những kết quả đã đạt được của năm 1999 và những năm trước đó năm 2000 là năm thực hiện giao đất để phát triển nhà ở với diện tích đất và chỉ tiêu kế hoạch đạt được cao nhất kể từ khi Thành phố xoá bỏ cơ chế bao cấp về nhà ở. Trong đó có nhiều dự án lớn phát triển khu đô thị mới đồng bộ hiện đại về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội như: khu đô thị mới Trung Hoà - Nhân Chính giai đoạn i và II, Khu nhà ở Bắc Linh Đàm và Đại Kim, Khu đô thị mới Nam Trung Yên (dự án Saprop) Tình hình giao đất để thực hiện các dự án phát triển nhà ở thời kỳ 1998 – 2000 Năm Kế hoạch được duyệt Thực hiện Đạt tỷ lệ Tổng cộng Đất xây dựng Diện tích Số dự án (%) (ha) nhà ở (ha) (ha) 1998 2.381 254 98,13 34 38.63 1999 1.802 384 47,25 124 12.3 2000 1.340 310 197,96 148 63.86 (Nguồn: Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà nội) Năm 2000 Thành phố đã có quyết định giao đất cho các dự án với tổng diện tích là 1.340 ha trong đó đất xây dựng nhà ở là 310 ha. Do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau mà năm 1999 tỷ lệ đất thực hiện so với kế hoạch chỉ đạt 12,3% nhưng sang năm 2000 tỷ lệ này đã tăng hơn 5 lần, đạt 63.86%. Sở dĩ vậy vì sau nhiều năm tiến hành chuẩn bị đầu tư đến nay đã có nhiều dự án bước vào giai đoạn thực hiện đầu tư, đặc biệt là những dự án phục vụ di dân giải phóng mặt bằng và tái định cư. Đây là những công trình trọng điểm, Thành phố có chủ trương đẩy nhanh tiến độ để phục vụ cho việc thu hồi đất, triển khai các dự án khác. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 43
44. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đầu tư phát triển nhà theo dự án năm 2000 cũng tăng so với năm trước nhưng không đáng kể một phần là do có khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng. Trong khi đồng loạt các dự án cùng triển khai trên một quy mô lớn, đòi hỏi một diện tích giải toả lớn, liên quan đến nhiều hộ dân cũng như chính quyền địa phương các cấp thì Thành phố chưa kịp thời ban hành các chính sách thực sự hiệu quả để hỗ trợ cho công tác này. Chính vì vậy chủ đầu tư thường lúng túng trong giải quyết, chính quyền địa phương thì chưa thấy được vai trò của mình, người dân không tự giác và có biểu hiện coi thường pháp luật làm kéo dài công tác giải phóng mặt bằng lãng phí thời gian và tiền của. Một số dự án đã có quyết định đầu tư và bắt đầu triển khai thực hiện năm 2000 S Tên dự án Chủ đầu tư Dt đất DT sàn xd (m2) Nguồn vốn t da (m2) Cả Năm 2000 t DA 1 Nhà ở 5 tàng Cty XD số 1 2.446 6.984 1.800 Huy động + vay 228 Đường Quỹ PTNO Láng 2 Khu Ngọc Cty XD&PT 6.454 13.32 1.800 Huy động + vay khánh – Ba hạ tầng 2 Đình 3 Nhà 5 tầng só 4 Cty KDN số - 1.400 0 Ngân sách Hàm Tử Quan 2 4 Nhà 5 tầng K21 Cty ĐTPT - 2.961 0 Ngân sách Bách khoa nhà 5 Nhà tình nghĩa Ban QLDA 3.400 4.071 0 (chờ bổ Ngân sách Tương Mai (II) – Sở sung vốn ) ĐCNĐ 6 Khu Phương liệt Cty XD 6.108 9.436 0 (khó Huy động + tự – Thanh xuân Hồng Hà khăn có GPMB) 7 Khu đô thị VINACON 240.00 87.39 0 (đang N.Sách + Trung hoà - EX 0 9 GPMB) T.Dụng + Huy Nhân chính động + Tự có 8 Khu Vĩnh phúc Ban QLDA 8.285 15.20 0 (thi công Vay Quỹ phục vụ di dân, quận 5 phần thô) PTNOTP GPMB 9 DA xd HTKT Ban QLDA 51.246 - 0 Vốn XDCB khu tái định cư quận Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 44
45. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Dịch vọng 9 Khu nhà ở Cty XD Tây 4.200 5.800 0 (đang Tự có + huy thông tầng Liễu Hồ làm thủ động = vay giai tục xin đất) (Nguồn: Văn phòng ban chỉ đạo chương trình phát triển nhà ở Thành phố) Như vậy năm 2000 có thuận lợi là có nhiều dự án lớn bắt đầu triển khai tuy nhiên mới chỉ trong giai đoạn chuẩn bị mặt bằng, bên cạnh đó các lô đất giao cho các tổ chức, doanh nghiệp tự xây dựng nhà từ nhiều năm đã hoàn thành năm 2000 nhưng lại gặp khó khăn trong giải quyết đầu ra. Sở dĩ vậy vì cơ chế, chính sách về nhà ở cho CBCNV và người thu nhập thấp còn nhiều vướng mắc chưa tạo đủ cơ hội cho họ tiếp cận những căn nhà mới mà thực chất là dành cho họ. Tóm lại mặc dù là năm có diện tích đất thực hiện lớn gấp 3,5 so với năm 1999 nhưng diện tích hoàn thành bàn giao trong năm tăng ít, chỉ đạt 420.000 m2 trong đó tỷ lệ nhà ở được đầu tư xây dựng đồng bộ trong các dự án là 150.000 m2 (tăng 13% so với 120.000 m2 của năm 1999). Năm 2001: Từ khi triển khai chương trình 12 đã có nhiều dự án Khu đô thị mới được xây dựng dựa trên quy hoạch tổng thể Thành phố được duyệt. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện cũng còn tồn tại một số vấn đề và Thành phố cũng đã kịp thời rút kinh nghiệm theo hướng sau: - Rà soát, điều chỉnh lại quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới chưa triển khai xây dựng, để nâng cao chất lượng quy hoạch kiến trúc, cơ cấu căn hộ, kiến trúc cảnh quan. Điều chỉnh quy hoạch đảm bảo có tỷ lệ 60% nhà cao tầng và không chia lô. - Để nâng cao chát lượng phục vụ cuộc sống hiện đại. Trong phát triển khu đô thị mới Thành phố chủ trương xây dựng các căn hộ có diện tích rối thiểu là 45 đến 50 m2 xen kẽ những căn hộ có diện tích lớn hơn từ 70 dến trên 100 m2, có cơ cấu căn hộ đa dạng, thích hợp. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 45
46. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Tính đến 2001trong số 14 dự án khu đô thị mới được xác định là trọng điểm để hoàn thành bộ mặt đô thị thì có 7 dự án đang trong thời gian đẩy nhanh thi công để nhanh chóng đưa vào sử dụng, 4 trong số đó là: Hiện trạng của một số dự án tính đến thời điểm Tháng 10/ 2001 ST Tên dự án Năm Quy VĐT thực Tiến độ T kết mô hiện/ Tổng thúc đất(ha vốn ) 1 Làng Quốc tế 2005 10, 20 56,4 Đang xây khu biệt thự Thăng long và nhà ỏ 2 Khu ĐTM Định 2001 24,00 86,1 Đã xây dựng xong phần công HTKT, bắt đầu triển khai xd công trình 3 Khu dịch vụ 2001 35,00 91,2 Đã hoàn thiện một số tổng hợp hồ khu nhà và tiếp tục Linh Đàm những nhóm nhà cao tầng khác 4 Khu ĐTM 2004 32,86 34,8 Đang thi công HTKT và Trung hoà - xây dựng nhà cao tầng Nhân chính (nguồn: Sở Kế hoạch và đầu tư Hà nội) Có được kết quả trên là do năm 2001 Thành phố Hà nội đã đầu tư 201.251 triệu đồng nhằm tăng quỹ nhà Thành phố và hỗ trợ các doanh nghiệp trong phát triển nhà ở trong đó có việc đầu tư vào HTKT ngoài hàng rào dự án các khu đô thị mới kể trên. Một nét nổi bật trong đầu tư phát triển nhà năm 2001 là ngoài tổng diện tích nhà ở tăng với tốc độ nhanh hơn so với các năm trước thì cơ cấu đầu tư theo dự án đã có xu thế lấn át so với dân tự xây dựng, tốc độ tăng của hai hình thức nàylần lượt là 223% và 104,1%. Tính về số tuyệt đối phát triển nhà ở theo dự án đạt 417.585 m2 xấp xỉ với do dân tự xây là 425.825 m2. Năm 2001 nhiều dự án chính thức đưa vào khai thác một số hạng mục công trình đáp ứng được nhu cầu về chỗ ở cho nhiều đối tượng. Do tính chất mới mẻ và vừa túi tiền của nhiều chung cư nên trong giai đoạn này đã xuất hiện tình trạng cung không đủ cầu, đặc biệt một phần của khu Bắc Linh Đàm sau khi hoàn thành đã bán hết ngay lập tức, chủ đầu tư nhanh chóng thu được vốn để tiếp tục triển khai các hạng mục còn lại của dự án. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 46
47. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Năm 2002: Kết quả khả quan mà công tác phát triển nhà, đặc biệt là theo dự án của Thành phố đã đạt được năm 2002 cho thấy sự phù hợp của chương trình đang được tiến hành. Qua hơn 4 năm triển khai, từ các bài học kinh nghiệm tại các Hội nghị phát triển nhà ở, Thành phố quyết tâm gĩư vững chủ trương phát triển nhà ở theo dự án, phù hợp với định hướng phát triển đất đai, đô thị bền vững, phát triển đồng bộ hạ tầng kỹ thuật – xã hội, không tách rời quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Thủ đô. Các kết quả cụ thể của năm 2002: - Thành phố đã tập trung chỉ đạo thực hiện dự án Làng sinh viên tại phường Nhân chính, quận Thanh xuân, đã hoàn thành giai đoạn I với tổng diện tích sàn xây dựng là 42.789 m2 đưa vào sử dụng cho sinh viên thuê, đang tiếp tục thực hiện tiếp giai đoạn II với 32.164 m2 sàn xây dựng. - Đã tiến hành thực hiện thí điểm đầu tư xây dựng nhà ở 5 tầng bán trả góp cho CBCNV có thu nhập tại 228 đường Láng (Công ty xây dựng số 1làm chủ đầu tư) với quy mô 20 căn hộ, tổng diện tích sàn xây dựng là 1.654 m2 bằng nguồn vốn vay từ Quỹ phát triển nhà ở Thành phố (lãi suất 0.1%). Đồng thời cũng giao cho Tổng công ty đầu tư và phát triển nhà Hà nội và Tổng công ty đầu tư phát triển nhà Bộ xây dựng lập dự án đầu tư xây dựng nhà ỏ cho người thu nhập thấp mua trả góp hoặc cho thuê tại Cỗu Diễn, Xuân La, Tứ Hiệp theo nguyên tắc bảo toàn vốn, không bao cấp áp dụng cho các đối tượng có khó khăn về nhà ở, khó khăn về kinh tế, không có khă năng trả tiền mua nhà một lần. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 47
48. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Triển khai khởi công xây đựng tại các diện tích đất 20% (30% diện tích sàn) thuộc các dự án (phần đất bắt buộc chủ đầu tư phải dành cho Thành phố trong các khu đô thị mới để phục vụ các nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế – xã hội Thành phố) như tại khu đô thị mới Định Công năm 2002: + Khởi công nhà căn hộ cao tầng 9 – 15 tầng với 583 căn hộ và 45.201 m2 sàn. + Nhà ở phục vụ di dân GPMB với các chung cư 9 – 12 tầng với 123 căn hộ và 14.685 m2 sàn. + 5 nhà 14 – 17 tầng tại khu 5,3 ha phường Dịch vọng với 886 căn hộ với 82.111m2 sàn. Như vậy trong năm từ 1998 đến năm 2002 công tác chỉ đạo và thực hiện phát triền nhà ở Hà nội khá toàn diện từ xây dựng văn bản pháp quy, sắp xếp tổ chức bộ máy, chỉ đạo điều hành trực tiếp chương trình nên đã thực hiện được nhiều việc: tạo ra nhiều phương thức huy động vốn, phát huy sức mạnh của các thành phần kinh tế trong xây dựng và phát triển nhà ở, các khu đô thị, phát triển bền vững, phương thức phân phối cũng có nhiều hình thức, các quỹ nhà, đất, vốn, công tác GPMG đã có nhiều kinh nghiệm và cố gắng được dư luận xã hội thừa nhận. Đặc biệt là cơ cấu và phương thức đầu tư đã có sự thay đổi: tỷ trọng đầu tư xây dựng nhà ở theo các dự án tăng lên, dân tự đầu tư giảm xuống, thể hiện sự điều tiết, định hướng và quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực phát triển nhà ở, khai thác hiệu quả quỹ nhà, đất. Năm 2003: Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 48
49. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trong năm 2003, trên địa bàn Thành phố đang triển khai 35 khu đô thị mới, 55 dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật và nhà ở sử dụng vốn XDCB Thành phố, trong đó bao gồm các loại hình: - Xây dựng hạ tầng kỹ thuật: 14 dự án - Nhà ở xây dựng mới: 31 dự án - Cải tạo xây ốp tường mở rộng: 8 dự án - Phục hồi, cải tạo nhà cũ: 2 dự án Các chỉ tiêu nhiệm vụ trọng tâm năm 2003 về phát triển nhà ở là: Tiếp tục đẩy mạnh đầu tư nhà ở theo dự án, phấn đấu đạt tỷ lệ hơn 60% tròn tổng diện tích sàn xây dựng Tập trung cho công tác soạn thảo các văn bản pháp quy Đẩy mạnh công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo hướng đơn giản về thủ tục hành chính, phấn đấu cơ bản hoàn thành vào năm 2004. Hoàn chỉnh, thường xuyên theo dõi Hồ sơ địa chính. Tiếp tục đồng khởi về công tác giải phóng mặt bằng, hoàn thiện cơ chế chính sách đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực tế trên địa bàn, góp phần đẩy nhanh chương trình phát triển nhà ở của Thành phố. Tập trung đầu tư, phát triển hạ tầng kỹ thuật đầu mối của Thành phố đồng bộ với các dự án phát triển khu đô thị mới, khu công nghiệp, các công trình trọng điểm. Đây là trách nhiệm của Thành phố nhằm nhanh chóng đưa các dự án phát triển nhà ở vào khai thác được thuận tiện, đồng thời thu hút sự tham gia đầu tư của các thành phần trong xã hội. Giải quyết nhà ở cho người thu nhập thấp có khó khăn về nhà ở, hoàn thành Đề án và kế hoạch thực hiện chi tiết nhằm đảm bảo mục tiêu cuối năm 2005 hoàn thành 10.000 căn hộ với diện tích khoảng 450.000m2 để giải quyết nhu cầu về nhà ở cho đối tượng này. Trong 5 tháng đầu năm các dự án vẫn tiếp tục triển khai thuận lợi và ngày càng phát huy hiệu quả rõ rệt. Ước thực hiện đầu tư phát triển nhà ở theo dự án 6 tháng đầu năm cho thấy mô hình dự án sẽ đạt và vượt kế hoạch đề ra là 650.000 m2 sàn xây dựng và con số nhà cao tầng khởi công mới cũng sẽ không thấp hơn 50 nhà (kế hoạch đề ra là 61 nhà). Kế hoạch nhà cao tầng khởi công năm 2003 TT Danh mục Chủ đầu tư Dự kiến nhà ỏ Số cao tầng khởi tầng Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 49
50. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp công Tổng số 61 1 Khu đô thị mới Trung Hoà - Cty XD&KDPT 12 6 đến Nhân Chính (N2A, N2B, nhà Đống Đa 11 N2F, N3AB, N4AB, N4CD, tầng N6B, N6C) 2 Khu đô thị Mễ Trì Hạ Cty Tu tạo & 9 9 Phát triển nhà 3 Khu đô thị mới Nam Đại Cồ Cty Tu tạo & 1 24 Việt Phát triển nhà 4 Khu di dân Phúc Xá II Cty ĐT & PT 2 6, 12 nhà Hà nội 5 Khu đô thị mới Đại Kim - Cty ĐT & PT 1 15 Định Công (O.15) nhà Hà nội 6 Khu di dân Hồ Ba Mẫu BQLDA quận 1 11 Đống Đa 7 Nhà ở cao tầng phường Láng BQLDA quận 2 9, 11 Đống Đa 8 Nhà ở di dân Phương Liên BQLDA quận 1 11 Đống Đa 9 Khu di dân Đền Lừ II BQLDA quận 2 9 H.B.Trưng 10 Nhà ở khu 2,1 ha Cống Vị BQLDA quận 2 6 (nhà A, B) Ba Đình 11 Khu nhà ở di dân Kim Giang BQLDA quận 1 9 Thanh Xuân 12 Khu nhà ở di dân 5,03 ha BQLDA quận 4 6 Dịch Vọng Cầu Giấy 13 Khu đô thị Pháp Vân – Tứ Tổng Cty ĐT & 10 9, 10 Hiệp PT nhà và đô thị 14 Khu nhà ở Bắc Linh Đàm mở Tổng Cty ĐT & 7 9, 15 rộng PT nhà và đô thị 15 Khu đô thị mới Trung Hoà - Vinaconex 2 18 Nhân Chính 16 Khu đô thị Hoàng Văn Thụ Cty XD&KD 1 11 nhà H.B.Trưng 17 Khu nhà ở Cầu Diễn (D4, Tổng Cty ĐTPT 3 5 B1, B2) nhà Hà nội (nguồn: Sở Kế Hoạch và Đầu Tư Hà nội) Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 50
51. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp 3. Giá cả nhà ở, giá xây dựng nhà ở đô thị trong những năm gần đây: Trong những năm gần đây, thị trường nhà ở diễn ra sôi động do những biến động về giá cả nhà ở và đất đai, đặc biệt là ở các khu vực đô thị. a. Giá cả ở thị trường nhà ở phi chính thức: Đối với thị trường nhà ở phi chính thức, việc mua bán chuyển nhượng nhà ở diễn ra bằng những thoả thuận, hợp đồng mua bán nhà viết tay, thường không có xác nhận của các cơ quan quản lý Nhà nước. Giá cả theo sự thoả thuận giữa người bán và người mua phụ thuộc vào thực trạng của ngôi nhà, vị trí ngôi nhà, và một số yếu tố thị trường khác, thường giá cả theo hình thức mua bán này có sự khác biệt với mức giá quy định của Nhà nước . nhà ở tại các khu vực trung tâm đô thị thường có mức giá rất cao. b. Giá cả ở thị trường nhà ở chính thức Nhà nước quản lý thị trường nhà ở thông qua các chương trình bán nhà sở hữu nhà nước cho cán bộ viên chức Nhà nước và công nhân của các doanh nghiệp thuộc sở hữu Nhà nước. Giá cả cho nhà ở thuộc dạng này được xác định dựa vào giá trị còn lại của nhà ở và hệ số điều chỉnh giá trị sử dụng. Giá trị còn lại của nhà ở được xác định căn cứ vào tỉ lệ còn lại của nhà so với giá nhà ở xây dựng mới. Mức trả lần đầu không dưới 20% tổng số tiền phải trả, số còn lại trả dần hàng năm mức không dưới 8% với thời hạn dưới 10 năm. Giá cả còn được Nhà nước quản lý thông qua các chương trình phát triển nhà ở để bán và cho thuê. Các mức giá này đã và đang được áp dụng trong nhiều dự án phát triển nhà ở. Theo điều tra tại các ngân hàng, giá từ 120 triệu đến 20 triệu đồng cho một căn hộ chung cư có diện tích từ 60-80m2 là phù hợp với khả năng thanh toán của một lượng lớn cư dân có việc làm và thu nhập ổn định tại thành phố hiện nay. Đối với người thu nhập thấp, các nhà đầu tư phát triển nhà ở đã áp dụng phương thức bán nhà trả góp với thời hạn thanh thoán từ 10-15 năm. Người mua được yêu cầu trả trước một khoảng tiền bằng 30% tổng giá trị căn nhà. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 51
52. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Ta lấy ví dụ tại thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội , hộ thu nhập thấp tại các đô thị này sẽ có khả năng thanh toán cho các loại nhà ở chung cư có mức giá từ 100 triệu đến 140 triệu đồng bằng phương thức cho vay vốn trả dần trong nhiều năm và thu nhập của họ phải ổn định ở mức hơn 5 triệu/tháng/hộ ( một hộ từ 4-6 người). Thực tế có nhiều dự án nhà ở đã áp dụng phương thức này và thu được kết quả.Chi tiết một số dự án tiêu biểu tình bày dưới đây. Một khu chung cư khác cũng được xây dựng tại khu vực nói trên với quy mô 9 tầng gồm 120 căn hộ, diện tích trung bình mỗi căn hộ là 50 m2. Giá căn hộ tầng đất là 200 triệu và căn hộ tầng 1 khoảng 120 triệu. Hệ số cũng được áp dụng theo chiều cao của toà nhà. Giá bán trả góp căn hộ chung cư với diện tích trung bình 60 m2, đơn giá trung bình 2,3 triệu đồng/m2 tại quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh. c. Giá xây dựng nhà ở tại các khu vực đô thị: Các công ty xây dựng và phát triển nhà ở cho biết trong các dự án xây dựng nhà ở để bán hoặc cho thuê, giá thành 1 m2 sàn xây dựng hiện nay ở vào khoảng 2 triệu đồng, chi phí này được tính gồm chi phí xây dựng hạ tầng kỹ thuật hoàn chỉnh, chi phí thuê đất, sử dụng đất, lãi vay ngân hàng và các chi phí khác. Trong trường hợp đã có hạ tầng kỹ thuật, dự án được miễn tiền thuê đất , phí sử dụng đất, thì giá thành có thể giảm 20-30%, tức ở mức 1.4-1.6 triệu đồng /m2 sàn xây dựng. Khu chung cư 5 tầng số 381- Minh Khai và chung cư 5 tầng số 228- Đường Láng là dự án thí điểm đầu tư xây dựng nhà ở bán trả góp cho cán bộ công nhân viên có thu nhập thấp ở Hà Nội do Công ty xây dựng số 1 Hà Nội lập tháng 5/2000. Đây là dự án đã có hạ tầng kỹ thuật tương đối hoàn chỉnh , được miễn tiền sử dụng đất và được vay vốn với lãi suất ưu đãi từ Quỹ phát triển nhà Bảng 5: Giá xây dựng và giá bán tại một số dự án có hỗ trợ vốn tại Hà Nội Đơn vị Dự án 381 Minh Dự án 22 Đường Nội dung tính Khai Láng Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 52
53. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp P.án 1 P.án 2 P.án 1 P. án 2 Chi phí xây dựng tr.đ 2.45 2.450 2.445 2.445 117.60 Lãi vay phải trả tr.đ 117.5 153.700 0 153.700 Cộng chi phí tr.đ 2.567.5 2.603.7 2.562.6 2.598.7 Diện tích xây dựng m2 1.723 1.723 1.654 1.654 Giá thành 1 m2 sàn XD tr.đ 1.49 1.510 1.550 1.570 Diện tích xây dựng m2 1.44 1.440 1.440 1.400 Giá thành 1 m2 sàn sử dụng tr.đ 1.78 1.810 1.830 1.860 Chi phí quản lý 1 m2 đ 67 100.000 48.000 72.000 Giá bán 1 m2 sàn sử dụng tr.đ 1.85 1.910 1.880 1.930 Nguồn : Công ty xây dựng số 1 Hà Nội Năm 1992, Nhà nước xoá bỏ chế độ phân phối nhà ở cho cán bộ công nhân viên chức lực lượng vũ trang, thì số người sống bằng đồng lương thực tế này có nhu cầu về nhà ở tăng cao nhưng lại không có khả năng tài chính để mua nhà trong điều kiện của nền kinh tế thị trường và qúa trình đô thị hoá nhanh làm cho giá cả nhà ở ngày càng cao. Chính điều này là một trong những nguyên nhân làm gia tăng nhu cầu nhà ở cho người thu nhập thấp. Thời gian qua Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách về nhà ở và đất đai có tác dụng hỗ trợ lớn cho phát triển nhà ở thu nhập thấp . Tiền sử dụng đất trước đây phải đóng 100% thì nay chỉ còn 10% và được phép nợ tiền sử dụng đất. Đối với các dự án xây dựng nhà ở cho các đối tượng thu nhập thấp như nhà ở tái định cư dân sống trên kênh rạch, khu nhà lụp xụp, nhà chung cư thì không phải nộp tiền sử dụng đất. Việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật và xã hội cho các dự án nhà ở thu nhập thấp cũng có chính sách hỗ trợ vốn từ các nguồn ngân sách Nhà nước. Hiện nay Hà Nội là một trong hai đô thị lớn nhất cả nước được quan tâm nhiều nhất dến vấn đề nhà ở thu nhập thấp. Trong hơn 10 năm đổi mới, các khu vực đô thị đã thực hiện được nhiều chương trình phát triển nhà ở trong đó có các chương tình tái xây dựng và tái định cư nhà ở thu nhập thấp và đạt được một số thành tựu nhất định, góp phần giải quyết nhu cầu nhà ở cho cư dân đô thị đang ngày một gia tăng. Trong khi công tác giải phóng mặt bằng được triển kahi thành công, thì công tác tái định cư lại không được Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 53
54. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp suôn sẻ lắm. Khi có khoảng 30% số hộ thu nhập thấp đã bán lại căn hộ vừa được mua để hưởng chênh lệch, một phần vì họ không có đủ tiền trả góp đúng hạn theo định kỳ, thường là bán cho hộ thu nhập trung bình hoặc cao để ở hoặc cho thuê. Ngoài ra, nhiều hộ thu nhập thấp bị di dời từ các khu nhà ổ chuột lụp sụp lại không được nhận tiền đền bù hoặc được nhận nhà thay thế. Qua phân tích ở trên, ta có thể thấy tình hình biến động về giá đất và giá nhà trong 10 năm ( từ 1990-2000 ) là rất lớn. Giá cả nhà và đất hết sức đắt đỏ, dẫn đến người dân khó có thể mua nhà với đồng lương cơ bản. Nếu trước đây, nhà chung cư chỉ với giá khoảng 90 triệu một căn thì nay đã lên tới 200 triệu một căn. Đấy mới chỉ là các khu chung cư cũ. Còn đối với nhiều nhà chung cư cao tầng mới như hiện nay thì giá rất cao, kể cả giá chính thức. Vì vậy chúng ta cần có chính sách hỗ trợ hơn nữa để người dân, đặc biệt là hộ gia đình trong diện thu nhập thấp có thể mua nhà với các chính sách ưu đãI thêm. V. II. Thực trạng về đầu tư phát triển nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp tại Hà Nội giai đoạn ( 1997-2002 ) 1. Nguồn vốn đầu tư phát triển cho người có thu nhập thấp : Theo báo đầu tư ra ngày 20/1/2003, ông Phạm Cao Nguyên, giám đốc Sở địa chính Nhà đất Hà Nội có nói: ” Năm 2002, toàn Hà Nội đã phát triển thêm khoảng 94,3 vạn m2 sàn nhà, đạt 131% so với kế hoạch, xấp xỉ 3000 tỷ đồng cho đầu tư toàn xã hội. Riêng Hà Nội đã bố trí gần 300 tỷ đồng cho dự án phát triển nhà. Tỷ trọng đầu tư xây dựng nhà theo dự án so với tỷ trọng nhà do dân tự đầu tư tăng đáng kể, thể hiện vai trò điều tiết quản lý của Nhà nước, sự khai thác quỹ đất hiệu quả hơn. Thành phố có khoảng 100 nhà ở chung cư cao tầng ( 9 tầng trở lên)” Qua số liệu trên, chúng ta thấy vốn đầu tư phát triển dành cho nhà ở hàng năm vẫn tăng đều, và tăng lên nhiều so với thời kỳ 1986 – 1995. Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng nhà ở cho đối tượng thu nhập thấp trong tổng số vốn đầu tư XDCB ( vốn ngân sách nhà nước ) 1986 – 1995: Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 54
55. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Vốn đầu tư XDCB ( Vốn đầu tư xây dựng Năm Tỷ trọng ( % ) triệu đồng ) nhà ở ( triệu đồng ) 1986 20.559,1 575,5 2,8 1987 16.019,6 770,4 4,8 1988 16.795,3 755,8 4,5 1989 17.532,1 806,5 4,6 1990 18.100,0 850,7 4,7 1991 4 293.000 37.15 0,87 1992 5.268.000 39.529 0,75 1993 6.66.000 ko - 1994 7.876.000 ko - 1995 9 240.000 ko - Nguồn số liệu niên giám 1986 – 1996 . Tổng cục thống kê Các vấn đề liên quan tới nhà ở cho người nghèo gắn liền với nhiều yếu tố khác như việc làm, đất đai, cơ sở hạ tầng, hệ thống dịch vụ Nhà ở tạo sự ổn định về kinh tế, xã hội và là một phần tài sản quan trọng của mỗi gia đình. Đồng thời nhà ở còn là một yếu tố cơ bản của kinh tế đô thị và nguồn quan trọng tạo ra công ăn việc làm cho người lao động. ở hầu hết các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển đều thiếu quỹ đất ở gắn liền với hệ thống dịch vụ và thiếu các công trình hạ tầng kỹ thuật đồng bộ. Các chính sách và giá cả về nhà ở chưa hợp lý. Các tiêu chuẩn phân phối chưa thích hợp. Trong cơ chế thị trường thì việc phân phối nhà ở kết hợp với giảI quyết nhà ở theo giá thấp cho nhiều loại đối tượng là việc làm rất hạn chế, do đó còn có nhiều bộ phận thu nhập thấp chưa được quan tâm đúng mức. Các văn bản, Luật lệ quy định về quy hoạch, kiến trúc và xây dựng thường bị lạc hậu hoặc chậm trễ. Mặt khác, phần lớn các chính sách chỉ thường tập trung về tiêu chuẩn quy hoạch, xây dựng và vật liệu xây dựng. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 55
56. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Ngoài việc huy động các thành phần kinh tế tham gia hỗ trợ đối với lĩnh vực nhà ở cho người thu nhập thấp còn hạn chế. Tài chính nhà ở đối với người nghèo: nhìn chung người nghèo muốn cải thiện được chỗ ở đều muốn được vay vốn dàI hạn theo hệ thống tín dụng hợp pháp. Nhưng khi vay vốn theo hệ thống này, người nghèo thường không có đủ giấy tờ sở hữu hợp pháp về nhà đất. Ngược lại, khi vay vốn ở các nguồn khác thì họ thường phảI chịu lãI suất cao và thường chỉ được vay ngắn hạn. Do đó, bên cho vay thường thiếu khách hàng để cho vay và họ không muốn cho người nghèo vay với số lượng ít. Năm 2001, Thành phố đã giao và cho thuê tổng cộng gần 1280 ha đất, đạt max, thu nộp ngân sách 635,3 tỷ đồng tiền sử dụng và cho thuê đất, đạt tới 167,8 % kế hoạch năm . HIện nay, trên địa bàn Thành phố có 60 dự án đã được UBND Thành phố phê duyệt đang triển khai với tổng mức đầu tư là 6.853 tỷ đồng ( bao gồm vốn đối ứng của 3 dự án ODA) trong đó vốn ngân sách cấp không thu hồi là 839 tỷ đồng và vốn ngân sách ứng trwocs ( có thu hồi ) là 3.833 tỷ đồng. Năng lực thiết kế của 60 dự án: xây dựng mới 8.059 hộ – 801.806 m2 sàn xây dựng ( trong đó bố trí táI định cư tại chố là 469 hộ). Chỉ tính riêng 60 dự án trên, từ năm 2002-2005, Thành phố cần cân đối 4.384 tỷ đồng để hoàn thành 8.059 căn hộ trong đó: - Vốn đã bố trí đến 2001: 187 tỷ đồng, đã hoàn thành 445 căn hộ - Vốn đã bố trí đến 2002: 320 tỷ đồng, kế hoạch hoàn thành 624 căn hộ. - Nhu cầu vốn 2003: 1.123 tỷ đồng; Kế hoạch hoàn thành 2.485 căn hộ. - Nhu cầu vốn 2004: 1.736 tỷ đồng ; Kế hoạch hoàn thành 4.505 căn hộ. - Nhu cầu vốn 2005: 926 tỷ đồng ( để thanh toán các căn hộ nêu trên) * Các dự án đã được giao nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư: NgoàI 60 dự án nêu trên, UBND Thành phố đang chỉ đạo lập 26 dự án. tổng mức đầu tư ước tính là 2.500 tỷ đồng năng lực thiết kế đạt gần 3000 hộ. * Phương án bố trí kế hoạch vốn 2003: Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 56
57. Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Tập trung vốn để đảm bảo tiến độ các công trình có số hộ hoàn thành đưa vào sử dụng trong năm ( 2.485 hộ ) với tỏng nhu cầu vốn 2003 là 1.123 tỷ đồng. Nhu cầu vốn ngân sách năm 2003 rất lớn, gấp 4 lần so với 2002. Sở Kế hoạch và đầu tư đề xuất phương án tổng cân đối nguồn vốn như sau: + Vốn Ngân sách ứng: 384 tỷ đồng + Vay Kho bạc ; 500 tỷ đồng. + Quỹ phát triển nhà ở Thành phố : 102 tỷ đồng. + Khuyến khích các chủ đầu tư huy động vốn, nhà thầu ứng vốn thi công là 137 tỷ đồng. Đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu giá quyền sử dụng đất theo kế hoạch đã giao cho các Quận , Huyện. Triển khai dự án xây dựng nhà ở phục vụ di dân GPMB và đấu giá quyền sử dụng đất sau khi đã đầu tư xây dựng HTKT. Thu hồi vốn đầu tư của các chủ đầu tư thứ phát, hoặc các tổ chức khai thác cáccơ sở hạ tầng xã hộ trong các khu đô thị mới và nhà ở ( xã hội hoá, trường bán công, tư thục ) Tăng cường thu hồi vốn ngân sách ứng trước của các dự án đã đưa dân vào sử dụng để táI đầu tư; Sở TàI chính – Vật giá, Quỹ đầu tư phát triển nhà Thành phố thu hồi vốn ngân sách ứng trước này về Quỹ để có nguồn vốn cho năm 2003 và các năm tiếp theo. Xét về những năm trước đây, 1996-2000, tổng vốn đầu tư trên địa bàn Hà Nội đã đạt được khoảng 695,102 tỷ đồng. Như vậy, ở giai đoạn này bình quân một năm vốn đầu tư của Hà Nội gần 1.000 tỷ đồng. Trong đó, vốn đầu tư trong nước là 43.056 tỷ đồng, bình quân một năm là 8.600 tỷ đồng chiếm 61.9%, vốn đầu tư nước ngoài là 26.453 tỷ đồng. Bình quân một năm là 5300 tỷ đồng chiếm 38.1%. Hàng năm vốn đầu tư tăng với tốc độ là 4.62 %/năm. Tuy nhiên vốn trong nước tăng cao hơn, còn vốn nước ngoài giảm. Đỗ Mỹ Linh – Lớp Kinh Tế Đầu Tư 41C – Trường ĐH KTQD 57