Đề tài Phân tích Báo cáo tài chính ở Techcombank – Thực trạng và giải pháp

108 trang nguyendu 8590

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đề tài Phân tích Báo cáo tài chính ở Techcombank – Thực trạng và giải pháp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

de_tai_phan_tich_bao_cao_tai_chinh_o_techcombank_thuc_trang.doc

Nội dung text: Đề tài Phân tích Báo cáo tài chính ở Techcombank – Thực trạng và giải pháp

Lời mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. “ Tuyệt nhiên không có một lý thuyết hay mô hình kinh tế nào là khuôn mẫu, là mực thước cho sự thành công chắc chắn trong kinh doanh, cũng chẳng hề có một chiếc đũa thần hay viên ngọc ước nào dành sẵn cho những ai ưa thích mộng mơ giữa chốn thương trường đầy giông gió. Chấp nhận thị trường có nghĩa là chấp nhận sự ngự trị tự nhiên của qui luật thị trường vừa mang tính sòng phẳng vừa chứa đựng chính trong lòng nó đầy tính bất trắc đến nghiệt ngã.”(Nguyễn Tấn Bình). Những lời nói ấy viết ra dường như để dành riêng nói về một lĩnh vực kinh doanh đặc biệt với những chủ thể kinh doanh đặc biệt được người ta biết đến dưới cái tên hệ thống các ngân hàng thương mại. Cạnh tranh khốc liệt, nghiệt ngã và chứa đựng đầy rủi ro - đó chính là những đặc tính nổi bật lĩnh vực kinh doanh của các ngân hàng. Tự xác định chỗ đứng cho mình là kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ- nơi nhạy cảm nhất của nền kinh tế- mỗi ngân hàng - ví như chiếc thuyền căng buồm trong phong ba- đều nỗ lực không biết mệt mỏi để tạo cho mình một chỗ đứng và một tiếng nói riêng trong chốn cạnh tranh khốc liệt đó. Câu thần chú mở ra cánh cửa thành công dường như rất đơn giản: “ Biết mình, biết ta trăm trận trăm thắng” nhưng không phải ai cũng nhận thức được điều này một cách sâu sắc. Đó có lẽ là một trong những lí do khiến cho phân tích BCTC đóng một vai trò đặc biệt quan trọng và trở nên là việc làm không thể thiếu đối với bất kì ngân hàng nào, bởi đối với nhà quản trị ngân hàng phân tích BCTC chính là con đường ngắn nhất để tiếp cận với bức tranh toàn cảnh tình hình tài chính của chính ngân hàng mình, thấy được cả ưu và nhược điểm cũng như nguyên nhân của những nhược điểm đó để có thể có định hướng kinh doanh đúng đắn trong tương lai. Ra đời và phát triển mới hơn 10 năm, Ngân hàng TMCP Kỹ Thương là một ngân hàng còn khá non trẻ. Tuy đã khẳng định được chỗ đứng cho mình là một trong 5 ngân hàng cổ phần hàng đầu Việt nam nhưng cũng như các ngân hàng khác, công tác phân tích BCTC ở Techcombank còn đang ở chặng đầu của 1
quá trình phát triển và vẫn còn rất nhiều hạn chế. Chính điều này đã ảnh hưởng không tốt tới công tác quản trị trong ngân hàng. Vì lí do này, em đã quyết định lựa chọn đề tài: “Phân tích báo cáo tài chính ở Techcombank – thực trạng và giải pháp” cho khóa luận tốt nghiệp của mình với hy vọng sẽ góp một tiếng nói và đóng góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào việc hoàn thiện công tác phân tích BCTC ở Techcombank nói riêng và trong hệ thống các NHTM nói chung. 2. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu. Đề tài đi sâu nghiên cứu công tác phân tích BCTC ở Techcombank thông qua các chỉ tiêu, các nội dung phân tích hoạt động kinh doanh cơ bản của Techcombank trong thời gian từ năm 2001 đến 2003. 3. Phương pháp nghiên cứu. Khóa luận sử dụng phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích với hệ thống sơ đồ, bảng biểu để trình bày các nội dung lí luận và thực tiễn. 4. Kết cấu khóa luận. Ngoài lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo khóa luận được chia làm 3 chương: Chương 1: Lí luận chung về phân tích BCTC NHTM. Chương 2: Thực trạng phân tích BCTC ở Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Chương 3: Giải pháp hoàn thiện và nâng cao chất lượng công tác phân tích BCTC ở Ngân hàng TMCP Kỹ Thương. Do đề tài còn mới mẻ, thời gian thực tập chỉ trong 2 tháng cùng với hạn chế về kiến thức của bản thân nên khóa luận không tránh khỏi các sai sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy, các cô và các cán bộ công tác tại Techcombank để bài viết của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn ! 2
Chương 1 Lí luận chung về phân tích báo cáo tài chính NHTM 1.1.Hoạt động kinh doanh của NHTM 1.1.1. Khái niệm NHTM Lịch sử nhân loại đã chứng kiến một cuộc đổi thay kỳ diệu, để rồi kết quả của những sự chuyển mình quá nhiều thế kỷ ấy chính là hệ thống các ngân hàng hiện đại ngày nay với vị trí là “xương sống, mạch máu của nền kinh tế quốc dân”. Không phải ngẫu nhiên mà ngân hàng lại ở vào vị trí trụ cột quyết định sự tồn vong của nền kinh tế đất nước như vậy. Chính bề dày lịch sử thai nghén, ra đời, tồn tại và phát triển cũng như tính chất đặc thù là kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ đã đương nhiên đặt ngân hàng vào vị trí huyết mạch đó. Hoạt động của NHTM đa dạng, phức tạp và luôn thay đổi để bắt kịp sự đổi thay đến chóng mặt của nền kinh tế. Mỗi một nền kinh tế có một đặc thù riêng, vả chăng tập quán và luật pháp ở mỗi quốc gia một khác nên đã nảy sinh nhiều quan niệm, nhiều định nghĩa khác nhau về ngân hàng. Luật TCTD Việt Nam ghi rõ: “Ngân hàng là một loại hình TCTD được phép thực hiện toàn bộ các hoạt động ngân hàng và các hoạt động khác có liên quan”. Trong khái niệm này, hoạt động ngân hàng được giải thích tại Luật NHNN “ là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán”. Dù có được xem xét định nghĩa như thế nào thì tựu trung lại có thể nói NHTM là một tổ chức trung gian tài chính thực hiện 3 nghiệp vụ cơ bản là nhận tiền gửi, cho vay và cung cấp các dịch vụ thanh toán cho khách hàng. 1.1.2. Chức năng của các NHTM Đồng hành với sự phát triển của sản xuất lưu thông hàng hóa và tiền tệ cũng như sự phát triển của các chế độ xã hội chức năng của NHTM ngày càng phong phú, mở rộng và hoàn thiện. Tuy nhiên, xét về bản chất, NHTM có các chức năng cơ bản sau đây: 3
1.1.2.1. NHTM là loại hình trung gian tài chính làm nhiệm vụ thu hút tiền gửi và tiết kiệm cho nền kinh tế. Đây có thể coi là một trong những chức năng đặc trưng của NHTM. Theo đó, các cá nhân dân cư có các khoản tiền dành dụm mà chưa sử dụng, các doanh nghiệp có nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi có thể gửi vào ngân hàng dưới hình thức mở các tài khoản khác nhau: tài khoản tiền gửi tiết kiệm, tài khoản tiền gửi thanh toán Mục đích gửi tiền có thể là khác nhau nhưng tựu trung lại là để an toàn tránh trách nhiệm phải bảo quản tài sản, hưởng lãi cho các khoản tiền gửi và sử dụng các dịch vụ thanh toán của ngân hàng. 1.1.2.2. NHTM cấp tín dụng cho các tác nhân trong nền kinh tế. Có thể nói hoạt động tín dụng sinh lời chủ yếu của các ngân hàng thương mại, đặc biệt là các NHTM truyền thống và là chức năng quan trọng nhất của các ngân hàng hiện đại ngày nay. Nhờ thế mạnh huy động được một lượng vốn nhàn rỗi khổng lồ từ các cá nhân, các tổ chức kinh tế qua việc nhận tiền gửi hay đi vay, các ngân hàng sử dụng số tiền ấy để cho vay các cá nhân, các tổ chức kinh tế cần vốn để đầu tư các nhu cầu như: mở rộng sản xuất kinh doanh, mua sắm tài sản cố định, đầu tư nhu cầu vốn lưu động, nhu cầu tiêu dùng và đa dạng các nhu cầu khác. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thì các hình thức cấp tín dụng của ngân hàng cũng ngày càng phát triển muôn hình muôn vẻ: tín dụng thấu chi, tín dụng trung dài hạn, tín dụng chiết khấu, tín dụng thuê mua Vốn tín dụng của các ngân hàng đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện ở tất cả các khâu của quá trình tái sản suất trong các ngành công nghiệp, nông nghiệp, thương mại song song góp phần đẩy mạnh đầu tư, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, cải thiện đời sống dân cư. 1.1.2.3. NHTM cung cấp các dịch vụ thanh toán cho khách hàng Chức năng này xuất phát từ chính chức năng đầu tiên của ngân hàng là nhận tiền gửi. Các cá nhân, tổ chức kinh tế trên cơ sở mở các tài khoản tiền gửi thanh toán hay các tài khoản tiền gửi phục vụ giao dịch khi có nhu cầu thanh toán có thể ủy quyền cho ngân hàng thực hiện thay mình: thu hộ, chi hộ Theo các quan điểm luật pháp ở hầu hết các nước, thì chỉ có các ngân hàng mới được 4
phép mở tài khoản thanh toán hay các tài khoản giao dịch cho kháchhàng mà không một định chế nào được phép làm điều này. 1.1.3. Những hoạt động kinh doanh của ngân hàng NHTM là loại hình tổ chức tài chính được phép hoạt động kinh doanh đa dạng nhất trên thị trường tài chính bao gồm hoạt động huy động vốn, hoạt động tín dụng và đầu tư và các hoạt động cung cấp dịch vụ tài chính khác như dịch vụ thanh toán, tư vấn tài chính, quản lý hộ tài sản, kinh doanh ngoại tệ 1.1.3.1. Hoạt động huy động vốn Khác với các doanh nghiệp phi tài chính, nguồn vốn chủ sở hữu của các NHTM chiếm rất nhỏ (<10%)trong tổng nguồn vốn, bởi vậy để đảm bảo cho hoạt động của mình công tác quan trọng đầu tiên của các NHTM đó chính là hoạt động huy động vốn. Công tác huy động vốn bao gồm: huy động vốn tiền gửi và huy động vốn phi tiền gửi. Các NHTM huy động các nguồn vốn nhằm đảm bảo cho hoạt động kinh doanh thông qua các nghiệp vụ: tiết kiệm, tiền gửi dân cư, tiền gửi giao dịch, phát hành giấy tờ có giá, đi vay trên thị trường tiền tệ, vay NHTƯ 1.1.3.2. Hoạt động tín dụng Nguồn vốn NHTM huy động được chủ yếu được đem cho vay và tái đầu tư trở lại nền kinh tế. Ngay từ thời kỳ sơ khai của các NHTM, nghiệp vụ tín dụng đã được coi là một hoạt động quan trọng bậc nhất đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi ngân hàng, cũng như đem lại hiệu quả to lớn cho xã hội. Các sản phẩm gắn liền với hoạt động tín dụng bao gồm: cho vay kinh doanh, cho vay tiêu dùng, đầu tư vào giấy tờ có giá, góp vốn liên doanh liên kết 1.1.3.3. Hoạt động cung cấp dịch vụ khác Trong nền kinh tế hiện đại, yêu cầu về các sản phẩm tài chính ngày càng gia tăng mạnh mẽ. Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều hơn sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường từ các tổ chức tài chính phi ngân hàng, các NHTM. Do vậy, xuất hiện một xu hướng đáp ứng nhu cầu của mọi đối tượng khách hàng một cách tốt nhất, đang dạng hoá các sản phẩm dịch vụ ngân hàng, tiến tới giảm dần sự phụ thuộc thu nhập của ngân hàng vào thu nhập từ hoạt động tín dụng. Dịch vụ ngân 5
hàng khác bao gồm: dịch vụ thanh toán, kinh doanh ngoại hối, dịch vụ môi giới, bảo lãnh, tư vấn tài chính 1.1.4. Những đặc thù trong hoạt động kinh doanh ngân hàng 1.1.4.1. Hoạt động kinh doanh ngân hàng hàm chứa nhiều rủi ro Là doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ, hoạt động của các NHTM hàm chứa rất nhiều rủi ro, cụ thể là: Rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm tàng vốn có được tạo ra khi ngân hàng cấp tín dụng cho khách hàng. Rủi ro tín dụng phát sinh trong trường hợp ngân hàng không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản cho vay, hoặc là việc thanh toán cả gốc và lãi không đúng kỳ hạn. Trong thực tế, việc khách hàng không trả được nợ là việc có thể xảy ra bất cứ lúc nào và với bất cứ ai vì rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Do vậy, rủi ro tín dụng là một rủi ro cố hữu mà bất cứ NHTM cũng gặp phải. Rủi ro lãi suất Rủi ro lãi suất là khoản lỗ tiềm tàng mà ngân hàng phải gánh chịu khi lãi suất thị trường có sự biến động. Nguyên nhân của rủi ro lãi suất là ngân hàng đã không có sự cân xứng giữa kỳ hạn của tài sản có và tài sản nợ hoặc sự mất cân xứng giữa khối lượng tài sản có và tài sản nợ nhạy cảm với lãi suất. Có hai loại rủi ro lãi suất là rủi ro tái tài trợ tài sản nợ và rủi ro tái đầu tư tài sản có. Rủi ro thanh khoản Rủi ro thanh khoản là nguy cơ mất khả năng chi trả của ngân hàng khi khách hàng có nhu cầu rút tiền. Đối với các tổ chức tài chính nói chung, các NHTM nói riêng thì rủi ro thanh khoản là xảy ra thờng xuyên và nghiêm trọng hơn cả. Bởi rủi ro thanh khoản có tính chất lan truyền, nếu những ngời gửi tiền nhận thấy ngân hàng gặp rắc rối về thanh khoản thì sẽ hành động đồng loạt rút tiền ra khỏi ngân hàng. Rủi ro ngoại hối Rủi ro ngoại hối là khoản lỗ tiềm tàng mà ngân hàng phải gánh chịu khi duy trì các tài sản có và tài sản nợ bằng ngoại tệ ở trong trạng thái trường hay đoản về loại ngoại tệ mà ngân hàng nắm giữ. 6
Rủi ro hoạt động ngoại bảng Các hoạt động ngoại bảng là các hoạt động không thuộc bảng cân đối tài sản của ngân hàng. Xuất phát từ tính chất của hoạt động này là ngân hàng thu được phí trong khi không phải sử dụng đến vốn kinh doanh nên đã khuyến khích các hoạt động ngoại bảng ngày càng phát triển. Tuy nhiên, điều này có thể đưa đến rủi ro cho ngân hàng. Ví dụ như, trong trường hợp ngân hàng cam kết bảo lãnh cho khách hàng để mua hàng hoặc để vay vốn hoặc nhằm mục đích nào đó, khi khách hàng không trả được nợ thì ngân hàng phải đứng ra hoàn trả nợ vay cho khách hàng. Trong trường hợp này ngân hàng gặp phải rủi ro, dù có thu được phí bẩo lãnh thì khoản tiền đó cũng không đủ để bù đắp số tiền mà ngân hàng phải bỏ ra. Đây chính là rủi ro hoạt động ngoại bảng mà ngân hàng rất dễ gặp phải trong thực tiễn hoạt động kinh doanh của mình. Rủi ro công nghệ và hoạt động Rủi ro công nghệ phát sinh khi những khoản đầu tư cho phát triển công nghệ không tạo được khoản tiết kiệm trong chi phí đã dự tính khi mở rộng quy mô hoạt động. Rủi ro hoạt động có mối liên hệ chặt chẽ với rủi ro công nghệ và có thể phát sinh bất cứ lúc nào nếu hệ thống công nghệ bị trục chặc hoặc là khi hệ thống hỗ trợ công nghệ bên trong ngừng hoạt động 1.4.1.2. Ngân hàng lấy đối tượng kinh doanh chính là tiền tệ. Có thể nói, ngân hàng đã kinh doanh một hàng hóa đặc biệt trên thị trường – đó chính là tiền tệ với đặc tính xã hội hóa cao, tính cảm ứng và nhạy bén với mọi thay đổi trong nền kinh tế. Đây chính là đặc điểm cơ bản phân biệt lĩnh vực kinh doanh ngân hàng so với các lĩnh vực kinh doanh khác. Giá cả trong kinh doanh ngân hàng chính là lãi suất. Sự vận động lên hoặc xuống của lãi suất bao hàm, ảnh hưởng đến rất nhiều mối quan hệ kinh tế – xã hội khác nhau. Sự biến động của lãi suất có tác dụng điều tiết cân bằng thị trường và là tín hiệu thông báo, hướng dẫn người sản xuất và người tiêu dùng trong các hành vi kinh tế của họ. Lãi suất cũng là một trong các yếu tố thu hút khách hàng đến với ngân hàng hiệu quả nhất. Do vậy, tất cả các NHTM trong thực tiễn họat động 7
hàng ngày đều xây dựng cho mình biểu lãi suất hợp lý nhất để tăng sức cạnh tranh của ngân hàng mình trên thị trường. 1.4.1.3. Nguồn vốn chủ yếu để các ngân hàng hoạt động kinh doanh chính là nguồn vốn huy động. Xuất phát từ chức năng thứ nhất của ngân hàng là: các NHTM là trung gian tài chính làm nhiệm vụ thu hút tiền gửi và tiết kiệm trong nền kinh tế các NHTM đã tạo ra được nguồn vốn khổng lồ để sử dụng cho hoạt động kinh doanh của mình. Đây là nguồn vốn dồi dào và chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng nguồn vốn của ngân hàng. Đặc điểm của nguồn vốn này là ngân hàng không có quyền sở hữu và đáp ứng những điều kiện đã thỏa thuận với khách hàng mà ngân hàng được sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định để cho vay hoặc đầu tư vào những lĩnh vực khác nhau. 1.4.1.4. Kinh doanh ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh mang tính hệ thống cao và phải chịu sự quản lý nghiêm ngặt của Nhà nước Có thể nói, tình hình phát hành, lưu thông và giá trị của tiền tệ có ảnh hưởng sâu rộng đến tổng thể nền kinh tế, hơn nữa, đặc điểm của lĩnh vực kinh doanh ngân hàng là mang tính lan truyền, tính hệ thống cao hơn hẳn những lĩnh vực kinh doanh khác. Do đó, một mặt đòi hỏi phải có sự quản lý nghiêm ngặt của các cơ quan quản lý Nhà nước nhằm thực thi CSTT quốc gia, nhằm bảo vệ sự an toàn của hệ thống tài chính ngân hàng, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và người đầu tư. Mặt khác, để bảo đảm an toàn trong hoạt động kinh doanh ngân hàng cũng như để có thể tạo ra các dịch vụ toàn diện cho ngân hàng, luôn đòi hỏi phải duy trì tính ràng buộc theo hệ thống trong quá trình hoạt động của các ngân hàng, bao gồm cả những ràng buộc về mặt kỹ thuật và về mặt tổ chức, có thể do các ngân hàng tự thiết lập hay do các yêu cầu của cơ quan quản lý Nhà nước. Tính hệ thống không chỉ đơn thuần là do yêu cầu có sự thống nhất về kỹ thuật nghiệp vụ trên phạm vi ngày càng rộng mà nó còn được bổ sung bởi nhu cầu phải hỗ trợ lẫn nhau giữa các ngân hàng về thanh khoản, vốn khả dụng, về chia sẻ rủi ro để đảm bảo sự an toàn của bản thân của cả hệ thống và nền kinh tế. 8
Hoạt động kinh doanh của các ngân hàng luôn được đặt trong một môi trường pháp lý nghiêm ngặt, bị chi phối rất mạnh bởi tác động của chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia. Hoạt động kinh doanh của mỗi ngân hàng có được ở mức độ nào cũng luôn là kết quả không chỉ những nỗ lực của bản thân ngân hàng đó mà còn lệ thuộc chặt chẽ vào khả năng liên kết của ngân hàng đó với các ngân hàng khác và với các thị trường tài chính. 1.2. Lý luận về phân tích báo cáo tài chính ngân hàng. 1.2.1. Báo cáo tài chính của ngân hàng. 1.2.1.1. Khái niệm. Hệ thống BCTC tài chính gồm những văn bản đặc biệt riêng có của hệ thống kế toán được tiêu chuẩn hoá trên phạm vi quốc tế về nguyên tắc và chuẩn mực. BCTC là phần chiếm vị trí quan trọng trong báo cáo thường niên của NHTM. Sở dĩ các báo cáo tài chính là một hệ thống là bởi lẽ người ta muốn nhấn mạnh đến sự quan hệ chặt chẽ và hữu cơ giữa chúng. Mỗi BCTC riêng biệt cung cấp cho người đọc một khía cạnh hữu ích khác nhau nhưng sẽ không thể nào có được những kết quả mang tính khái quát về tình hình tài chính nếu không có sự kết hợp giữa các BCTC. Xét về mặt học thuật, BCTC được định nghĩa là: “ những BC trình bày tổng quát, phản ánh một cách tổng hợp nhất về tình hình tài sản, các khoản nợ, nguồn hình thành tài sản, tình hình tài chính cũng như kết quả kinh doanh trong kì của ngân hàng”. 1.2.1.2. Vai trò, vị trí của BCTC. Báo cáo tài chính có một vai trò to lớn trong thực tiễn hoạt động kinh doanh của các ngân hàng, có thể thấy rất rõ điều đó qua những nét cơ bản sau: BCTC trình bày tổng quát, phản ánh tổng hợp về tài sản, nguồn vốn cũng như toàn bộ tình hình tài chính của NH dưới dạng các con số giúp người đọc nắm bắt một cách trực quan nhất về thực tiễn hoạt động của ngân hàng trong kì. BCTC nhằm cung cấp những thông tin cần thiết phục vụ nhà quản trị NHTM và các đối tượng kinh doanh khác, như: cổ đông, các nhà quản lý cấp trên 9
BCTC cung cấp những thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu để đánh giá tình hình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, thực trạng tài chính của NHTM, giúp cho việc kiểm tra, giám sát tình hình sử dụng vốn và khả năng huy động nguồn vốn vào hoạt động kinh doanh của NHTM. Các chỉ tiêu, các số liệu trên BCTC là những cơ sở quan trọng để tính ra các chỉ tiêu khác, nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng vốn, hiệu quả của các quá trình kinh doanh của ngân hàng. Những thông tin của BCTC là những căn cứ quan trọng trong việc phân tích, nghiên cứu, phát hiện những khả năng tiềm tàng, là những căn cứ quan trọng để ra các quyết định về quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh hoặc đầu tư vào ngân hàng của các chủ sở hữu, các nhà đầu tư Nhưng BCTC còn là những căn cứ quan trọng để xây dựng các kế hoạch kinh tế- kỹ thuật, tài chính của NHTM, là những căn cứ khoa học để đề ra hệ thống các biện pháp xác thực nhằm tăng cường quản trị ngân hàng, không ngừng nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, nâng cao hiệu quả kinh doanh, tăng lợi nhuận cho NHTM. 1.2.1.3. Các báo cáo tài chính của NHTM. Hệ thống BCTC của NHTM có 4 báo cáo, cụ thể là: Bảng cân đối kế toán. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Thuyết minh báo cáo tài chính. Ba báo cáo đầu là trọng tâm phân tích của khoá luận này do vậy khoá luận xin trình bày khái quát về kết cấu của các báo cáo như sau: a. Bảng cân đối kế toán. Bảng cân đối kế toán (BCĐKT) là một báo cáo tài chính tổng hợp, phản ánh tổng quát về tổng giá trị tài sản hiện có và nguồn hình thành tài sản của NHTM tại một thời điểm nhất định (thời điểm lập báo cáo). Trong đó, tài sản có thể hiện những gì mà ngân hàng đang sử dụng, mà chủ yếu là những khoản tín 10
dụng và đầu tư còn tài sản nợ là những tài sản mà ngân hàng đang phải thanh toán mà chủ yếu là những khoản tiền gửi của khách hàng và vốn chủ sở hữu. BCĐKT phản ánh điều kiện tài chính của NHTM tại một thời điểm nhất định. Các số liệu trên BCĐKT phản ánh số dư nên chúng thay đổi từ thời điểm này qua thời điểm khác. Được ví như bức tranh trưng bày về tình hình tài chính tài thời điểm cuối năm, dựa trên BCĐKT ta tính được các chỉ tiêu tài chính. Nhờ vậy, BCĐKT trở thành cộng cụ tốt để so sánh các chỉ tiêu tài chính giữa các thời kỳ khác nhau đồng thời tạo cách nhìn tổng quát về cơ cấu và sự biến đổi trong BCĐ. BCĐKT được trình bày thành 2 phần là Tài sản và Nguồn vốn với điều kiện ràng buộc là: tài sản có = nợ phải trả + vốn chủ sở hữu. Các khoản mục cụ thể là: Tài sản: Phản ánh toàn bộ giá trị tài sản hiện có của NHTM gồm: - Tiền mặt (ngân quỹ): khoản mục này bao gồm TM tại quỹ, tiền gửi tại NHNN và tiền gửi tại các tổ chức tín dụng khác. Đây là khoản mục có tính lỏng cao nhất trong toàn bộ tài sản của ngân hàng dược sử dụng nhằm mục đích đáp ứng yêu cầu quản lý của NHNN, yêu cầu rút tiền mặt, vay vốn và các yêu cầu chi trả khác hàng ngày của NHTM. Dù có tính lỏng cao nhất nhưng xét về tính sinh lời thì khoản mục này có tính sinh lời rất thấp hoặc hầu như không đem lại lợi nhuận cho NHTM nên các ngân hàng thường chỉ duy trì ở mức tối thiểu trong tổng tài sản có của mình mà thường là 2% trong tổng tài sản có. - Cho vay: Gồm các khoản tín dụng cấp cho các cá nhân, các tổ chức kinh tế và các đối tượng khác. Đây là khoản mục chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản có của ngân hàng và mang lại nguồn thu lớn nhất. Thông thường, khoản mục này thường chiếm từ 70- 80% trong tổng tài sản có của các NHTM. - Đầu tư: Gồm các chứng khoán mà chủ yếu là thương phiếu, trài phiếu chính phủ, tín phiếu kho bạc với đặc tính là độ rủi ro thấp và khả năng chuyển hoá thành tiền nhanh chóng. 11
- Tài sản cố định (TSCĐ): Bộ phận tài sản này không sinh lời nhưng là điều kiện để các NHTM tiến hành các hoạt động kinh doanh, tạo hình ảnh và vị thế cho NHTM trên thị trường. Vì tính chất không sinh lời của loại tài sản này nên các ngân hàng đã hạn chế tỉ trọng của bộ phận này ở một mức hợp lý để tránh ảnh hưởng đến tình hình kinh doanh của mình. Theo quy định của NHNN đầu tư cho TSCĐ của các NHTM không lớn hơn 50% vốn tự có của ngân hàng. Khoản mục này được trình bày theo nguyên giá và hao mòn. - Tài sản có khác: Chủ yếu là các khoản vốn đang trong quá trình thanh toán mà NHTM phải thu về gồm: các khoản phải thu, các khoản lãi cộng dồn dự thu, tài sản có kkhác và các khoản dự phòng rủi ro khác. Nguồn vốn. Bao gồm khoản nợ phải trả và vốn chủ sở hữu. - Nợ phải trả: gồm các khoản vốn mà NHTM huy động từ bên ngoài, cụ thể là: . Tiền gửi: của cá nhân, của tổ chức kinh tế, kho bạc nhà nước và của các tổ chức tín dụng khác. . Tiền vay: Gồm vay NHNN, vay các TCTD khác trong nước và nước ngoài hoặc nhận vốn vay đồng tài trợ. . Vốn ủy thác đầu tư . Phát hành giấy tờ có giá: trái phiếu, tín phiếu để huy động vốn. . Tài sản nợ khác: là các khoản nợ phát sinh trong quá trình hoạt động của NHTM gồm: các khoản phải trả, các khoản lãi cộng dồn dự trả và các tài sản nợ khác. - Vốn và các quỹ: là vốn thuộc sở hữu của bản thân ngân hàng, được hình thành từ phần góp của các chủ sở hữu hoặc từ lợi nhuận để lại gồm 4 phần: . Vốn góp của chủ sở hữu ngân hàng để thành lập hoặc mở rộng hoạt động NHTM: vốn điều lệ, vốn đầu tư xây dựng cơ bản, vốn khác. 12
. Các quỹ được hình thành trong quá trình hoạt động kinh doanh của các NHTM theo cơ chế tài chính hiện hành như: quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính . Lãi /lỗ kỳ trước. . Lãi/ lỗ kỳ này. Ngoài bộ phận theo dõi trong BCĐKT, NHTM còn có một bộ phận tài sản được theo dõi ngoại bảng, đó là những tài sản không thuộc quyền sở hữu của NHTM như: các tài sản giữ hộ, quản lý hộ khách hàng, các giao dịch chưa được thừa nhận là tài sản hoặc nguồn vốn dưới dạng các cam kết bảo lãnh, cam kết mua bán hối đoái có kỳ hạn b. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh( BCKQKD). Là báo cáo tổng hợp phản ánh tổng quát tình hình và kết quả kinh doanh, phản ánh thu nhập hoạt động chính và các hoạt động khác qua một kỳ kinh doanh (một kỳ kế toán) của NHTM. BCKQKD được chi tiết theo hoạt động sản xuất kinh doanh chính và các hoạt động tài chính, hoạt động bất thường. Theo quy định ở Việt nam, BCKQKD còn có thêm phần kê khai tình hình thực hiện nghĩa vụ của doanh nghiệp đối với NSNN và tình hình thực hiện thuế giá trị gia tăng. Báo cáo kết quả kinh doanh là loại báo cáo tài chính quan trọng của NHTM vì thông qua các chỉ tiêu của báo cáo này giúp cho lãnh đạo ngân hàng và các cơ quan quản lý, cơ quan thuế, kiểm toán nắm được thực trạng các khoản thu nhập, chi phí, kết quả tài chính của từng ngân hàng cũng như toàn bộ hệ thống. Từ đó giúp cho công tác lãnh đạo, điều hành, kiểm tra, kiểm toán có hiệu quả nhằm giúp các NHTM hoàn thành kế hoạch tài chính và kế hoạch nộp ngân sách quốc gia. BCKQKD của NHTM được trình bày gồm 2 phần: Phần I: Lãi, lỗ Phần II: Tình hình thực hiện nghĩa vụ với Nhà Nước. Trong phần I phản ánh các khoản thu và chi chính của NHTM như sau: (1). Thu từ lãi: là những khoản thu từ hoạt động tín dụng, đầu tư, từ khoản tiền gửi ở các TCTD khác, bao gồm: lãi cho vay, lãi tiền gửi, thu lãi góp vốn mua cổ phần, thu khác về hoạt động tín dụng 13
(2). Chi trả lãi: gồm các khoản chi trả lãi tiền gửi, chi trả lãi tiền vay (3). Thu nhập lãi ròng = (1) – (2) (4). Thu ngoài lãi: là những khoản thu nhập từ những dịch vụ NHTM cung cấp cho khách hàng và thu nhập do hoạt động kinh doanh khác tạo ra ví dụ thu từ nghiệp vụ bảo lãnh, thu phí dịch vụ thanh toán (5). Chi ngoài lãi: gồm các khoản chi như chi khác về hoạt động huy động vốn, chi về dịch vụ thanh toán và ngân quỹ, chi tham gia thi trường tiền tệ, bào hiểm tiền gửi (6). Thu nhập ngoài lãi = (4) – (5) (7). Thu nhập trước thuế = (3) + (6) (8). Thuế thu nhập (9). Lợi nhuận sau thuế = (7) + (8) Đây là khoản thu nhập còn lại sau khi đã thực hiện nghĩa vụ với NSNN. Báo cáo thu nhập tập trung vào chỉ tiêu lợi nhuận, tuy nhiên một trong các hạn chế của nó là thu nhập sẽ lệ thuộc rất nhiều vào quan điểm của kế toán trong quá trình hạch toán chi phí. Một hạn chế khác nữa là do nguyên tắc kế toán về ghi nhận doanh thu quy định, theo đó doanh thu sẽ được ghi nhận khi giao dịch đã hoàn thành trong khi đó việc thanh toán lại có thể xảy ra ở thời điểm khác. Nhược điểm này dẫn đến sự cần thiết của báo cáo lưu chuyển tiền tệ. c. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. BCLCTT là một báo cáo tài chính phản ánh các khoản thu và chi tiền trong kỳ của NHTM về hoạt động kinh doanh, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính. Mục đích của BCLCTT là nhằm trình bày tiền tệ đã sinh ra bằng cách nào và NHTM đã sử dụng chúng như thế nào trong kỳ báo cáo. BCLCTT giải thích sự khác nhau giữa lợi nhuận của NHTM và các dòng tiền có liên quan, cung cấp những thông tin về những dòng tiền gắn liền với những biến động về tài sản, công nợ và vốn chủ sở hữu. Thông qua BCLCTT NHTM có thể đánh giá khả năng tạo ra các dòng tiền từ các loại hoạt động của ngân hàng để đáp ứng kịp thời các khoản nợ cho các chủ nợ, cổ tức cho các cổ đông hoặc nộp thuế cho nhà nước. Trên cơ sở BCLCTT, nhà quản trị ngân hàng 14
có thể dự đoán các dòng tiền phát sinh trong hoạt động kinh doanh để có các biện pháp quản lý trong tương lai. BCLCTT được tổng hợp từ kết quả của 3 loại hoạt động của NHTM tương ứng nội dung của nó gồm 3 phần: - Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh. Phần này phản ánh toàn bộ dòng tiền thu vào và chi ra liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của NHTM như tiền thu lãi cho vay, thu từ các khoản phải thu khác , các chi phí bằng tiền như chi lãi tiền gửi cho khách hàng, tiền thanh toán cho công nhân về tiền lương và BHXH , các chi phí khác bằng tiền (chi phí văn phòng phẩm, công tác phí ). - Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư: Phản ánh toàn bộ dòng tiền thu vào và chi ra liên quan trực tiếp đến hoạt động đầu tư của NHTM. Hoạt động đầu tư bao gồm hai phần: . Đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật cho bản thân NHTM như hoạt động xây dựng cơ bản, mua sắm tài sản cố định. . Đầu tư vào các đơn vị khác dưới hình thức liên doanh, đầu tư chứng khoán không phân biệt đầu tư ngắn hạn hay dài hạn. Dòng tiền lưu chuyển được tính gồm toàn bộ các khoản thu do bán, thanh lý tài sản cố định, thu hồi các khoản đầu tư vào các đơn vị khác và các khoản chi xây dưng, mua sắm tài sản cố định, chi đầu tư vào các lĩnh vực khác. - Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính. Phản ánh toàn bộ dòng tiền thu vào và chi ra liên quan trực tiếp đến các nghiệp vụ làm tăng, giảm vốn kinh doanh của NHTM như góp vốn liên doanh, vay vốn trong dân chúng và các tổ chức tài chính quốc tế như: IMF, WB vv (không phân biệt vay dài hạn hay ngắn hạn), nhận vốn liên doanh, phát hành cổ phiếu hay trái phiếu, trả nợ vay Dòng tiền lưu chuyển được tính bao gồm toàn bộ các khoản thu chi liên quan như tiền vay nhận được, tiền nhận được do nhận góp vốn liên doanh bằng tiền, do phát hành cổ phiếu, trái phiếu bằng tiền, thu lãi tiền gửi Báo cáo lưu chuyển tiền tệ kết hợp với BCKQKD và BCĐKT chỉ ra một 15
điều cực kỳ quan trọng: chất lượng của lợi nhuận thông qua dòng ngân lưu ròng từ hoạt động kinh doanh tạo ra. Vì một lí do lợi nhuận và khả năng thanh toán không có liên quan gì đến nhau cả, do vậy lợi nhuận cao không có nghĩa là tình hình tài chính của NHTM vững mạnh và khả năng thanh toán tốt. BCLCTT không những giúp cho các nhà phân tích giải thích được nguyên nhân thay đổi về tình hình tài sản, nguồn vốn, khả năng thanh toán của NHTM mà còn là công cụ quan trọng để hoạch định ngân sách- kế hoạch tiền mặt trong tương lai. 1.2.2. Phân tích BCTC. 1.2.2.1 Khái niệm phân tích BCTC. Xác định chỗ đứng cho mình là mạch máu của nền kinh tế quốc dân, các NHTM là một nhân tố tích cực và không thể thiếu trong quá trình thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Thông qua sự phát triển ở tầm vĩ mô ấy mà bản thân mỗi NHTM thực hiện được các mục tiêu của mình là lợi nhuận, là tăng trưởng và phát triển. Nhưng để có được những kết quả ấy không phải là dễ dàng, nó là tổng hợp của những nỗ lực tự thân hết mình của bản thân ngân hàng trong thực tiễn hoạt động kinh doanh đầy khó khăn thử thách trong một môi trường mang tính nhạy cảm và canh tranh cao độ đồng thời cũng chứa đựng đầy rủi ro. Và nỗ lực không biết mệt mỏi ấy cũng không thể có kết quả nếu thiếu một con mắt nhìn toàn diện, trung thực về bản thân thực trạng của mỗi NHTM. Việc thường xuyên nhìn lại mình để thấy được điểm mạnh, điểm yếu của chính mình là một cách để NHTM cạnh tranh có hiệu quả khi đưa ra dược biện pháp để khắc phục nhược điểm và phát huy ưu điểm. Phân tích BCTC là một cách để thực hiện điều đó. Thông qua phân tích BCTC nhà quản trị ngân hàng sẽ có được một con mắt nhìn toàn diện về ngân hàng mình trên tất cả mọi khía cạnh. Phân tích BCTC là một yêu cầu tất yếu khách quan, ra đời và phát triển từ đòi hỏi của đời sống kinh tế, từ yêu cầu phải quản lý khoa học và có hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM. Nó là công cụ không thể thiếu được đối với các nhà quản lý kinh tế, là một hình thức biểu hiện của chức năng tổ chức và quản lý kinh tế của Nhà nước. 16
Việc phân tích BCTC không phải là một quá trình tính toán các tỷ số mà là quá trình tìm hiểu các kết quả của sự quản lý và điều hành tài chính ở đơn vị được phản ánh trên BCTC đó. Phân tích BCTC là đánh giá những gì làm được, dự kiến những gì sẽ xảy ra trên cơ sở đó kiến nghị các biện pháp để tận dụng triệt để các điểm mạnh và khắc phục các điểm yếu. Đồng thời phân tích BCTC cũng cần thiết làm sao cho các con số trên báo cáo tài chính “ biết nói” để người sử dụng chúng có thể hiểu rõ tình hình tài chính của đơn vị và các mục tiêu, các phương pháp hoạt động của nhà quản lý ở đơn vị kinh tế đó. Vây tóm lại, phân tích BCTC là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh số liệu về tài chính hiện hành và quá khứ bằng những phương pháp thích hợp nhằm mục đích đánh giá, dự tính các rủi ro và tiềm năng trong tương lai. 1.2.2.2. Vai trò, vị trí của phân tích BCTC ngân hàng. Việc phân tích BCTC là một nhu cầu tất yếu, tự thân của mỗi NHTM bởi ý nghĩa, vai trò quan trọng của nó. Cụ thể là: - Phân tích BCTC giúp cho nhà quản trị ngân hàng nhìn nhận toàn diện bộ mặt của NHTM trong kỳ hoạt động đã qua một cách khách quan và tương đối trung thực. Bên cạnh đó, việc phân tích cũng giúp nhà quản trị hiểu rõ được nguyên nhân gây ra sự biến động của các chỉ tiêu, các khoản mục trên BCTC; nhân biết được các nhân tố ảnh hưởng đến các khoản mục đó để từ đó có các biện pháp đối phó thích hợp nhằm hạn chế nhược điểm và phát huy ưu điểm của bản thân NHTM, nâng cao tính cạnh tranh. - Phân tích BCTC giúp các nhà quản trị NHTM nhận biết và dự đoán trước những rủi ro cũng như các tiềm năng trong tương lai. Bởi rủi ro là nguy cơ lúc nào cũng có thể gặp phải và gây ra các hậu quả to lớn cho ngân hàng, do vậy việc nhận biết các rủi ro giúp nhà quản trị ngân hàng có được các biện pháp phòng ngừa thích hợp. Đối lập với các rủi ro, những tiềm năng và cơ hội sẽ mang đến cho NHTM những điều kiện làm ăn vô cùng thuận lợi. Nhận biết điều đó đã là một bước đầu thắng lợi của ngân hàng trên con đường đi đến mục tiêu và phát triển. - Phân tích BCTC góp phần đưa ra định hướng cho các quyết định của Ban giám đốc về các quyết định tài chính và các dự thảo tài chính trong tương lai như kế hoạch đầu tư, kế hoạch ngân quỹ 17
- Phân tích BCTC cũng là một công cụ trong tay các nhà quản trị để kiểm soát các hoạt động quản lý trong đơn vị về tính hiệu quả cũng như tính đầy đủ của nó. 1.2.2.3. Các phương pháp phân tích BCTC. a. Phương pháp so sánh. Đây là phương pháp được sử dụng phổ biến trong phân tích để đánh giá kết quả, xác định vị trí và xu hướng biến động của chỉ tiêu phân tích và thường được thực hiện ở bước khởi đầu của việc phân tích, đánh giá. Về kỹ thuật so sánh có: So sánh bằng số tuyệt đối Cho biết khối lượng, quy mô của chỉ tiêu phân tích được biểu hiện bằng tiền mà ngân hàng đạt được ở kì thực tế so với kì trước hoặc kì kế hoạch. So sánh bằng số tương đối Số tương đối phản ánh kết cấu, mối quan hệ, tốc độ phát triển và mức độ phổ biến của các chỉ tiêu kinh tế. So sánh bằng số tương đối giúp thấy được tỷ trọng và vị trí của bộ phận trong tổng thể, thấy được tốc độ tăng trưởng của chỉ tiêu. So sánh bằng số bình quân Số bình quân được tính bằng cách san bằng mọi chênh lệch về trị số của chỉ tiêu phân tích nhằm phản ánh đặc điểm điển hình của chỉ tiêu phân tích đó. Thông qua việc so sánh này có thể thấy mức độ ngân hàng đạt được so với bình quân chung của ngành b. Phương pháp phân tổ Là phương pháp căn cứ vào một hay một số tiêu thức nào đó để tiến hành phân chia chỉ tiêu kinh tế tổng hợp thành nhiều chỉ tiêu chi tiết. Ví dụ, khi phân tích về nợ quá hạn, căn cứ vào tiêu thức thời gian có thể chia nợ quá hạn thành: nợ từ 1 đến 90 ngày, từ 91 đến 180 ngày, từ 181 đến 360 ngày và nợ > 360 ngày hay căn cứ vào tiêu thức không gian, ta có: nợ quá hạn ở thị trường I và nợ quá hạn ở thị trường II 18
c. Phương pháp phân tích tỉ lệ. Một tỉ lệ là sự biểu hiện một mối quan hệ giữa một chỉ tiêu này với một chỉ tiêu khác. Bản chất của phương pháp phân tích tỉ lệ là thực hiện so sánh giữa các tỉ lệ để thấy xu hướng phát triển của hiện tượng. Việc thiết lập các chỉ tiêu dưới dạng tỷ lệ là phương pháp phân tích tối ưu nhất trong các phép phân tích mang tính so sánh nên phương pháp tỷ lệ luôn được xem là công cụ tốt trong phân tích. Phân tích tỷ lệ giúp cho các nhà phân tích nhìn thấy các mối quan hệ làm bộc lộ các điều kiện và xu thế mà xu thế này thường không thể ghi lại bằng sự kiểm tra các bộ phận cấu thành riêng rẽ của tỷ số. Nhò đó, nhà phân tích có thể nhìn thấu suốt bên trong các hoạt động của ngân hàng. d. Phương pháp DuPont Là phương pháp phân tích một tỉ lệ sơ cấp (phản ánh hiện tượng) thành các tỉ lệ thứ cấp (phản ánh các nhân tố ảnh hưởng). Theo chu trình này, người ta xây dựng một chuỗi các tỉ lệ có mối quan hệ nhân quả với nhau. Ví dụ: LN ròng LN ròng ROE = ; ROA = Vốn tự có(E) Tổng tài sản (TA) LN ròng Tổng tài sản (TA) ROS = ; Tỉ lệ đòn bẩy tài chính = Doanh thu Vốn tự có (E) Ta thiết lập tỉ lệ: TA ROE = ROA x E LN ròng Doanh thu Tổng tài sản = x x Doanh thu Tổng tài sản Vốn tự có 19
TA = ROS x Hiệu suất sử dụng tổng tài sản x ___ E e. Phương pháp thay thế liên hoàn. Là phương pháp xác định ảnh hưởng của từng nhân tố đến kết quả kinh tế bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố từ giá trị kì trước hay kì kế hoạch sang kì thực tế để xác định trị số của chỉ tiêu kinh tế khi nhân tố đó thay đổi. Sau đó, so sánh chỉ tiêu của trị số vừa tính được với chỉ tiêu khi chưa có biến đổi của nhân tố cần xác định sẽ tính được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó. Phương pháp này chỉ sử dụng khi các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ tiêu có mối quan hệ tích số, thương số hay kết hợp cả tích số và thương số. f. Phương pháp chỉ số. Chỉ số là chỉ tiêu tương đối biểu hiện mối quan hệ so sánh giữa 2 mức độ nào đó của một hiện tượng kinh tế. Muốn sử dụng phương pháp này, các nhà phân tích phải xây dựng được mô hình chỉ số phản ánh mối quan hệ của các nhân tố đến chỉ tiêu nghiên cứu. Trong chỉ số nhân tố, phải giả định chỉ có một nhân tố thay đổi còn cố định các nhân tố khác. Nếu phản ánh biến động của nhân tố chất lượng thì chỉ tiêu số lượng cố định ở kì thực tế; nếu phản ánh sự biến đổi của nhân tố số lượng thì chỉ tiêu chất lượng cố định ở kì kế hoạch hay kì trước. g. Phương pháp cân đối. Trong quá trình hoạt động kinh doanh của ngân hàng nhiều mối quan hệ cân đối hình thành. Cân đối là sự cân bằng giữa hai mặt của các yếu tố với quá trình kinh doanh, như một số quan hệ cân đối sau: giữa tài sản và nguồn vốn, giữa nguồn thu và nguồn chi, giữa nhu cầu sử dụng vốn và khả năng thanh toán Theo phương pháp này, để tính mức độ ảnh hưởng của nhân tố nào đó đến chỉ tiêu tổng hợp chỉ cần tính chênh lệch giữa thực tế với kế hoạch của chính nhân tố đó mà không cần quan tâm đến nhân tố khác. 20
h. Phương pháp hồi quy. Là phương pháp sử dụng các hàm số để khảo sát (các phương trình hồi quy) và đưa ra kết luận về bản chất mối quan hệ của các dữ liệu và xu hướng phát triển của hiện tượng trong tương lai. Có 2 phương pháp hồi quy: -Phương pháp hồi quy đơn: Dùng để xét mối quan hệ giữa một biến kết quả và một biến giải thích. - Phương pháp hồi quy bội: dùng để phân tích mối quan hệ gữa nhiều biến số độc lập ảnh hưởng đến một biến phụ thuộc. 1.2.2.4. Nội dung và các chỉ tiêu phân tích chủ yếu a. Đánh giá khái quát tình hình tài sản - nguồn vốn. Đánh giá khái quát tình hình tài sản và nguồn vốn là nội dung đánh giá đầu tiên, làm tốt công tác đánh giá này sẽ đem lại cho nhà quản trị ngân hàng một cái nhìn tổng quát về quy mô cũng như cơ cấu tài sản- nguồn vốn của ngân hàng mình - điều này giúp cho nhà quản trị luôn có được con mằt nhìn bao quát ngay cả khi đã đi vào các nội dung phân tích cụ thể. Các nội dung phân tích thường là: Phân tích tình hình biến động của tài sản- nguồn vốn Phân tích cơ cấu tài sản, thông qua các chỉ tiêu: Tiền mặt tại quỹ * Tổng tài sản Tín dụng * Tổng tài sản Đầu tư * Tổng tài sản 21
Tài sản cố định * Tổng tài sản Phân tích cơ cấu nguồn vốn thông qua các chỉ tiêu: Vốn huy động * Tổng nguồn vốn Vốn tự có và các quỹ * Tổng nguồn vốn b. Phân tích tình hình nguồn vốn Để hoạt động kinh doanh các ngân hàng phải có số vốn điều lệ ban đầu phù hợp với quy định của luật pháp. Tuy nhiên, số vốn tự có này không thể là toàn bộ số vốn mà ngân hàng cần để tiến hành các hoạt động kinh doanh do số lượng vốn này quá nhỏ bé. Trong cơ cấu nguồn vốn của ngân hàng khoản mục vốn huy động là khoản mục chiếm tỷ trọng lớn nhất và là nguồn vốn chính để các NHTM tiến hành các hoạt động kinh doanh thực tiễn của mình. Do vây, khi đánh giá về tình hình huy động vốn 2 nội dung luôn luôn dược đề cập để phân tích là : phân tích vốn tự có và phân tích vốn huy động. Phân tích vốn tự có, gồm các nội dung sau : - Phân tích tình hình biến động của vốn tự có. - Phân tích mức độ an toàn vốn thông qua hệ số Cook. Vốn tự có Hệ số an toàn vốn (cook) = ≥ 8% Tài sản có quy đổi rủi ro Phân tích vốn huy động. Vì tính chất đặc biệt quan trọng của vốn huy động trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng mà khi đánh giá tình hình huy động vốn nhà quản trị cần phân tích đầy đủ các nội dung sau đây: - Mức độ tăng trưởng của nguồn vốn huy động. - Cơ cấu nguồn vốn huy động: bao gồm 22
Nguồn vốn huy động . Tỷ trọng nguồn vốn huy động loại i = Tổng nguồn vốn huy động Nguồn vốn huy Mức lãi suất động và đi vay x huy động và đi đối với nhóm tài vay bình quân Lãi suất bình quân đầu sản nợ loại i tương ứng vào đối với tài sản nợ = Tổng nguồn vốn huy động và cho vay đối loại i với nhóm tài sản nợ i Chi phí trả lãi; b ì nh quân cho; nguồn VHĐ = Error! c. Đánh giá tình hình sử dụng vốn. Huy động được một lượng vốn nhàn rỗi khổng lồ từ nền kinh tế, các NHTM sử dụng số vốn đó vào trong họat động kinh doanh của mình. Một phần của số vốn dùng để đáp ứng yêu cầu dự trữ gồm dự trữ bắt buộc và dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán, phần còn lại các ngân hàng sử dụng để cấp tín dụng cho các chủ thể cần vốn trong nền kinh tế và một phần dùng để tiến hành hoạt động đầu tư. Vì vậy nội dung phân tích chính trong phân tích là phân tích tình hình dự trữ và cho vay của NHTM. Phân tích tình hình dự trữ: gồm phân tích DTBB và DT đảm bảo khả năng thanh toán. Phân tích dự trữ bắt buộc (DTBB), gồm các chỉ tiêu phân tích sau: - DTBB trong kì duy trì DTBB = Số tiền gửi huy động bình quân ngày kì xác định DTBB Tổng số dư tiền gửi trong kì - Tiền gửi bình quân ngày kì = xác định DTBB Tổng số ngày trong kì - Mức dự trữ thừa hoặc thiếu = Tiền DT thực tế - tiền DTBB theo qui định - Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: . 3% đối với tiền gửi huy động ngắn hạn = VND . 5% đối với tiền gửi huy động ngắn hạn bằng ngoại tệ 23
Phân tích dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán, thực hiện thông qua xem xét, tính toán thanh khoản và khả năng thanh toán cuối cùng bằng hệ số: Tài sản có động Hệ số khả năng chi trả = Tài sản nợ động Phân tích tình hình cho vay. Nhà quản trị khi đánh giá nội dung này sẽ quan tâm đánh giá đầu tiên đến quy mô cũng như cơ cấu hoạt động tín dụng thông qua một số chỉ tiêu sau: Sự biến động của tổng dư nợ tín dụng. Dư nợ TD kì này - dư nợ TD kì trước hoặc kế hoạch . Tốc độ tăng dư nợ tín dụng = Dư nợ TD kì trước hoặc kế hoạch Tổng dư nợ tín dụng . Tỉ trọng dư nợ trên tổng tài sản có = Tổng tài sản có Tổng dư nợ .Tổng dư nợ trên nguồn vốn huy động = Nguồn vốn huy động Dư nợ tín dụng loại i .Tỷ trọng dư nợ tín dụng loại i = Tổng dư nợ . Cho vay một khách hàng ≤ 15% vốn tự có Khi đánh giá hoạt động tín dụng, các nhà phân tích còn quan tâm đến việc thực hiện các chỉ tiêu nhằm đảm bảo an toàn trong kinh doanh như: chấp hành qui định về hạn mức cho vay, hạn mức bảo lãnh tối đa với một khách hàng trên vốn tự có của ngân hàng. Phân tích chất lượng tín dụng của ngân hàng được thực hiện thông qua việc tính toán, xác định các chỉ tiêu sau: Xác định tổng số nợ quá hạn của NHTM. Tỷ lệ: Nợ quá hạn/ Tổng dư nợ. 24
Tỷ lệ: Nợ mất trắng/ Tổng dư nợ. Tỷ lệ nợ quá hạn cao không chỉ báo động sự phát sinh khoản phải thanh lý lớn trong tương lai mà còn thể hiện sự giảm sút thu nhập ở hiện tại do các khoản nợ này không còn đem lại lợi nhuận hoặc lợi nhuận ít, không đáng kể. Do vậy, mức mong muốn của các nhà quản trị ngân hàng về chỉ tỷ lệ này là không quá 3%. Nội dung thứ ba trong phần đánh giá này đó là đánh giá về khả năng bù đắp rủi ro của ngân hàng. Đối với các khoản nợ quá hạn các ngân hàng phải trích lập dự phòng theo tỷ lệ quy định dựa trên thời gian quá hạn của khoản nợ. Nếu dự phòng đã trích không đủ để bù đắp thì ngân hàng phải sử dụng lợi nhuận thu được trong kỳ hoạt động của mình để trang trải. Do đó, để đánh giá xem ngân hàng có thể bù đắp được các khoản vay bị mất hay không nhà quản trị thường xem xét chỉ tiêu: hệ số khả năng bù đắp các khoản cho vay bị mất mà công thức của nó được xác định như sau: Khoản dự phòng cho vay bị mất Hệ số khả năng bù đắp = ___ các khoản cho vay bị mất. Nợ bị mất trắng Hệ số này nhỏ hơn 1 phản ánh ngân hàng không có khả năng bù đắp rủi ro từ các khoản trích dự phòng. Nếu cộng thêm vào tử số của hệ số trên phần lãi thu được từ hoạt động kinh doanh trong kỳ, nhà quản trị NHTM có thể kiểm tra được tất cả các khoản thu nhập sẵn có để trang trải các khoản cho vay đã bị mất trắng theo chỉ tiêu sau: Hệ số khả năng; bù đắp các khoản; cho vay bị mất = Error! d. Phân tích tình hình thu nhập, chi phí và khả năng sinh lời của ngân hàng. Phân tích tình hình thu nhập - chi phí. Khi phân tích thu nhập và chi phí, các nhà quản trị ngân hàng thường xem xét sự biến động của tổng thu nhập và chi phí, kết cấu thu nhập, chi phí có hợp lý không và mối quan hệ giữa thu nhập và chi phí cũng như sự biến động của thu nhập và chi phí trong mối liên hệ với quy mô tài sản, nguồn vốn thông qua các chỉ tiêu: Thu nhập kì này - thu nhập kì trước(KH) Tốc độ tăng thu nhập = x 100 Thu nhập kì trước hoặc KH 25
Chi phí kì này - Chi phí kì trước (KH) Tốc độ tăng chi phí = x 100 Chi phí kì trước hoặc KH Số dư từng khoản thu nhập Tỷ trọng từng khoản thu nhập = x 100 Tổng thu nhập Số dư từng khoản chi phí Tỷ trọng từng khoản chi phí = x 100 Tổng chi phí Khi đánh giá về tình hình thu nhập – chi phí nhà quản trị không chỉ phân tích hai nội dung này một cách riêng rẽ mà cần thiết phải xem xét mối quan hệ giữa thu nhập và chi phí của ngân hàng thông qua tỷ lệ : tổng chi phí/ tổng thu nhập để thấy được trong 100 đồng doanh thu ngân hàng mất bao nhiêu đồng cho chi phí. Xem xét nội dung này sẽ cho nhà quản trị NHTM thấy được chất lượng công tác quản lý chi phí của ngân hàng mình để có các biện pháp điều chỉnh sao cho công tác này đạt kết quả tốt nhất. Phân tích khả năng sinh lời. Khi phân tích tình hình thực hiện chỉ tiêu lợi nhuận và khả năng sinh lời, nhà phân tích thường đánh giá qui mô, tốc độ tăng lợi nhuận kì này so với kì trước, mức độ ổn định của lợi nhuận trong một khoản thời gian nhất định, xem xét mối quan hệ giữa thanh toán với thu nhập, quy mô tài sản, vốn chủ sở hữu qua các chỉ tiêu: Lợi nhuận trước thuế . Tỷ suất lợi nhuận trên thu nhập = x 100 Tổng thu nhập Lợi nhuận trước thuế .Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản(ROA) = x 100 Tổng tài sản Lợi nhuận sau thuế .Tỷ suất lợi nhuận trên vốn tự có(ROE) = x 100 Vốn tự có 26
Trong đó, các nhà quản trị ngân hàng đều đặc biệt chú trọng phân tích hai chỉ tiêu: ROA và ROE. Chỉ tiêu ROA được dùng để đo lường khả năng sinh lời của tài sản có của ngân hàng. Nó cho biết cứ 100 đồng tài sản có tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận cho ngân hàng. ROA càng cao chứng tỏ hiệu quả sử dụng tài sản càng cao và trình độ quản lý các tài sản của ngân hàng càng tốt. Cũng đo lường hiệu quả kinh doanh ngân hàng như ROA, nhưng chỉ tiêu ROE cho biết cứ 100 đồng vốn của chủ ngân hàng tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Nếu ROE quá cao mà ROA thấp chứng tỏ vốn tự có của ngân hàng nhỏ, ngân hàng phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn từ bên ngoài, do đó, độ an toàn trong kinh doanh của ngân hàng không cao. e. Phân tích lưu chuyển tiền tệ Phân tích lưu chuyển tiền tệ được thực hiện thông qua việc xem xét BCLCTT của ngân hàng. Một đặc điểm quan trọng của BCLCTT so với các báo cáo tài chính khác là việc lập báo cáo này dựa trên cơ sở tiền mặt chứ không phải trên cơ sở dồn tích như các báo cáo kia. BCLCTT không chỉ là một công cụ giúp kiểm tra tính hợp lý của các khoản mục trên BCĐKT cũng như báo cáo hoạt động kinh doanh mà còn là cơ sở để tính toán các chỉ số để đánh giá khả năng thanh toán, tình hình hoạt động và khả năng linh động về mặt tài chính của một ngân hàng. Việc phân tích lưu chuyển tiền tệ bao gồm hai nội dung là: phân tích hệ số dòng tiền và phân tích dự báo kế hoạch tiền tệ. Trong giới hạn của khóa luận xin trình bày tập trung vào phân tích hệ số dòng tiền, cụ thể như sau: Hệ số dòng tiền vào từ hoạt động kinh doanh so tổng dòng tiền vào. Hệ số này cung cấp cho người đọc một tỉ lệ, mức độ về năng lực tạo ra nguồn tiền từ hoạt động kinh doanh chính của ngân hàng. Thông thường, tỉ lệ này chiếm rất cao (trên 80%) và là nguồn tiền chủ yếu dùng trang trải hoạt động đầu tư dài hạn và trả cổ tức cũng như các khoản vay ngắn hạn, dài hạn. Tuy nhiên, khi phân tích cần đặt chúng trong một bối cảnh cụ thể; chiến lược và tình hình kinh doanh từng thời kì. 27
Một cách phân tích thường liên hệ là mang hệ số kì thực hiện so với các kì trước để thấy xu hướng tăng trưởng hay sự ổn định và so với các ngân hàng tiêu biểu cùng ngành hay chỉ tiêu bình quân ngành để đo lường sự biến đổi chung về tình hình kinh doanh và đặc điểm dòng ngân lưu. Hệ số dòng tiền vào từ hoạt động đầu tư so với tổng dòng tiền vào. Hoạt động đầu tư là nét đặc trưng của ngân hàng trong nền kinh tế thị trường. Tiền tệ luôn được tính toán theo giá trị thời gian, mọi đồng tiền đều có môi trường lưu chuyển thông suốt trong đó chủ yếu là thị trường chứng khoán. Ngoài ra, ngân hàng thường đầu tư vào các lĩnh vực dài hạn khác: đầu tư kinh doanh bất động sản, cho thuê dài hạn tài sản cố định, liên doanh, hùn vốn nhằm mục đích tìm kiếm nguồn thu nhập ổn định lâu dài. Dòng ngân lưu ra để gia tăng các khoản đầu tư, ngược lại một sự thu hồi các khoản đầu tư sẽ thể hiện trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ là các dòng ngân lưu vào. Tuỳ thuộc vào tình hình kinh doanh và các khoản đầu tư đến hạn thu hồi, hệ số phân tích sẽ biến động. Khi hệ số này cao tức dòng tiền vào từ hoạt động đầu tư chiếm tỉ trọng cao, nếu chưa có kế hoạch tái đầu tư, ngân hàng phải nghĩ ngay đến việc điều phối nguồn tiền ưu tiên thanh toán các khoản nợ dài hạn đến hạn trả hoặc trả trước hạn để giảm chi phí lãi vay. Sau đó, điều tiết vốn cho hoạt động kinh doanh chính để giảm các khoản vay ngắn hạn. Hệ số dòng tiền vào từ hoạt động tài chính so với tổng dòng tiền vào. Hoạt động tài chính là những nghiệp vụ làm thay đổi cơ cấu tài chính của ngân hàng. Cụ thể là: tăng giảm các khoản vay; tăng giảm vốn chủ sở hữu khi huy động, phát hành cổ phiếu; mua lại trái phiếu, cổ phiếu; trả cổ tức; lợi nhuận giữ lại Dòng tiền vào và ra tương ứng với sự tăng giảm trong các nghiệp vụ kể trên. Nếu lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh không đủ cho hoạt động đầu tư, buộc doanh nghiệp phải điều phối dòng tiền từ hoạt động tài chính. Đó có thể là một khoản vay sẽ được tăng lên, phát hành thêm cổ phiếu hay là sự giảm đi hoặc thậm chí ngưng trả các khoản cổ tức. 28
Hệ số dòng tiền ra để trả nợ dài hạn so với tổng dòng tiền vào. Trả nợ dài hạn đối với các khoản nợ chưa đến hạn trả là cho hệ số dòng tiền ra tăng cao và thường gắn liền với một chiến lược nào đó. Thông thường một tỉ lệ thanh toán nợ dài hạn so với tổng dòng tiền vào, đạt rất thấp (5 - 10%) và diễn ra rất đều đặn qua các năm. Nguyên nhân chính là do tính chất của khoản nợ dài hạn với các điều khoản thanh toán ổn định. Và các khoản nợ dài hạn luôn gắn liền với các dự án đầu tư dài hạn - có thu nhập lâu dài. Vì vậy, hệ số này thay đổi đột ngột là điều cần quan tâm để tìm nguyên nhân giải thích. Hệ số dòng tiền ra để trả cổ tức so với dòng tiền ròng từ hoạt động kinh doanh. Hệ số dòng tiền ra để trả cổ tức so với dòng tiền ròng từ hoạt động kinh doanh nói lên việc sử dụng dòng tiền thu được từ hoạt dộng kinh doanh dùng trả lợi tức cho các cổ đông. Đây là một chiến lược khá phức tạp. Một số ngân hàng có chính sách duy trì đều đặn mức trả cổ tức mặc dù phải sử dụng cả các nguồn vốn khác - kể cả đi vay, khi dòng tiền từ hoạt động kinh doanh không đáp ứng đủ, trong khi một số ngân hàng lại có chính sách cứng rắn ngược lại. Tuy nhiên, hệ số dòng tiền ra để trả cổ tức so với dòng tiền ròng từ hoạt động kinh doanh phải luôn được cân nhắc trước nhu cầu đầu tư hay sự cần thiết phải bổ sung vốn y trong từng giai đoạn chiến lược kinh doanh. Khi một ngân hàng quyết định (do hội đồng quản trị) không chi trả cổ tức, đó có phải là dấu hiệu rằng ngân hàng đang phát triển? Kết luận chương 1 Phân tích BCTC là một công việc quan trọng đối với nhà quản trị ngân hàng. Nắm vững lí luận chính là một cách hiệu quả nhất để công tác phân tích luôn đi đúng hướng và đạt hiệu quả phân tích cao. 29
Chương 2 Thực trạng công tác phân tích BCTC ở NHTM cổ phần kỹ thương 2.1. Giới thiệu chung về ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam: 2.1.1.Hoàn cảnh ra đời Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam - tên giao dịch quốc tế là: Vietnam Technological and Commercial Joint stock Bank- Techcombank (viết tắt là TCB) ra đời ngày 27 tháng 9 năm 1993 theo giấy phép số 0040/NH-GP cấp ngày 6 tháng 8 năm 1993 của Thống Đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam, với số vốn điều lệ là 20 tỷ đồng, được chia thành 4000 cố phiếu, mỗi cổ phiếu có mệnh giá 5 triệu đồng. Cổ đông lớn nhất của ngân hàng là hãng Hàng không Việt Nam với tổng số vốn góp là 6 tỷ đồng. Ngoài ra còn có một số doanh nghiệp nhà nước như Tổng công ty Da giầy, Tổng công ty Dệt may và một số cá nhân. Sau hơn 10 năm hoạt động, trong bối cảnh ngày càng khó khăn của nền kinh tế, TCB vẫn đứng vững và tiếp tục phát triển. Hiện nay TCB đã có vốn điều lệ lên đến 202 tỷ đồng và tổng tài sản lên đến 56 . tỷ. TCB ngày càng trở nên quen thuộc với công chúng và các khách hàng hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau như kĩ thuật, công nghệ, thương mại, dịch vụ. Đặc biệt TCB đã thiết lập được quan hệ với những đối tác vững chắc, những tổ chức tài chính - tín dụng lớn trong và ngoài nước. Mạng lưới hoạt động của TCB gồm Hội sở chính đặt tại 15 Đào Duy Từ – Hà Nội, 9 chi nhánh gồm: các chi nhánh tại Hà Nội (Techcombank Thăng Long, Techcombank Hoàn Kiếm, Techcombank Chương Dương, Techcombank Đống Đa), các chi nhánh tại Đà Nẵng(Techcombank Đà Nẵng, Techcombank Thanh Khê), chi nhánh Hải Phòng, chi nhánh thành phố Hồ CHí Minh (Techcombank Hồ Chí Minh, Techcombank Tân Bình) và 4 phòng giao dịch tại Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh, dự kiến TCB sẽ nâng cấp phòng giao dịch và mở rọng phạm vi hoạt động ra các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Hà Tây Là một ngân hàng thương mại đô thị đa năng, TCB cung ứng phong phú và đa dạng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng truyền thống cũng như các dịch vụ mới với công nghệ hiện đại. 30
Phương châm hoạt động của TCB là “ Techcombank chăm lo để bạn thành công” 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Techcombank Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức của TCB ĐạI HộI Cổ ĐÔNG Ban kiểm soát Hội đồng Quản trị Uỷ ban kiểm soát rủi ro Ban Tổng giám đốc Hội đồng tín Ban quản lý TS nợ dụng - TS có Kế hoạch Kiểm soát Tài tổng hợp Văn phòng Nhân nội bộ chính kế và quản trị sự taón rủi ro toa toán Quản lý nguồn Quan hệ đối ngoại Quản lý Thông tin và Marketing tín dụng vốn, giao dịch điện toán tiền tệ và ngoại hối S ở giao dich TCB Ch-ơng TCB Thăng Long TCB Hoàn Kiếm TCB Hải Phòng TCB Đà Nẵng TCB HCM - Dịch vụ NHDN D-ơng - TCB Đống ĐA - - PDG Tô Hiệu - TCB TK - TCB TB - Dịch vụ NHDN vừa và nhỏ - Phòng gd số 1 - PGD TL - Dịch vụ NH bán lẻ - Phòng gd số 3 - Giao dịch và kho quỹ 31
2.2. Thực trạng phân tích BCTC ở Techcombank. 2.2.1. Phân tích khái quát cơ cấu tài sản – nguồn vốn. Đây là nội dung phân tích đầu tiên mang đến cho nhà quản trị ngân hàng một cái nhìn tổng quát về tài sản – nguồn vốn của ngân cũng như mối quan hệ cân đối của 2 khoản mục này trên BCĐKT. Con mắt nhìn tổng quát đó sẽ giúp cho các nhà phân tích có những nhận xét, đánh giá sơ bộ đầu tiên và giúp luôn luôn có cái nhìn toàn diện ngay cả khi đi sâu phân tích các nội dung chi tiết. Để có thể tiến hành phân tích các nhà quản trị Techcombank đã phân loại tài sản- nguồn vốn thành các khoản mục lớn theo đúng tinh thần quy định của NHNN trên cơ sở phân tổ là tính chất thị trường và kỳ hạn của đồng vốn và đối tượng sở hữu vốn. Sau khi đã thực hiện phân tổ các khoản mục nhà quản trị sẽ tính toán tỷ trọng của từng khoản mục tài sản- nguồn vốn và tiến hành so sánh tỷ trọng của từng loại tài sản trong tổng tài sản, của từng nguồn vốn trong tổng nguồn vốn, so sánh tỷ trọng của từng loại tài sản- nguồn vốn đó với kỳ trước để có thể thấy được một cách khái quát nhất sự biến động về cơ cấu tài sản- nguồn vốn và tìm ra những nguyên nhân giải thích cho sự biến động đó. Công việc cụ thể được thực hiện thông qua bảng 2.1: 32
Bảng 2.1 : Bảng phân tích quy mô, cơ cấu tài sản- nguồn vốn. 31/12/2002 31/12/2003 Chênh lệch Chỉ tiêu Số tiền Tỷ trọng Số tiền Tỷ trọng +/- Số +/- số (tỷ đồng) (%) (tỷ đồng) (%) tuyệt đối tương đối I. Tài sản Tiền mặt tại quỹ 63,2 1,56 114,27 2,04 51,07 80,8 Tiền gửi tại 59,4 1,46 74,38 1,33 14,98 25,2 NHNN Tiền gửi tại các 1677,4 41,3 2484,3 44,25 806,9 48,1 TCTD Tín dụng 2065,3 50,87 2380,6 42,41 315,3 15,3 Đầu tư 166,67 2,88 442,6 7,88 275,93 165,55 TSCĐ 33,48 0,82 59 1,05 25,52 76,2 Tài sản có khác 44,38 1,11 58,57 1,04 14,19 31,97 Tổng tài sản có 4059,82 100 5613,76 100 1553,94 38,2 II. Nguồn vốn Vốn huy động 3217,99 79,26 5194,6 92,52 1976,61 61,42 Vốn đi vay 450,24 11,1 3,06 0,05 -447,18 -99,32 Tài sản nợ khác 255,75 6,29 212,42 3,78 -43,33 -16,94 Vốn và các quỹ 135,85 3,32 203,65 3,63 67,8 49,9 Tổng nguồn vốn 4059,82 100 5613,76 100 1553,94 38,2 (Nguồn: Báo cáo thường niên Techcombank năm 2002, 2003) Nhìn vào bảng trên nhà quản trị nhận thấy: Về tài sản: Năm 2003 tổng tài sản của Techcombank đạt 5613,76 tỷ đồng tăng 1553,94 so với đầu năm, tương đương tăng về số tương đối là 38,2%. So với kế hoạch đề ra là tổng tài sản đạt 4546,5 tỷ đồng tăng 14,78% so với năm 2002 thì thực tế Techcombank đã làm được hơn kế hoạch rất nhiều. Tổng tài sản thực tế với con số 5613,76 đã đạt và vượt kế hoạch 1067,26 tỷ đồng, tăng 23,74 % so với mục tiêu phấn đấu đã đề ra năm cuối năm 2002. Tính đến ngày 31/3/2004 33
tổng tài sản của Techcombank là 5831,04 tỷ đồng, tăng 217,28 tỷ đồng so với cuối năm 2003. Cùng kỳ này năm 2003 (quý I năm 2003) tổng tài sản của Techcombank là 5055,813 tỷ đồng. Như thế, nếu làm phép so sánh thì so với quý Inăm 2003, quý I năm 2004 tổng tài sản đã tăng 775,23 tỷ đồng (tương đương tăng 15,3%). Chỉ điểm qua vài nét như thế ta cũng có thể thấy sự tăng trưởng vượt bậc và liên tục của Techcombank qua các năm. Các khoản mục tăng mạnh có thể kể đến là: đầu tư tăng 326,73 tỷ đồng (tương đương tốc độ tăng 302,95%); kế đến là khoản mục ngân quỹ tăng 51,07 tỷ (tương đương về số tương đối tăng 80,8%); đứng thứ 3 là là khoản mục TSCĐ tăng 25,52 tỷ đồng (tăng 76,2%) và thứ 4 là khoản mục tiền gửi tại các TCTD khác tăng 806,9 tỷ đồng (tăng 48,1 %) Có thể thấy, trong cơ cấu tổng tài sản của Techcombank thì khoản mục tín dụng và tiền gửi tại các TCTD khác luôn là hai khoản mục chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản và hoán đổi vị trí nhất nhì cho nhau qua các năm 2002, 2003 và quý I năm 2004. Trong năm 2002, dư nợ cho vay là 2055,3 tỷ đồng chiếm 50,87% trong tổng tài sản của ngân hàng. Đây là khoản mục chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng tài sản. Sang đến năm 2003, dư nợ của ngân hàng tiếp tục tăng trưởng đạt 2380,6 tỷ đồng chiếm 42,41 % trong tổng tài sản. Như vậy khoản mục tín dụng qua hai năm đã tăng 315,3 tỷ đồng, tương đương với tốc độ tăng là 15,3%. Tuy có sự tăng lên về tổng dư nợ đối với nền kinh tế nhưng tỷ trọng của khoản mục tín dụng trong tổng tài sản lại giảm đi: năm 2003 chỉ chiếm 42,41% trong tổng tài sản chứ không phải là 50,87% như năm 2002. Sở dĩ có điều này là tốc độ tăng của khoản mục tín dụng (bằng 15,3%) thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng của tổng tài sản (38,2%) nên đã tạo sức ép làm giảm tỷ trọng của khoản mục tín dụng trong tổng tài sản của ngân hàng. Đến cuối quý I năm 2004 dư nợ của Techcombank là 2392,67 tỷ đồng tăng 12,07 tỷ đồng so với đầu năm, chiếm tỷ trọng là 41,05% trong tổng tài sản của ngân hàng. Nếu nhìn lại cùng quý I năm ngoái 2003, tính đến thời điểm cuối ngày 31/3/03 tổng dư nợ của Techcombank là 1987,68 tỷ đồng, chiếm 39,31% trong tổng tài sản thì ta thấy quý I năm nay (2004) khoản mục tín dụng của Techcombank đã tăng thêm 34
404,99 tỷ đồng, tương đương tăng 20,38% so với cùng kỳ. Đây là một thành tựu to lớn của Techcombank, thể hiện sự tăng trưởng liên tục của ngân hàng Kỹ thương trong mảng hoạt động tín dụng – mảng hoạt động kinh doanh chính của ngân hàng. Các khoản tiền gửi tại các TCTD khác của Techcombank liên tục tăng lên qua các năm. Năm 2001, khoản tiền gửi tại các TCTD khác của Techcombank là 797,42 chiếm 33,39% trong tổng tài sản, đến năm 2002 con số này tăng lên đạt 1677.34 tỷ đồng chiếm 41,3% trong tổng tài sản – là khoản mục chiếm tỷ trọng lớn thứ 2 sau khoản mục tín dụng. Sang đến năm 2003 khoản muc tiền gửi này của Techcombank tăng thêm 806,9 tỷ đồng, với tốc độ tăng là 48,1% đưa tổng các khoản tiền gửi tại các TCTD trong và ngoài nước của Techcombank lên con số 2484,3 tỷ đồng lớn hơn cả khoản mục tín dụng của ngân hàng. Chiếm tỷ trọng lớn thứ 3 trong tổng tài sản của ngân hàng là các khoản đầu tư. Nếu năm 2002, tổng các khoản đầu tư của Techcombank đạt 166,67 tỷ đồng, chiếm 2,88 % trong tổng tài sản thì sang năm 2003 con số này đã đạt 442,595 tỷ đồng chiếm 7,88% trong tổng tài sản của NH. Như vậy khoản mục đầu tư sang năm 2003 đã tăng lên 275,925 tỷ đồng tương đương tốc độ tăng 165,55%. Đây là một tốc độ tăng rất cao thể hiện một sự tăng trưởng lớn trong khoản mục đầu tư của Techcombank. Tính đến cuối ngày 31/3/2004, khoản mục đầu tư của Techcombank là 965,5 tỷ đồng chiếm 16,56% trong tổng tài sản của ngân hàng trong đó khoản hùn vốn mua cổ phần là 8,015 tỷ đồng (tỷ trọng 0,14%) và nghiệp vụ kinh doanh khác như mua chứng khoán đạt con số 957,48 tỷ (chiếm 16,42 % trong tổng tài sản). Đầu tư là khoản mục mang lại lợi nhuận cho ngân hàng chỉ sau khoản mục tín dụng. Việc đầu tư vào loại CK là cách để Techcombank đa dạng hóa danh mục đầu tư, tối ưu hóa các nguồn vốn lỏng, nâng cao hệ số sử dụng vốn đồng thời lại bảo đảm khả năng thanh toán lúc cần thiết cho NH do NH có thể bán và chiết khấu thông qua thị trường. Việc ngày càng phất triển danh mục đầu tư của Techcombank đưa đến cho ngân hàng nhiều lợi nhuận, nhiều điều kiện thuận lợi nhưng nhà quản trị ngân hàng cũng cần xem xét để có một cơ cấu đầu tư hợp lý do trong điều kiện TTCK của Việt 35
nam chưa phát triển, thu nhập từ hoạt động này chưa cao và hàm chức nhiều rủi ro đối với thực tiễn kinh doanh của ngân hàng. Trong năm 2003 hầu hết các khoản mục trong tổng tài sản của Techcombank đều có sự tăng trưởng và phát triển. Nhìn một cách tổng quát ta thấy, cơ cấu tài sản của Techcombank khá hợp lí. Các khoản mục sinh lời đều chiếm tỷ trọng cao trong tổng tài sản của ngân hàng, mà cao nhất là nghiệp vụ tín dụng và TG tại các TCTD khác trong và ngoài nước. 2 khoản mục này thay đổi vị trí nhất nhì trong tỷ lệ so với tổng tài sản cho nhau qua các năm. Các khoản mục khác đều có mức tăng trưởng và tỷ trọng ở mức hợp lý. Tuy vậy, NH nên nâng cao tỷ trọng của khoản mục tín dụng trong tổng tài sản đồng thời với việc đó là nâng cao chất lượng tín dụng. Việc tăng các khoản TG tại các TCTD trong và ngoài nước để đáp ứng nhu cầu thanh toán là tốt song nên có mức cơ cấu hợp lý hơn. Viêc đầu tư mang lại lợi nhuận, đa dạng hóa danh mục họat động, tăng tính thanh khoản khi nắm giữ các CK hiệu quả nhưng các nhà quản trị NH cũng phải xây dựng một tỷ lệ hợp lý trong tổng tài sản của NH. Về nguồn vốn Có thể thấy một điều rất rõ ràng là qua hơn 10 năm hoạt động, nguồn vốn của Techcombank luôn có sự tăng trưởng, nguồn vốn năm sau cao hơn năm trước và tốc độ tăng lớn. Qua việc so sánh nguồn vốn có được qua các năm nhà phân tích xây dựng được biểu đồ 2.1: Biểu đồ 2.1: Tăng trưởng của nguồn vốn qua các năm Tỷ đồng 6000 5613.76 5000 4059.82 4000 3000 2088.2 2000 1496.05 861.97 1083.38 1000 568.38 394.88 518 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 36
(Nguồn: Báo cáo thường niên của Techcombank qua các năm) Nhìn trực quan trên biểu đồ nhà phân tích thấy rất rõ làng lời nhận xét đã nói ở phía trên: nguồn vốn luôn tăng qua các năm. Để thấy mức độ tăng giảm và tốc độ tăng, sử dụng bảng 1 cho thấy: Tổng nguồn vốn năm 2003 là 5613,76 tỷ đồng tăng 1553,94 tỷ so với năm 2002 với tốc độ tăng là 38,2%. Tính đến cuối quý I năm 2004 tổng nguồn vốn của Techcombank là 5831,04 tỷ, tăng 217,277 so với đầu năm 2004, tương đương với tốc độ tăng là 3,76% và so với cùng kỳ năm 2003 (quý I năm 2003) đã tăng 775,23 tỷ, tương đương tăng 15,33%. Các con số kể trên đã phần nào nói lên được tính hiệu quả trong hoạt động và uy tín của Techcombank trong thực tiễn hoạt động kinh doanh ngân hàng. Nhìn vào cơ cấu vốn huy động nhà quản trị Techcombank nhận thấy vốn huy động là thành phần chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng nguồn vốn của ngân hàng. Nếu năm 2002 vốn huy động là 3217,99 tỷ đồng chiếm 79,26% trong tổng nguồn vốn thì sang đến năm 2003 con số đó đã tăng thêm 1976,61 tỷ, tương đương tăng 61,42% để đạt tổng nguồn vốn năm 2003 là 5194,6 tỷ. So với mục tiêu đặt ra cho năm 2003 là vốn huy động đạt 4262 tỷ đồng tăng 15,48% so với năm 2002 thì thực tế công tác huy động vốn của Techcombank đã hiệu quả hơn thế rất nhiều. Tính đến cuối ngày 31/03/04 tổng vốn huy động của Techcombank đạt 5831,036 tỷ đồng tăng 217,28 tỷ so với đầu năm 2004, tương đương với tốc độ tăng 3,87%. Nhìn lại thời điểm này năm 2003, vốn huy động vào cuối ngày 31/12/03 đạt 4787,7 tỷ (VNĐ là 3343,9 tỷ và USD là 89,16 triệu), như vậy cho đến cùng kỳ năm nay chỉ tiêu vốm huy động đã tăng 1043,27 tỷ đồng, tương đương tăng 21,79%. Vốn huy động liên tục tăng và tăng mạnh biểu hiện vị trí vững vàng, uy tín chắc chắn của Techcombank trong lĩnh vực kinh doanh ngân hàng. Đây chính là một lợi thế để Techcombank phát huy trong thời gian tiếp theo. Trong cơ cấu nguồn vốn có 2 khoản mục đều có sự giảm sút, đó là khoản mục vốn đi vay và khoản mục tài sản nợ khác trong đó giảm nhiều nhất là khoản mục vốn đi vay. Nhìn vào bảng nhà phân tích nhận thấy, vốn đi vay của 37
Techcombank năm 2002 là 450,24 tỷ đồng chiếm 11,1% trong tổng nguồn vốn của NH nhưng tính đến cuối năm 2003 con số này đã giảm một lượng là 447,18 tỷ, tương đương giảm 99,32% làm cho tổng nguồn vốn đi vay của Techcombank cuối năm 2003 chỉ còn 3,06 tỷ. Khoản mục giảm sút thứ 2 là tài sản nợ khác. Năm 2002 khoản mục này là 155,75 tỷ đồng chiếm 6,29% trong tổng nguồn vốn, sang đến năm 2003 tài sản nợ khác của ngân hàng là 212,42 tỷ đồng chiếm 3,78% trong tổng nguồn vốn. Như vậy, qua hai năm giá trị tuyệt đối của khoản mục tài sản nợ khác đã giảm 43,33 tỷ đồng tương đương giảm 16,94%. Ngân hàng Techcombank cần tìm ra nguyên nhân cho sự giảm sút này. Khoản mục cuối cùng trong tổng nguồn vốn của ngân hàng là vốn và các quỹ. Đây là phần vốn duy nhất thuộc quyền sở hữu của NH, chiếm tỷ trong khiêm tốn nhưng đóng vai trò hết sức quan trọng trong thực tiễn họat động của bất cứ ngân hàng nào. Nhìn vào bảng ta thấy: năm 2002 Vốn tự có của ngân hàng là 135,85 tỷ chiếm 3,3% trong tổng nguồn vốn của Techcombank. Qua thời gian 1 năm, tính đến cuối năm 2003 con số ấy đã tăng thêm 67,8 tỷ đồng (tương đương tốc độ tăng 49,9%), đưa tổng vốn và các quỹ của Techcombank trong năm 2003 đạt 203,65 tỷ đồng chiếm 3,63% trong tổng nguồn vốn của ngân hàng. Tính đến 31/03/04 tổng vốn tự có của Techcombank đã là 216,27 tỷ, chiếm 3,71% trong tổng nguồn vốn tính đến thời điểm đó. Tổng nguồn vốn tăng mạnh đồng hành cùng với tổng tài sản của ngân hàng tăng lên cho thấy sự tăng trưởng và phát triển của Techcombank. Với số vốn có trong tay, Techcombank đã xây dựng cho mình một cơ cấu tài sản khá hợp lý trong đó mảng tín dụng, đầu tư và quan hệ với thị trường 2 chiếm tỷ trọng lớn. Sự ăn khớp giữa cơ cấu của tài sản- nguồn vốn cho ta thấy một chiến lược kinh doanh hiệu quả của Techcombank đồng thời cũng tạo ra hình ảnh về một ngân hàng luôn luôn chủ động trước những biến động trong tương lai, luôn đi tắt, đón đầu và tiến lên không ngừng trong thực tiễn hoạt động kinh doanh của mình. 38
Qua việc đánh giá khái quát quy mô tài sản- nguồn vốn đồng thời đánh giá cơ cấu của hai khoản mục này của Techcombank ta có thể thấy một số điểm sau: Thứ nhất: Trong đánh giá khái quát tình hình tài sản- nguồn vốn, nhà phân tích đã sử dụng chủ yếu là phương pháp so sánh (cơ sở so sánh là số liệu kỳ trước hoặc kỳ kế hoạch) và với kỹ thuật so sánh là so sánh số tương đối và số tuyệt đối. -Bằng việc so sánh chỉ tiêu tổng tài sản, tổng nguồn vốn giữa các thời kỳ với nhau hoặc giữa kỳ thực tế với kế hoạch các nhà quản trị Techcombank đã nhận thấy sự tăng trưởng tài sản- nguồn vốn, đánh giá được sự tăng trưởng đó về cả số tuyệt đối và số tương đối đồng thời đánh giá được mức độ thực hiện về quy mô tài sản- nguồn vốn so với các mục tiêu NH đã dự kiến trước. - Bằng việc tính toán tỷ trọng của từng khoản mục tài sản- nguồn vốn trong tổng tài sản- nguồn vốn của ngân hàng và thực hiện biện pháp so sánh giữa các kỳ nhà quản trị Techcombank nhận biết được cơ cấu tài sản- nguồn vốn đồng thời nhận biết sự biến động của cơ cấu ấy qua các thời kỳ khác nhau, từ đó đưa ra được những nhận xét sơ bộ ban đầu về các mặt mạnh, mặt yếu, những điều đã làm được và chưa là được của ngân hàng. Thứ hai Trong công tác phân tích, các nhà quản trị Techcombank đã sử dụng rất nhiều tiêu thức khác nhau để phân tổ tài sản và nguồn vốn như: - Tiêu thức đối tượng sở hữu: dân cư, tổ chức kinh tế, TCTD khác - Tiêu thức thị trường: thị trường 1 và thị trường 2 - Tiêu thức kỳ hạn của đồng vốn: ngắn hạn, trung và dài hạn. - Tiêu thức về đồng tiền hạch toán: VND và USD. - Từ việc làm này, nhà quản trị Techcombank nắm bắt được tính hợp lý hay không hợp lý của cơ cấu đó cũng như sự biến động trong cơ cấu. Việc xem xét này có thể đưa lại cho nhà quản trị ngân hàng những nhận định về tình trạng hiện 39
tại đồng thời phát hiện ra các vấn đề thực tiễn, các nguyên nhân ban đầu để có hướng điều chỉnh trong thời gian tới. Thứ ba Trong công tác phân tích Tài sản- nguồn vốn nhà quản trị Techcombank chưa có chỉ tiêu giúp người phân tích thấy được mối quan hệ mật thiết giữa việc huy động vốn và sử dụng vốn hoặc mối quan hệ giữa một bộ phận tài sản có với một bộ phận tài sản nợ và ngược lại. 2.2.2. Phân tích tình hình nguồn vốn của ngân hàng. Khi phân tích tình hình nguồn vốn các nhà quản trị Techcombank quan tâm phân tích 2 khoản mục :vốn tự có và vốn huy động. 2.2.2.1. Phân tích vốn tự có và các qũy của ngân hàng. Bằng phương pháp so sánh qua sử dụng biểu đồ cột nhà phân tích có thể thấy sự biến động của khoản mục vốn tự có qua các năm như biểu đồ 2.2: Biểu đồ 2.2 : Tăng trưởng của vốn và các quỹ qua các năm Đơn vị: tỷ đồng 250 203.65 200 150 135.84 109.09 100 87.69 88.1 76.29 79.29 78.53 76.59 50 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 (Nguồn: Báo cáo thường niên của Techcombank qua các năm) Nhìn một cách trực quan trên biểu đồ nhà phân tích thấy vốn tự có của Techcombank liên tục tăng lên qua các năm, biểu thị sự tăng trưởng và phát triển của ngân hàng qua một khoảng thời gian dài hoạt động. Theo đó, năm 1998 vốn tự có của Techcombank là 76,59 tỷ đồng, qua năm 1999 là 87,69 tỷ, năm 2000 là 88,1 tỷ, năm 2001 là 109,09 tỷ, năm 2002 là 117,87 tỷ và năm vừa qua năm 40
2003 vốn tự có của Techcombank đạt con số 203,66 tỷ. Tính đến thời điểm cuối quý I năm 2004 vốn tự có của Techcombank đã là 216,27 tỷ đồng. So sánh mức vốn tự có của kỳ này so với kỳ trước, tính toán và so sánh tỷ trọng của từng khoản mục trong vốn tự có của ngân hàng thông qua bảng 2 nhà quản trị đã đánh giá được tình hình biến động của vốn tự có và sự biến động trong cơ cấu của vốn tự có của ngân hàng cụ thể qua hai năm 2002 và 2003 như bảng 2.2: 41
Bảng 2.2: Đánh giá vốn tự có của Techcombank. Năm Chênh lệch Năm QuýI 2002 Chỉ tiêu 2003 2004 Tuyệt (tỷ Tương đối (tỷ đồng) (tỷ đồng) đối đồng) 1. Vốn và quỹ 135,85 203,66 216,27 + 67,81 + 49,90% Vốn điều lệ 117,87 180,00 202,19 + 62,13 + 52,71% Vốn khác 0,04 14,40 0,004 + 14,36 + 359,00% Quĩ dự trữ bổ 1,07 0,87 1,98 - 0,19 - 17,73% sung vốn điều lệ + Quĩ khác 16,87 8,38 12,10 - 8,49 - 50,33% 2. Tài sản có 4.059.82 5.613,76 5.831,04 1.553,94 + 38,28% 3. Vốn tự có/Tài 3,35% 3,63% 3,71% - - sản có (Nguồn: Báo cáo thường niên Techcombank năm 2002, 2003, số liệu năm 2004) Nhìn vào bảng nhà phân tích thấy: nếu năm 2002 vốn tự có của ngân hàng là 135,85 tỷ đồng thì sang năm 2003 vốn tự có đã tăng thêm 67,81 tỷ đạt con số 203,66 tỷ vào thời điểm 31/12/03 tương đương tăng với tốc độ là 49,9%. Đây là một tốc độ tăng khá cao cho thấy kết quả kinh doanh của Techcombank qua hai năm. Theo con số mới nhất, tính đến 31/3/04 thì giá trị vốn tự có của Techcombank đã đạt 216,27 tỷ đồng tăng 12,61 tỷ, tương đương tăng 6,19% so với đầu năm 2004. Do vốn tự có của ngân hàng có mối quan hệ tổng số nên bằng phương pháp cân đối nhà phân tích có thể thấy: vốn tự có tăng từ 2002 qua 2003 là do vốn điều lệ tăng từ 117,87 tỷ đồng năm 2002 lên 180 tỷ đồng năm 2003 (tương đương tăng 62,13 tỷ đồng); khoản mục vốn khác tăng lên 14,36 tỷ (từ 0,04 tỷ năm 2002 lên 14,4 tỷ năm 2003 với tỷ lệ tăng rất lớn là 359%). Có hai khoản mục bị giảm sút đó là quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ và quỹ khác. Nếu năm 2002 quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ của Techcombank là 1,066 tỷ đồng thì sang năm 2003 quỹ này giảm xuống còn 0,877 tỷ, có nghĩa là đã giảm đi 0,189 tỷ (giảm 17,73%). Khoản mục các quỹ khác cũng có sự giảm sút. Năm 2003 giá trị tuyệt đối của khoản mục này là 8,38 tỷ giảm 8,494 tỷ đồng so với năm 2002 (năm 2002 đạt 11,57 tỷ) tương đương giảm 50,33%. Như vậy mặc dù có sự giảm 42
sút của hai khoản mục trên với tổng mức giảm là 8,683 tỷ thì do sự tăng lên của Vốn điều lệ và Vốn khác với tổng mức tăng là 76,49 tỷ đã làm cho tổng vốn và quỹ của ngân hàng vẫn tăng lên 67,81 tỷ đồng. Nhìn vào chênh lệch của quý I năm 2004 so với đầu năm (hay chính là so với cuối năm trước) ta cũng thấy vốn và các quỹ của Techcombank tính đến 31/03/04 đạt 216,27 tỷ tăng 12,61 tỷ (tăng xấp xỉ 6,19%) so với đầu năm 2004. Sự tăng lên này là do so với đầu năm Vốn điều lệ đã tăng 22,19 tỷ (tăng 12,33%) ; quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ tăng lên 1,103 tỷ (tăng 125,77%) và quỹ khác tăng 3,72 tỷ (tăng 44,39%). Dù có sự sụt giảm của khoản mục vốn khác với mức giảm 14,393 tỷ đồng so với tháng 12/03 thì sự tăng lên của 3 khoản mục trên với con số tăng tuyệt đối là 27,013 tỷ đồng vẫn làm cho vốn tự có của Techcombank trong cuối quý I năm 2004 tăng lên 12,61 tỷ so với cuối năm 2003. Mức tăng của vốn tự có tuy không phải là quá lớn song nó cho thấy những nỗ lực của Techcombank trong thực tiễn hoạt động kinh doanh của mình, luôn cố gắng hoạt động thật hiệu quả để tạo ra lợi nhuận, bảo toàn và phát triển vốn tự có của ngân hàng. Nhà quản trị Techcombank khi phân tích tình hình vốn tự có đồng thời cũng phân tích tình hình trích lập các quỹ của ngân hàng. Cụ thể tình hình trích lập như sau: Năm 2002: - Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ: 1,065 tỷ - Quỹ đầu tư phát triển: 0,42 tỷ - Quỹ dự phòng tài chính: 5,36 tỷ - Quỹ khác: 1,295 tỷ - Quỹ lợi tức cổ phần chưa chia: 4,87 tỷ. Năm 2003: - Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ: 0,87 tỷ - Quỹ dự phòng tài chính: 6,57 tỷ - Quỹ khác: 1,805 tỷ. Tính đến cuối quý I năm 2004: - Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ: 1,976 tỷ. 43
- Quỹ dự phòng tài chính: 8.658 tỷ. - Các quỹ khác: 3,493. Theo chế độ tài chính đặt ra cho các TCTD thì tình hình trích lập các quỹ của Techcombank là hoàn toàn phù hợp. Khi phân tích về vốn tự có một nội dung cũng rất quan trọng là xem xét về tỷ lệ an toàn vốn của ngân hàng. Thực tế khi đánh giá nội dung này nhà quản trị Techcombank mới chỉ dừng lại ở việc tính toán chỉ tiêu vốn tự có/ tổng tài sản của ngân hàng hoặc chỉ tiêu vốn tự có/ vốn huy động mà không sử dụng hệ số Cook để tính toán mặc dù dù 2 chỉ tiêu này bộc lộ nhiều mâu thuẫn, thiếu tính chính xác và hệ số Cook về bản chất hoàn thiện hơn nhiều so với các chỉ tiêu trước đây. Xem xét 2 chỉ tiêu này qua các năm nhà quản trị Techcombank nhận thấy: tỷ lệ vốn tự có/ tổng tài sản năm 2002 là 3,3%, 2003 là 3,63% và quý I năm 2004 là 3,71%. Như thế tỷ lệ này ở Techcombank chưa đạt chuẩn như quy định của ngân hàng nhà nước. Qua việc xem xét thực trạng công tác phân tích vốn tự có ở Techcombank có thể rút ra mấy nhận xét sau: Thứ nhất: Việc phân tích vốn tự có ở Techcombank đã đề cập đến hầu hết các mặt từ phân tích quy mô, sư biến động, tỷ trọng, đến việc trích lập các quỹ của ngân hàng, tỷ lệ an toàn vốn Thứ hai: Phương pháp sử dụng chủ yếu trong phân tích vẫn là phương pháp so sánh và có sử dụng thêm phương pháp phân tích tỷ lệ tuy nhiên tỷ lệ sử dụng để phân tích lại thiếu tính chính xác. Nhà phân tích đã sử dụng chỉ tiêu vốn tự có/tổng tài sản và vốn tự có/vốn huy động để đo lường và đánh giá về tỷ lệ an toàn vốn nhưng hai chỉ tiêu này bộc lộ một nhược điểm lớn là nó không cho thấy mối liên hệ giữa vốn tự có của ngân hàng với tổng mức rủi ro mà ngân hàng phải gánh chịu trong thực tiễn hoạt động (mà rủi ro thì có thể xảy ra bất cứ lúc nào) đồng thời cũng không tính đến hoạt động ngoại bảng mà ngày nay những rủi ro của nó cũng có tác động không kém phần khốc liệt so với các hoạt động nội bảng. 44
Trong việc đánh giá chỉ tiêu an toàn vốn NHNN đã có quyết định 297/QĐ- NH5 quy định về việc đánh giá hệ số Cook theo tiêu chuẩn của uỷ ban Basel có điều chỉnh cho phù hợp với thực tế của Việt nam. Nhưng thực tế là các nhà quản trị Techcombank vẫn chưa sử dụng chỉ tiêu này trong phân tích khiến cho việc đánh giá nội dung an toàn vốn của ngân hàng thiếu tính chính xác. Thứ ba Viêc phân tích công tác trích lập quỹ ở Techcombank chỉ tính đến việc phân bổ các loại quỹ theo các tỷ lệ đã quy định tính trên lợi nhuận sau thuế để hình thành số dư các quỹ mà không chú trọng vào việc phân tích các tỷ lệ của các quỹ tính trên vốn điều lệ của ngân hàng. 2.2.2.2. Phân tích tình hình vốn huy động của ngân hàng. Bằng việc sử dụng phương pháp phân tổ các nhà quản trị ngân hàng Techcombank đã phân chia chỉ tiêu tổng quát là vốn huy động thành các khoản mục nhỏ hơn. Cụ thể, nếu lấy nguồn gốc phát sinh làm tiêu thức phân tổ sẽ có bảng 2.3: Bảng 2.3: Cơ cấu vốn huy động của Techcombank . 31/12/2002 31/12/2003 31/3/2004 Chênh lệch Chỉ tiêu (tỷ (tỷ (tỷ % % % tỷ đồng % đồng) đồng) đồng) 1. Tiền gửi của 554,82 17,40 810,85 15,53 823,70 15,82 247,03 44,50 TCKT 2. Tiền gửi của dân 1.294,43 40,45% 1796,84 34,80 1948,62 34,43 502,40 cư 38,80 3. Tiền gửi của 1.342,43 42,04% 2562,85 49,67 2434,57 49,75 1220,42 90,91 TCTD và KBNN  3.191,68 100% 5161,53 100 5206,7 100 1969,85 61,72 (Nguồn: Báo cáo thường niên Techcombank năm 2002, 2003, số liệu năm 2004) Nhìn vào bảng nhà phân tích thấy: nếu vốn huy động năm 2002 là 3191,68 tỷ thì sang đến năm 2003 đã đạt con số 5161,53 tỷ đồng, tăng 1969,58 tỷ so với năm 2002, tương đương với tốc độ tăng 61,72%. Mục tiêu đặt ra cho năm 2003 là tổng nguồn vốn huy động đạt 4262 tỷ đồng tăng 15,48%, trong đó nguồn vốn huy động từ thị trường 1 đạt 2550 tỷ đồng, tăng 33,01%. Như thế nếu so sánh thực tế huy động vốn của Techcombank với mục tiêu kế hoạch thì Techcombank đã vượt xa, đây là một kết quả rất khả quan biểu hiện uy tín của 45
Techcombank trong lĩnh vực kinh doanh đối với các khách hàng. Tính đến 31/03/04 tổng vốn huy động của Techcombank đạt 5206,7 tỷ tăng 45,17 tỷ so với tháng 12/03. Do các bộ phận cấu thành của chỉ tiêu vốn huy động phân theo nguồn gốc phát sinh có mối quan hệ tổng số nên bằng phương pháp cân đối nhà phân tích nhận thấy: vốn huy động tăng là do có sự tăng lên ở cả 3 khoản mục tiền gửi của TCKT, tiền gửi của dân cư và tiền gửi của TCTD khác. Tăng nhanh nhất trong 3 khoản mục đó là tiền gửi của TCTD khác. Nếu năm 2002 tiền gửi của TCTD khác đạt 1342,43 tỷ đồng (chiếm 42,04% trong tổng vốn huy động) thì đến năm 2003 số dư của khoản mục này đã là 2562,85 tỷ, tăng 1220,42 tỷ tương đương tốc độ tăng là 90,91%. Đây là một tỷ lệ tăng rất cao. Sự tăng lên này là do Techcombank đã tích cực hoạt động trên thị trường 2, đẩy mạnh và củng cố mối quan hệ với các ngân hàng bạn. Khoản mục tăng mạnh thứ 2 là tiền gửi của TCKT. Năm 2002, tiền gửi của các TCKT đạt 554,82 tỷ (17,4% tỷ trọng trong tổng vốn huy động), sang đến năm 2003 con số này đạt ở mức 801,85 tỷ (15,53% trong tổng vốn huy động). Tính đến cuối quý I năm 2004 tổng tiền gửi của của TCKT đã đạt 823,7 tỷ chiếm 15,82% trong tổng nguồn vốn huy động của Techcombank, tăng 21,85 tỷ đồng so với tháng 12/03. Khoản mục tăng mạnh thứ 3 là tiền gửi của dân cư. Năm 2003 tiền gửi của dân cư ở Techcombank đạt 1796,84 tỷ (34,8%) tăng 502,4 tỷ đồng so với năm 2002, tương đương với tốc độ tăng là 38,8%. Đến cuối quý I năm 2004 tổng tiền gửi của khu vực dân cư đạt 1948,82 tỷ đồng, chiếm 34,4% trong tổng vốn huy động tính đến thời điểm đó, tăng 187,78 tỷ so với tháng 12/03. Nhìn vào cơ cấu của các khoản mục ta thấy tỷ trọng của khoản mục tiền gửi của các TCKT và tiền gửi của khu vực dân cư trong tổng vốn huy động đều giảm từ năm 2002 qua năm 2003. Tiền gửi của TCKT giảm từ 17,4% xuống 15,53%, TG của dân cư giảm từ 40,56% xuống còn 34,8% mặc dù về số tuyệt đối 2 khoản mục này vẫn có sự tăng trưởng. Sở dĩ có điều này là do tốc độ tăng của cả 2 khoản mục đều nhỏ hơn so với tốc độ tăng của tổng vốn huy động, do đó dù số dư của 2 khoản mục này vẫn tăng nhưng về tỷ trọng lại giảm đi trong năm 2003. Do quan hệ cân đối giữa các khoản mục ta có: 46
(+ 247,03) + (+ 502,4) + (+ 1220,42) = + 1969,85 Nhìn vào bảng ta đồng thời cũng thấy Techcombank không huy động vốn bằng phát hành giấy tờ có giá. Qua phân tích nhận thấy huy động vốn của Techcombank tăng qua các năm, tuy nhiên chiếm tỷ trọng lớn nhất lại là tiền gửi của các tổ chức tín dụng, mà không phải là khoản mục huy động vốn từ các tổ chức kinh tế như các ngân hàng khác. Điều này nói lên mối quan hệ tốt của Techcombank trên thị trường 2 nhưng Techcombank cần chú trọng vào việc tăng thêm uy tín đối với khách hàng để thu hút thêm nguồn tiền từ thị trường 1 bởi đây là thị trường chứa đựng nguồn vốn dồi dào với chi phí thấp, khả năng linh hoạt cao. Nếu phân tổ theo tính chất của các loại tiền gửi ta thấy cơ cấu vốn huy động của Techcombank như bảng 2.4: Bảng 2.4: Cơ cấu vốn huy động phân theo loại tiền gửi 31/12/2002 31/12/2003 Chênh lệch Chỉ tiêu (tỷ (tỷ % % tỷ đồng % đồng) đồng) 1. Tiền gửi KKH 870,56 27,27 644,59 12,48 - 225,97 - 25,96 2.Tiền gửi CKH 2318,38 72,64 4328,54 83,86 2010,16 86,70 3. Tiền gửi khác 2,74 0,09 488,40 3,65 185,66 6775,90  3191,68 100 5161,53 100 1969,85 61,72 (Nguồn: Báo cáo thường niên của Techcombank 2002, 2003) Nhìn vào bảng trên có thể thấy vốn huy động không kỳ hạn năm 2003 đạt 644,59 tỷ giảm 225,97 tỷ so với năm 2002 (giảm 25,96%) tuy nhiên nguồn vốn có kỳ hạn lại tăng thêm rất lớn: năm 2003 là 4328,537 tỷ tăng 2010,76 tỷ đồng (tăng 86,7%) so với năm 2002. Đặc biệt khoản mục tiền gửi khác tăng với tốc độ rất cao từ 2,74 tỷ đồng năm 2002 lên đến 188,4 tỷ năm 2003. Tổng hợp cả ba loại khoản mục lại nhà phân tích thấy, bằng phương pháp cân đối tổng nguồn vốn tăng 1969,85 tỷ do tiền gửi có kỳ hạn tăng 2010,76 tỷ, tiền gửi khác tăng 186,66 tỷ và do tiền gửi không kỳ hạn giảm 225,97 tỷ. Nguồn vốn có kỳ hạn đôi dào hơn cho thấy khả năng chủ động của Techcombank trong cho vay và đầu tư 47
bởi ngân hàng có thể hoạch định được các khoản thời gian trả tiền không giống như việc chi trả các khoản tiền gửi không kỳ hạn là rất bất ngờ và khó dự tính trước bởi khách hàng có thể đến rút tiền một cách đột xuất. Qua việc xem xét thực trạng phân tích vốn huy động của Techcombank ta có thể thấy: Thứ nhất Việc phân tích đã đề cập đến nhiều khía cạnh của vấn đề, sử dụng kết hợp hai phương pháp có hiệu quả là phương pháp so sánh, phương pháp cân đối, phương pháp phân tổ, nội dung cần phân tích theo nhiều tiêu thức: tiêu thức kỳ hạn, nguồn gốc phát sinh, đồng tiền hạch toán giúp hình dung tương đối cơ bản và rõ ràng về vốn huy động của Techcombank trong hai năm 2002 và 2003 cũng như quý I năm 2004. Thứ hai Trong luật TCTD chỉ rõ vốn huy động bao gồm: vốn tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá, vốn vay TCTD khác và vay NHNN. Việc xác định vốn huy động chỉ là các khoản tiền gửi từ các tổ chức kinh tế, dân cư, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước như ở Techcombank là chưa chính xác. Thứ ba Trong công tác phân tích báo cáo tài chính của Techcombank, việc phân tích nguồn vốn huy động là khá đơn giản chủ yếu là sử dụng các phép so sánh đơn thuần mà không chú trọng đến việc phân tích mối quan hệ giữa vốn huy động và tình hình tín dụng của ngân hàng. Thứ tư Khi phân tích đánh giá tình hình vốn huy động nhà quản trị không phân tích đến tính ổn định của vốn huy động. Bên cạnh đó, yếu tố về chi phí trả cho nguồn vốn huy động cũng không được tính đến trong phân tích vốn huy động cho ngân hàng. 2.2.3. Phân tích tình hình tình hình sử dụng vốn của Techcombank. Huy động được một nguồn vốn khổng lồ từ các tác nhân trong nền kinh tế, các ngân hàng sử dụng nó cho hoạt động kinh doanh của mình cụ thể là: giữ lại 48
một phần làm dự trữ gồm dự trữ bắt buộc và dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán bộ phận còn lại ngoài khoản tiền dùng để đầu tư ngân hàng sẽ sử dụng để cung cấp tín dụng cho các chủ thể cần vốn trong nền kinh tế. Do vậy, khi đánh giá tình hình sử dụng vốn, nhà phân tích chủ yếu đánh giá tình hình dự trữ và tình hình cấp tín dụng của ngân hàng. 2.2.3.1. Phân tích tình hình dự trữ: Dự trữ bao gồm dự trữ bắt buộc và dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán. Hai khoản mục này đều được quan tâm như nhau trong khoản mục dự trữ của ngân hàng. a. Phân tích dự trữ bắt buộc. Khi phân tích tình hình thực hiện dự trữ bắt buộc, nhà quản trị Techcombank quan tâm đến việc xác định mức thừa thiếu trên cơ sở so sánh dự trữ thực tế và dự trữ bắt buộc theo quy định của ngân hàng nhà nước. Theo quy chế hiện nay tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với Techcombank là 3% đối với tiền gửi ngắn hạn bằng VND và 5% đối với tiền gửi ngoại tệ. Năm 2002 tiền gửi tại NHNN của Techcombank là 59,389 tỷ đồng, trong đó tiền gửi VND là 40,66 tỷ và ngoại tệ là 1218532,77 USD; trong đó dự trữ bắt buộc là 42,27 tỷ đồng – tuân thủ theo đúng quy định 3% đối với tiền gửi bằng VND và 5% đối với tiền gửi bằng ngoại tệ. Năm 2003 tiền gửi tại NHNN tại Techcombank là 74,384 tỷ đồng trong đó đều đảm bảo khoản dự trữ bắt buộc là đúng theo luật định đối với VND và ngoại tệ. b. Phân tích dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán. Theo quy định 297/1999/QD – NHNN 5 của thống đốc NHNN quy định: “Kết thúc ngày làm việc tổ chức tín dụng phải duy trì cho ngày làm việc tiếp theo tỷ lệ tối thiểu bằng 1 giữa tài sản có có thể thanh toán ngay với tài sản nợ phải thanh toán ngay”. Tuy đã tính toán tỷ lệ trên thông qua việc xác định tài sản có động, tài sản nợ động và từ đó tính toán mối quan hệ giữa tài sản có động /tài sản nợ động, tỷ lệ này năm 1998 là 55,44% một tỷ lệ rất khiêm tốn và không an toàn cho hoạt 49
động kinh doanh ngân hàng. Tuy nhiên trong các năm sau 2002,2003 tỷ lệ này đã được cải thiện và đạt yêu cầu lớn hơn 1 của NHNN. Khi phân tích dự trữ để đảm bảo khả năng thanh toán, Techcombank còn sử dụng chỉ tiêu hệ số thanh toán mà công thức của nó được thể hiện như sau: Tài sản lưu động – Nợ khó đòi Hệ số thanh toán = Nợ Tỷ lệ này năm 2001 là 1,45 và năm 2002 là 1,09. Cả hai con số đều cho thấy khả năng thanh toán tốt của Techcombank qua các năm dù tỷ lệ này năm 2002 có giảm đi nhưng vẫn lớn hơn 1. Tuy nhiên, hệ số này bộc lộ một số điểm chưa hợp lý, đó là: Mẫu số là các khoản nợ của Techcombank trong đó bao gồm các khoản nợ dài hạn mà thời gian hoàn trả là lâu dài và Techcombank hoàn toàn có thể chủ động trong hoạt động kinh doanh để thanh toán. Do vậy, việc đảm bảo tài sản lưu động để thanh toán cho các khoản nợ dài hạn là không cần thiết bởi ngân hàng chỉ cần quan tâm đặc biệt những khoản cần thanh toán ngay (trong vòng một năm) bằng việc dự trữ tiền mặt và các chứng khoán lỏng để kịp thời đáp ứng nhu cầu chi trả khi cần thiết còn đối với các khoản dài hạn, ngân hàng có thể hoàn toàn chủ động về nguồn vốn. Trong hoạt động của mình, Techcombank không thường xuyên đảm yêu cầu tính toán, thống kê nguồn vốn theo kỳ đáo hạn thực tế. Do vậy, nếu xét về tính ổn định và mức độ của sự ổn định đó của Tài sản lưu động thì chưa chắc đã được đảm bảo. Vì thế, hệ số này luôn lớn hơn 1 qua các năm song nó vẫn không nói lên được rằng ngân hàng có khả năng thanh toán lành mạnh, không gặp chút khó khăn nào. Qua việc xem xét thực trạng phân tích tình hình dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán ta có thể rút ta một số nhận xét sau: Thứ nhất Ngân hàng đã phân tích khả năng thanh toán của mình theo đúng các yêu cầu đặt ra, sử dụng phương pháp so sánh và phương pháp tỉ lệ trong thực tiễn phân tích của mình 50
Thứ hai Thực tế công tác phân tích ở Techcombank còn sơ sài và các chỉ tiêu sử dụng của ngân hàng còn chưa hoàn toàn chính xác như: hệ số thanh toán bởi chỉ tiêu này không nói lên được ngân hàng có thể thanh toán mọi khoản khi có nhu cầu chi trả phát sinh không theo dự kiến. 2.2.3.2. Phân tích tình hình hoạt động tín dụng Phân tích tình hình tín dụng nhà quản trị ngân hàng Techcombank quan tâm đến việc xem xét quy mô, cơ cấu tín dụng, sự biến động của quy mô và cở cấu tín dụng qua các năm đồng thời đánh giá chất lượng tín dụng thông qua việc tính toán các cở cấu các khoản nợ quá hạn và các tỉ lệ Nợ quá hạn/ Tổng dư nợ. Thực trạng phân tích đó được thực hiện qua các nội dung sau: a. Phân tích về quy mô và sự tăng trưởng của hoạt động tín dụng Dựa trên con số thống kê,các nhà quản trị xây dựng thành biểu đồ cột thể hiện sự tăng trưởng của quy mô hoạt động tín dụng từ năm 1995 đến 2003 như biểu đồ 2.3: 51
Biểu đồ 2.3: Tăng trưởng của tín dụng qua các năm Đơn vị: tỷ đồng 2500 2380.6 2103.3 2000 1500 1421.85 1000 850.73 526.6 401 500 329 148 223 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 (Nguồn: Báo cáo thưởng niên Techcombank qua các năm) Nhìn vào biểu đồ nhận thấy số dư tín dụng tăng liên tục qua các năm hoạt động. Nếu năm 1995 số dư tín dụng là 148 tỉ đồng thì đến năm 2000 là 850,73 tỉ tăng gần 6 lần, 2001 là 1421,85 tỉ tăng gần 10 lần. Năm 2002 số dư tín dụng là 2103 tỉ và cuối năm 2003 con số này đạt 2380,63 tỉ, tăng 277,3 tỉ tương đương với tốc độ tăng 13,2% so với năm 2002. Tính đến 31/3/2004 tổng dư nợ tín dụng của toàn hệ thống Techcombank là 2392,67 tỉ đồng tăng 12,069 tỉ so với đầu năm. Các con số trên đã nói lên sự tăng trưởng liên tục trong công tác tín dụng của Techcombank qua suốt một thời gian. Đây là một thành quả rất to lớn biểu hiện sự nỗ lực cao độ của toàn thể cán bộ nhân viên ngân hàng Techcombank. Để có thể phân tích công tác tín dụng một cách chi tiết, toàn diện hơn các nhà quản trị Techcombank đã sử dụng phương pháp phân tổ để phân chia chỉ tiêu dư nợ cho vay theo nhiều tiêu thức khác nhau: tiêu thức thành phần kinh tế, tiêu thức kỳ hạn và tiêu thức ngành kinh tế. Dư nợ cho vay theo thành phần kinh tế được biểu hiện qua biểu đồ 2.4: 52
Biểu đồ2.4: Dư nợ theo thành phần kinh tế 18.57% 9.82% Đồng tài trợ uỷ thác 12.30% 3.74% Khu vực KTNN DNTN, Cty CP, TNHH DN có vốn đầu tư NN Cá nhân Hộ GĐ 55.57% Năm 2002 9.38% 19.74% 7.49% Đồng tài trợ uỷ thác 3.87% Khu vực KTNN DNTN, Cty CP, TNHH DN có vốn đầu tư NN Cá nhân Hộ GĐ 59.62% Năm 2003 (Nguồn: Báo cáo thường niên Techcombank năm 2002, 2003) Biểu đồ trên cho thấy cái nhìn trực quan nhất về cơ cấu dư nợ theo thành phần kinh tế, cụ thể sự biến động qua hai năm 2002 và 2003 được các nhà phân tích thể hiện qua bảng 2.5: Bảng 2.5: Dư nợ cho vay theo thành phần kinh tế. 2002 2003 Chênh lệch Chỉ tiêu Số tiền % Số tiền % +/- Số +/- Số (tỷ (tỷ tuyệt tương đồng) đồng) đối đối Tổng dư nợ 2103,3 100 2380,6 100 277,3 13,2 1.DNTN,CTCP,TNHH 1168,8 55,57 1419,3 59,62 250,5 21,43 2.Khu vực kinh tế nhà 258,7 12,3 178,04 7,49 -80,66 -31,2 nước 3.Cá nhân, hộ gia đình 390,58 18,57 469,99 19,74 79,41 20,33 4.Đồng tài trợ, ủy thác 206,54 9,82 223,21 9,38 16,67 8,07 5.Doanh nghiệp có 78,66 3,74 90,06 3,87 11,4 14,5 vốn đầu tư nước ngoài (Nguồn: báo cáo thường niên của Techcombank năm 2002 và 2003) 53
Nhìn vào bảng trên nhà phân tích thấy, phù hợp với định hướng của Techcombank là tập trung vào đối tượng doanh nghiệp vừa và nhỏ và các thể nhân hoạt động tín dụng của qua năm 2002 và 2003 đã có sự tăng trưởng đáng kể: cho vay DNTN, CTCP, TNHH của Techcombank năm 2003 đạt 1419,3 tỷ tăng 250,5 tỷ, tương đương tăng 21,43% so với năm 2002. Đây là tốc độ tăng lớn nhất trong cơ cấu dư nợ của Techcombank. Đứng thứ hai là cho vay cá nhân hộ gia đình. Nếu năm 2002 cho vay cá nhân hộ gia đình là 390,58 tỷ chiếm 18,57% trong tổng dư nợ thì bước sang năm 2003 tổng dư nợ tín dụng đối với khu vực này đạt 469.99 tỷ chiếm 19,7% trong tổng dư nợ của Techcombank, tăng 79,41 tỷ đồng tương đương tăng 20,33% so với năm 2002. Điều này có được là do Techcombank đã tích cực pháy triển và triển khai sâu rộng các hình thức cho vay, các sản phẩm bán lẻ như: nhà mới, ô tô xịn, cho vay du học, cho vay tiêu dùng, cho vay bằng sổ tiết kiệm và các chứng từ có giá. Hoạt động đồng tài trợ ủy thác và cho vay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đều có sự tăng trưởng, chỉ riêng có cho vay khu vực kinh tế nhà nước là có sự sụt giảm. Năm 2003 cho vay kinh tế nhà nước đạt 178,04 tỷ (chiếm 7,49% trong tổng dư nợ) giảm 80,66 tỷ tương đương với giảm về số tương đối là 31,2% so với năm 2002. Điều này cho thấy cho vay doanh nghiệp quốc doanh không phải là một thế mạnh của Techcombank. Dư nợ cho vay theo ngành kinh tế được biểu hiện qua biểu đồ 2.5: Biểu đồ 2.5: Dư nợ cho vay theo ngành kinh tế năm 2002 0.82% 1.11% 0.88% 1.52% Công nghiệp 10.40% 26.61% Xây dựng Thương mại Ngân hàng, tài chính Vận tải và TTLL KHCN 9.11% Nông-Lâm-Thuỷ sản 58.55% (Nguồn: Báo cáo thường niên Techcombank năm 2002) Sang đến năm 2003, cho vay ngành công nghiệp và thương mại là thế mạnh của Techcombank, trong đó cho vay công nghiệp tăng lên chiếm 30% và 54
cho vay thương mại tăng lên chiếm 62,5% trong tổng dư nợ năm 2003. Dư nợ đối với các lĩnh vực khác đều có sự tăng trưởng chỉ riêng có ngành nông lâm thủy sản và khoa học công nghệ là sụt giảm. Dư nợ cho vay phân theo kỳ hạn được biểu hiện thông qua bảng 2.6: Bảng 2.6: Tình hình tín dụng phân theo tiêu thức kỳ hạn 31/12/02 31/12/03 Chênh lệch Chỉ tiêu Số tiền Tỷ Số tiền Tỷ +/- Số +/- Số (tỷ trọng (tỷ trọng tuyệt đối tương đồng) (%) đồng) (%) đối Tổng dư nợ tín dụng 2103,3 100 2380,6 100 277,3 13,2 Cho vay ngắn hạn 1587 75,5 1802,1 75,7 215,11 13,55 Cho vay trung dài hạn 516,3 24,5 578,49 24,3 62,19 12 (Nguồn: Báo cáo thường niên năm 2002 và 2003của Techcombank) Nhìn vào bảng ta thấy: cho vay ngắn hạn là loại hình cho vay chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu cho vay của Techcombank: năm 2002 đạt 1587 tỷ chiếm 75,5% trong tổng dư nợ của ngân hàng, sang đến năm 2003 khoản mục cho vay này là 1802,1 (chiếm 75,7% trong tổng dư nợ của ngân hàng) về số tuyệt đối, tương đương tăng 13,55%. Cho vay trung dài hạn cũng có sự tăng trưởng với tốc độ tăng là 12% từ năm 2002 qua năm 2003. Trong công tác đánh giá, song song với việc đánh giá quy mô và cơ cầu tín dụng, nhà quản trị Techcombank còn đồng thời tính toán chỉ tiêu lãi suất cho vay bình quân mà công thức được thể hiện như sau: Lãi thực thu từ hoạt động cho vay trong kỳ Lãi suất cho vay = x 100 bình quân Dư nợ cho vay bình quân Chỉ tiêu này cho biết cứ 100 đồng vốn của ngân hàng dùng để cho vay thu được bao nhiêu đồng tiền lãi. b. Phân tích chất lượng tín dụng. Đi đôi với mở rộng tín dụng, Techcombank luôn chú trọng trong việc nâng cao chất lượng tín dụng bởi nếu doanh số cho vay cao mà doanh số thu nợ thấp, có nghĩa là ngân hàng có nhiều khoản vay có vấn đề, nhiều nợ tồn đọng thì 55
tình hình kinh doanh cũng sẽ không có kết quả tốt. Do vây, việc quan tâm đánh giá chất lượng tín dụng luôn là yêu cầu đặt ra trong họat động thực tiễn hàng ngày của ngân hàng. Để đánh giá chất lượng tín dụng của mình nhà quản trị Techcombank đã sử dụng phương pháp phân tổ để phân loại nợ thành các loại sau: - Nợ lưu hành bình thường. - Nợ đáng chú ý. - Nợ kém tiêu chuẩn. - Nợ có nghi ngờ. - Nợ bị mất trắng. Từ đó nhà quản trị xác định được tình hình nợ quá hạn của ngân hàng như sau: Năm 2002 nợ quá hạn trong toàn hệ thống là 96,33 tỷ, chiếm 4,58% trong tổng dư nợ của Techcombank. Sang đến năm 2003, nợ quá hạn của Techcombank đã là 80,43 tỷ đồng chiếm 3,38% trong tổng dư nợ. Như vậy, nợ quá hạn năm 2003 đã giảm 15,9 tỷ đồng, tương đương giảm 16,5%. So với mục tiêu đặt ra cho năm 2003 là phấn đấu đạt tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ là 4% thì Techcombank đã làm được tốt hơn như thế. Các nhà quản trị ngân hàng còn sử dụng phương pháp phân tích để phân chia các khoản nợ quá hạn theo các tiêu thức khác nhau như: theo tiêu thức thời gian, tiêu thức nguyên nhân để có thể có cái nhìn toàn diện hơn nhằm đưa ra các biện pháp xử lý nợ quá hạn kịp thời và có hiệu quả. Trên cơ sở số liệu về nợ quá hạn và quyết định 488/QĐ-NHNN5 tháng 11/2000, Techcombank đã sử dụng phương pháp phân tổ phân loại tài sản có để trích lập và sử dụng dự phòng xử lý rủi ro. Theo đó những khoản cho vay chưa đến kỳ hạn trả nợ (kể cả kỳ hạn nợ gia hạn) thuộc nhóm 1: những khoản cho vay có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ dưới 180 ngày và những khoản cho vay không có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ dưới 90 ngày được xếp vào nhóm 2; trong nhóm 3 gồm những khoản cho vay có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 184 đến 360 ngày, những khoản cho vay không có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 91 đến 180 ngày; còn lại, những khoản cho vay có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 361 ngày trở lên và những khoản cho vay không có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 181 ngày trở lên 56
thuộc về nhóm 4. Trên cơ sở phân tổ nợ quá hạn như trên, Techcombank sẽ tính toán số dự phòng phải trích Qua việc khảo sát công tác phân tích tình hình tín dụng của Techcombank ta có thể rút ra một số nhận xét như sau: Thứ nhất Nhà quản trị ngân hàng Techcombank đã phân tích tương đối toàn diện và rõ nét về họat động tín dụng của ngân hàng mình, từ đó đưa ra bức tranh toàn cảnh về thực trạng hoạt động tín dụng của Techcombank trong các kỳ hoạt động đã qua. Thứ hai Để phân tích họat động cho vay các nhà phân tích chủ yếu sử dụng phương pháp phân tổ, phương pháp so sánh và rất linh hoạt trong cách diễn giải nội dung kinh tế của các phương pháp này khi sử dụng phương pháp biểu đồ. Kết hợp với hệ thống các chỉ tiêu đánh giá rất rộng, không những mang tính chất tổng hợp mà còn được chi tiết hoá khá cụ thể, các phương pháp phân tích này đã cho nhà phân tích đánh giá tình tín dụng một cách tương đối toàn diện trên nhiều mặt, từ quy mô , cơ cấu cho vay đến chất lượng hoạt động này. Thứ ba Trong việc phân tích quy mô, cơ cấu tín dụng ngân hàng không có những chỉ tiêu phản ánh mối quan hệ giữa cơ cấu tín dụng với thực tế tình hình huy động vốn của mình, do đó không thấy được mối quan hệ gắn kết giữa hai mảng hoạt động này. Thứ tư Ngân hàng ngoài việc tính toán dự phòng còn thiếu các chỉ tiêu phản ánh khả năng bù đắp rủi ro như đã phân tích trong chương I. Bên cạnh đó việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng theo quyết định 488/QĐ-NHNN5 còn tồn tại một số điểm chưa hợp lý, chẳng hạn trong tiêu chuẩn kiểm tra và phân loại nợ quá hạn của ngân hàng hiện nay thì chỉ những khoản nợ đã quá thời hạn trả nợ nhưng khách hàng chưa trả được nợ (trừ các khoản nợ đã được gia hạn nợ) mới được xếp vào nợ quá hạn, còn những khoản nợ chưa đến hạn hay đang trong giai đoạn gia hạn nợ vẫn được xem là những khoản nợ tốt và tỷ lệ trích lập dự phòng trên những khoản nợ này bằng 0%. Có thể khẳng định rằng, một khoản vay chưa đến hạn trả nợ thì tổn thất chưa xảy ra nhưng không có nghĩa là không có tổn thất. 57
Điều này đã không phản ánh hết những rủi ro trong hoạt động tín dụng dẫn đến việc tính toán và lên các BCTC cũng như sử dụng các chỉ tiêu phân tích trở nên thiếu chính xác. 2.2.4. Phân tích tình hình thu nhập, chi phí và khả năng sinh lời của Techcombank. 2.2.4.1. Phân tích tình hình thu nhập, chi phí của ngân hàng. Tình hình thu nhập và chi phí của NHTMCPKT được thể hiện qua bảng 2.7: Bảng 2.7: Tình hình thu nhập của Techcombank (Đơn vị: Tỷ đồng) 2002 2003 So sánh Chỉ tiêu 2003/2002 Tỷ Tỷ Số Số tiền trọng Số tiền trọng tuyệt % (%) (%) đối Thu lãi cho vay 208,1 66,78 320,5 68,73 112,4 54,01 Thu lãi tiền gửi 74,1 23,78 103,7 22,24 29,6 39,95 Thu lãi góp vốn mua CP 0,384 0,12 0,539 0,11 0,155 40,36 Tổng thu từ lãi 282,58 90,68 427,74 91,1 145,16 51,4 Thu từ nghiệp vụ BL 2,24 0,72 3,53 0,76 1,29 57,59 Thu phí dịch vụ TT 17,14 5,5 24,9 5,34 7,76 45,3 Thu phí dịch vụ NQ 0,137 0,04 1,1 0,23 0,783 247 Thu từ tham gia TTTT 0,025 0,008 0,023 0,005 - 0,002 -8 Lãi từ kinh doạnh ngoại hối 6,3 2,02 9,6 2,06 3,3 52,4 Thu từ DV uỷ thác, đại lý 0,002 0,0006 0,005 0,001 0,003 150 Thu từ dich vụ khác 2,01 0,64 2,2 0,47 0,19 9,45 Khoản thu nhập bất thường 0,153 0,39 0,2 0,054 0,047 30,7 Tổng thu ngoài lãi 28,05 9,32 38,56 8,9 9,53 33,9 Tổng thu nhập 311,61 100 466,3 100 154,69 49,64 (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh Techcombank năm 2002, 2003) Nhìn một cách tổng quát, tổng thu nhập năm 2003 là 466,3 tỷ đồng tăng 154,69 tỷ so với tổng thu nhập năm 2002, tương đương với tốc độ tăng là 49,64%. Sự tăng lên này là do thu nhập từ lãi tăng 154,16 tỷ tương đương tăng 58