Đề tài Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh ở Công ty Dụng cụ cắt và đo lường Cơ Khí

88 trang nguyendu 3960

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đề tài Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh ở Công ty Dụng cụ cắt và đo lường Cơ Khí", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

de_tai_mot_so_bien_phap_nham_nang_cao_hieu_qua_san_xuat_kinh.doc

Nội dung text: Đề tài Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh ở Công ty Dụng cụ cắt và đo lường Cơ Khí

lêi nãi ®Çu Kinh tÕ thÞ trêng lµ viÖc tæ chøc nÒn kinh tÕ x· héi dùa trªn c¬ së mét nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. ThÞ trêng lu«n më ra c¸c c¬ héi kinh doanh míi nh÷ng ®ång thêi còng chøa ®ùng nh÷ng nguy c¬ ®e däa c¸c doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ ®øng v÷ng tríc quy luËt c¹nh tranh kh¾c nghiÖt cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp lu«n vËn ®éng, t×m tßi mét híng ®i míi cho phï hîp. V× vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m, t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp. Cã n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× doanh nghiÖp míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn, qua ®ã më réng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ t¹o sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña doanh nghiÖp. VÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vÉn lµ bµi to¸n khã ®èi víi nhiÒu doanh nghiÖp. ë níc ta hiÖn nay sè doanh nghiÖp ®¹t ®îc hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vÉn cha nhiÒu. §iÒu nµy cã nhiÒu nguyªn nh©n nh: H¹n chÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý, h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt hay kÐm thÝch øng víi nhu cÇu cña thÞ trêng. Do ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cµng ngµy cµng ph¶i ®îc chó träng ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Qua qu¸ tr×nh thùc tËp ë C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ, víi nh÷ng kiÕn thøc ®· tÝch luü ®îc cïng víi sù nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy em ®· chän ®Ò tµi: "Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ" lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh. Néi dung cña chuyªn ®Ò gåm 3 phÇn nh sau: PhÇn I: N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh - §iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ c«ng t¸c ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ.
PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ. Chuyªn ®Ò nµy ®îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o TrÇn ViÖt L©m vµ c¸c c« chó trong C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quý b¸u nµy ! Hµ Néi, th¸ng 3 n¨m 2003 Sinh viªn: T¹ Duy Bé 1
PhÇn I n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh - ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn I. hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ sù cÇn thiÕt cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng. 1. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 1.1. C¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× ph¶i lµm ¨n cã hiÖu qu¶. §©y lµ mét sô thùc hiÓn nhiªn, mét ch©n lý vµ ®Ó hiÓu râ ®iÒu nµy th× tríc tiªn chóng ta h·y t×m hiÓu vÒ kh¸i niÖm hiÖu qu¶. Ngµy nay, ngêi ta vÉn cha cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt vÒ hiÖu qu¶. ë mçi gãc ®é, lÜnh vùc kh¸c nhau th× hiÖu qu¶ còng ®îc xem xÐt nh×n nhËn kh¸c nhau vµ th«ng thêng khi nãi ®Õn hiÖu qu¶ cña mét lÜnh vùc nµo ®ã th× chóng ta xem xÐt vÊn ®Ò hiÖu qu¶ trªn c¸c lÜnh vùc: kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi. T¬ng øng ta cã 3 ph¹m tru: hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ chÝnh trÞ vµ hiÖu qu¶ x· héi. 1.1.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ. NÕu xÐt trªn ph¹m vi tõng khÝa c¹nh, tõng yÕu tè, tõng ngµnh th× chóng ta cã ph¹m trï hiÖu qu¶ kinh tÕ. Cã thÓ hiÓu hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ hÖ sè gi÷a kÕt qu¶ thu vÒ vµ chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã. KÕt qu¶ thu vÒ ®Ò cËp trong kh¸i niÖm nµy cã thÓ lµ doanh thu, lîi nhuËn, tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp HiÖu qu¶ kinh tÕ thÓ hiÖn tr×nh ®é sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. 1.1.2. HiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi. NÕu ®øng trªn ph¹m vi toµn x· héi vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n th× ta cã hai ph¹m trï hiÖu qu¶ chÝnh trÞ vµ hiÖu qu¶ x· héi. Hai ph¹m trï nµy ph¶n ¸nh ¶nh hëng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu vµ môc tiªu chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi. Vµ hai lo¹i hiÖu qu¶ nµy cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc ph¸t triÓn ®Êt níc mét c¸ch toµn diÖn vµ bÒn v÷ng. HiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn nÒn kinh 2
tÕ x· héi ë c¸c mÆt: tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é qu¶n lý, møc sèng b×nh qu©n. Ph¶i lu«n cã sù c©n ®èi gi÷a hiÖu qu¶ kinh tÕ víi hiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi. §©y lµ mét nguyªn t¾c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mét quèc gia mét c¸ch liªn tôc vµ l©u dµi. BÊt kú mét sù mÊt c©n ®èi nµo sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Díi gãc ®é cña doanh nghiÖp th× ta cã kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ còng cã b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi (®êi sèng ngêi lao ®éng ). Díi ®©y lµ mét sè quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ, x· héi. NÕu ¸p dông nh÷ng quan ®iÓm ®ã vµo ph¹m vi cña doanh nghiÖp th× ta cã thÓ coi ®ã lµ c¸c quan ®iªmr vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Qua mét sè quan ®iÓm nµy chóng ta sÏ hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 1.1.3. Mét sè quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. MÆc dï ®· cã sù thèng nhÊt r»ng ph¹m trï hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶n ¸nh mÆt chÊt lîng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhng vÉn cha cã sù thèng nhÊt trong quan niÖm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c nhµ kinh tÕ vµ thèng kª cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh do ®iÒu kiÖn lÞch sö vµ gi¸c ®é nghiªn cøu lµ kh«ng gièng nhau. Quan ®iÓm 1: Tríc ®©y ngêi ta coi "HiÖu qu¶ lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong ho¹t ®éng kinh tÕ, lµ doanh thu trong tiªu thô hµng hãa"1 [Xem trang 9]. Theo quan ®iÓm nµy th× hiÖu qu¶ lµ tèc ®é t¨ng cña kÕt qu¶ ®¹t ®îc nh: Tèc ®é t¨ng cña doanh thu, cña lîi nhuËn. Nh vËy hiÖu qu¶ ®îc ®ång nhÊt víi c¸c chØ tiªu kÕt qu¶ hay víi nhÞp ®é t¨ng cña c¸c chØ tiªu Êy. Quan ®iÓm nµy thùc sù kh«ng cßn phï hîp víi ®iÒu kiÖn ngµy nay. KÕt qu¶ s¶n xuÊt cã thÓ t¨ng lªn do t¨ng chi phÝ, më réng sö dông c¸c nguån s¶n xuÊt (®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt). NÕu hai doanh nghiÖp cã dïng mét kÕt qu¶ s¶n xuÊt tuy cã hai møc chi phÝ kh¸c nhau, theo quan ®iÓm nµy th× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña chóng lµ nh nhau. §iÒu nµy thËt khã chÊp nhËn. Quan ®iÓm 2: Theo quan ®iÓm nµy th× "HiÖu qu¶ ®îc x¸c ®Þnh b»ng nhÞp ®é t¨ng tæng s¶n phÈm mµ x· héi hoÆc thu nhËp quèc d©n"2 [Xem trang 9]. XÐt trªn ph¹m vi cña doanh nghiÖp, th× theo quan ®iÓm nµy th× hiÖu qu¶ 3
s¶n xuÊt kinh doanh vµ nhÞo ®é t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng lµ mét. Nh×n trªn mét gãc ®é nµo ®ã th× quan ®iÓm nµy còng gÇn gièng nh quan ®iÓm mét. Nã còng kh«ng ®Ò cËp tíi chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®îc gi¸ trÞ tæng s¶n lîng ®ã. NÕu tèc ®é t¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt ®îc c¸c nguån lùc ®îc huy ®éng t¨ng nhanh h¬n nhÞp ®é t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng th× sao. H¬n n÷a, viÖc chän n¨m gèc cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ so s¸nh. Víi mçi n¨m gèc kh¸c nhau chóng ta l¹i cã møc hiÖu qu¶ kh¸c nhau cña cïng mét n¨m nghiªn cøu. Quan ®iÓm 3: §©y lµ quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ ®îc tr×nh bµy trong gi¸o tr×nh kinh tÕ häc cña P.Samueleson vµ W.Nordhmas (ViÖn quan hÖ quèc tÕ - Bé ngo¹i giao xuÊt b¶n, b¶n dÞch tiÕng ViÖt n¨m 1991). Theo quan ®iÓm nµy th× "HiÖu qu¶ s¶n xuÊt diÔn ra khi s¶n xuÊt kh«ng thÓ t¨ng s¶n lîng mét lo¹i hµng hãa mµ kh«ng c¾t gi¶m s¶n xuÊt cña mét lo¹i hµng hãa kh¸c. Mét nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ n»m trªn ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nã"3 [Xem trang 275]. Nh×n nhËn quan ®iÓm nµy díi gi¸c ®é doanh nghiÖp th× t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ khi n»m trªn ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nã. Giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng tiÒm n¨ng, lµ gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®îc øng víi t×nh h×nh c«ng nghÖ vµ nh©n c«ng nhÊt ®Þnh. Theo quan ®iÓm nµy th× hiÖu qu¶ thÓ hiÖn ë sù so s¸nh møc thùc tÕ vµ møc "tèi ®a" vÒ s¶n lîng. Tû lÖ so s¸nh cµng gÇn 1 cµng cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c ta thÊy quan ®iÓm nµy tuy ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c yÕu tè ®Çu vµo nhng l¹i ®Ò cËp kh«ng ®Çy ®ñ. Tãm l¹i quan ®iÓm nµy lµ chÝnh x¸c, ®éc ®¸o nhng nã mang tÝnh chÊt lý thuyÕt thuÇn tuý, lý tëng, thùc tÕ rÊt khã ®¹t ®îc. Quan ®iÓm 4: Quan ®iÓm nµy cho r»ng "HiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ møc ®é h÷u Ých cña s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra, tøc lµ gi¸ trÞ sö dông cña nã chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ"4 [Xem trang 9]. Theo t¸c gi¶ cña quan ®iÓm nµy, møc ®é tháa m·n nhu cÇu phô thuéc vµo c¸c t¸c dông vËt chÊt cô thÓ chø kh«ng ph¶i gi¸ trÞ trõu toùng nµo ®ã. Tuy nhiªn quan ®iÓm nµy gÆp ph¶i trë ng¹i lµ khã (nÕu kh«ng muèn nãi lµ kh«ng thÓ) tÝnh ®îc tÝnh h÷u Ých cña s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra. Vµ nÕu vËy th× chóng ta kh«ng thÓ so s¸nh ®îc tÝnh h÷u Ých gi÷a c¸c s¶n phÈm, do ®ã còng kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,. Quan ®iÓm 5: Quan ®iÓm nµy cho r»ng "HiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc x¸c ®Þnh bëi quan hÖ tû lÖ gi÷a sù t¨ng lªn cña ®¹i lîng kÕt qu¶ vµ chi phÝ"5 [Xem trang 253]. 4
C«ng thøc biÓu diÔn ph¹m trï nµy: H = K (1) C K: PhÇn gia t¨ng cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt C: PhÇn gia t¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt H: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh Quan ®iÓm nµy ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ cha ®Çy ®ñ vµ trän vÑn. Nã chØ ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ cña phÇn t¨ng thªm b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a phÇn gia t¨ng cña kinh doanh s¶n xuÊt vµ phÇn gia t¨ng cña chi phÝ s¶n xuÊt chø cha ®Ò cËp toµn bé phÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. XÐt trªn quan ®iÓm triÕt häc M¸c Lªnin th× mäi sù vËt, hiÖn tîng ®Òu cã mçi quan hÖ mËt thiÕt, h÷u c¬ víi nhau chø kh«ng tån t¹i mét c¸ch riªng lÎ, ®éc lËp. S¶n xuÊt kinh doanh kh«ng n»m ngoµi quy luËt nµy, c¸c yÕu tè "t¨ng thªm" gi¶m ®i cã liªn hÖ víi c¸c yÕu tè s½n cã. Chóng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp c¸c ®éng tíi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lu«n lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña toµn bé phÇn tham gia vµo qu¸ tr×nh sanr xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm nµy chØ ®Ò cËp ®Õn phÇn t¨ng thªm trong kh¸i niÖm hiÖu qu¶ lµ cha ®Çy ®ñ, thiÕu chÝnh x¸c/ Quan ®iÓm 6: Theo quan ®iÓm nµy "HiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc x¸c ®Þnh bëi tû sè gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®îc kÕt qña ®ã" 6 [Xem trang 253]. Kh¸i niÖm chung vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ: "HiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét hiÖn tîng (hoÆc mét qu¸ tr×nh kinh tÕ) ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc (nh©n tµi, vËt lùc, tiÒn vèn) ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu x¸c ®Þnh"7 [Xem trang 9]. Tõ kh¸i niÖm trªn ta cã c«ng thøc ®Ó biÓu diÔn kh¸i qu¸t ph¹m trï hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. H =K (2) C H: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. K: KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. C: Chi phÝ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ K). 5
Nh vËy ta nhËn thÊy r»ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶n ¸nh chÊt lîng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cßn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (doanh thu, lîi nhuËn) th× ph¶n ¸nh sè lîng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. VËy khi xem xÐt, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp th× ph¶i quan t©m c¶ kÕt qu¶ còng nh hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp ®ã. Quan ®iÓm nµy ®· ®¸nh gi¸ ®îc tèt nhÊt tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc ë mäi ®iÒu kiÖn "®éng" cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®îc trong sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng phô thuéc vµo quy m« vµ tèc ®é biÕn ®éng kh¸c nhau cña chóng. 1.2. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶n ¸nh mÆt chÊt lîng cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c nguån lùc (lao ®éng, thiÕt bÞ, m¸y mãc, tiÒn, nguyªn vËt liÖu) ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cuèi cïng cña doanh nghiÖp. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ sù thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian. C¸c M¸c ®· cho r»ng quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lµ quy luËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. Mäi ho¹t ®éng cña con ngêi ®Òu ph¶i tu©n theo qu¶n lý ®ã. Con ngêi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt b»ng søc lao ®éng. Lao ®éng ®îc ®o lêng b»ng thêi gian. Víi mét môc tiªu nhÊt ®Þnh con ngêi ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian lao ®éng Ýt nhÊt hay nãi mét c¸ch kh¸c th× trong mét thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh kÕt qu¶ ®¹t ®îc ph¶i cao nhÊt. V× vËy yªu cÇu cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ph¶i ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a víi chi phÝ tèi thiÓu (thêi gian hao phÝ lao ®éng thÊp nhÊt). §iÒu nµy cã nghÜa lµ víi møc chi phÝ nhÊt ®Þnh th× doanh nghiÖp ph¶i ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a hoÆc ngîc l¹i, ®¹t kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ tèi thiÓu. Tuy nhiªn, ®Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña ph¹m trï hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, còng cÇn ph©n biÖt ranh giíi gi÷a hai kh¸i niÖm hiÖu qu¶ vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tríc ®©y trong lý luËn còng nh thùc tiÔn ®· tån t¹i sù nhÇm lÉn gi÷a hai ph¹m trï hiÖu qu¶ vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, khi ®ã ®· coi kÕt qu¶ lµ môc tiªu môc ®Ých vµ coi hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ môc tiªu. Tõ quan niÖm nhÇm lÉn ®ã dÉn ®Õn sù h¹n chÕ trong ph¬ng ph¸p luËn gi¶i quyÕt 6
vÊn ®Ò, ®«i khi ngêi ta hay coi ®¹t ®îc kÕt qu¶ lµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ vµ râ rµng ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng cÇn chó ý ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §©y lµ quan niÖm sai lÇm vµ cÇn ph¶i ®îc thay ®æi. HiÖn nay, chóng ta cã thÓ hiÓu kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng g× mµ doanh nghiÖp ®¹t ®îc sau mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh, kÕt qu¶ cÇn ®¹t bao giê còng lµ môc tiªu cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp cã thÓ lµ nh÷ng ®¹i lîng cã thÓ c©n, ®o, ®ong ®Õm ®îc nh sè s¶n phÈm tiªu thô mçi lo¹i, doanh thu, lîi nhuËn vµ còng cã thÓ lµ c¸c ®¹i lîng chØ ph¶n ¸nh mÆt chÊt lîng hoµn toµn cã tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh nh uy tÝn cña h·ng, chÊt lîng s¶n phÈm Nh thÕ kÕt qu¶ bao giê còng lµ môc tiªu cña doanh nghiÖp. Trong khi ®ã trong kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ngêi ta ®· sö dông c¶ hai chØ tiªu lµ kÕt qu¶ (®Çu ra) vµ chi phÝ (c¸c nguån lùc ®Çu vµo) ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n kinh doanh. Trong lý thuyÕt vµ thùc tÕ qu¶n trÞ kinh doanh c¶ hai chØ tiªu kÕt qu¶ vµ chi phÝ ®Òu cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt vµ ®¬n vÞ gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, sö dông ®¬n vÞ hiÖn vËt ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ vÊp ph¶i khã kh¨n lµ gi÷a "®Çu vµo" vµ "®Çu ra" kh«ng cã cïng mét ®¬n vÞ ®o lêng, cßn viÖc sö dông ®¬n vÞ gi¸ trÞ lu«n lu«n ®a c¸c ®¹i lîng kh¸c nhau vÒ cïng mét ®¬n vÞ ®o lêng tiÒn tÖ. VÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ môc tiªu hay ph¬ng tiÖn cña kinh doanh? Tríc tiªn, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶n ¸nh viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña doanh nghiÖp ®¹t ®îc ë tr×nh ®é nµo. Nhng xem xÐt hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng chØ dõng ë ®ã mµ th«ng qua ®ã cã thÓ ph©n tÝch, t×m ra c¸c nh©n tè cho phÐp n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®ã cã thÓ cã c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¹t môc tiªu cña doanh nghiÖp ë møc ®é cao h¬n víi chi phÝ vÒ nh©n tµi, vËt lùc vµ tiÒn vèn Ýt h¬n. Nh vËy, nhiÒu lóc ngêi ta sö dông c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ nh môc tiªu cÇn ®¹t vµ trong nhiÒu trêng hîp kh¸c ngêi ta l¹i sö dông chóng nh c«ng cô ®Ó nhËn biÕt kh¶ n¨ng tiÕn tíi môc tiªu cÇn ®¹t lµ kÕt qu¶. 2. §Æc ®iÓm cña hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét kh¸i niÖm phøc t¹p vµ khã ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c. Së dÜ ph¹m trï hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ph¹m trï phøc t¹p vµ khã ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c lµ v× ngay ë kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®· cho thÊy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc xacs ®Þnh bëi mèi t¬ng quan gi÷a hai ®¹i lîng lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt (doanh nghiÖp s¶n xuÊt) hoÆc kinh doanh (doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch 7
vô ) vµ chi phÝ bá ra ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. Trong khi c¶ hai ®¹i lîng kÕt qu¶ vµ chi phÝ ®Òu khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c. VÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chóng ta thÊy hÇu nh rÊt Ýt khi c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc chÝnh x¸c c¸c kÕt qu¶ mµ doanh nghiÖp thu ®îc ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã do c¸c qu¸ tr×nh t¹o ra kÕt qu¶ diÔn ra trong c¸c doanh nghiÖp thêng cã s¶n phÈm dë dang, b¸n thµnh phÈm, Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i chØ t¹o ra kÕt qu¶ (s¶n phÈm, dÞch vô) mµ cßn ph¶i b¸n ®îc c¸c kÕt qu¶ ®ã vµ qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ qu¸ tr×nh t¹o ra kÕt qu¶ lu«n kh«ng trïng nhau. Mét doanh nghiÖp ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã cã thÓ cã nhiÒu s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra nhng l¹i tiªu thô ®îc rÊt Ýt, nh thÕ cha thÓ nãi doanh nghiÖp ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ (môc tiªu). NÕu xÐt trªn gãc ®é gi¸ trÞ, ®¹i lîng kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ph¶i lµ ®¹i lîng ®¸nh gi¸ dÔ dµng v× ngoµi c¸c nh©n tè ¶nh hëng trªn, kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn chÞu ¶nh hëng cña thíc ®o gi¸ trÞ (®ång tiÒn víi nh÷ng thay ®æi cña nã trªn thÞ trêng). MÆt kh¸c, chÝnh ho¹t ®éng cña con ngêi lµ lu«n nh»m ®Õn vµ ®¹t ®Õn kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, song kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi còng n¾m ch¾c ®îc, biÕt hÕt ®îc c¸c kÕt qu¶ do chÝnh hµnh ®éng cña hä. Nh vËy, ph¹m trï kÕt qu¶ lµ mét ph¹m trï phøc t¹p mµ kh«ng ph¶i lóc nµo chóng ta còng ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ ®îc nã. ViÖc x¸c ®Þnh ®¹i lîng chi phÝ còng kh«ng dÔ dµng. NÕu xÐt tr©n ph¬ng diÖn lý thuyÕt th× chi phÝ tÝnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt lµ chi phÝ sö dông tµi nguyªn, chi phÝ "thùc" ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ cña doanh nghiÖp song ®iÒu ®ã kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc trong thùc tiÔn. ë mäi doanh nghiÖp, viÖc kiÓm kª, kiÓm tra xem ®· sö dông bao nhiªu ®¬n vÞ nguyªn nhiªn vËt liÖu mçi lo¹i còng kh«ng ph¶i lóc nµo còng tiÕn hµnh ®îc. Trong khi ®ã, ë mäi doanh nghiÖp l¹i cßn nhiÒu lo¹i nguån lùc ®Çu vµo kh«ng chØ liªn quan ®Õn mét qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm nµo ®ã mµ nã liªn quan ®Õn nhiÒu qu¸ tr×nh kinh doanh kh¸c nhau. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc x¸c ®Þnh hao phÝ mét c¸ch chÝnh x¸c vµo mét qu¸ tr×nh kinh doanh cô thÓ gÆp nhiÒu khã kh¨n. NÕu xÐt trªn ph¬ng diÖn gi¸ trÞ, chi phÝ kinh doanh thêng ®îc hiÓu lµ gi¸ trÞ cña toµn bé tµi nguyªn ®· sö dông trong kinh doanh. B¶n th©n viÖc sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo díi d¹ng chi phÝ sö dông tµi nguyªn ®· lµ kh«ng x¸c ®Þnh ®îc trong tÝnh to¸n b»ng tiÒn, ®é phøc t¹p vµ thiÕu chÝnh x¸c cßn lín h¬n nhiÒu v× nã hµm chøa rÊt nhiÒu yÕu tè chñ quan cña con ngêi (chi phÝ lµ hi phÝ tÝnh to¸n). Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n trÞ kinh doanh con ngêi ngµy cµng ®a chi phÝ tÝnh to¸n tiÕp 8
cËn ®Õn gÇn chi phÝ kinh tÕ h¬n. H¬n n÷a, kh«ng chØ nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp míi ®em l¹i kÕt qu¶ cho doanh nghiÖp, mµ cßn rÊt nhiÒu chi phÝ cho ho¹t ®éng x· héi nh: Gi¸o dôc, c¶i t¹o m«i trêng, søc khoÎ cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c chi phÝ nµy rÊt khã tÝnh to¸n ®îc trong qu¸ tr×nh xem xÐt hiÖu qu¶ kinh tÕ. MÆt kh¸c, trong thùc tÕ khi ra c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp thêng híng vµo môc tiªu tèi ®a hãa lîi nhuËn nªn dÉn ®Õn xu híng chi phÝ biªn c¸ nh©n (MPC) thÊp h¬n chi phÝ biªn x· héi (MSC). §iÒu nµy dÉn ®Õn sù t¸ch biÖt gi÷a kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ c¸ biÖt x· héi. §Ó rót ng¾n sù t¸ch biÖt nµy, c¸c biÖn ph¸p can thiÖp vÜ m« cña Nhµ níc lµ hoµn toµn cÇn thiÕt. Còng cÇn thÊy r»ng khi doanh nghiÖp ra quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh theo híng gi¶m chi phÝ biªn c¸ nh©n so víi chi phÝ biªn x· héi sÏ t¹o ra ¶nh hëng ngo¹i øng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh¸c còng nh ®èi víi ngêi tiªu dïng vµ trong nhiÒu trêng hîp còng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn b¶n th©n doanh nghiÖp víi t c¸ch lµ mét thµnh viªn trong ®ã. NhiÒu doanh nghiÖp cè t×nh gi¶m thiÓu chi phÝ cho viÖc xö lý chÊt th¶i, g©y « nhiÔm m«i trêng vµ sù « nhiÔm ngµy mét t¨ng ¶nh hëng ®Õn c¶ khu vùc réng lín vµ cuèi cïng dÉn ®Õn viÖc ®ãng cöa ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp b»ng c¸c biÖn ph¸p ph¸p luËt. Nh thÕ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®¹t ®îc tríc m¾t cña doanh nghiÖp ®· dÉn ®Õn kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ thËm chÝ phi hiÖu qu¶ kinh tÕ nÕu xÐt trong thêi gian dµi. 3. Sù cÇn thiÕt cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n g¾n m×nh víi thÞ trêng nhÊt lµ trong mét nÒn kinh tÕ më. Do vËy mµ ®Ó thÊy ®îc vai trß cña n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ tríc hÕt chóng ta nghiªn cøu c¬ chÕ thÞ trêng vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong thÞ trêng. ThÞ trêng lµ n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh trao ®æi hµng hãa. Nã tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan nµo. Bëi v×, thÞ trêng ra ®êi vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Ngoµi ra, thÞ trêng cßn cã mét vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt vµ lu th«ng hµng hãa. Th«ng qua nã c¸c doanh nghiÖp cã thÓ nhËn biÕt ®îc sù ph©n phèi c¸c nguån lùc th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. 9
Trªn thÞ trêng lu«n lu«n tån t¹i c¸c quy luËt vËn ®éng cña hµng hãa, gi¸ c¶, tiÒn tÖ nh c¸c quy luËt thÆng d, quy luËt gi¸ c¶, quy luËt c¹nh tranh C¸c quy luËt nµy t¹o thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt vµ hÖ thèng nµy chÝnh lµ linh hån lµ cha ®Î cña c¬ chÕ thÞ trêng. Nh vËy, c¬ chÕ thÞ trëng ®îc h×nh thµnh bëi sù t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c quy luËt trong s¶n xuÊt, trong lu th«ng trªn thÞ trêng. Th«ng qua c¸c quan hÖ mua b¸n hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ trêng c¬ chÕ thÞ ®êng t¸c ®éng ®Õn viÖc ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, tiªu dïng, ®Çu t vµ lµm thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm, c¬ cÊu ngµnh Nãi c¸ch kh¸c c¬ chÕ thÞ trêng ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh ph©n phèi, ph©n phèi l¹i c¸c nguån trong s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¸p øng nhu cÇu x· héi mét c¸ch tèi u nats. Tãm l¹i, sù vËn ®éng ®a d¹ng, phøc t¹p cña c¬ chÕ thÞ trêng dÉn ®Õn sù biÓu hiÖn gÇn ®ïng nhu cÇu thÞ trêng cña x· héi. Song c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ qu¸ cao hoÆc tuyÖt ®èi hãa vai trß cña thÞ trêng, coi c¬ chÕ thÞ trêng lµ hoµn h¶o. Bëi lÏ thÞ trêng lu«n chøa ®ùng nh÷ng khuyÕt tËt cña nã nh: §Çu c¬, lõa läc, ®éc quyÒn Do vËy mçi doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®îc cho m×nh mét ph¬ng thøc ho¹t ®éng riªng phï hîp víi doanh nghiÖp. Cô thÓ lµ: Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét c¬ chÕ ho¹t ®éng trªn hai thÞ trêng ®Çu vµo vµ ®Çu ra ®Ó ®¹t mét kÕt qu¶ cao nhÊt vµ kÕt qu¶ nµy kh«ng ngõng ph¸t triÓn n©ng cao hiÖu qu¶ vÒ mÆt chÊt còng nh vÒ mÆt lîng. Nh vËy, trong c¬ chÕ cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã vai trß ®èi víi doanh nghiÖp. - Thø nhÊt: N©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong kinh doanh lµ môc tiªu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VII nÕu râ: "Mét thµnh tùu kh¸c vÒ ®æi míi kinh tÕ lµ bíc ®Çu h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc". Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i ®¶m b¶o cho tæng s¶n phÈm x· héi c+v+m vµ thu nhËp quèc d©n m+v ®ñ ®Ó tháa m·n 2 yªu cÇu sau: Mét lµ: Bï ®¾p ®Çy ®ñ, kÞp thêi chi phÝ vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ chi phÝ lao ®éng ®· hao phÝ (c+v) trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. Hai lµ: B¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ quèc d©n cã ®îc mét bé tÝch lòy quan träng ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng vµ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña x· héi. 10
- Thø hai: N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¬ së c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Sù tån t¹i cña doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh bëi sù cã mÆt cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng trong khi ®ã l¹i lµ nh©n tè trùc tiÕp ®¶m b¶o sù cã mÆt nµy, ®ång thêi lµ môc tiªu cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµ: Lu«n tån t¹i, ph¸t triÓn mét c¸ch v÷ng ch¾c. Do vËy thu nhËp cña doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng n©ng lªn. Nhng trong ®iÒu kiÖn vèn vµ c¸c kü thuËt chØ thay ®æi trong khu«n khæ nhÊt ®Þnh th× ®Ó t¨ng lîi nhuËn b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng trong c«ng viÖc ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Mét c¸ch nh×n kh¸c sù tån t¹i cña doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh bëi sù t¹o ra hµng hãa, cña c¶i vËt chÊt vµ c¸c dÞch vô phôc vô cho nhu cÇu cña x· héi ®ång thêi t¹o ra tÝch lòy cho x· héi. §Ó thùc hiÖn ®îc nh vËy th× mçi doanh nghiÖp ®Òu ph¶i v¬n lªn ®¶m b¶o thu nhËp, bï ®¾p chi phÝ bá ra vµ cã l·i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. Cã nh vËy míi ®¸p øng ®îc nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ. Vµ nh vËy chóng ta buéc ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nh lµ mét tÊt yÕu. Tuy nhiªn, sù tån t¹i míi chØ lµ mét yªu cÇu mang tÝnh chÊt gi¶n ®¬n cßn sù ph¸t triÓn vµ më réng doanh nghiÖp l¹i lµ mét yÕu tè quan träng. Bëi v× sù ph¸t triÓn, më réng cña doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ®ßi hái sù tån t¹i cña doanh nghiÖp mµ cßn ®ßi hái sù tÝch lòy ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng theo ®óng quy luËt ph¸t triÓn. Nh vËy ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng doanh nghiÖp môc tiªu lóc nµy kh«ng cßn lµ ®ñ bï ®¾p chi phÝ bá ra ®Ó ph¸t triÓn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ ph¶i ®¶m b¶o cã tÝch lòy ®¸p øng nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt më réng vµ mét lÉn n÷a n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc nhÊn m¹nh. - Thø ba: N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ nh©n tè thóc ®Èy c¹nh tranh vµ sù tiÕn bé trong kinh doanh. ChÊp nhËn c¬ chÕ thÞ trêng lµ chÊp nhËn sù c¹nh tranh. Trong khi thÞ trêng ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng khèc liÖt h¬n. Sù c¹nh tranh lóc nµy kh«ng ph¶i lµ c¸c mÆt hµng mµ c¹nh tranh c¶ chÊt lîng, gi¸ c¶ Trong khi môc tiªu chung cña c¸c doanh nghiÖp ®Òu lµ ph¸t triÓn th× c¹nh tranh lµ yÕu tè lµm cho doanh nghiÖp m¹nh lªn 11
nhng còng cã thÓ bãp chÕt doanh nghiÖp trªn thÞ trêng. Do vËy, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh trªn thÞ trêng. §Ó ®îc ®iÒu nµy th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã hµng hãa, dÞch vô cã chÊt lîng tèt, gi¸ c¶ hîp lý. MÆt kh¸c hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng khèi lîng hµng hãa b¸n, chÊt lîng kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn n©ng cao Nh vËy n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh lµ hiÖu qu¶, chÝnh lµ h¹t nh©n c¬ b¶n cña th¾ng lîi trong c¹nh tranh. Vµ c¸c d¹ng c¹nh tranh nhau tøc lµ kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. ChÝnh sù n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ con ®êng cña doanh nghiÖp n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh. II. hÖ thèng chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp. 1. Tiªu chuÈn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ c«ng thøc ®Þnh nghÜa vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ, chóng ta thÊy khi thiÕt lËp mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo cã thÓ cho mét d·y gi¸ trÞ kh¸c nhau. VÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ trong mét d·y c¸c gi¸ trÞ cã thÓ ®¹t ®îc th× gi¸ trÞ nµo ph¶n ¸nh tÝnh cã hiÖu qu¶ (n»m trong miÒn cã hiÖu qu¶), c¸c gi¸ trÞ nµo sÏ ph¶n ¸nh tÝnh hiÖu qu¶ cao còng nh nh÷ng gi¸ trÞ nµo n»m trong miÒn kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ (phi hiÖu qu¶). Chóng ta cã thÓ hiÓu tiªu chuÈn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ thíc ®o, lµ giíi h¹n, lµ c¨n cø, lµ mét c¸i mèc x¸c ®Þnh ranh giíi cã hiÖu qu¶ hay kh«ng cã hiÖu qu¶ vÒ mét chØ tiªu hiÖu qu¶ ®ang xem xÐt. XÐt trªn ph¬ng diÖn lý thuyÕt, mÆc dï c¸c t¸c gi¶ ®Òu thõa nhËn vÒ b¶n chÊt kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, song c«ng thøc kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh còng cha ph¶i lµ c«ng thøc mµ c¸c nhµ kinh tÕ thèng nhÊt thõa nhËn. V× vËy, còng kh«ng cã tiªu chuÈn chung cho mäi c«ng thøc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, mµ tiªu chuÈn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn phô thuéc vµo mçi c«ng thøc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cô thÓ. ë c¸c doanh nghiÖp tiªu chuÈn hiÖu qu¶ phô thuéc vµo tõng chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cô thÓ. Ch¼ng h¹n, víi nh÷ng chØ tiªu hiÖu qu¶ liªn quan ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh lùa chän kinh tÕ sö dông ph¬ng ph¸p cËn biªn ngêi ta hay so s¸nh c¸c chØ tiªu nh doanh thu 12
biªn vµ chi phÝ biªn víi nhau vµ tiªu chuÈn hiÖu qu¶ lµ doanh thu biªn b»ng víi chi phÝ biªn (tæng hîp còng nh cho tõng yÕu tè s¶n xuÊt). Trong ph©n tÝch kinh tÕ víi viÖc sö dông c¸c chØ tiªu tÝnh to¸n trung b×nh cã khi lÊy møc trung b×nh cña ngµnh hoÆc cña kú tríc lµm møc hiÖu qu¶ so s¸nh vµ kÕt luËn tÝnh hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Nh vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ó ®a ra ®îc tiªu chuÈn cho mçi chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ viÖc phÊn ®Êu ®Ó ®¹t ®îc tiªu chuÈn ®ã lµ c«ng viÖc hÕt søc quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. 2. HÖ thèng chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn cã nhËn thøc ®óng ®¾n hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cÇn ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸. Qua ®ã thÊy ®îc tr×nh ®é qu¶n lý ®iÒu kiÖn cña doanh nghiÖp còng nh ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng cña ph¬ng ¸n kinh doanh mµ doanh nghiÖp ®· ®Ò ra. Th«ng qua ®ã ph¸t hiÖn ra nh÷ng u ®iÓm cÇn ph¸t huy vµ nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ ®ã cã thÓ ®a ra nh÷ng ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p th«ng qua c¸c ph¬ng ¸n sö dông tèi u c¸c nguån lùc. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp rÊt phøc t¹p. Do vËy, kh«ng thÓ sö dông mét chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ mµ cÇn ph¶i ®a ra mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®Ó ®o lêng vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, khoa häc. HÖ thèng chØ tiªu nµy ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau: - Thø nh©t: Trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph¶i cã c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tæng hîp, ph¶n ¸nh chung t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c chØ tiªu bé phËn ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh doanh tõng mÆt, tõng kh©u nh: Lao ®éng, vèn C¸c chØ tiªu bé phËn lµ c¬ së cho viÖc t×m ra mÆt m¹nh, mÆt yÕu trong qu¸ tr×nh sö dông tõng yÕu tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. - Thø hai: HÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph¶i b¶o ®¶m tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn, tøc lµ chØ tiªu hiÖu qu¶ ph¶i ph¸n ¸nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kinh doanh cña toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Thø ba: HÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¸n ¶nh t×nh h×nh trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c chung cña hiÖu qu¶, nghÜa lµ ph¶n ¸nh ®îc tr×nh ®é sö dông lao ®éng sèng vµ lao ®äng v¹t hãa th«ng qua viÖc so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ vµ chi phÝ. 13
Trong ®ã cã c¸c chØ tiªu kÕt qu¶ vµ chi phÝ ph¶i cã kh¶ n¨ng ®o lêng ®îc th× míi cã thÓ so s¸nh, tÝnh to¸n ®îc theo ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n cô thÓ, thèng nhÊt, c¸c chØ tiªu ph¶i cã ph¹m vi ¸p dông nhÊt ®Þnh phôc vô tõng môc ®Ých nhÊt ®Þnh cña c«ng t¸c ®¸nh gi¸. - Thø t: HÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®îc tÝnh ®Æc thï cña tõng ngµnh kinh doanh kh¸c nhau. 2.1. ChØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. ChØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t vµ cho phÐp kÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ph¶n ¸nh tr×nh ®é lîi dông tÊt c¶ c¸c yÕu tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (t liÖu s¶n xuÊt, nguyªn nhiªn vËt liÖu, lao ®éng vµ bao hµm c¶ t¸c dông cña yÕu tè qu¶n trÞ ®Õn sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè trªn). 2.1.1. C¸c chØ tiªu doanh lîi. XÐt trªn c¶ ph¬ng diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn qu¶n trÞ kinh doanh c¸c nhµ kinh tÕ còng nh c¸c nhµ qu¶n trÞ ho¹t ®éng kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp ®Òu quan t©m tríc hÕt ®Õn viÖc tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ chØ tiªu chung ph¶n ¸nh doanh lîi cña doanh nghiÖp. C¸c chØ tiªu doanh lîi ®îc tÝnh cho toµn bé vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ tÝnh riªng cho vèn tù cã cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc sinh lêi cña vèn kinh doanh, vèn tù cã, kh¼ng ®Þnh møc ®é ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cña toµn bé sè vèn doanh nghiÖp sö dông nãi chung còng nh hiÖu qu¶ sö dông sè vèn tù cã cña doanh nghiÖp nãi riªng. NhiÒu t¸c gi¶ coi c¸c chØ tiªu nµy lµ thíc ®o mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Doanh lîi vèn kinh doanh R W DVKD(%) =(  ) (3) V KINHDOANH DVKD: Doanh lîi cña toµn bé vèn kinh doanh R: L·i rßng w: L·i tr¶ vèn vay VKD: Tæng vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp 14
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh søc sinh lêi cña toµn bé vèn, cho biÕt mét ®ång vèn kinh doanh t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn vµ l·i tr¶ vèn vay. Doanh lîi cña vèn tù cã R DVTC(%) = ( .100) (4) V TC DVTC: Doanh lîi vèn tù cã cña mét thêi kú nhÊt ®Þnh VTC: Tæng vèn tù cã ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®ång vèn tù cã t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Ngoµi ra, còng thuéc chØ tiªu doanh lîi cßn cã thÓ sö dông chØ tiªu doanh lîi cña doanh thu b¸n hµng, chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh. R DTR(%) = x100 (5) TR DTR: Doanh lîi cña doanh thu trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh TR: Doanh thu trong thêi kú ®ã ChØ tiªu nµy cho biÕt sè lîi nhuËn ®¹t ®îc tõ mét ®ång doanh thu. 2.1.2. C¸c chØ tiªu tÝnh hiÖu qu¶ kÝnh tÕ. Do cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ c«ng thøc ®Þnh nghÜa hiÖu qu¶ kinh tÕ nªn ë ph¬ng diÖn lý thuyÕt còng nh thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch biÓu hiÖn cô thÓ kh¸c nhau. Cã thÓ sö dông hai c«ng thøc sau ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ. TÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ (H0 QG x100 H1(%) = (6) C TC QG: Gi¸ trÞ s¶n lîng CTC: Chi phÝ tµi chÝnh C TT x100 H2(%) = (7) C FD DT.T: Chi phÝ kinh doanh thùc tÕ. CP§: Chi phÝ kinh doanh ph¶i ®¹t 15
ë c«ng thøc (7), chi phÝ kinh doanh thùc tÕ ®îc x¸c ®Þnh trong kÕ to¸n qu¶n trÞ. Chi phÝ kinh doanh ph¶i ®¹t lµ chi phÝ kinh doanh bá ra trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt. C«ng thøc nµy ®îc sö dông nhiÒu trong ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi chung vµ tõng bé phËn kinh doanh riªng rÏ nãi riªng. 2.2. ChØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bé phËn. ChØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bé phËn thêng ®îc dïng ®Ó ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng mÆt ho¹t ®éng, tõng yÕu tè s¶n xuÊt cô thÓ nh»m t×m biÖn ph¸p tèi ®a chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. §©y lµ chøc n¨ng chñ yÕu cña hÖ thèng chØ tiªu nµy. Ngoµi ra chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bé phËn cßn dïng ®Ó ph©n tÝch bæ sung cho chØ tiªu tæng hîp ®Ó kiÓm tra vµ kh¼ng ®Þnh râ h¬n kÕt luËn ®îc rót ra tõ c¸c chØ tiªu tæng hîp. Do c¸c chØ tiªu bé phËn ph¸n ¶nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng mÆt ho¹t ®éng (bé phËn) nªn thêng ®îc x©y dùng trong thèng kª, ph©n tÝch cô thÓ, chÝnh x¸c møc ®é ¶nh hëng cña tõng nh©n tè, tõng mÆt ho¹t ®éng, tõng bé phËn c«ng t¸c ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ tæng hîp. 2.2.1. HiÖu qu¶ sö dông vèn. Thùc ra muèn cã c¸c yÕu tè ®Çu vµo doanh nghiÖp cÇn cã vèn kinh doanh, nÕu thiÕu vèn mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hoÆc ®×nh trÖ hoÆc kÐm hiÖu qu¶. Do ®ã c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng chØ tiªu sö dông vèn lµ mét chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. ChØ tiªu nµy ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua c«ng thøc (2) vµ (3). ë ®©y cã thÓ ®a ra mét sè c«ng thøc ®îc coi lµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông tæng vèn vµ tõng bé phËn vèn cña doanh nghiÖp. Sè vßng quay toµn bé vèn (SVv) TR SVv = (8) V KINHDOANH ChØ tiªu nµy cho biÕt toµn bé vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp quay ®îc mÊy vßng trong kú. Sè vßng quay cµng lín hiÖu qu¶ sö dông vèn cµng lín. HiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh (HTSC§) 16
R HTSC§ =  (9) TSCDG TSC§G: Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh b×nh qu©n trong kú TSC§G: §îc tÝnh theo nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh sau khi ®· trõ ®i phÇn hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh tÝch lòy ®Õn thêi ®iÓm b¸o c¸o. ChØ tiªu hiÖu suÊt tµi s¶n cè ®Þnh biÓu hiÖn mét ®ång tµi s¶n cè ®Þnh trong kú s¶n xuÊt t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn, thÓ hiÖn tr×nh ®é sö dông tµi s¶n cè ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng sinh lîi cña tµi s¶n cè ®Þnh. Ngoµi ra, hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cßn cã thÓ ®¸nh gi¸ theo ph¬ng ph¸p ngîc l¹i, tøc lµ lÊy nghÞch ®¶o c«ng thøc trªn gäi lµ suÊt hao phÝ tµi s¶n cè ®Þnh. G SuÊt hao phÝ TSC§ = TSCD (10)  R ChØ tiªu nµy cho biÕt ®Ó t¹o ra mét ®ång lîi nhuËn, doanh nghiÖp cÇn ph¶i sö dông bao nhiªu ®ång vèn cè ®Þnh. Nghiªn cøu hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh cã thÓ thÊy c¸c nguyªn nh©n cña viÖc sö dông vèn cè ®Þnh kh«ng cã hiÖu qu¶ thêng lµ ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh qu¸ møc cÇn thiÕt, tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng sö dông chiÕm tû träng lín, sö dông tµi s¶n cè ®Þnh víi c«ng suÊt thÊp h¬n møc cho phÐp. HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng. R HVL§ =  (11) V LD HVL§: HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng VL§: Vèn lu ®éng b×nh qu©n trong n¨m HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng cßn ®îc ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp qua sè vßng lu©n chuyÓn vèn lu ®éng trong n¨m (SVVL§). TR SVVL§ = (12) V LD HoÆc ®îc ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp qua sè ngµy b×nh qu©n mét vßng lu©n chuyÓn lu ®éng trong n¨m (SNLC). 17
360 360*VLD SNLC = (13) SVVLD TR ChØ tiªu sè vßng lu©n chuyÓn vèn lu ®éng trong n¨m cho biÕt vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp quay ®îc mÊy vßng trong kú. Cßn chØ tiªu (14) cho biÕt sè ngµy cÇn thiÕt ®Ó vèn lu ®éng quay ®îc mét vßng. Cã thÓ thÊy r»ng chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng tÝnh theo lîi nhuËn sÏ b»ng tÝch cña tû sè lîi nhuËn trong tæng gi¸ trÞ kinh doanh nh©n víi sè vßng lu©n chuyÓn vèn lu ®éng.  R TR  R HVL§ = x x SVVL§ (14) TR V Ld TR Nh vËy, nÕu cè ®Þnh chØ tiªu doanh lîi doanh thu b¸n hµng th× hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng tû lÖ thuËn víi sè vßng quay vèn lu ®éng. Sè vßng quay vèn lu ®éng cao sÏ cã thÓ ®a ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng cao. Trong c¸c c«ng thøc trªn vèn lu ®éng b×nh qu©n lµ sè trung b×nh cña gi¸ vèn lu ®éng ë thêi ®iÓm ®Çu kú vµ thêi ®iÓm cuèi kú. C¸c chØ tiªu ph¸n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng ®îc ®Æc biÖt chó träng trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. V× ë c¸c doanh nghiÖp nµy vèn lu ®éng chiÕm tû träng lín trong toµn bé vèn cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ vèn gãp trong C«ng ty cæ phÇn ®îc x¸c ®Þnh bëi tû suÊt lîi nhuËn cña vèn cæ phÇn (DVCT). DVCP: Tû suÊt lîi nhuËn vèn cæ phÇn VCP: Vèn cæ phÇn b×nh qu©n trong kú tÝnh to¸n ChØ tiªu nµy cho biÕt bá ra mét ®ång vèn cæ phÇn b×nh qu©n trong mét thêi kú thu vÒ ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. 2.2.2. HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng. Sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng lµ yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt, gãp phÇn quan träng trong n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng biÓu hiÖn ë n¨ng suÊt lao ®éng, møc sinh lêi cña lao ®éng vµ hiÖu suÊt tiÒn l¬ng. N¨ng suÊt lao ®éng N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n n¨m (APN) x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: 18
HV APN = Q (15) AL APN: N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n n¨m tÝnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt hoÆc gi¸ trÞ. QHV: S¶n lîng tÝnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt hoÆc gi¸ trÞ AL: Sè lîng lao ®éng b×nh qu©n trong n¨m N¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo n¨m chÞu ¶nh hëng rÊt lín cña viÖc sö dông thêi gian lao ®éng trong n¨m (Sè ngµy b×nh qu©n lµm viÖc trong n¨m, sè giê b×nh qu©n lµm viÖc mçi ngµy cña lao ®éng trong doanh nghiÖp) vµ n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n mçi giê. N¨ng suÊt lao ®éng theo giê (APG ®îc x¸c ®Þnh tõ chØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng n¨m). N APG = AP (16) N *C *G N: Sè ngµy lµm viÖc b×nh qu©n trong n¨m C: Sè ca lµm viÖc trong ngµy G: Sè giê lµm viÖc b×nh qu©n mçi ca lao ®éng APG: N¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n mçi giê lµm viÖc cña mét lao ®éng. ChØ tiªu nµy cßn cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, ch¼ng h¹n x¸c ®Þnh trùc tiÕp tõ s¶n lîng t¹o ra trong mét ca lao ®éng hoÆc mét ngµy lµm viÖc. VÒ b¶n chÊt chØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi c«ng thøc kh¸i niÖm s¶n xuÊt kinh doanh vµ do ®ã biÓu hiÖn tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông lùc lîng lao ®éng trong doanh nghiÖp. ChØ tiªu møc sinh lêi b×nh qu©n cña lao ®éng. Bªn c¹nh chØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng, chØ tiªu møc sinh lêi b×nh qu©n cña mét lao ®éng còng thêng ®îc sö dông. Møc sinh lêi b×nh qu©n cña mét lao ®éng cho biÕt mçi lao ®éng ®îc sö dông trong doanh nghiÖp t¹o ra ®îc bao nhiªu lîi nhuËn trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. ChØ tiªu nµy cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: R BQ =  (17) L 19
BQ: Lîi nhuËn b×nh qu©n do mét lao ®éng t¹o ra L: Sè lao ®éng tham gia ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh mét lao ®éng sö dông trong doanh nghiÖp t¹o ra ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn trong mét thêi kú ph©n tÝch. ChØ tiªu hiÖu suÊt tiÒn l¬ng (HW) R HW =  (18) TL TL: Tæng quü l¬ng vµ c¸c kho¶n tiÒn thëng cã tÝnh chÊt l¬ng trong kú. + HiÖu suÊt tiÒn l¬ng cho biÕt chØ ra mét ®ång tiÒn l¬ng ®em l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. HiÖu suÊt tiÒn l¬ng t¨ng lªn khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng víi nhÞp ®é cao h¬n nhÞp ®é t¨ng tiÒn l¬ng. TRBQ = TR (19) L ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh mét lao ®éng cã thÓ t¹o ra ®îc bao nhiªu ®ång doanh thu trong kú. + ChØ tiªu tû lÖ lao ®éng gi¸n tiÕp LGT GT LGT = AL (20) AL ChØ tiªu nµy cho biÕt møc doanh thu cña mét lao ®éng ALGT: Sè lao ®éng gi¸n tiÕp b×nh qu©n trong kú ChØ tiªu tû lÖ lao ®éng gi¸n tiÕp thÓ hiÖn tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Mét doanh nghiÖp cã tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn th× tû lÖ lao ®éng gi¸n tiÕp < 10%. 2.2.3. HiÖu suÊt sö dông nguyªn vËt liÖu. Vßng lu©n chuyÓn NVLSD nguyªn vËt liÖu = (21) (SVNVL) SVNVL NVL§T NVLSD: Lµ gi¸ trÞ vèn nguyªn liÖu ®· dïng NVLDT: Gi¸ trÞ lîng nguyªn vËt liÖu dù tr÷ 20
Gi¸ vèn nguyªn vËt liÖu ®· dïng lµ tæng chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®· sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu dù tr÷ lµ tæng gi¸ trÞ sè nguyªn vËt liÖu dù tr÷ trong kú. + Vßng lu©n chuyÓn vËt t trong s¶n phÈm dë dang (SVSVDD). ZHHCB SVSPDD = (23) VT§T ZHHCB: Tæng gi¸ thµnh hµng hãa ®· chÕ biÕn VT§T: Gi¸ trÞ vËt t dù tr÷ ®a vµo chÕ biÕn Hai chØ tiªu trªn cho biÕt kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån nguyªn liÖu, vËt t cña doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ chu kú ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Hai chØ tiªu trªn mµ cao th× cho biÕt doanh nghiÖp gi¶m ®îc chi phÝ nguyªn vËt liÖu dù tr÷, rót ng¾n chu kú vÒ chuyÓn ®æi nguyªn vËt liÖu thµnh thµnh phÈm, gi¶m bë ø ®äng cña nguyªn vËt liÖu tån kho vµ t¨ng vßng quay vèn lu ®éng. Tuy nhiªn nÕu qu¸ thÊp lµ doanh nghiÖp cã thÓ thiÕu nguyªn vËt liÖu dù tr÷, c¹n kho, kh«ng ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu s¶n xuÊt. Ngoµi ra, ngêi ta cßn ®¸nh gi¸ møc thiÖt h¹i, mÊt m¸t nguyªn vËt liÖu trong qu¸ tr×nh dù tr÷, sö dông chóng. ChØ tiªu nµy ®îc tÝnh nh sau: Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu hao hôt, Tû lÖ hao hôt mÊt m¸t nguyªn vËt = (22) liÖu Tæng gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu sö dông trong kú ChØ tiªu nµy ®îc so s¸nh víi c¸c ®Þnh møc kinh tÕ, kü thuËt hiÖn hµnh hoÆc ®èi chiÕu víi møc hao hôt kú tríc ®Ó ®a ra quyÕt ®Þnh thÝch hîp nh»m sö dông vËt t tiÕt kiÖm, ®óng ®Þnh møc, phï hîp víi thùc tÕ s¶n xuÊt vµ cã hiÖu qu¶. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông nguyªn vËt liÖu thêng ®îc sö dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ v× ë ®ã tû träng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ rÊt lín (tõ 65 - 75%). V× vËy viÖc sö dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ nguyªn vËt liÖu cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.2.4. ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh ë tõng bé phËn bªn trong doanh nghiÖp. 21
C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ë tõng bé phËn kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶n ¸nh tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng chung còng nh tõng mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra ë tõng bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §ã cã thÓ lµ c¸c chØ tiªu ph¸n ¸nh hiÖu qu¶ ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ hoÆc trang thiÕt bÞ l¹i ë ph¹m vi tõng doanh nghiÖp hoÆc tõng bé phËn bªn trong doanh nghiÖp, hiÖu qu¶ cña tõng quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Tïy theo c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cã thÓ x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thÝch hîp. VÒ nguyªn t¾c ®èi víi hiÖu qu¶ cña tõng bé phËn c«ng t¸c bªn trong doanh nghiÖp (tõng ph©n xëng, tõng ngµnh, tõng tæ s¶n xuÊt0 cã thÓ x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng t¬ng tù nh hÖ thèng chØ tiªu ®· x¸c ®Þnh cho ph¹m vi tån doanh nghiÖp. Riªng hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ®Çu t, do ®Æc thï cña ho¹t ®éng nµy ®ßi hái ph¶i x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu phï hîp. 22
PhÇn II thùc tr¹ng vµ c«ng t¸c ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ I. qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ. 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ lµ doanh nghiÖp Nhµ níc thuéc Tæng C«ng ty m¸y vµ thiÕt bÞ C«ng nghiÖp. Ho¹t ®éng chñ yÕu cña C«ng ty lµ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m sö dông hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng s½n cã C«ng ty, ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng trong níc vµ xuÊt khÈu, thu hót thªm lao ®éng x· héi thùc hiÖn tèt nhiÖm vô Tæng C«ng ty giao vµ ®¹t lîi nhuËn. C«ng ty do Bé trëng Bé c«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh thµnh lËp theo ®Ò nghÞ cña Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng C«ng ty m¸y vµ thiÕt bÞ C«ng nghiÖp. C«ng ty cã nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm tõ kh©u nghiªn cøu thiÕt kÕ, chÕ t¹o, gia c«ng, söa ch÷a, dÞch vô, xuÊt nhËp khÈu, cung øng dông cô c¾t gät kim lo¹i, dông cô phô tïng c¬ khÝ, dông cô ®o lêng, dông cô cÇm tay, thiÕt bÞ c«ng nghiÖp, tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô kh¸c theo ph¸p luËt. TiÒn th©n cña C«ng ty lµ mét ph©n xëng dông cô cña C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi. C«ng ty ®îc thµnh lËp ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 1968 theo quyÕt ®Þnh sè 74/Q§/KB2 do Bé trëng Bé c«ng nghiÖp nÆng (nay lµ Bé c«ng nghiÖp) ký. Lóc nµy, C«ng ty mang tªn Nhµ m¸y dông cô c¾t gät, cã trô së chÝnh t¹i 108 §êng NguyÔn Tr·i, §èng §a, Hµ Néi (nay lµ quËn Thanh Xu©n). Cho ®Õn nay, tr¶i qua h¬n 30 n¨m ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng thêi kú C«ng ty ®· cã 3 lÇn ®æi tªn. Nhµ m¸y dông cô c¾t gät: 1968 - 1970 Nhµ m¸y dông cô sè 1: 1970 - 1995 C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ: 1995 ®Õn nay Theo quyÕt ®Þnh sè 702Q§/BCN ngµy 12/07/1995, Nhµ m¸y dông cô sè 1 ®îc ®æi tªn thµnh C«ng ty Dông cô C¾t vµ §o lêng C¬ khÝ thuéc Tæng C«ng ty M¸y vµ thiÕt bÞ C«ng nghiÖp víi tªn giao dÞch quèc tÕ lµ: Cutting and Measuring Tools Company. 23
Víi h¬n 30 n¨m ph¸t triÓn, C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ ®· tr¶i qua nh÷ng bíc th¨ng trÇm vµ chuyÓn tiÕp gi÷a 2 c¬ chÕ víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Trong c¬ chÕ cò, nhiÖm vô cña C«ng ty lµ s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm cña m×nh cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ doanh nghiÖp níc ngoµi theo chØ tiªu cña cÊp trªn giao cho. Thêi kú bao cÊp, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña nhµ m¸y kh«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n mÆc dï hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. Mäi ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tõ mua s¾m yÕu tè ®Çu vao, tæ chøc s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm ®Òu do cÊp trªn chØ ®¹o. Trong thêi kú nµy C«ng ty kh«ng ph¶i nghiªn cøu thÞ trêng, kh«ng ph¶i c¹nh tranh vµ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. Cuèi nh÷ng n¨m 80, thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi cña §¶ng, nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc giao quyÒn qu¶n lý, sö dông vèn, tù chñ kinh doanh vµ h¹ch to¸n ®éc lËp, nhµ níc chØ qu¶n lý b»ng luËt ph¸p, c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch. Thêi ®iÓm nµy hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ ®Òu gÆp khã kh¨n, thÞ trêng tiªu thô bÞ thu hÑp, thiÕu viÖc lµm, t×nh h×nh kinh doanh gÆp khã kh¨n. C«ng ty Dông vô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ còng n»m trong thùc c¶nh ®ã. S¶n phÈm lµm ra tiªu thô chËm vµ gi¶m sót, c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chÊt lîng s¶n phÈm kh«ng cao, søc c¹nh tranh kÐm, ®éi ngò qu¶n lý cha cã kinh nghiÖm kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng. Tríc t×nh h×nh ®ã, C«ng ty ®· m¹nh d¹n thay thÕ mét sè thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ nghiªn cøu thay ®æi mÉu m· s¶n phÈm, ®a d¹ng hãa s¶n phÈm V× vËy, sang nh÷ng n¨m 90, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty ®· tõng bíc ®i vµo æn ®Þnh, thu nhËp cho ngêi lao ®éng ®îc n©ng cao, thÞ trêng ®îc më réng, s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, b¾t ®Çu cã tÝch lòy. Thêi kú 1989 - 1991, thu nhËp b×nh qu©n cña CBCNV C«ng ty lµ: 210.000,®/ngêi/th¸ng. Thêi kú 1996 - 2001, thu nhËp b×nh qu©n cña CBCNV C«ng ty lµ: 650.000,®/ngêi/th¸ng. Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng t¨ng tõ 4,434 tû ®ång n¨m 1992 lªn 10,981 tû ®ång n¨m 1998. 24
Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m cuèi cïng cña thÕ kû XX, do nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p trªn thÞ trêng, do nh÷ng t¸c ®éng cña nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan ®· lµm cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty b¾t ®Çu cã biÓu hiÖn sa sót. Nh×n chung, C«ng ty kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, lîi nhuËn gi¶m sót vµ b¾t ®Çu cã biÓu hiÖn thua lç. MÆc dï vËy ®· cã dÊu hiÖu håi phôc tuy rÊt chËm. Nh vËy, hiÖn nay C«ng ty ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n thö th¸ch v« cïng to lín. §Ó cã thÓ vît qua vµ kh¼ng ®Þnh m×nh, C«ng ty cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a. Ph¶i ®a ra c¸c kÕ ho¹ch (ng¾n h¹n vµ dµi h¹n), vµ nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý, ®ßi hái ph¶i cã sù ®oµn kÕt, nç lùc cña mäi thµnh viªn. Nh×n chung, C«ng ty ®ang chøa ®ùng mét tiÒm n¨ng rÊt lín, nÕu khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng ®ã mét c¸ch hiÖu qu¶, ch¾c ch¾n trong t¬ng lai kh«ng xa C«ng ty sÏ ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan. Sau ®©y lµ mét sè chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. B¶ng 1: Mét sè chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. TT ChØ tiªu §V 1997 1998 1999 2000 2001 Tæng vèn TriÖu 1 15.489,2 15.471,7 15.527,3 15.538,8 15.541,0 kinh doanh ®ång TriÖu 2 Doanh thu 15.534,7 15.922,1 10.474,1 14.743 14.753 ®ång Tæng GTSL TriÖu 3 10.661,7 10.981,6 9.300,9 9.970,9 9.975,9 (Gi¸ cè ®Þnh) ®ång Lao ®éng 4 Ngêi 456 463 448 413 411 b×nh qu©n Lîi tøc tríc TriÖu 5 232,9 179,9 -17,9 147,4 145,4 thuÕ ®ång Thu nhËp b×nh Ngµn 6 683 726 670 774 773 qu©n 1 ngêi ®ång (Nguån: Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 25
Dùa vµo b¶ng sè liÖu trªn, ta thÊy hÇu hÕt c¸c chØ tiªu ®Òu cã c¸c xu híng gi¶m tõ n¨m 1997 ®Õn 1999. N¨m 2000 tuy t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã phôc håi nhng vÉn cha ®¹t ®îc nh n¨m 1997. Tæng vèn kinh doanh n¨m 2000 b»ng 100,1% so víi n¨m 1999. Doanh thu n¨m 2000 b»ng 140,8% so víi n¨m 1999 nhng chØ b»ng 94,9% so víi n¨m 1997. Tæng gi¸ trÞ s¶n lîng n¨m 2000 b»ng 107,2% nhng chØ ®¹t 93,5% so víi n¨m 1997. Lîi tøc n¨m 2000 b»ng 147,4 triÖu ®ång, tuy lín h¬n n¨m 1999 (-17,9 triÖu ®ång) nhng vÉn thÊp h¬n n¨m 1997 (232,8 triÖu ®ång). Nh vËy C«ng ty võa tr¶i qua thêi kú thua lç vµ ®ang trong qu¸ tr×nh phôc håi s¶n xuÊt cÇn tiÕp tôc cã nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó s¶n xuÊt ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. 2. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc bé m¸y cña C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng c¬ khÝ. 2.1. M« h×nh tæ chøc bé m¸y cña C«ng ty. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty lµ c¬ cÊu theo m« h×nh trùc tuyÕn chøc n¨ng hay cßn gäi lµ c¬ cÊu hçn hîp. Theo kiÓu c¬ cÊu nµy th× qu¶n lý l·nh ®¹o phôc tïng theo trùc tuyÕn vµ theo chøc n¨ng, vÉn tu©n thñ theo chÕ ®é mét thñ trëng mµ tËn dông ®îc sù tham gia cña c¸c bé phËn chøc n¨ng, gi¶m bít g¸nh nÆng cho c¸c cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt cña C«ng ty. Nhãm quan hÖ theo trùc tuyÕn. ë C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng c¬ khÝ, nhãm quan hÖ theo trùc tuyÕn ®îc thÓ hiÖn ë s¬ ®å sau: Gi¸m Phã Qu¶n Phã §èc ®èc gi¸m ®èc qu¶n c«ng ®èc ®èc Nhãm quan hÖ theo chøc n¨ng: 26
Gi¸m ®èc PG§ kü thuËt PG§ s¶n xuÊt PG§ kinh doanh Trëng c¸c Qu¶n ®èc Qu¶n Trëng phßng kü PX dông ®èc c¸c c¸c phßng thuËt cô c¬ ph©n ban §èc c«ng C«ng C¸c tæ, nhãm s¶n xuÊt vµ nh©n nghiÖp vô, phôc vô s¶n xuÊt Chó thÝch: Quan hÖ trùc tuyÕn Quan hÖ chøc n¨ng Chøc n¨ng chung cña c¸c phßng ban trong C«ng ty lµ gióp gi¸m ®èc n¾m t×nh h×nh, gi¸m s¸t, kiÓm tra, nghiªn cøu, x©y dùng kÕ ho¹ch chuÈn bÞ s¶n xuÊt vµ phôc vô s¶n xuÊt, híng dÉn c«ng t¸c kü thuËt, c«ng t¸c nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé chøc n¨ng vµ cÊp qu¶n lý ph©n xëng gióp thñ trëng trùc tuyÕn chuÈn bÞ vµ th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chung, theo dâi ®Ó tæ chøc c«ng viÖc kh«ng sai lÖch vÒ kü thuËt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi gian. MÆc dï c¸c phßng ban chøc n¨ng kh«ng cã quyÒn ®a ra quyÕt ®Þnh ®èi víi c¬ quan ngµnh däc, tuy nhiªn trong nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh hä còng ®îc giao quyÒn trùc tiÕp chØ ®¹o, híng dÉn ®èi víi c¸n bé chøc n¨ng vµ cÊp ph©n xëng, thËm chÝ ®Õn tËn c«ng nh©n s¶n xuÊt. 27
Bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty hiÖn nay ®îc chia thµnh 3 khèi chÝnh ®ã lµ khèi kü thuËt, khèi s¶n xuÊt, khèi kinh doanh, mçi khèi do mét phã gi¸m ®èc phô tr¸ch chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Gi¸m ®èc. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu phßng ban chøc n¨ng kh¸c lµm tham mu cho ban Gi¸m ®èc vµ chÞu sù chØ ®¹o cña c¸c Phã gi¸m ®èc theo c¸c chøc n¨ng, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng t¬ng øng. 2.2. C¬ chÕ ho¹t ®éng vµ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn. Bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty ho¹t ®éng theo chÕ ®é mét thñ trëng quyÒn quyÕt ®Þnh cao nhÊt thuéc vÒ Gi¸m ®èc, mçi cÊp díi chØ nhËn lÖnh tõ mét cÊp trªn trùc tiÕp, c¸c phßng chøc n¨ng chØ lµm c«ng t¸c tham mu cho c¸c l·nh ®¹o trùc tuyÕn. C¸c Phã gi¸m ®èc, qu¶n ®èc sö dông quyÒn mµ Gi¸m ®èc giao cho ®Ó thèng nhÊt qu¶n lý mäi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng viÖc ®îc ph©n c«ng hoÆc trong ®¬n vÞ m×nh phô tr¸ch. + Gi¸m ®èc: Lµ ngêi ®¹i diÖn cña Nhµ níc, cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh cao nhÊt ®èi víi mäi ho¹t ®éng cña C«ng ty, trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Tæng c«ng ty vµ Nhµ níc vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña C«ng ty, gi¸m ®èc lµ ngêi gi÷ vai trß chØ huy víi chøc tr¸ch qu¶n lý, sö dông toµn bé vèn, ®Êt ®ai, nh©n lùc vµ c¸c nguån lùc do Tæng C«ng ty giao cho nh»m thùc hiÖn c«ng viÖc Gi¸m ®èc uû quyÒn. Trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®îc giao, c¸c Phã gi¸m ®èc chñ ®éng gi¶i quyÕt c«ng viÖc theo ®óng chøc n¨ng vµ trong giíi h¹n vÒ quyÒn hµnh. + Phã Gi¸m ®èc s¶n xuÊt: Gióp Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh, tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña C«ng ty, lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ tiÕn hµnh triÓn khai thùc hiÖn th«ng qua sù chØ ®¹o cña c¸c qu¶n ®èc ®èi víi c¸c ph©n xëng, tæ, ca ChØ huy thèng nhÊt kü thuËt s¶n xuÊt hµng ngµy, ®iÒu phèi lao ®éng vµ duy tr× kü thuËt lao ®éng cho toµn C«ng ty. Cho tõng ph©n xëng, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc diÔn ra liªn tôc, nhÞp nhµng. §ång thêi tæ chøc s¾p xÕp, bè trÝ hîp lý lùc lîng lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt sao cho ®¶m b¶o sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt, ®Ò xuÊt vµ them gia båi dìng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho c«ng nh©n. Khi gi¸m ®èc v¾ng mÆt, uû quyÒn cho Phã Gi¸m ®èc s¶n xuÊt chØ huy ®iÒu hµnh mäi mÆt ho¹t ®éng cña C«ng ty. + Phã Gi¸m ®èc kü thuËt: Gióp Gi¸m ®èc C«ng ty phô tr¸ch kü lÜnh vùc qu¶n lý kü thuËt vµ x©y dùng c¬ b¶n cña C«ng ty. Nghiªn cøu vµ x©y dùng kÕ ho¹ch, ph¬ng ¸n ®Çu t, ph¸t triÓn c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt, x©y dùng 28
chÝnh s¸ch qu¶n lý kü thuËt cho tõng giai ®o¹n, tõng lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau sao cho ®¸p øng ®îc yªu cÇu s¶n xuÊt cña tõng thêi kú kh¸c nhau c÷ng nh cña tõng s¶n phÈm. X©y dùng tiªu chuÈn hãa s¶n phÈm truyÒn thèng vµ c¸c ®Ò ¸n c¶i tiÕn mÉu m·, kÕt cÊu s¶n phÈm híng ®Õn hoµn thiÖn c¸c tiªu chuÈn, chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt cña s¶n phÈm qua tõng giai ®o¹n. Phã gi¸m ®èc kü thuËt cã nhiÖm vô tæ chøc ®iÒu hµnh c¸c mÆt c«ng t¸c qu¶n lý kü thuËt cô thÓ nh chuÈn bÞ kü thuËt vÒ thiÕt kÕ, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ kiÓm tra chÊt lîng theo kÕ ho¹ch vµ tiÕn ®é s¶n xuÊt, duy tr×, b¶o tr× m¸y mãc thiÕt bÞ, n¨ng lîng ®¶m b¶o tiÕn hµnh s¶n xuÊt liªn tôc, x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ vËt t, n¨ng lîng, nhiªn liÖu, lao ®éng cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho ®éi ngò lao ®éng + Phã Gi¸m ®èc kinh doanh: Gióp Gi¸m ®èc C«ng ty phô tr¸ch lÜnh vùc c«ng t¸c kinh doanh, hµnh chÝnh, qu¶n trÞ, ®êi sèng. Phã Gi¸m ®èc kinh doanh cã nhiÖm vô t×m hiÓu nghiªn cøu nhu cÇu cña kh¸ch hµng, thÞ trêng s¶n phÈm cña C«ng ty, tiÕn hµnh ®µm ph¸n giao dÞch víi kh¸ch hµng, b¹n hµng vµ ®i ®Õn ký kÕt hîp ®ång vÒ tiªu thô s¶n phÈm hoÆc mua c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho C«ng ty. N¾m b¾t nhu cÇu, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt tõ ®ã x©y dùng ph¬ng ¸n thu mua vËt t ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc diÔn ra liªn tôc víi chi phÝ thÊp nhÊt vµ ®¶m b¶o ®óng vÒ chÊt lîng, ®ñ vÒ sè lîng. Tæ chøc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt víi kh¸ch hµng ®óng vÒ thêi gian, sè lîng chÊt lîng t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao uy tÝn cña C«ng ty, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Ó s¶n phÈm, vËt t bÞ ø ®äng qua ®ã t¨ng nhanh vßng quay cña vèn lu ®éng §ång thêi tham mu cho gi¸m ®èc C«ng ty vÒ chñ tr¬ng vµ c«ng t¸c c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, x©y dùng, cung cÊp trang thiÕt bÞ, tiÖn nghi, v¨n phßng phÈm cho ®¬n vÞ phßng ban ph©n xëng. ChØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý v¨n th lu tr÷, th«ng tin liªn l¹c, in Ên tµi liÖu. + KÕ to¸n trëng: Cã chøc n¨ng gióp Gi¸m ®èc C«ng ty tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª, th«ng tin kinh tÕ vµ h¹ch to¸n kinh tÕ ë C«ng ty theo quy ®Þnh, ®ång thêi lµm nhiÖm vô kiÓm so¸t kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc t¹i C«ng ty. KÕ to¸n trëng trùc tiÕp chØ ®¹o vµ híng dÉn c¸c bé phËn ®¬n vÞ cÊp díi tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n cña KÕ to¸n trëng. KÕ to¸n trëng chØ ®¹o trùc tiÕp vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n ®èi víi tÊt c¶ c¸c nh©n viªn kÕ to¸n lµm viÖc bÊt kú ë bé phËn nµo trong C«ng ty, cã quyÒn yªu cÇu tÊt c¶ c¸c bé phËn trong C«ng ty 29
chuyÓn ®Çy ®ñ kÞp thêi nh÷ng tµi liÖu ph¸p quy vµ c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt phôc vô cho c«ng t¸c kÕ to¸n vµ kiÓm tra. + Phßng ThiÕt kÕ: Cã chøc n¨ng thiÕt kÕ s¶n phÈm míi, hoµn thiÖn h×nh thøc, mÉu m· s¶n phÈm mµ C«ng ty ®ang s¶n xuÊt sao cho ®¸p øng ®îc nhu cÇu phong phó vµ ®a d¹ng cña thÞ trêng mµ ®¶m b¶o phï hîp víi m¸y mãc,m trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña C«ng ty víi chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, lao ®éng thÊp, t¹o ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Sau khi thiÕt kÕ xong s¶n phÈm phßng thiÕt kÕ cung cÊp s¬ ®å b¶n vÏ, c¸ch thøc, c¸c yªu cÇu vÒ c«ng nghÖ, m¸y mãc trang thiÕt bÞ cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt. + Phßng C«ng nghÖ: Cã chøc n¨ng qu¶n lý toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña C«ng ty. X©y dùng chuÈn bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm míi, thùc hiÖn ch¬ng tr×nh tiÕn bé khoa häc kü thuËt. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n hoµn thiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt sao cho ®¶m b¶o n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt chÊt vµ nghiªn cøu ®Çu t më réng, mua s¾m trang thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt. + Phßng KCS: Cã chøc n¨ng qu¶n lý kü thuËt, kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm tõ khi b¾t ®Çu cho ®Õn khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra thµnh phÇn. KiÓm tra chÊt lîng c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh nguyªn vËt liÖu, chÊt lîng m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc diÔn ra liªn tôc, nhÞp nhµng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn so víi thiÕt kÕ ban ®Çu vµ phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng. Qu¶n lý ®o lêng thèng nhÊt trong C«ng ty. + Phßng KiÕn thiÕt c¬ b¶n: Cã chøc n¨ng qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n, söa ch÷a nhµ xëng, n©ng cÊp c¶i t¹o kho tµng, ph©n xëng, nhµ lµm viÖc trong C«ng ty. X©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®¸p øng nhu cÇu më réng quy m« s¶n xuÊt tr×nh Ban gi¸m ®èc sau ®ã tiÕn hµnh triÓn khai thùc hiÖn. + Phßng c¬ ®iÖn: Cã chøc n¨ng tham mu cho Gi¸m ®èc vµ Phã gi¸m ®èc vÒ c«ng t¸c qu¶n lý kü thuËt nh: C«ng t¸c b¶o qu¶n, söa ch÷a m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong toµn C«ng ty. ChuÈn bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt cña C«ng ty, theo dâi, kiÓm tra t×nh tr¹ng vµ kh¶ n¨ng sö dông c¸c lo¹i thiÕt bÞ, m¸y mãc. N¾m b¾t theo dâi t×nh h×nh cung cÊp, sö dông n¨ng lîng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a, phôc håi c¸c trang thiÕt bÞ, sau ®ã tr×nh bµy víi ban Gi¸m ®èc vµ tiÕn hµnh triÓn khai thùc hiÖn. 30
Gi¸m ®èc P.Gi¸m ®èc KT P.Gi¸m ®èc SX P.Gi¸m ®èc KÕ kinh doanh to¸n Kho kim Phßng thiÕt kÕ khÝ Kho dÇu P.C«ng nghÖ Kho dông P.vËt t - HC P.Tµi vô Th viÖn Kho t¹p PX.Khëi phÈm phÈm P.C¬ ®iÖn Kho c¬ ®iÖn PX.C¬ khÝ I Tr¹m biÕn thÕ Phßng hµnh Kho thµnh Phßng hµnh PX.C¬ khÝ II chÝnh OT phÈm chÝnh OT §o lêng PX.Dông cô NghiÖm thu PX.C¬ ®iÖn Phßng KCS P.Tæ chøc KiÓm tra thÐp Tr¹m y tÕ lao ®éng PX.M¹ Kho xö lý PX.NhiÖt luyÖn Cöa hµng giíi Phßng P.KiÕn thiÕt CB PX.Bao gãi thiÖu s¶n phÈm b¶o vÖ 31
+ Phßng KÕ ho¹ch kinh doanh: Cã chøc n¨ng tham mu cho Gi¸m ®èc vÒ c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh cña C«ng ty. X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vµ giao cho bé phËn s¶n xuÊt x©y dùng thèng nhÊt qu¶n lý gi¸. Thèng kª, tæng hîp vµ tæng hîp b¸o c¸o, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña toµn C«ng ty. Tæ chøc h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé C«ng ty, ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ, t×m ra nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¾c phôc sao cho s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. + Phßng Tµi vô: Cã chøc n¨ng ghi chÐp, ph¶n ¸nh, h¹ch to¸n mäi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, th«ng qua h¹ch to¸n thùc hiÖn chøc n¨ng Gi¸m ®èc, gi¸m s¸t b»ng ®ång tiÒn ®èi víi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®ã, nh»m b¶o vÖ thêng xuyªn, ®Çy ®ñ toµn bé tµi s¶n cña C«ng ty. Tæ chøc ®¸p øng nguån vèn phôc vô kÞp thêi cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi tæ chøc qu¶n lý, sö dông nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. + Phßng VËt t: Cã chøc n¨ng tham mu cho gi¸m ®èc vµ phã gi¸m ®èc kinh doanh, x©y dùng kÕ ho¹ch tæ chøc thùc hiÖn cung øng vËt t, tiªu thô vËt t tån ®äng, phÕ liÖu vµ ho¹t ®éng vËn t¶i. CÊp ph¸t vµ thanh quyÕt to¸n vËt t víi c¸c ®¬n vÞ trong C«ng ty. Theo ®Þnh møc qu¶n lý b¶o qu¶n kho tµng, vËt t hµng hãa vµ c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i trong ph¹m vi ®îc giao. + Phßng Hµnh chÝnh qu¶n trÞ: Cã chøc n¨ng tham mu cho Gi¸m ®èc vµ Phã gi¸m ®èc nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong toµn C«ng ty. X©y dùng kÕ ho¹ch mua s¾m trang thiÕt bÞ lµm viÖc cho c¸c phßng ban, ph©n xëng, triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ khi ®îc Gi¸m ®èc duyÖt. ChØ ®¹o c«ng t¸c vÖ sinh, phßng chèng dÞch tÔ, b¶o vÖ søc khoÎ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. Tæ chøc c¸c cuéc häp, ®¹i héi, lµm c«ng t¸c lÔ t©n, tiÕp kh¸ch, in Ên tµi liÖu lu tr÷ c¸c lo¹i v¨n b¶n trong c«ng ty, x©y dùng vµ triÓn khai söa ch÷a nhá trong C«ng ty, söa ch÷a phôc håi kÞp thêi khi cã h háng nhá ®ét xuÊt x¶y ra. + Phßng Tæ chøc lao ®éng: Cã chøc n¨ng tham mu cho Gi¸m ®èc trong c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng tiÒn l¬ng. Tæ chøc s¾p xÕp bè trÝ lao ®éng trong toµn C«ng ty mét c¸ch hîp lý. C©n ®èi nguån nh©n lùc s½n cã, lËp kÕ ho¹ch tuyÓn chän, ®µo t¹o, ®¸p øng yªu cÇu cña s¶n xuÊt. X©y dùng c¬ cÊu bé m¸y tæ chøc qu¶n lý. Theo dâi t×nh h×nh biÕn ®éng vÒ sè lîng lao ®éng, ngµy c«ng, giê c«ng ®Ó ®Ò ra biÖn ph¸p qu¶n lý lao ®éng sao cho cã hiÖu qu¶. 32
X©y dùng kû luËt lao ®éng, ®Þnh møc lao ®éng cho tõng giai ®o¹n, tõng lo¹t s¶n phÈm kh¸c nhau, kiÓm tra, theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn ë c¸c ®¬n vÞ, ph©n xëng. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh lao ®éng, nhu cÇu tuyÓn chän, sö dông ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng kÕ ho¹ch tæng quü l¬ng, kÕ ho¹ch sö dông quü l¬ng vµ theo dâi kiÓm tra. X©y dùng kÕ ho¹ch an toµn lao ®éng vµ vÖ sinh lao ®éng. C¨n cø kÕ ho¹ch ®· ®îc duyÖt ®Ó tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ. Theo dâi t×nh h×nh thu nhËp cña ngêi lao ®éng, t×nh h×nh sö dông quü B¶o hiÓm x· héi, gi¶i quyÕt c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é cho ngêi lao ®éng. + Phßng B¶o vÖ: Cã chøc n¨ng b¶o vÖ trËt tù, an ninh vµ tµi s¶n trong C«ng ty. Phßng b¶o vÖ n»m trong hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý cña C«ng ty. Cã nhiÖm vô x©y dùng ph¬ng ¸n phßng chèng tÖ n¹n x· héi cña C«ng ty, ng¨n ngõa c¸c hµnh vi xÊu tõ bªn ngoµi x©m nhËp vµo C«ng ty, kiÓm tra gi¸m s¸t con ngêi vµ ph¬ng tiÖn trong C«ng ty. + Trung t©m kinh doanh lµ ®¬n vÞ ®éc lËp, n»m trong hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý cña C«ng ty, cã chøc n¨ng giíi thiÖu vµ qu¶ng c¸o vµ tiªu thô c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty. Trung t©m cã mét gi¸m ®èc phô tr¸ch ®îc chñ ®éng tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô phï hîp víi giÊy phÐp ®¨ng ký. Chñ ®éng giao dÞch ký kÕt víi kh¸ch hµng, tr¶ l¬ng, thëng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. Theo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµm nghÜa vô víi Nhµ níc vµ ngêi lao ®éng theo ®óng chÕ ®é, hµng th¸ng göi b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cho Gi¸m ®èc C«ng ty, Phßng Tµi vô, nép 50% lîi nhuËn sau thuÕ cho C«ng ty. Sè lîng c¬ cÊu c¸c phßng ban trong C«ng ty ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 2: Sè lîng c¬ cÊu c¸c phßng ban trong C«ng ty ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: Tªn phßng ban Sè lîng c¸n bé c«ng nh©n viªn Phßng tæ chøc lao ®éng 7 Phßng tµi vô 8 Phßng kÕ ho¹ch kinh doanh 11 Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ 25 Phßng b¶o vÖ 12 Phßng c«ng nghÖ 14 Phßng thiÕt kÕ 9 Phßng c¬ ®iÖn 11 Phßng kiÕn thiÕt c¬ b¶n 11 Phßng vËt t 15 Phßng KCS 15 Cöa hµng 7 Trung t©m kinh doanh 10 Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 33
II. mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn viÖc b¶o ®¶m vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ. 1. §Æc ®iÓm vÒ s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Cho ®Õn nay, C«ng ty dông cô vµ c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ tiÕn hµnh s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau víi chñng lo¹i rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p (hµng ngµn lo¹i). Mçi mét s¶n phÈm cã nh÷ng tÝnh n¨ng, t¸c dông kh¸c nhau víi c¸c th«ng sè kinh tÕ kü thuËt còng rÊt kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ mµ lµm cho C«ng ty rÊt khã kh¨n trong viÖc tæ chøc s¶n xuÊt, ®¶m b¶o n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh thÓ hiÖn ë chç: - C¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i ®îc lµm tõ c¸c nguyªn vËt liÖu kh¸c nhau lµm cho chñng lo¹i vËt t, nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña C«ng ty còng v« cïng phøc t¹p khã kh¨n cho c«ng t¸c cung øng vËt t phôc vô s¶n xuÊt. - Mçi lo¹i s¶n phÈm ®Òu cã mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt riªng vÝ dô: - Quy tr×nh s¶n xuÊt ta r«: M¸y M¸y phay M¸y phay ThÐp L¨n sè tiÖn v¹n n¨ng chuyªn dïng NhËp Mµi NhiÖt TÈy röa kho lìi c¾t luyÖn - Quy tr×nh s¶n xuÊt Bµn rÌn: M¸y M¸y M¸y M¸y ThÐp mµi khoan phay c¾n ren Nhuém TÈy NhiÖt §ãng ®en röa luyÖn sè Mµi hai Mµi §¸nh Chèng mÆt lìi c¾t bãng rØ NhËp 34 kho
Nh vËy, tÝnh ®a d¹ng s¶n phÈm dÉn ®Õn tÝnh ®a d¹ng vÒ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt g©y khã kh¨n trong viÖc bè trÝ m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng bµn giao ë c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt. Do sù ®a d¹ng vÒ s¶n phÈm, mçi lo¹i s¶n phÈm ®ßi hái mét tr×nh ®é kh¸c nhau vÒ sù khÐo lÐo, chÝnh x¸c cña ngêi s¶n xuÊt. §iÒu nµy sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc bè trÝ ®éi ngò lao ®éng trong C«ng ty cho phï hîp víi c¸c lo¹i c«ng viÖc, c¸c lo¹i s¶n phÈm. Nã còng ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. H¬n thÕ n÷a, trong giai ®o¹n hiÖn nay, s¶n phÈm míi vµ khã cña C«ng ty chiÕm tû träng lín (gÇn b»ng 60%) trong tæng gi¸ trÞ s¶n lîng lµm cho nh÷ng khã kh¨n nãi trªn l¹i cµng thªm khã kh¨n, ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc b¶o ®¶m vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña C«ng ty. 2. §Æc ®iÓm vÒ thÞ trêng. Nh chóng ta ®· biÕt s¶n phÈm xuÊt ra nh»m tháa m·n, ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng nªn yÕu tè thÞ trêng cã ¶nh hëng rÊt nhiÒu tíi viÖc n©ng cao hiÖu qña s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ trong giai ®o¹n nµy th× yÕu tè thÞ trêng cµng ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. HiÖn nay, mÆc dï chñng lo¹i s¶n phÈm cña C«ng ty rÊt ®a d¹ng nhng cã thÓ chia thµnh c¸c lo¹i thÞ trêng sau: - ThÞ trêng s¶n phÈm c¾t gät, ®o lêng - ThÞ trêng s¶n phÈm dÇu khÝ, x©y dùng c¬ b¶n - ThÞ trêng s¶n phÈm cho s¶n xuÊt b¸nh kÑo vµ cho s¶n xuÊt dÇu khÝ - ThÞ trêng s¶n phÈm cho s¶n phÈm kh¸c Ta sÏ ®iÓm qua t×nh h×nh cña tõng lo¹i thÞ trêng, qua ®ã ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña chóng tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. §Çu tiªn lµ thÞ trêng dông cô c¾t gät vµ ®o lêng. §©y lµ thÞ trêng truyÒn thèng cña C«ng ty. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh c«ng nghiÖp nÆng nãi chung vµ ngµnh c¬ khÝ nãi riªng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nhµ níc cã chÝnh s¸ch tËp trung vµo ngµnh xuÊt khÈu nh: Da giÇy, may mÆc, n«ng s¶n (g¹o, cµ phª, ®iÒu ), h¶i s¶n vµ Ýt quan t©m ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. V× vËy viÖc më réng thÞ trêng nµy cña C«ng ty gÆp nhiÒu khã kh¨n. MÆt 35
kh¸c do nhu cÇu thÞ trêng ngµy mét phøc t¹p, ®ßi hái ngµy cµng cao. §©y còng lµ trë ng¹i mµ C«ng ty cÇn vît qua. §èi víi c¸c thÞ trêng cßn l¹i, t×nh h×nh kh¸ kh¶ quan cho C«ng ty. - ThÞ trêng x©y dùng c¬ b¶n: HiÖn nay ®Êt níc trong giai ®o¹n vµ ph¸t triÓn, hÖ thèng cÇu ®êng giao th«ng còng cÇn c¶i t¹o vµ x©y dùng ®Ó ®¸p øng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi. V× vËy, thÞ trêng c¸c s¶n phÈm vÒ cÇu ®êng sÏ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. - ThÞ trêng c«ng nghiÖp nhÑ: §©y lµ thÞ trêng mµ Nhµ níc ®ang quan t©m, u tiªn ph¸t triÓn. Do ®ã c¸c nhu cÇu vÒ phô tïng m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó chÕ biÕn còng sÏ t¨ng theo. §©y lµ thÞ trêng rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng mµ C«ng ty cã thÓ khai th¸c, tËn dông. Tuy nhiªn ®©y lµ nh÷ng s¶n phÈm míi cña C«ng ty, chÝnh v× thÕ c¸c s¶n phÈm ®ßi hái ph¶i võa nghiªn cøu võa s¶n xuÊt nªn còng g©y kh¸ nhiÒu khã kh¨n cho C«ng ty. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n nh thÕ th× møc ®é c¹nh tranh ë trªn c¸c thÞ trêng ngµy cµng trë nªn gay g¾t vµ quyÕt liÖt. Ngoµi c¸c c«ng ty c¬ khÝ cña Qu©n ®éi c¹nh tranh víi C«ng ty ngµy cµng cao. C«ng ty KATO cña NhËt còng ®· ®em m¸y mãc thiÕt bÞ vµo ViÖt Nam ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy ®· lµm cho nh÷ng khã kh¨n cña c«ng ty l¹i cµng trë lªn khã kh¨n h¬n vµ viÖc quan t©m chó träng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty thùc sù lµ ®iÒu kiÖn ®Ó C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 3. §Æc ®iÓm vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ. N¨ng lùc cña m¸y mãc thiÕt bÞ còng lµ nh©n tè quan träng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc b¶o ®¶m vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ë C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng c¬ khÝ th× m¸y mãc thiÕt bÞ ¶nh hëng ®Õn viÖc b¶o ®¶m vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: Sè lîng m¸y mãc thiÕt bÞ cña C«ng ty t¬ng ®èi nhiÒu nhng rÊt l¹c hËu khã kh¨n cho viÖc t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng vµ khã kh¨n trong c«ng t¸c kiÓm tra, chuÈn bÞ, b¶o dìng m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt. HiÖn nay, C«ng ty cã gÇn 300 m¸y mãc c¸c lo¹i nh sau: 36
B¶ng 3: C¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ cña C«ng ty STT Tªn thiÕt bÞ Sè lîng (c¸i) Níc chÕ t¹o) 34 Liªn X« 6 TiÖp Kh¾c 1 M¸y khoan c¸c lo¹i 4 §øc 16 ViÖt Nam 5 ViÖt Nam 2 7 Liªn X« 3 §øc 7 ViÖt Nam 80 Liªn X« 3 M¸y mµi c¸c lo¹i 11 §øc 1 §µi Loan 1 NhËt 46 Liªn X« 4 M¸y phay 5 §øc 1 Hungari 4 ViÖt Nam 1 NhËt 5 M¸y ca 1 Rumani 2 Liªn X« M¸y dËp 2,5 tÊn 3 ViÖt Nam 6 5 tÊn 3 ViÖt Nam 250 tÊn 1 Liªn X« 400 tÊn 1 Liªn X« 1 ViÖt Nam 7 M¸y c¾t t«n 1 Liªn X« 1 Trung Quèc 8 M¸y bóa 400 kg 1 Liªn X« 9 M¸y nÐn khÝ 2 Liªn X« 4 ViÖt Nam M¸y Ðp, l¨n sè, m¸y c¾t ren 14 Liªn X« 10 vµ m¸y xäc 1 TiÖp Kh¾c 2 §øc (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 37
§¹i bé phËn m¸y mãc thiÕt bÞ cña C«ng ty ®· qua nhiÒu n¨m sö dông nªn n¨ng lùc s¶n xuÊt lµ rÊt Ýt (cßn tõ 30-35%), dÔ háng hãc, ®é chÝnh x¸c thÊp, nªn rÊt khã kh¨n cho viÖc ®¶m b¶o t×nh h×nh s¶n xuÊt cña C«ng ty. H¬n n÷a ho¹t ®éng söa ch÷a b¶o dìng vµ ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ cña C«ng ty cßn rÊt yÕu. Sè lîng m¸y mãc thiÕt bÞ ®îc söa ch÷a, b¶o dìng hµng n¨m cña C«ng ty hÕt søc khiªm tèn. N¨m 1999 : Söa ch÷a 17 m¸y vµ l¾p ®Æt vËn hµnh 3 thiÕt bÞ míi. N¨m 2000 : Söa ch÷a lín 14 thiÕt bÞ lín vµ söa ch÷a ®ét xuÊt 15 m¸y. N¨m 2001 : Söa ch÷a lín 15 thiÕt bÞ lín vµ söa ch÷a ®ét xuÊt 17 m¸y. 4. §Æc ®iÓm vÒ lao ®éng. Nh©n tè lao ®éng cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. §èi víi lao ®éng s¶n xuÊt nh×n chung nh©n tè nµy ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thÓ hiÖn qua c¸c ®iÓm nh tr×nh ®é tay nghÒ (bËc thî), kinh nghiÖm s¶n xuÊt (th©m niªn c«ng t¸c) vµ th¸i ®é lµm viÖc ë C«ng ty Dông vô c¾t vµ §o lêng c¬ khÝ hiÖn nay ®éi ngò lao ®éng lµ mét ®iÓm m¹nh, chøa ®ùng mét tiÒm n¨ng v« cïng lín, nÕu ph¸t huy tèt sÏ lµ ®iÓm hÕt søc quan träng t¸c ®éng ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. HiÖn nay, sè lîng c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty lµ 413 ngêi. Trong ®ã: Sè kü s, ®¹i häc: 64 ngêi Sè trung cÊp kü thuËt: 25 ngêi Tæng sè lîng c¸n bé l·nh ®¹o qu¶n lý cña C«ng ty lµ 162 ngêi. Trong ®ã cã 64 ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc, 25 ngêi cã tr×nh ®é trung cÊp, 73 s¬ cÊp. Nh vËy, sè ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc chiÕm 39,5%. Sè ngêi cã tr×nh ®é trung cÊp chiÕm 15,4% tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña C«ng ty. §©y lµ mét tû lÖ t¬ng ®èi cao, nã thÓ hiÖn ë sè c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é cao. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho C«ng ty trong viÖc ®iÒu hµnh vµ thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. Sè lao ®éng gi¸n tiÕp chiÕm 39,2% tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña C«ng ty. Víi chøc n¨ng chÝnh cña C«ng ty lµ s¶n xuÊt kinh doanh th× viÖc cã nhiÒu lao ®éng gi¸n tiÕp so víi sè lao ®éng trùc tiÕp sÏ ¶nh hëng kh«ng tèt 38
tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. C«ng ty nªn cã biÖn ph¸p gi¶m bít sè lao ®éng gi¸n tiÕp nµy. N¨m 2001 C«ng ty cã 251 c«ng nh©n s¶n xuÊt víi c¬ cÊu bËc thî nh sau: BËc thî 1/7 2/7 3/7 4/7 5/7 6/7 7/7 Sè ca 17 21 33 31 81 68 (Nguån: Phßng Tæ chøc Lao ®éng - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 17x2 21x3 33x4 31x5 81x6 68x7 BËc thî b×nh qu©n = 5,36 251 Sè lîng c«ng nh©n kü thuËt, bËc thî cao trong C«ng ty chiÕm tû lÖ lín: C«ng nh©n thî bËc 5 - 7 lµ 180 ngêi, chiÕm 71,7% tæng sè c«ng nh©n cña C«ng ty. C«ng nh©n bËc thî 3-4 lµ 54 ngêi, chiÕm 21,5% tæng sè c«ng nh©n cña C«ng ty. Nh vËy c«ng nh©n bËc thî 3-7 chiÕm 93,2% tæng sè c«ng nh©n cña C«ng ty. §©y lµ mét tû lÖ kh¸ cao gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. Víi tr×nh ®é c¸n bé c«ng nh©n viªn kü thuËt cao, nÕu C«ng ty biÕt bè trÝ lao ®éng mét c¸ch hîp lý th× sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. III. ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng c¬ khÝ giai ®o¹n 1997 ®Õn n¨m 2001. 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty trong thêi gian qua. 1.1. ChØ tiªu doanh thu cña C«ng ty. B¶ng 5: T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch doanh thu cña C«ng ty. Tæng doanh thu Tæng doanh thu Tû lÖ % thùc Tû lÖ % so víi N¨m kÕ ho¹ch thùc hiÖn hiÖn so víi kÕ n¨m tríc (%) (tr.®ång) (tr.®ång) ho¹ch (%) 1997 15.000 15.535 103,56 1998 17.000 15.922 93,659 102,49 1999 13.600 10.474 77,01 65,78 2000 14.560 13.875 97,50 135,85 2001 15.000 14.743 98,29 140,76 (Nguån: Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 39
Qua sè liÖu trªn ta thÊy tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2001 c¶ doanh thu theo kÕ ho¹ch lÉn doanh thu thùc tÐe ®Òu biÕn ®éng thÊt thêng, tuy nhiªn xu híng chung lµ gi¶m. N¨m 1998, so víi n¨m 1997 th× doanh thu t¨ng kh«ng nhiÒu chØ t¨ng 2,44%. §Õn n¨m 1999 th× doanh thu gi¶m m¹nh so víi n¨m 1998, gi¶m 5.448 triÖu ®ång hay gi¶m 34,22%. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 2001 th× doanh thu cã dÊu hiÖu phôc håi, t¨ng 4.269 triÖu ®ång hay 40,76% so víi n¨m 1999. NÕu xÐt trong c¶ thêi kú th× doanh thu gi¶m. Doanh thu n¨m 2001 gi¶m 792 triÖu ®ång so víi n¨m 1997. T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña C«ng ty còng kh«ng mÊy kh¶ quan. C¶ 3 n¨m 1998, 1999, 2001, doanh thu thùc tÕ ®Òu thÊp h¬n doanh thu kÕ ho¹ch, ®Æc biÖt lµ n¨m 1999 th× doanh thu cña C«ng ty chØ ®¹t 77,01% kÕ ho¹ch ®Ò ra (mÆc dï møc kÕ ho¹ch nµy ®· ®îc ®iÒu chØnh l¹i trong n¨m). Riªng n¨m 1997 th× vît møc kÕ ho¹ch t¨ng 535 triÖu ®ång hay 3,56%. Nguyªn nh©n cña viÖc gi¶m doanh thu trong c¶ thêi kú lµ do: N¨m 1997, C«ng ty ®· gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nh: + Nhu cÇu kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm cña C«ng ty thay ®æi. + Chu kú s¶n xuÊt c¬ khÝ kÌo dµi + S¶n phÈm cña C«ng ty göi tiªu thô bÞ kh¸ch hµng chiÕm dông vèn. Tuy nhiªn C«ng ty ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi còng nh thùc hiÖn tèt chiÕn lîc ®a d¹ng hãa c¬ cÊu s¶n phÈm chuyÓn ®èi c¬ cÊu s¶n phÈm (tõ s¶n phÈm truyÒn thèng sang s¶n phÈm phôc vô x©y dùng c¬ b¶n nh: CÇu,, cèng, c«ng nghiÖp thùc phÈm: s¶n xuÊt b¸nh kÑo) nªn C«ng ty ®· kh¾c phôc ®îc Ýt nhiÒu c¸c khã kh¨n, doanh thu cña C«ng ty ®¹t vµ vît møc kÕ ho¹ch. N¨m 1998: KÕt qu¶ s¶n xuÊt thÊp do ®ã doanh thu kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch. Trong n¨m 1998 cã 25 hîp ®ång víi gi¸ trÞ 1.106.000.000 ®ång chËm tiÕn ®é 40
giao hµng (gi¸ trÞ ph¹t do giao hµng chËm xÊp xØ 60 triÖu ®ång) trong ®ã ®ªï cã 685 triÖu ®Õn hÕt n¨m 1998 vÉn cha cã hµng giao cho kh¸ch. Nguyªn nh©n kh¸ch quan cña t×nh h×nh trªn lµ do c¬ cÊu s¶n phÈm rÊt phøc t¹p, tû träng s¶n phÈm míi vµ khã nhiÒu, lo¹i s¶n phÈm nhá, ®¬n chiÕc lµ chñ yÕu dÉn ®Õn thêi gian chuÈn bÞ kü thuËt kÐo dµi. §iÒu nµy kÐo theo viÖc chuÈn bÞ s¶n xuÊt vµ tæ chøc s¶n xuÊt còng kÐo dµi, lµm cho qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt trë nªn phøc t¹p tÊt yÕu sÏ lµm chËm tiÕn ®é hîp ®ång, h¹n chÕ hiÖu qu¶ tiªu thô, gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh do bÞ chËm hîp ®ång. Nguyªn nh©n chñ quan lµ sù chØ ®¹o ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, chØ ®¹o chuÈn bÞ kü thuËt cña Ban gi¸m ®èc cßn thiÕu kiªn quyÕt. C¸n bé kü thuËt, nghiÖp vô cßn cha s©u s¸t víi thùc tÕ s¶n xuÊt t¹i c¸c xëng. ViÖc chÊp hµnh kü thuËt lao ®éng trªn toµn C«ng ty rÊt yÕu kÐm, trong ®ã cã mét sè c¸n bé l·nh ®¹o kÐm g¬ng mÉu. ChÝnh ®iÒu nµy dÉn ®Õn sai háng s¶n phÈm nhiÒu. N¨m 1998 gi¸ trÞ doanh thu gi¶m do s¶n phÈm sai háng lªn ®Õn 808,08 triÖu ®ång. N¨m 1999: Doanh thu cña C«ng ty trong n¨m 1999 gi¶m m¹nh chØ ®¹t 10474 triÖu ®ång, ®©y lµ thêi ®iÓm mµ C«ng ty gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh nµy lµ do t¸c ®éng ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc nªn nhu cÇu cña thÞ trêng ®èi víi s¶n phÈm cña C«ng ty gi¶m m¹nh (®Æc biÖt lµ thÞ trêng NhËt B¶n - thÞ trêng níc ngoµi duy nhÊt cña C«ng ty chiÕm 21%). Tõ cuèi n¨m 1998 C«ng ty KATO ®a thiÕt bÞ sang ViÖt Nam s¶n xuÊt do ®ã thÞ phÇn xuÊt khÈu cña C«ng ty bÞ thu hÑp. Gi¸ trÞ hîp ®ång xuÊt khÈu n¨m 1999 chØ b»ng 23% n¨m 1998. Møc cÇu cña thÞ trêng trong níc ®èi víi s¶n phÈm cña C«ng ty còng gi¶m. Sù c¹nh tranh còng v× thÕ mµ cµng gay g¾t h¬n. Ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp qu©n ®éi, d©n sù tham gia vµo ®Êu thÇu (cã lóc tíi 9 ®¬n vÞ tham gia ®Êu thÇu). MÆt kh¸c trong sè c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi C«ng ty th× cã mét sè doanh nghiÖp cã u thÕ h¬n v× vËy 90% danh môc s¶n phÈm ký ®îc trong n¨m nµy lµ s¶n phÈm míi vµ khã, võa nghiªn cøu chÕ thö võa thùc hiÖn hîp ®ång nªn kÐm hiÖu qu¶ vµ dÔ bÞ chËm tiÕn ®é. (Trong sè 35 hîp ®ång cña n¨m 1998 chuyÓn sang vµ ba hîp ®ång ký ®îc n¨m 1999 th× cã 6 hîp ®ång giao chËm tiÕn ®é). Bªn c¹nh ®ã th× hÖ thèng chuÈn bÞ vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, sù phèi hîp gi÷a c¸c kh©u, c¸c hÖ thèng cha chÆt chÏ, bÞ coi nhÑ. ViÖc lËp vµ kiÓm tra tiÕn ®é c¸c kh©u chuÈn bÞ kü thuËt, chuÈn bÞ s¶n xuÊt cha ®îc quan t©m vµ chó 41
träng ®óng møc. T×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng cßn thÊp, cha ®¸p øng ®îc víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Ngoµi ra mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ chèt, quan träng thiÕt yÕu lµm cho t×nh tr¹ng doanh thu kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch lµ kh©u tiÕp thÞ; tæ chøc m¹ng líi tiªu thô s¶n phÈm cña C«ng ty cßn nhiÒu h¹n chÕ, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ giíi thiÖu s¶n phÈm vµ híng dÉn kh¸ch hµng sö dông s¶n phÈm. N¨m 2000 vµ 2001: Doanh thu cña C«ng ty ®· ®îc phôc håi mét c¸ch ®¸ng kÓ, ®¹t 14.743 triÖu ®ång, t¨ng 4.269 triÖu ®ång so víi n¨m 1999. Tuy nhiªn doanh thu cña C«ng ty míi chØ gÇn ®¹t møc kÕ ho¹ch (98,29%) nguyªn nh©n cña kÕt qu¶ nµy lµ do C«ng ty ®· chñ ®éng t¨ng dÇn s¶n phÈm truyÒn thèng c¶ vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ c¶ vÒ tû lÖ % trong tæng s¶n lîng. C«ng ty ®· chó träng n©ng s¶n lîng lìi ca m¸y chÕ t¹o tõ thÐp cña §øc vµ dao tiÖn g¾n hîp kim WIDA cña §øc. Bªn c¹nh ®ã do ®o¸n ®îc sù gi¶m sót cña thÞ trêng m¸y trªn C«ng ty ®· gi¶m s¶n lîng mÆt hµng nµy. MÆt kh¸c ë thÞ trêng dÇu khÝ C«ng ty kh«ng nh÷ng gi÷ v÷ng møc cña n¨m tríc mµ cßn ph¸t triÓn ®îc (®¹t 2.250 triÖu ®ång so víi 1.596 triÖu ®ång n¨m 1999). Nhng ®¸ng chó ý h¬n c¶ lµ C«ng ty ®· quan t©m ®Õn c«ng t¸c tiÕp thÞ, giíi thiÖu s¶n phÈm ®Õn kh¸ch hµng. ChÝnh v× vËy mµ C«ng ty ®· ®Æt ch©n ®îc vµo thÞ trêng phÝa Nam (dông cô c¾t) th¸ng 3 n¨m 2000 khai tr¬ng chi nh¸nh ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2000 ®¹t doanh sè 373,27 triÖu ®ång. MÆc dï ®· cã mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh nhng vÉn cßn mét sè tån t¹i khiÕn doanh thu cña C«ng ty cha ®¹t møc kÕ ho¹ch. §¸ng lu ý nhÊt vÉn lµ t×nh tr¹ng chÊp hµnh kû luËt lao ®éng thÊp. Doanh thu gi¶m do s¶n phÈm sai háng t¨ng ®Õn møc kh¸ cao tíi 1.050,16 triÖu ®ång. C«ng ty cÇn chó träng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, cã nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi ®Ó cã thÓ t¨ng doanh thu tiªu thô trong c¸c n¨m tíi, ®ång thêi t¨ng ®îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, c¬ cÊu s¶n phÈm s¶n xuÊt cha ®¹t ®îc nh dù kiÕn nªn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña kh¸ch hµng vµ thÞ trêng. Cã mét sè s¶n phÈm t¹i mét sè thêi ®iÓm cung cha kÞp, cha khíp víi cÇu. T×nh tr¹ng chËm tiÕn ®é giao hµng vÉn tiÕp diÔn ®· h¹n chÕ kÕt qu¶ vµ doanh thu cña C«ng ty. 1.2. ChØ tiªu lîi nhuËn vµ nép ng©n s¸ch. 42
Lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña kinh doanh. §ã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ chi phÝ. Lîi nhuËn lµ môc tiªu cuèi cïng cña mçi doanh nghiÖp. T×nh h×nh thùc hiÖn lîi nhuËn cña C«ng ty ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 6: KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty 1997 - 2001. (§¬n vÞ triÖu ®ång) TT ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 1 Tæng doanh thu 15.534,707 15.922,099 10.474,126 14.743,22 2 C¸c kho¶n gi¶m trõ + thuÕ (VAT), xuÊt khÈu ph¶i nép 330,467 658,610 229,679 349,763 3 Doanh thu thuÇn 15.204,330 15.263.489 10.244,447 14.393,46 4 Gi¸ vèn hµng b¸n 11.963,51 12.480.674 8.100,664 11.810,50 5 Lîi tøc gép 3.250,919 2.782.842 2.143,783 2.582,956 6 Chi phÝ b¸n hµng 247,892 273,278 161,568 286,749 7 Chi phÝ qu¶n lý D/nghiÖp 2.801,047 2.335,819 2.139,771 2.212,263 8 Lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh 174,890 173,745 - 157,780 83,944 doanh 9 Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh 0 0 - 149,311 0 10 Lîi nhËn ho¹t ®éng bÊt thêng 57,873 6,758 289,138 63,476 11 Tæng lîi nhuËn tríc thuÕ 232,853 179,903 - 17,953 147,420 (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 43
B¶ng 7: Sù t¨ng, gi¶m c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn. (§¬n vÞ: TriÖu ®ång) N¨m 1998 so N¨m 1999 so N¨m 2001 so ChØ tiªu víi n¨m 1997 víi n¨m 1998 víi n¨m 1999 Tæng doanh thu 387,392 - 5.447,973 4.269,099 Kho¶n gi¶m trõ 328,143 - 428,931 120,084 Doanh thu thuÇn 59,159 - 5.019,042 4.149,015 Gi¸ vèn hµng b¸n 527,206 - 4.379,983 3.709,842 Lîi tøc gép - 468,047 -639,059 439,173 Chi phÝ b¸n hµng 25,386 -111,710 125,181 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp - 465,228 -196,048 72,492 Lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh - 1,145 -331,525 241,724 Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh 0 -149,311 149,311 Lîi nhuËn b×nh thêng - 51,115 282,38 - 225,662 Tæng lîi nhuËn tríc thuÕ - 52,95 -197,856 165,373 (Nguån: Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) Lîi nhuËn phô thuéc vµo c¸c kho¶n lµm t¨ng lîi nhuËn nh doanh thu vµ c¸c kho¶n lîi nhuËn nh gi¸ vèn hµng b¸n, c¸c lo¹i chi phÝ. So víi n¨m 1997 lîi nhuËn n¨m 1998 ®· gi¶m 52,95 triÖu ®ång, lîi nhuËn n¨m 1999 so víi n¨m 1998 l¹i gi¶m tíi 197,856 triÖu ®ång. Nhng ®Õn n¨m 2001 lîi nhuËn ®· t¨ng 165,373 triÖu ®ång so víi n¨m 1999. §iÒu nµy lµ do ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè: - Do doanh thu thay ®æi: Doanh thu thêng cã quan hÖ cïng chiÒu víi lîi nhuËn, khi doanh thu t¨ng th× lîi nhuËn t¨ng vµ ngîc l¹i. Doanh thu n¨m 1998 so víi n¨m 1997 t¨ng 387,392 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn t¨ng 387,392 triÖu ®ång vµo n¨m 1998. Doanh thu n¨m 1999 so víi n¨m 1998 gi¶m 5447,973 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn gi¶m 5447,973 triÖu ®ång. 44
Doanh thu n¨m 2001 t¨ng so víi n¨m 1999 mét lîng lµ 4269,099 triÖu ®ång lµm lîi nhuËn n¨m 2001 so víi n¨m 1999 còng t¨ng 4269,099 triÖu ®ång. - Do kho¶n gi¶m trõ (thuÕ doanh thu, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, hoa hång ) lµm lîi nhuËn n¨m 1998 so víi n¨m 1997 gi¶m 328,143 triÖu ®ång. Lîi nhuËn n¨m 1999 so víi n¨m 1997 t¨ng 428,931 triÖu ®ång. Lîi nhuËn n¨m 2001 so víi n¨m 1999 l¹i gi¶m 120,084 triÖu ®ång. Do c¸c kho¶n gi¶m trõ cña doanh thu n¨m 2001 t¨ng 120,084 triÖu ®ång so víi n¨m 1999. - Do gi¸ vèn hµng b¸n thay ®æi: §©y lµ nh©n tè quan träng ¶nh hëng lín ®Õn lîi nhuËn. NÕu gi¸ vèn hµng b¸n cµng t¨ng th× lîi nhuËn cµng gi¶m. Do vËy ¶nh hëng cña gi¸ vèn hµng b¸n lµm lîi nhuËn cña n¨m 1998 so víi n¨m 1997 ®· gi¶m 527,206 triÖu ®ång. Cßn lîi nhuËn cña n¨m 1999 so víi n¨m 1998 t¨ng 4379,983 triÖu ®ång. Lîi nhuËn n¨m 2001 so víi n¨m 1999 gi¶m 3079,842 triÖu ®ång. - Do ¶nh hëng cña chi phÝ b¸n hµng: Còng nh gi¸ vèn hµng b¸n chi phÝ b¸n hµng cµng t¨ng th× cµng lµm gi¶m lîi nhuËn vµ ngîc l¹i. Do ¶nh hëng cña chi phÝ b¸n hµng lµm lîi nhuËn n¨m 1998 so víi n¨m 1997 gi¶m 25,386 triÖu ®ång. Nhng lîi nhuËn n¨m 1999 so víi n¨m 1998 th× t¨ng 111,710 triÖu ®ång vµ lîi nhuËn n¨m 2001 so víi n¨m 1999 l¹i gi¶m 125,181 triÖu ®ång. - Do ¶nh hëng cña chi phÝ qu¶n lý: N¨m 1998 c«ng ty ®· tiÕt kiÖm ®îc mét kho¶n chi phÝ qu¶n lý so víi n¨m 1997 lµ 465,288 triÖu ®ång, lµm lîi nhuËn cña n¨m 1998 so víi n¨m 1997 t¨ng 465,288 triÖu ®ång. Lîi nhuËn n¨m 1999 so víi n¨m 1998 t¨ng 196,048 triÖu ®ång. Nhng lîi nhuËn n¨m 2001 so víi n¨m 1999 gi¶m 72,492 triÖu ®ång. - Do ¶nh hëng cña thu, chi ho¹t ®éng tµi chÝnh lµm lîi nhuËn cña n¨m 1999 so víi n¨m 1998 gi¶m 149,311 triÖu ®ång. Thu chi cña ho¹t ®éng bÊt thêng lµm lîi nhuËn n¨m 1998 gi¶m 51,115 triÖu ®ång so víi n¨m 1997, lîi nhuËn n¨m 1999 t¨ng 282,18 so víi lîi nhuËn n¨m 1998 vµ lîi nhuËn n¨m 2001 gi¶m 225,622 so víi lîi nhuËn n¨m 1999. 45
B¶ng 8: T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch nép ng©n s¸ch cña C«ng ty Nép ng©n s¸ch Tû lÖ % thùc hiÖn Tû lÖ % so víi Nép ng©n s¸ch N¨m theo kÕ ho¹ch so víi kÕ ho¹ch møc thùc hiÖn thùc hiÖn (tr.®ång) (tr.®ång) (%) n¨m tríc (%) 1997 312,65 326,27 104,36 1998 358,57 415,24 115,80 127,27 1999 581,74 551,06 94,73 132,71 2001 589,37 699,84 118,74 127,00 (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) C¸c doanh nghiÖp kinh doanh trong ngµnh c¬ khÝ hiÖn nay thêng nép ng©n s¸ch th«ng qua thuÕ doanh thu víi tû lÖ 1% doanh thu (®Õn n¨m 1999 thay b»ng thuÕ VAT 10%) vµ 3,6% phÇn lîi tøc sau thuÕ. Doanh thu t¨ng, lîi nhuËn t¨ng th× nép ng©n s¸ch sÏ t¨ng. Møc nép ng©n s¸ch cña c«ng ty ngµy cµng t¨ng tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2001 do doanh thu qua c¸c n¨m nµy ngµy cµng t¨ng. §ång thêi sè thùc hiÖn còng t¨ng h¬n so víi kÕ ho¹ch nép ng©n s¸ch cña C«ng ty. Tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2001, tû lÖ nép ng©n s¸ch thùc tÕ so víi kÕ ho¹ch cña tõng n¨m t¨ng ngµy cµng cao. N¨m 1997 ®¹t 104,360%, n¨m 1998 ®¹t 115,80%, n¨m 1999 chØ ®¹t 94,73%, n¨m 2001 vît møc kÕ ho¹ch 18,74%. Tuy 1999 C«ng ty kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch nép Ng©n s¸ch nhng nh×n chung C«ng ty ®· thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc. 1.3. Nguån vèn kinh doanh. Nguån vèn kinh doanh cña C«ng ty qua c¸c n¨m 1997 - 2001 ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 9: Nguån vèn kinh doanh cña C«ng ty tõ n¨m 1997 ®Õn 2001 (§¬n vÞ; triÖu ®ång) ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 A. Vèn lu ®éng 10.267,569 10.499,110 10.598,048 10.562,659 (TSL§) 1. TiÒn mÆt 507,614 191,642 328,076 356,191 2. Ph¶i thu 2688,943 2.649,112 3.675,121 3.745,986 3. Hµng tån kho 7021,769 7.587,313 6.373,046 7.102,931 4. TSL§ kh¸c 49,243 71,043 221,805 857,551 B. Vèn cè ®Þnh 5.221,678 4.972,277 4.929,277 4.976,136 TSC§ 5.221,678 4.972,277 4.972,277 4.976,136 (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 46
Theo b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy vèn kinh doanh cña C«ng ty cã xu híng ngµy cµng t¨ng, tõ 15489,247 triÖu ®ång cña n¨m 1997 ®Õn n¨m 2001 ®· t¨ng lªn thµnh 15538,795 triÖu ®ång. Trong khi vèn cè ®Þnh l¹i ngµy cµng gi¶m tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 1999, n¨m 1997 tæng vèn cè ®Þnh lµ 5221,678 triÖu ®ång, n¨m 1999 chØ cßn lµ 4929,277 triÖu ®ång. Nh vËy vèn cè ®Þnh n¨m 1999 gi¶m so víi n¨m 1997 mét lîng lµ 292,401 triÖu ®ång. §Õn n¨m 2001 lîng vèn cè ®Þnh l¹i t¨ng thªm thµnh 4976,136 triÖu ®ång. Vèn cè ®Þnh n¨m 2001 t¨ng h¬n n¨m 1999 lµ 46,859 triÖu ®ång lµ do më chi nh¸nh b¸n hµng ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ta cã b¶ng sè liÖu biÓu hiÖn sù t¨ng, gi¶m nguån vèn: B¶ng 10: Tèc ®é t¨ng nguån vèn qua c¸c n¨m Tèc ®é t¨ng vèn lu ®éng Tèc ®é t¨ng vèn cè ®Þnh N¨m Chªnh lÖch Chªnh lÖch % % (tr.®ång) (tr.®ång) 1998 1197,499 187,67 - 13,864 96,13 1999 506,215 120,0 - 35,121 89,8 2000 668,096 121,71 58,507 118,9 (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) Vèn lu ®éng cã xu híng ngµy cµng t¨ng. N¨m 1997 vèn lu ®éng lµ 10.267,569 triÖu ®ång. §Õn n¨m 1999 th× vèn lu ®éng lµ 10.598,048 triÖu ®ång tøc lµ h¬n 330.479 triÖu ®ång so víi n¨m 1997. §Õn n¨m 2001 th× lîng vèn lu ®éng gi¶m 35,389 triÖu ®ång so víi n¨m 1999, tøc lµ chØ cßn 10.562,659 triÖu ®ång. B¶ng 11: C¬ cÊu nguån vèn cña C«ng ty tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2001. ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 - Vèn lu ®éng/tæng vèn 79,22% 88,15% 90,84% 91,04% - Vèn cè ®Þnh/tæng vèn 20,78% 11,85% 9,16% 8,96% (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) Nh vËy, vèn lu ®éng cã xu híng t¨ng c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi lÉn tû träng. Vèn lu ®éng n¨m 1997 lµ 10267,569 triÖu ®ång chiÕm 66,29% vèn kinh doanh ®· t¨ng 231,541 triÖu ®ång lªn thµnh 10499,110 triÖu ®ång (chiÕm 67,86% vèn kinh doanh) vµo n¨m 1998 vµ tiÕp tôc t¨ng 98,938 triÖu ®ång lªn thµnh 10598,048 triÖu ®ång (chiÕm 68,25% vèn kinh doanh) vµo n¨m 1999. 47
§Õn n¨m 2001 vèn lu ®éng gi¶m chØ cßn 10562,659 triÖu ®ång (chiÕm 67,98% vèn kinh doanh). Vèn cè ®Þnh l¹i cã xu híng ngµy cµng gi¶m vÒ tû träng trong tæng vèn kinh doanh cña C«ng ty. N¨m 1997 chiÕm tû träng 33,71% trong tæng sè vèn, n¨m 1998 chØ cßn 32,14%, n¨m 1999 tiÕp tôc gi¶m cßn 31,75%. §Õn n¨m 2001 t¨ng lªn 32,02%. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do: - Vèn lu ®éng ngµy cµng t¨ng chñ yÕu lµ do kho¶n chi ph¶i thu t¨ng. Do ®Æc ®iÓm ngµnh nghÒ kinh doanh cña C«ng ty lµ s¶n xuÊt c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ c¬ khÝ ®ßi hái vèn lín nªn kh¸ch hµng mua m¸y cña C«ng ty thêng thanh to¸n b»ng h×nh thøc tr¶ chËm, chiÕm dông vèn cña C«ng ty, trong khi c«ng ty ngµy cµng s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®îc nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt thiÕt bÞ dông cô c¾t vµ ®o lêng còng nh c¸c s¶n phÈm phôc vô ngµnh dÇu khÝ. Do vËy, sè vèn bÞ chiÕm dông ngµy cµng nhiÒu, kho¶n ph¶i thu t¨ng dÉn ®Õn vèn lu ®éng t¨ng. - Vèn cè ®Þnh tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 1999 ngµy cµng gi¶m do tµi s¶n cè ®Þnh cña c«ng ty lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ cò kü, dïng l©u, ®· gÇn hÕt khÊu hao nhng kh«ng ®îc bæ sung lµm gi¶m vèn cè ®Þnh. §Õn n¨m 2001 nhËn thÊy cÇn ph¶i thay ®æi mét sè m¸y mãc thiÕt bÞ tèt ®Ó më réng thÞ trêng, phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh nªn c«ng ty mua thªm mét sè m¸y mãc thiÕt bÞ míi lµm t¨ng vèn cè ®Þnh cña n¨m 2001. Vèn vay ng¾n h¹n ng©n hµng: B¶ng 12: Vèn vay ng¾n h¹n ng©n hµng qua c¸c n¨m 1997 ®Õn 2001. (§¬n vÞ: triÖu ®ång) N¨m 1997 1998 1999 2001 Vèn vay ng©n hµng 4564,013 5.222,515 4.485,359 4.931,861 (Nguån: Phßng tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) Do ®Æc ®iÓm vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh cña C«ng ty ®ßi hæi vèn lín mµ nguån vèn do Nhµ níc cÊp vµ nguån vèn tù cã cña C«ng ty cßn Ýt, kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt nªn C«ng ty buéc ph¶i vay ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó mua s¾m nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt. 1.4. ChØ tiªu chi phÝ. Thùc tr¹ng chi phÝ cña C«ng ty ®îc thÓ hiÖn: 48
B¶ng 13 : T×nh h×nh chi phÝ cña C«ng ty n¨m 1997 - 2001 Møc thay ®æi N¨m Tæng chi phÝ Tû lÖ % ®¹t ®îc Chªnh lÖch so víi n¨m tríc 1997 15.301,8 1998 15.741,2 440,4 102,88% 1999 10.492,1 -5.250,1 66,65% 2001 14.595,8 4.103,7 139,11% (Nguån : Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) Nh×n vµo b¶ng trªn ta thÊy chi tiªu tæng chi phÝ cña C«ng ty thay ®æi kh¸ thÊt thêng. N¨m 1998 tæng chi phÝ cña C«ng ty chØ cßn lµ 10.492,1 triÖu ®ång nghÜa lµ ®· gi¶m 5250,1 triÖu ®ång so víi n¨m 1998 (gi¶m 33,35%). Nhng ®Õn n¨m 2001 th× tæng chi phÝ cña C«ng ty l¹i t¨ng lªn 14.595,8 triÖu ®ång, lín h¬n n¨m 1999 4103,7 triÖu ®ång (hay lµ t¨ng 39,11%). Sù thay ®æi cña chi tiªu tæng chi phÝ chñ yÕu lµ do sù thay ®æi chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ nh©n c«ng. * Chi phÝ nguyªn liÖu biÕn ®éng qua c¸c n¨m: N¨m 1997 : chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ 11.493,223 triÖu ®ång N¨m 1998 : chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ 11.827,112 triÖu ®ång N¨m 1999 : chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ 7.867,116 triÖu ®ång. N¨m 2001 : chi phÝ nguyªn vËt liÖu lµ 110.967,288 triÖu ®ång. 49
N¨m 1998 chi phÝ nguyªn vËt liÖu nhiÒu h¬n n¨m 1997 lµ : 11.827,112 - 11.449,223 = 377,884 triÖu ®ång. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao tæng chi phÝ n¨m 1998 lín h¬n 1997 : 440,4 triÖu ®ång. N¨m 1999 chi phÝ nguyªn vËt liÖu tiÕt kiÖm so víi n¨m 1998 lµ : 7.867,116 - 11.827,112 = 1959,996 triÖu ®ång. §©y lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm tæng chi phÝ n¨m 1999 Ýt h¬n n¨m 1998 lµ 5250,1 triÖu ®ång. T¬ng tù nh trªn, n¨m 2001 chi phÝ nguyªn vËt liÖu t¨ng ; 10.967,288 - 7.867,116 = 3100,172 so víi n¨m 1999 khiÕn tæng chi phÝ n¨m 2001 cao h¬n tæng chi phÝ n¨m 1999. * Chi phÝ vÒ nh©n c«ng còng cã nhiÒu biÕn ®éng. Chi phÝ vÒ nh©n c«ng thay ®æi ®îc thÓ hiÖn qu© quü tiÒn l¬ng cña C«ng ty. HiÖn nay quü tiÒn l¬ng cña C«ng ty ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së tæng gi¸ trÞ s¶n lîng vµ tæng quü tiÒn l¬ng cña C«ng ty. HiÖn nay quü tiÒn l¬ng cña C«ng ty ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së tæng gi¸ trÞ s¶n lîng vµ tæng quü l¬ng kÕ ho¹ch do cÊp trªn duyÖt (th«ng thêng b»ng 15% tæng gi¸ trÞ s¶n lîng) ViÖc thùc hiÖn quü tiÒn l¬ng phô thuéc nhiÒu vµo gi¸ c¶ thÞ trêng, kh¶ n¨ng ký kÕt, giµnh c¸c hîp ®ång cña C«ng ty. N¨m 1997 : Tæng quü l¬ng : 3737.367 triÖu ®ång Thu nhËp b×nh qu©n ; 682,99 ngh×n ®ång N¨m 1998 : Tæng quü l¬ng : 4033,656 triÖu ®ång Thu nhËp b×nh qu©n : 726,002 ngh×n ®ång Tæng quü l¬ng n¨m 1998 t¨ng h¬n so víi n¨m 1997 lµ : 4033,656 - 3737,367 = 296,289 triÖu ®ång. N¨m 1999 : Tæng quü l¬ng : 3601,920 triÖu ®ång Thu nhËp b×nh qu©n : 670,021 ngh×n ®ång Tæng quü l¬ng n¨m 1999 t¨ng h¬n so víi n¨m 1998 lµ : 3601,920 - 4033,656 = -431,736 triÖu ®ång. 50
N¨m 2001 : Tæng quü l¬ng : 3835,944 triÖu ®ång Thu nhËp b×nh qu©n : 774,005 ngh×n ®ång. 2. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty 2.1. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. 2.1.1. ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ HiÖu qu¶ kinh tÕ = tæng doanh thu/ tæng chi phÝ hay H = TR/TC Qua b¶ng sè liÖu vÒ tæng doanh thu, tæng chi phÝ cña C«ng ty tõ n¨m 1995 - 1998 ta cã ; 155345,707 H 1,015 97 15301,854 15922,099 H 1,011 98 15742,196 10474,126 H 0,998 99 10492,079 14743,225 H 1,010 00 14595,805 Ta thÊy, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña n¨m 1997 lµ cao nhÊt (®¹t 1,015), cã nghÜa lµ khi bá ra 1 ®ång chi phÝ ta sÏ thu vÒ 1,05 ®ång doanh thu. Vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ nãi chung cã xu híng gi¶m. N¨m 1998 ®¹t 1,011; n¨m 1999 chØ ®¹t 0,998 ®Õn n¨m 2001 t×nh h×nh cã kh¶ quan h¬n hiÖu qu¶ ®¹t 1,010. Nh ®· ph©n tÝch ë phÇn tæng chi phÝ, ta cã tæng chi phÝ n¨m 1998 so víi n¨m 1997 t¨ng 440,4 triÖu ®ång (2,88%). Trong khi ®ã doanh thu cña n¨m 1998 chØ t¨ng 2,494% so víi n¨m 1997. Nh vËy tèc ®é t¨ng cña tæng chi phÝ lín h¬n tèc ®é t¨ng cña doanh thu nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña n¨m 1998 kÐm h¬n n¨m 1997. §Õn n¨m 1999 tæng chi phÝ gi¶m m¹nh, gi¶m 33,35%. Tuy nhiªn, tèc ®é gi¶m cña doanh thu còng rÊt lín 34,216% dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña n¨m 1999 thÊp h¬n n¨m 1998, chØ lµ 0,998. §¸ng lu ý lµ chØ sè nµy thÊp h¬n 1; ®iÒu nµy cã nghÜa lµ tæng chi phÝ lín h¬n doanh thu, nãi mét c¸ch kh¸c doanh nghiÖp ®· bÞ lç. ChÝnh v× vËy C«ng ty cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy. T×nh h×nh n¨m 2000 vµ 2001 ®· ®îc c¶i 51
thiÖn. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ 1,010. Së dÜ ®iÒu nµy x¶y ra v× tèc ®é t¨ng doanh thu 40,758% lín h¬n tèc ®é t¨ng chi phÝ trong cïng n¨m 39,11%. §Ó t¨ng doanh thu, C«ng ty cÇn t¨ng cêng c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, cã ®éi ngò lao ®éngcã tay nghÒ cao, kû luËt lao ®éng tèt. ViÖc t¨ng cêng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i sÏ gióp C«ng ty n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §Çu t vµo viÖc mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ C«ng ty sÏ cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®ßi hái yªu cÇu kü thuËt cao, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®¸p øng mäi nhu cÇu cña kh¸ch hµng, míi cã søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng. ViÖc t¨ng doanh thu cßn chÞu sù chi phèi kh¸ lín, c«ng t¸c tiÕp thÞ qu¶ng c¸o nh»m më réng thÞ trêng vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm cña C«ng ty. §Ó gi¶m chi phÝ, C«ng ty cÇn cã c«ng t¸c thu mua, b¶o qu¶n, dù tr÷ nguyªn vËt liÖu hîp lý ®Ó tr¸nh bÞ ®éng trong viÖc cung øng c¸c yÕu tè ®Çu vµo. Do chi phÝ nguyªn vËt liÖu thêng chiÕm tû lÖ lín trong tæng kinh phÝ s¶n xuÊt kinh doanh (65-75%). V× thÕ sö dông cã hiÖu qu¶ nguyªn vËt liÖu sÏ lµm gi¶m chi phÝ. 2.1.2. Møc doanh thu - Møc doanh lîi cña doanh thu: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh 1 ®ång doanh thu mang l¹i bao nhiªu lîi nhuËn. B¶ng 14 : HÖ sè doanh lîi cña doanh thu cña C«ng ty. ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 - Lîi nhuËn (tr®) 232,853 179,903 -17.953 147,420 - Doanh thu (tr®) 15.534,707 15.922,099 10.474,126 14.743,225 - HÖ sè doanh lîi cña vèn 0,0150 0,0113 -0,0017 0,0100 kinh doanh (®/®) (Nguån : Phßng tµi vô - C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng C¬ khÝ) - N¨m 1998 so víi n¨m 1997, hÖ sè doanh lîi cña doanh thu gi¶m 0,0113 - 0,0150= 0,0037 Do ¶nh hëng cña: + Doanh thu thay ®æi lµm thay ®æi hÖ sè doanh lîi cña doanh thu gi¶m (232,853/15922,099) - 0,0150 = -0,00038 52
+ Lîi nhuËn thay ®æi 0,0113 - (232,853/15922,099) = -0,00332 - N¨m 1999 so víi n¨m 1998, hÖ sè doanh lîi cña doanh thu gi¶m -0,0017 -0,0113 = 0,01300 Do ¶nh hëng cña : + Doanh thu thay ®æilµm thay ®æi hÖ sè doanh lîi cña doanh thu gi¶m (179,903/15567,325) - 0,0113 = 0,00029 +Lîi nhuËn thay ®æi lµm doanh lîi cña doanh thu gi¶m 0,01329 - N¨m 2001 so víi n¨m 1999, hÖ sè doanh lîi cña doanh thu t¨ng 0,0100 - (- 0,0017) = 0,01170 Do ¶nh hëng cña: + Doanh thu lµm gi¶m (-17,953/14743,225) + 0,0017 = 0,0001 + Lîi nhuËn lµm t¨ng 0,01171. Møc doanh lîi cña doanh thu thay ®æi nh vËy ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng doanh thu t¨ng nhng kh«ng tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ (trõ n¨m 2001 doanh thu t¨ng < lîi nhuËn t¨ng). N¨m 1998 t¨ng doanh thu lµm gi¶m doanh lîi cña doanh htu vµ lîi nhuËn trong n¨m l¹i thÊp h¬n so víi n¨m 1997 lµm gi¶m doanh lîi cña doanh thu. N¨m 1999, dï doanh thu gi¶m nhng kh«ng ®ñ bï ®¾p lîi nhuËn ©m ®Ó t¨ng doanh lîi cña doanh thu. §Õn n¨m 2001 doanh thu t¨ng ®· lµmg gi¶m doanh lîi cña doanh thu nhng chi phÝ ®· gi¶m nhiÒu, lîi nhuËn t¨ng cao nªn doanh lîi cña doanh thu cao h¬n n¨m 1999. * HÖ sè doanh lîi cña vèn kinh doanh: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong n¨m mét ®ång vèn kinh doanh t¹o ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. 53
B¶ng 15 : HÖ sè doanh lîi cña vèn kinh doanh ë C«ng ty tõ 1997 ®Õn 2001 ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 - Lîi nhuËn (tr®) 232,853 179,903 -17.953 147,420 - Vèn kinh doanh (tr®) 15.489,247 15.471,713 15.527,325 15.538,795 - HÖ sè doanh lîi cña 0,0150 0,0116 -0,0012 0,0095 doanh thu (®/®) (Nguån : Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o l¬ng C¬ khÝ) Ta thÊy, hÖ sè doanh lîi cña vèn kinh doanh n¨m 1997 lµ cao nhÊt, thÓ hiÖn nawm 1997 C«ng ty sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Víi sè vèn thÊp nhÊt trong toµn thêi kú nhng lîi nhuËn cña C«ng ty n¨m 1997 l¹i cao h¬n c¸c n¨m kh¸c. N¨m 1999 cã hÖ sè doanh lîi cña vèn kinh doanh thÊp nhÊt thËp chÝ cßn ©m (-0,0012). Do vËy, ®· ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng sö dông vèn kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ nhÊt trong n¨m 1999. Xu híng gi¶m dÇn tõ 1997 ®Õn 1999. N¨m 2001 cã dÊu hiÖu phôc håi. * HÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong n¨m 1 ®ång vèn tù cã t¹o ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhu©n. B¶ng 16: HÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã cña C«ng ty n¨m 197 - 2001 ChØ tiªu N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2001 - Lîi nhuËn (tr®) 232,853 179,903 -17.953 147,420 - Vèn tù cã (tr®) 8.129,071 8.224,595 8.561,331 8.110,103 - HÖ sè doanh lîi vèn tù 0,0284 0,0219 -0,0021 0,0182 cã (®/®) (Nguån : Phßng tµi vô - C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o lêng C¬ khÝ) Còng gièng nh chØ tiªu doanh lîi cña vèn kinh doanh, hÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã cña C«ng ty n¨m 1997 lµ cao nhÊt vµ n¨m 1999 hiÖu qu¶ sö dông vèn tù cã vÉn thÊp nhÊt. Tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 1999 hÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã cña C«ng ty cã xu híng cµng thÊp dÇn. §Õn n¨m 2001, hÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã míi t¨ng so víi n¨m 1999. N¨m 1998 gi¶m h¬n so víi n¨m 1997 lµ 54
0,0219 - 0,0284 = 0,0065 N¨m 1999 gi¶m h¬n so víi n¨m 1998 lµ -0,0021 - 0,0219 = 0,024 Nh vËy, hiÖu qu¶ sö dông vèn tù cã cña C«ng ty ®· gi¶m tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 1999. ChØ cã hÖ sè doanh lîi cña vèn tù cã cña n¨m 2001 lµ cao h¬n so víi n¨m 1999 t¨ng 0,0182 - (- 0,0021) = 0,0203 VËy hiÖu qu¶ sö dông vèn tù cã cña C«ng ty n¨m 1999 lµ kÐm nhÊt, C«ng ty ®· kh«ng gi÷ ®îc møc t¨ng hiÖu qu¶ tèt, thÓ hiÖn ë con sè n¨m 2001. Nh vËy, qua xÐt chØ tiªu vÒ møc kinh doanh ta thÊy trong nh÷ng n¨m qua t×nh tr¹ng sö dông vèn kinh doanh cña C«ng ty vÉn cha thùc sù cã hiÖu qu¶, C«ng ty cha cã ®îc biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó sö dông nguån vèn ®îc tèt, ®Ó ngµy cµng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. 2.2. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bé phËn. 2.2.1. HiÖu qu¶ sö dông vèn B¶ng 17: Thùc tr¹ng t×nh h×nh sö dông vèn cè ®Þnh, vèn lu ®éng cña C«ng ty. TT ChØ tiªu N¨m N¨m N¨m N¨m 1997 1998 1999 2001 1. Vèn cè ®Þnh 5.221,678 4.972,603 4.929,277 4.976,136 2. Vèn lu ®éng 10.267,569 10.499,110 10.598,048 10.562,659 3. Tæng vèn kinh doanh 15.489,247 15.471,713 15.527,325 15.538,795 4. Doanh thu 15.534,707 15.922,099 10.474,126 14.743,225 5. Lîi nhuËn 232,853 179,903 -17.953 147,420 6. Sè vßng quay vèn kinh doanh (4):(3) 1,003 1,029 0,675 0,949 7. Sè vßng quay vèn C§ (4):(3) 2,976 3,202 3,125 2,963 8. Sè vßng quay vèn L§ (4):(2) 1,513 1,517 0,988 1,396 9. HiÖu qu¶ sö dông vèn C§ (5):(1) 0,045 0,036 -0,004 0,030 10. HiÖu qu¶ sö dông vèn L§ (5):(2) 0,023 0,017 -0,002 0,014 11. Sè ngµy cña 1 vßng quay vèn L§ 360:(8) 237,938 237,310 364,259 257,919 (Nguån : Phßng Tµi vô - C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o lêng C¬ khÝ) 55