Đề tài Giải pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại VP Bank

82 trang nguyendu 4050

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Đề tài Giải pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại VP Bank", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

de_tai_giai_phap_tin_dung_ngan_hang_nham_phat_trien_doanh_ng.doc

Nội dung text: Đề tài Giải pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại VP Bank

1 Lời mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNV&N) là một loại hình doanh nghiệp không những thích hợp đối với nền kinh tế của những nước công nghiệp phát triển mà còn đặc biệt thích hợp với nền kinh tế của những nước đang phát triển. ở nước ta trước đây, việc phát triển các DNV&N cũng đã được quan tâm, song chỉ từ khi có đường lối đổi mới kinh tế do Đảng cộng sản Việt Nam khởi xướng thì các doanh nghịêp này mới thực sự phát triển nhanh cả về số và chất lượng. Trong điều kiện của những bước đi ban đầu thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, có thể khẳng định việc đẩy mạnh phát triển DNV&N là bước đi hợp quy luật đối với nước ta. DNV&N là công cụ góp phần khai thác toàn diện mọi nguồn lực kinh tế đặc biệt là những nguồn tiềm tàng sẵn có ở mỗi người, mỗi miền đất nước. Các DNV&N ngày càng khẳng định vai trò to lớn của mình trong việc giải quyết các mối quan hệ mà quốc gia nào cũng phải quan tâm chú ý đến đó là: Tăng trưởng kinh tế - giải quyết việc làm - hạn chế lạm pháp. Nhưng để thúc đẩy phát triển DNV&N ở nước ta đòi hỏi phải giải quyết hàng loạt các khó khăn mà các doanh nghiệp này đang gặp phải liên quan đến nhiều vấn đề. Trong đó khó khăn lớn nhất, cơ bản nhất, phổ biến nhất, làm tiền đề cho các khó khăn nhất đó là thiếu vốn sản xuất và đổi mới công nghệ. Vậy doanh nghiệp này phải tìm vốn ở đâu trong điều kiện thị trường vốn ở Việt Nam chưa phát triển và bản thân các doanh nghiệp này khó đáp ứng đủ điều kiện tham gia, chúng ta cũng chưa có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp này một các hợp lý. Vì vậy phải giải quyết khó khăn về vốn cho các DNV&N đã và đang là một vấn đề cấp bách mà Đảng, Nhà nước, bản thân các doanh nghiệp, các tổ chức tín dụng cũng phải quan tâm giải quyết. Thực tế hiện nay cho thấy nguồn vốn tín dụng ngân hàng đầu tư cho phát triển DNV&N còn rất hạn chế vì các DNV&N khó đáp ứng đầy đủ điều kiện vay vốn ngân hàng và khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng thì các doanh nghiệp lại sử
2 dụng vốn chưa hợp lý và hiệu quả. Vì thế việc tìm ra giải pháp tín dụng nhằm phát triển DNV&N đang là một vấn đề bức xúc hiện nay của các NHTM. Xuất phát từ quan điểm đó và thực trạng hoạt động của các DNV&N hiện nay, sau một thời gian thực tập tại VP Bank (Ngân hàng thương mại cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam ) em đã chọn đề tài : “Giải pháp tín dụng ngân hàng nhằm phát triển DNV&N tại VP Bank” 2. Mục đích nghiên cứu Xem xét một cách tổng quát và có hệ thống thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNV&N và việc đầu tư tín dụng của VP Bank cho các doanh nghiệp này. Đồng thời đề tài cũng đưa ra một số giải pháp tín dụng nhằm góp phần phát triển DNV&N trên phạm vi hoạt động của VP Bank. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đề tài chọn hoạt động tín dụng cho các DNV&N tại VP Bank trong những năm gần đây làm đối tượng nghiên cứu 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học để phân tích lý luận giải thực tiễn : Phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử, phương pháp phân tích hoạt động kinh tế, phương pháp tổng hợp thống kê 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận thì luận văn gồm ba chương: Chương I : Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của DNV&N trong nền kinh tế thị trường Chương II : Thực trạng hoạt động tín dụng ngân hàng đối với DNV&N tại VP Bank Chương III : Giải pháp và kiến nghị về hoạt động tín dụng nhằm phát triển DNV&N tại VP Bank
3 Chương 1 vai trò của tín dụng ngân hàng đối với việc phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tROng nền kinh tế thị trường 1.1. Tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế thị trường 1.1.1. Khái niệm và đặc trưng của Tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế thị trường 1.1.1.1 Khái niệm Tín dụng ngân hàng Tín dụng ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa một bên là ngân hàng với một bên là các tổ chức kinh tế, cá nhân, hộ gia đình trong xã hội trong đó ngân hàng giữ vai trò vừa là người đi vay, vừa là người cho vay. 1.1.1.2 Đặc trưng của tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế thị trường - Tín dụng là quan hệ vay mượn dựa trên cơ sở lòng tin. - Tín dụng là quan hệ vay mượn có thời hạn. - Tín dụng là quan hệ vay mượn có hoàn trả. 1.1.2 Phân loại tín dụng ngân hàng 1.1.3. Các hình thức tín dụng ngân hàng Theo điều 49 Luật các tổ chức tín dụng thì các tổ chức tín dụng được cấp tín dụng cho tổ chức cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của ngân hàng nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường, hiện nay các ngân hàng thương mại đang cung cấp cho doanh nghiệp những hình thức tín dụng sau: Tín dụng ngắn hạn gồm: Chiết khấu thương phiếu, cho vay thấu chi, cho vay từng lần Tín dụng trung và dài hạn gồm : Cho vay theo dự án, cho vay hợp vốn
4 Các hình thức tài trợ tín dụng chuyên biệt gồm: Cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng 1.2- Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với sự phát triển của DNV&N 1.2.1- Những vấn đề chung về DNV&N trong nền kinh tế thị trường 1.2.1.1- Khái niệm và đặc điểm DNV&N 1.2.1.1.1- Khái niệm - Khái niệm doanh nghiệp: - Phân loại doanh nghiệp: Khái niệm chung DNV&N DNV&N là những cơ sở sản xuất kinh doanh có tư cách pháp nhân kinh doanh vì mục đích lợi nhuận, có quy mô doanh nghiệp trong những giới hạn nhất định tính theo các tiêu thức vốn, lao động, doanh thu, giá trị gia tăng thu được trong từng thời kì theo quy định của từng quốc gia. Khái niệm DNV&N ở Việt Nam như sau: Là những cơ sở sản xuất kinh doanh có tư cách pháp nhân, không phân biệt thành phần kinh tế, có quy mô về vốn hoặc lao động thoả mãn các quy định của Chính phủ đối với từng ngành nghề tương ứng với từng thời phát triển của nền kinh tế. 1.2.1.1.2. Đặc điểm của DNV&N - DNV&N tồn tại và phát triển ở mọi thành phần kinh tế. - DNV&N có tính năng động và linh hoạt cao - DNV&N có bộ máy tổ chức sản xuất và quản lý gọn nhẹ, có hiệu quả. - Vốn đầu tư ban đầu thấp, khả năng thu hồi vốn nhanh - Cạnh tranh giữa những DNV&N là cạnh tranh hoàn hảo - Bên cạnh những đặc điểm thể hiện ưu điểm của DNV&N thì còn có một số điểm còn hạn chế. Vị thế trên thị trường thấp, tiềm lực tài chính nhỏ nên khả năng cạnh tranh thấp.
5 ít có khả năng huy động vốn để đầu tư đổi mới công nghệ giá trị cao. ít có điều kiện để đào tạo nhân công, đầu tư cho nghiên cứu, thiết kế cải tiến công nghệ, đổi mới sản phẩm. Trong nhiều trường hợp thường bị động vì phụ thuộc vào hướng phát triển của các doanh nghiệp lớn và tồn tại như một bộ phận của doanh nghiệplớn. 1.2.1.2. Vị trí và vai trò của DNV&N trong nền kinh tế thị trường - Về số lượng các DNV&N chiếm ưu thế tuyệt đối. - DNV&N có mặt trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực và tồn tại như một bộ phận không thể thiếu được của nền kinh tế mỗi nước. - Sự phát triển của DNV&N góp phần quan trọng trong việc giải quyết những mục tiêu kinh tế - xã hội 1.2.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển DNV&N - Trình độ phát triển kinh tế - xã hội - Chính sách và cơ chế quản lý - Đội ngũ các nhà sáng lập và quản lý doanh nghiệp - Sự phát triển và khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ - Tình hình thị trường 1.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với việc phát triển DNV&N - Tín dụng ngân hàng góp phần nâmg cao hiệu quả sủ dụng vốn, tránh tình trạng sử dụng vốn sai mục đích. - Tín dụng ngân hàng góp phần bảo đảm cho hoạt động của doanh nghiệp được liên tục thuận lợi. - Tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao khẳ năng cạnh tranh của DNV&N. - Tín dụng ngân hàng giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro. - Tín dụng ngân hàng góp phần hình thành cơ cấu vốn tối ưu cho DNV&N.
6 1.3 - Kinh nghiệm một số nước trong việc hỗ trợ vốn tín dụng cho DNV&N 1.3.1. Kinh nghiệm một số nước 1.3.1.1- Kinh nghiệm của Đài Loan Nền công nghiệp Đài Loan được đặc trưng chủ yếu bởi các DNV&N. ở Đài Loan, loại DNV&N phải có từ 5 - 10 công nhân, vốn trung bình là 1,6 triệu USD là rất phổ biến. Chúng chiếm khoảng 96% tổng số doanh nghiệp, tạo ra khoảng 40% sản lượng công nghiệp, hơn 50% giá trị xuất khẩu và chiếm hơn 70% chỗ làm việc. Để đạt được thành tựu to lớn này, Đài Loan đã dành những nỗ lực trong việc xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ các DNV&N như chính sách hỗ trợ công nghệ, chính sách về nghiên cứu và phát triển, chính sách quản lí, đào tạo và chính sách hỗ trợ tài chính tín dụng. Chính sách hỗ trợ tài chính tín dụng cho DNV&N được cụ thể: - Khuyến khích các ngân hàng cho DNV&N vay vốn như điều chỉnh mức lãi suất thấp hơn lãi suất thường của ngân hàng, thành lập quĩ bảo lãnh tín dụng, qui định tỉ lệ cung cấp tài chính cho DNV&N phải tăng lên hàng năm Ngân hàng trung ương Đài Loan yêu cầu các NHTM thành lập riêng phòng tín dụng cho DNV&N, tạo điều kiện để cho DNV&N tiếp cận được với ngân hàng. NHTW cũng sử dụng các chuyên gia tư vấn cho DNV&N về cách củng cố cơ sở tài chính, tăng khả năng nhận tài trợ của mình. - Thành lập Quĩ phát triển cho DNV&N: các quĩ được thành lập như Quĩ phát triển, Quĩ Sino-US, Quĩ phát triển DNV&N để cung cấp vốn cho DNV&N qua hệ thống ngân hàng, nhằm tài trợ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh các DNV&N. - Thành lập Quĩ bảo lãnh tín dụng Từ việc nhận thức được sự khó khăn của DNV&N trong việc thế chấp tài sản vay vốn NH, năm 1974 Đài Loan đã thành lập Quĩ bảo lãnh tín dụng. Nguyên tắc hoạt động của quĩ này là cùng chia sẻ rủi ro với các tổ chức tín dụng. Từ đó tạo lòng tin đối với TCTD khi cấp tín dụng cho DNV&N. Kể từ khi thành
7 lập đến nay quĩ đã bảo lãnh cho 1,5 triệu trường hợp với tổng số tiền tương đối lớn. Nói chung, với sự quan tâm của Chính phủ bằng các chính sách khuyến khích hữu hiệu, các DNV&N ở Đài Loan phát triển mạnh mẽ, ổn định làm cho Đài Loan trở thành quốc gia của các DNV&N về mặt kinh tế. 1.3.1.2. Kinh nghiệm của Nhật Bản Từ sau chiến tranh thế giới thứ II, Nhật Bản đặc biệt quan tâm đến phát triển các DNV&N vì đây là khu vực đem lại hiệu quả kinh tế cao và giải quyết được nạn thất nghiệp. Chương trình "hiện đại hoá" các DNV&N trở thành một nhiệm vụ và Nhật Bản đã có hàng loạt các chính sách về nhiều mặt được ban hành. Chi phí cho chương trình "hiện đại hoá" các DNV&N chủ yếu tập trung trên 4 lĩnh vực: . Xúc tiến hiện đại hoá DNV&N . Hiện đại hoá các thể chế quản lý DNV&N . Các hoạt động tư vấn cho DNV&N . Các giải pháp tài chính cho DNV&N Trong đó dành một sự chú ý đặc biệt đối với việc hỗ trợ tài chính nhằm giúp các DNV&N tháo gỡ những khó khăn, cản trở việc tăng vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh như khả năng tiếp cận tín dụng thấp, thiếu sự bảo đảm về vốn vay Các biện pháp hỗ trợ này đã được thực hiện thông qua hệ thống hỗ trợ tín dụng và các tổ chức tài chính tín dụng công cộng phục vụ DNV&N. Hệ thống hỗ trợ tín dụng giúp các DNV&N tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng, tạo điều kiện cho họ vay vốn của các tổ chức tín dụng tư nhân thông qua sự bảo lãnh của hiệp hội bảo lãnh tín dụng trên cơ sở hợp đồng bảo lãnh. Ngoài ra còn có ba tổ chức tài chính công cộng là Công ty Tài chính DNV&N, Công ty tài chính nhân dân và ngân hàng Shoko Chukin do Chính phủ đầu tư thành lập toàn bộ hoặc một phần nhằm tài trợ vốn cho các DNV&N đổi mới máy móc thiết bị và hỗ trợ vốn lưu động dài hạn để mở rộng sản xuất kinh doanh.
8 1.3.1.3- Kinh nghiệm của Đức Đức là một quốc gia có số lượng DNV&N tương đối lớn. Nó đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, tạo ra gần 50% GDP, chiếm hơn 1/2 doanh thu chịu thuế của các doanh nghiệp, cung cấp các loại hàng hoá và dịch vụ đáp ứng nhu cầu đa dạng của nguời tiêu dùng trong và ngoài nước. Để đạt được những thành tựu đó, Chính phủ Đức đã áp dụng hàng loạt các chính sách và chương trình thúc đẩy DNV&N trong việc huy động vốn. Công cụ chính để thực hiện các chính sách và chương trình này là thông qua các khoản tín dụng ưư đãi, có sự bảo lãnh của Nhà nước. Các khoản tín dụng này được phân bố ưu tiên đặc biệt cho các dự án đầu tư thành lập doanh nghiệp, đổi mới công nghệ, đầu tư vào những khu vực kém phát triển của đất nước. Do phần lớn các DNV&N không đủ tài sản thế chấp để có thể nhận được khoản tín dụng lớn bên cạnh các khoản tín dụng ưu đãi nên còn phát triển khá phổ biến tổ chức bảo lãnh tín dụng. Những tổ chức này được thành lập và bắt đầu hoạt động từ những năm 50 với sự hợp tác chặt chẽ cuả các phòng Thương mại, Hiệp hội doanh nghiệp, Hiệp hội Ngân hàng và Chính quyền liên bang. Nguyên tắc hoạt động cơ bản là vì khách hàng. DNV&N nhận được khoản vay từ ngân hàng với sự bảo lãnh của một số tổ chức bảo lãnh tín dụng. Khi doanh nghiệp làm ăn thua lỗ tổ chức này có trách nhiệm trả khoản vay đó cho ngân hàng. Ngoài ra, các khoản vay này còn có thể được Chinh phủ bảo lãnh. Với các cơ chế và chính sách hỗ trợ như vậy các DNV&N ở Đức đã khắc phục được rất nhiều khó khăn trong quá trình huy động vốn, từ đó đóng góp to lớn trong việc phát triển DNV&N ở Đức. 1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với Việt nam Từ việc phân tích các biện pháp hỗ trợ vốn tín dụng đối với các DNV&N của một số nước trên thế giới, trong đó có Nhật bản một nước láng giềng của ta đã có những chính sách khuyến khích phát triển DNV&N rất hiệu quả. Thực tế đã chứng minh sự thành công của các chính sách hỗ trợ này. Vì vậy,
9 đây có thể là những bài học kinh nghiệm mà Việt Nam có thể tham khảo và vận dụng. Tuy nhiên, quy mô của nền kinh tế cũng như của các DNV&N ở Việt Nam còn nhỏ bé hơn nhiều so với các nước trên. Hơn nữa, Việt Nam lấy kinh tế Nhà nước làm vai trò chủ đạo, các DNNN còn được hưởng đặc quyền so với các doanh ngiệp ngoài quốc doanh mà chủ yếu là DNV&N. Do đó, khi thực hiện những chính sách hỗ trợ nói chung cũng như chính sách hỗ trợ vốn tín dụng noi riêng đối với những DNV&N, chúng ta cần phải thực hiện sao cho vừa có hiệu quả, vừa tạo ra sự bình đẳng giữa các loại hinh doanh nghiệp. Chúng ta có thể tổng kết trên các nội dung sau: Thứ nhất: Chính phủ có vai trò quan trọng trong việc xây dựng một môi trường pháp lí ổn định, có những chính sách hỗ trợ cụ thể đối với sự phát triển của DNV&N. Vì vậy Chính phủ cần sớm xúc tiến thành lập cục phát triển DNV&N để tạo điều kiện đưa ra các chương trình trợ giúp, điều phối, hướng dẫn tình hình phát triển DNV&N. Thứ hai: Về mặt pháp lý, cần đảm bảo thật sự bình đẳng trong quan hệ tín dụng ngân hàng giữa DNV&N ngoài quốc doanh với doanh nghiệp quốc doanh. NHNN cần khuyến khích các ngân hàng có ưu đãi nhất định cho DNV&N vay vốn, hoặc ít nhất cũng có sự bình đẳng về mặt thủ tục, thời hạn vay, lượng vốn vay các NHTM nên thành lập những kênh tài chính riêng cho các DNV&N nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp này tiếp cận với các hoạt động tín dụng của ngân hàng. Thứ ba: Cần nhanh chóng triển khai mô hình Quĩ bảo lãnh tín dụng cho các DNV&N. Quĩ này là người trung gian đắc lực giữa ngân hàng và DNV&N trong việc thẩm định dự án của doanh nghiệp để kiến nghị cho ngân hàng cho vay. Quĩ đứng ra bảo lãnh cho các khoản vay còn thiếu thế chấp và trả nợ thay cho doanh nghiệp nếu doanh nghiệp chưa có khả năng trả nợ. Nguồn vốn của các quĩ có thể do ngân sách cấp hoặc kết hợp với sự đóng góp của các ngân hàng, các tổ chức tài chính và cá nhân khác.
10 Thứ tư: NHTM nên mở rộng hình thức tín dụng thuê mua. Đây là biện pháp tài trợ vốn trung và dài hạn cho các doanh nghiệp đặc biệt là đối với các DNV&N ở trong tình trạng thiếu vốn rất hiệu quả. Với hình thức tín dụng này NHTM giảm bớt được rủi ro vì tránh được tình trạng đóng băng vốn. Tuy nhiên cần phải hoàn thiện hệ thống văn bản phát huy qui định chặt chẽ quyền và nghĩa vụ giữa hai bên: ngân hàng và DNV&N. Thứ năm: Thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư cho các DNV&N nhằm giúp các doanh nghiệp này vay vốn trung và dài hạn bằng chính nguồn vốn của Nhà nước hoặc kết hợp với các tổ chức, cá nhân khác. Để thực hiện có hiệu quả cần có cơ chế điều hành quĩ thật rõ ràng, minh bạch, xác định đúng đối tượng hỗ trợ và đưa ra những điều kiện cụ thể, thống nhất kèm theo. Ngoài ra, Chính phủ cần có các biện pháp nhằm tạo điều kiện về mặt tài chính cho các DNV&N như trợ cấp vốn không hoàn lại cho các dự án ở vùng sâu, vùng xa, các lĩnh vực độc hại Thông qua việc phân tích lý giải những cơ sở lý luận về DNV&N và tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế thị trường cũng như thực tế chứng minh những vai trò quan trọng của DNV&N trong nền kinh tế thị trường ta thấy cần thiết phát triển DNV&N để phát triển nền kinh tế xã hội. Từ những khó khoăn cũng như những điều kiện kinh tế - xã hội cho sự phát triển DNV&N ta thấy tầm quan trọng của nguồn vốn cho sự hình thành phát triển bất cứ một tổ chức kinh tế xã hội nào nói chung cũng như DNV&N nói riêng. Để tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp có rất nhiều nguồn vốn như vốn tự có, vốn liên doanh liên kết, vốn do Nhà nước cấp, vốn cổ phần, vốn vay từ những nguồn không chính thức trong đó có vốn vay từ các tài chính tín dụng. Vốn tín dụng ngân hàng có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự hình thành và phát triển DNV&N ở một số nước trên thế giới ta rút ra bài hoc kinh nghiệm cho Việt Nam. Xuất phát từ những lý luận đó ta soi rọi vào thực tế đầu tư tín dụng cho DNV&N ở nước ta, để thấy được những gì còn tồn tại, tìm ra những nguyên nhân tồn tại để tìm ra nguyên nhân của tồn tại để từ đó tìm biện pháp khắc phục. Vì đối tượng nghiên cứ của đề tài là hoạt động tín dụng cho DNV&N ở VP Bank ta có thể cùng nhau phân tích thực trạng của hoạt động này của VP Bank
11 Chương 2 Thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNV&N tại VP Bank 2.1 Thực trạng DNV&N ở Việt Nam hiện nay Như đã nêu ra ở chương I theo công và số 681/CP - KTN ngày 20/ 6/ 1998.Chính phủ đã tạm thời quy định thống nhất việc xác định DNV&N ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là những doanh nghiệp có vốn điều lệ dưới 5 tỷ đồng và có số lao động bình quân dưới 200 người. Trong quá trình thực hiện, các bộ ngành, địa phương có thể căn cứ vào tình hình kinh tế xã hội cụ thể mà áp dụng đồng thời cả hai tiêu chí vốn và lao động, hoặc một trong hai tiêu chí này. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối năm 1999, tình hình DNV&N theo tiêu chí trên là (xem bảng 3) Bảng 3: Tình hình DNV&N Việt Nam Doanh nghiệp(số lượng) Tỷ lệ Loại tiêu chí Tổng số DNNN DN quốc doanh (So với số doanh nghiệp hiện có) Vốn dưới 5 tỷ đồng 3670 40100 43770 91% Lao động dưới 200 người 5420 41590 46830 97% Nguồn: báo cáo của bộ Kế hoạch và Đầu tư - Xét về hình thức sở hữu: Do đường lối phát triển kinh tế nhiều thành phần của Đảng và Nhà nước nên các DNV&N cùng đa hình thức sở hữu đó là sở hữu Nhà nước , sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân, tập chung chủ yếu là doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Nếu xết theo tiêu chí về vốn thì DNNN chiếm 64,42% và theo tiêu chí về lao động thì chiếm 91,7% tổng số doanh nghiệp hiện có ( 5718 DN ). Tỷ lệ tương ứng với
12 DNV&N ngoài quốc doanh (doanh nghiệp tư nhân, các loại công ty cổ phần, hợp tác xã) là 95,4% và 98% tổng số doanh nghiệp ngoài quốc doanh hiện có (42.415 DN) - Về lĩnh vực hoạt động: Hầu hết các DNV&N hoạt động trong ngành công nghiệp (công nghiệp nhẹ, công nghiệp chế biến thực phẩm ) thương mại dịch vụ đòi hỏi ít vốn, quay vòng vốn nhanh. Đến năm 1998, số lượng DNV&N trong công nghiệp đạt 5620 DN chiếm 28% trong tổng số các DNV&N ngoài quốc doanh. Các doanh nghiệp này thường tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía Nam chiếm đến 81% tổng số các DNV&N, các tỉnh phía Bắc chỉ chiếm có 12,6% tổng số các DNV&N đang hoạt động ở các vùng ven đô thị và nông thôn. - Vốn tài chính: Trong quá trình phát triển DNV&N đang trong giai đoạn khởi đầu, tích luỹ vốn còn hạn chế và gặp khó khăn rất lớn. Sự thiếu vốn diễn ra trên bình diện rộng. Bởi vì quy mô vốn tự có của chúng đều rất nhỏ, hạn hẹp, không đủ sức tài trợ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh có chất lượng và hiệu quả, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp muốn mở rộng, phát triển quy mô và đổi mới nâng cao thiết bị công nghệ sản phẩm. Mặt khác thị trường vốn dài hạn, thị trường chứng khoán chưa phát triển, điều kiện tham gia khó khăn. Đồng thời khả năng và điều kiện vốn tín dụng còn hạn chế. Đây là khó khăn lớn nhất mà các DNV&N Việt Nam đang gặp phải cần tháo gỡ. - Về thiết bị công nghệ và thị trường: Trình độ công nghệ, trang thiết bị, máy móc của DNV&N Việt Nam phần lớn sử dụng công nghệ lạc hậu, máy móc cũ kỹ ( có doanh nghiệp sản xuấtt công nghiệp vẫn phải sử dụng các thiết bị được sản xuất từ những năm 1960). Đã hạn chế rất lớn khả năng cạnh tranh của các DNV&N. Điều nay có nhiều nguyên nhân, song chủ yếu là nguyên nhân khách quan. Phần lớn các DNV&N được thành lập trong những năm gần đây, tuy mới thành lập nhưng do thiếu vốn, thiếu kỹ năng quản lý cần thiết nên các nhà đầu tư chưa thể mua sắm được trang thiết bị máy móc hiện đại để nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm sản xuất ra. Phần lớn máy móc thiết bị cũ, được mua lại từ các doanh nghiệp Nhà nước bị giải thể,
13 thanh lý để đáp ứng nhu cầu trước mắt mà chưa có chiến lược đầu tư trung và dài hạn. Gần đây đã có chuyển biến nhiều doanh nghiệp đã đổi mới thiết bị công nghệ. Mặc dù vậy, công nghệ thiết bị ở nhiều doanh nghiệp liên doanh có vốn nước ngoài cũng không sử dụng thiết bị hoàn toàn mới. Chính vì vậy mà sản phẩm làm ra chưa đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế Gần đây, có một số mặt hàng như may mặc, đồ uống, thuỷ hải sản đã có chỗ đứng trên thị trường quốc tế nhưng số lượng còn rất nhỏ. - Lao động của các DNV&N Khu vực DNV&N vốn được xem như một khu vực thu hút nhiều lao động, góp phần quan trọng trong giải quyết việc làm, nhất là nước đông dân sống chủ yếu bằng nghề nông, dư thừa lao động và có thu nhập thấp như ở nước ta. Theo thống kê thì DNV&N thu hút khoảng 90% lực lượng lao động trong nước. Tuy nhiên về tri thức, trình độ tay nghề của lực lượng lao động còn hạn chế . Đội ngũ lao động hiện nay có trong các DNV&N, phần đông có trình độ văn hoá cấp II (40-45%) , số có trình độ văn hoá phổ thông trung học cũng chiếm một tỷ trọng khá (20-30%) và số có trình độ tiểu học và chưa biết chữ còn chiếm tỷ trọng khá lớn (25-30%). Song, về trình độ tay nghề, kỹ thuật của người lao động trong các DNV&N hiện nay rất thấp đặc biệt ở khu vực nông thôn. Số lao động có tính chất phổ thông, có trình độ tay nghề giản đơn, chưa được đào tạo, bình quân chiếm khoảng (60-70%). ở một số vùng nông thôn, số được đào tạo nghề chính quy chỉ chiếm khoảng 10%. - Đội ngũ quản lý: Nói đến đội ngũ quản lý của DNV&N là nói đến những kiến thức và năng lực quản lý kinh doanh của các chủ doanh nghiệp. Thực tế đội ngũ các chủ doanh nghiệp ở nước ta hiện nay cho thấy, họ có nhiều bất cập với đòi hỏi của kinh doanh trong thương trường hiện đại. Đại đa số các chủ doanh nghiệp chỉ có trình độ kiến thức văn hoá phổ thông cấp II (45-50%), một số không nhiều có trình độ văn hoá phổ thông trung học, cao đẳng và đại học ( 30-35%). Còn một bộ phận đáng kể có trình độ văn hoá cấp tiểu học (10-15%), thậm chí cá biệt có người chưa đọc thông viết thạo. Chỉ có rất ít chủ doanh
14 nghiệp (2-3%) của các DNV&N được đào tạo kiến thức quản lý chính quy, một số ít (20-30%) được tập huấn, đào tạo ngắn hạn (dưới 6 tháng), còn đại bộ phận chỉ quản lý doanh nghiệp mình bằng kinh nghiệm. - Về nhà xưởng, mặt bằng sản xuất- kinh doanh và các kết cấu hạ tầng khác Điều kiện mặt bằng cho sản xuất-kinh doanh của các DNV&N nhìn chung hiện đang rất chật hẹp và gặp nhiều khó khăn trong việc tạo lập và mở rộng mặt bằng, do cơ chế chính sách chưa thích hợp và khả năng tài chính hạn chế của các doanh nghiệp. Đa số các doanh nghiệp phải thuê mượn lại mặt bằng của các DNNN, hoặc phải dùng nhà ở làm nơi sản xuất, kinh doanh, giao dịch, giới thiệu, bán hàng. Hệ thống điện nước cung cấp cho các DNV&N nhiều nơi không đảm bảo. Hệ thống xử lý nước thải và rác thải của các DNV&N hầu như không có, gây tác hại rất lớn tới môi trường sống. - Về khả năng tiếp cận thông tin và hệ thống thông tin: Khả năng tiếp cận thông tin của các DNV&N ở nước ta hiện rất hạn chế và gặp nhiều khó khăn do hệ thống thông tin chưa đáp ứng được những yêu cầu của sản xuất-kinh doanh, chưa nhanh nhạy, kịp thời, chính xác và đầy đủ. Mặt khác, các DNV&N không có bộ phận chuyên trách về thu thập và xử lý thông tin do nguồn tài chính hạn hẹp, trình độ thu thập, xử lý thông tin của các chủ doanh nghiệp còn rất hạn chế. 2.2. Khái quát hoạt động kinh doanh của VP Bank 2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển Ngân hàng Thương mại Cổ phần các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam, tên quốc tế là Vietnam Joint-stock Commercial Bank for Private Enterprises viết tắt là VP BANK là một ngân hàng Thương mại Cổ phần được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động số 0042/NH-GP có hiệu lực từ ngày 12 tháng 08 năm 1993 trong thời hạn 99 năm. Ngày 04 tháng 09 năm 1993 ngân hàng chính thức đi vào hoạt động.
15 Những năm từ 1994 đến 1996 là giai đoạn phát triển năng động của VP Bank. Trong giai đoạn này VP Bank đã đạt được những kết quả khả quan. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn cổ phần đạt 36% năm trong năm 1995 và 1996; chất lượng tín dụng đảm bảo và các hoạt động dịch vụ phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, VP Bank đã gặp phải một số khó khăn nhất định, một phần do hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế châu á, tình hình cạnh tranh với các ngân hàng trên cùng một địa bàn ngày càng gay gắt, một phần do những sai lầm chủ quan từ phía Ngân hàng. Vì thế thời gian tiếp theo từ 1997 đến 2001 là giai đoạn củng cố và tạo tiền đề phát triển cho giai đoạn mới. Trong giai đoạn này VP Bank đã nhận được sự hỗ trợ giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan thuộc Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước trong việc khắc phục những khó khăn trong hoạt động kinh doanh, vì thế tình hình VP Bank đã có nhiều biến chuyển thuận lợi và tạo đà phát triển bền vững. Năm 2000 đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng trong quá trình phát triển của VP Bank. Đó là việc Hội đồng quản trị quyết định lựa chọn mục tiêu chiến lược của VP Bank trong vòng mười năm tới là xây dựng VP Bank trở thành Ngân hàng bán lẻ hàng đầu Việt Nam và trong khu vực. Năm 2002, với định hướng đúng đắn của Ban Tổng giám đốc với tinh thần năng động sáng tạo của cán bộ công nhân viên, kết hợp với các chính sách mở rộng đầu tư tín dụng và hàng loạt các biện tích cực, hiệu quả để tháo gỡ khó khăn, VP Bank đã thực sự chuyển mình, khẳng định sự năng động và nhạy bén trong kinh doanh. Kết quả là đã từ lãi âm trở thành lãi dương và uy tín ngân hàng đang dần được khôi phục. Hiện nay, hệ thống VP Bank gồm Hội Sở Chính Hà Nội, ba chi nhánh : thành phố HCM,Hải Phòng,Đà Nẵng; hai phòng giao dịch ở Ha Nội . Hội sở chính tại Hà Nội gồm có các phòng: Phòng tiếp thị và Quan hệ khách hàng; Phòng tín dụng tiêu dùng và kinh doanh, Phòng đánh giá tài sản; Phòng pháp chế Thu hồi nợ; Phòng TTQT và kiều hối; phòng ngân quĩ kho quĩ ; phòng kế toán; Văn phòng VP Bank; Phòng tổng hợp và Quản lý công nghệ; Phòng Giao dịch; Trung tâm tin học; Trung tâm Đào tạo.
16 2.2.2. Phạm vi và nội dung hoạt động của VP Bank VP Bank là ngân hàng thương mại cổ phần, hoạt động kinh doanh tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng vì mục tiêu lợi nhuận. Khách hàng quan trọng nhất của VP Bank là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh cá thể và phục vụ nhu cầu sinh hoạt tiêu dùng của dân cư. Phạm vi hoạt động là địa bàn có trụ sở hoặc chi nhánh hoạt động. Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh là những thành phố lớn của Việt Nam, có dân cư đông đúc, kinh tế - xã hội của vùng phát triển, tập trung đầy đủ các ngành nghề đặc biệt phát triển về du lịch, thương mại, dịch vụ Nội dung hoạt động chủ yếu của Ngân hàng là: - Nhận tiền gửi có kì hạn và không kì hạn bằng VND và ngoại tệ của đơn vị, tổ chức kinh tế và cá nhân trong và ngoài nước. - Cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn bằng tiền VND và ngoại tệ đối với khách hàng thuộc mọi thành phần kinh tế và các tầng lớp dân cư. - Thực hiện nghiệp vụ thuê mua, hùn vốn liên doanh và mua cổ phần theo pháp luật hiện hành. - Tiếp nhận vốn ủy thác đầu tư và phát triển của các tổ chức trong nước. - Vay vốn của Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng khác. - Chiết khấu thương phiếu, trái phiếu và giấy tờ có giá trị. - Thực hiện Dịch vụ thanh toán giữa các khách hàng. - Thực hiện kinh doanh ngoại tệ, thanh toán quốc tế, huy động các nguồn vốn từ nước ngoài và làm các dịch vụ thanh toán quốc tế khác. Với phạm vi và nội dung hoạt động như trên VP Bank có vai trò to lớn trong việc thu hút những khoản tiền nhàn rỗi trong dân cư để đáp ứng một khối lượng lớn nhu cầu vốn tín dụng của nền kinh tế góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển, tăng thu ngân sách Nhà nước. Góp phần to lớn vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói chung và công cuộc hiện đại hóa công nghệ Ngân hàng nói riêng. 2.2.3. Cơ cấu tổ chức của VP Bank Hiện nay, bộ máy nhân sự của VP Bank gồm 258 người trong đó 75% là các nhân viên có trình độ đại học và trên đại học và được phân bổ các phòng ban được thể hiện trên sơ đồ sau:
17 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của VP Bank Đại hôi cổ đông Ban Kiểm soát Hội đồng Tín Hội đồng Quản trị dụng Các Ban Tín dụng P.KTKT nội bộ Ban Điều hành Phòng phục vụ khách hàng KD Phòng thẩm định tài sản bảo đảm Phòng thu hồi nợ Hội sở Hà Nội Phòng TTQT& Kiều hối Phòng Ngân quỹ Chi nhánh HCM Phòng kế toán Vă phòng VPBank Chi nhánh Hải Phòng Phòng tổng hợp và Q/Lý CN Phòng Giao dịch- Kho quỹ Chi nhánh Đà Nẵng Trung tâm Tin học Trung tâm Đào tạo Các phòng Giao dịch Trung tâm dịch vụ kiều hối phát chuyển tiền nhanh Western Union
18 2.2.4. Tình hình hoạt động kinh doanh của VP Bank Trong những năm qua, nền kinh tế nước ta phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thử thách. Đó là do ảnh hưởng tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực; sự suy giảm tốc độ tăng trưởng và phát triển nền kinh tế Mỹ và Thế giới sau vụ khủng bố Mỹ ngày11/9 và cuộc chiến chống IRAQ của Mỹ thời gian qua. Xu hướng hội nhập kinh tế khu vực và thế giới đang đến gần đã đồng thời Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ bắt đầu có hiệu lực đã tạo ra những cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Mặt khác trong nước còn có những biến động không tích cực như thiên tai, lũ lụt, hỏa hoạn tác động trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân. Đặc biệt đầu năm 2003 hiện tượng Viêm đường hô hấp cấp hay còn gọi là SARS đã ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế Việt Nam. Đứng trước những khó khăn, Đảng và Chính phủ đã có những quyết định đúng đắn, do đó nền kinh tế nước ta đã có nhiều chuyển biến tích cực, năm 2002, tốc độ tăng trưởng GDP tăng 7% so với 2001. Kim ngạch năm 2002, xuất khẩu 11 tháng đạt 14,96 tỉ USD bằng 99% cả năm 2001, nhập khẩu đạt 17,2 triệu USD tăng 18,6% so cùng kỳ. Giá trị sản xuất nông nghiệp 11 tháng tăng 14,4% nông nghiệp được mùa toàn diện và khởi sắc với tổng sản lượng lương thực ước đạt 35,9 triệu tấn, tăng 1,58 triệu tấn so năm 2001 và là năm có sản lượng lương thực đạt mức cao nhất từ trước đến nay. Thu NSNN vượt dự toán. Về phía ngành Ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục đổi mới mạnh mẽ việc điều hành chính sách tiền tệ, cơ cấu lại hệ thống các Ngân hàng thương mại theo chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Đối với VP Bank ngoài những khó khăn từ những sai lầm chủ quan từ phía Ngân hàng trong những năm trước làm tỉ lệ nợ quá hạn chiếm tới 41,8% vào năm 2000. Với sự nỗ lực phấn đấu không ngừng của HĐQT, Ban kiểm soát, Ban cố vấn, Ban điều hành và toàn thể nhân viên VP Bank đã đang từng bước khắc phục những khó khăn, khôi phục lòng tin nơi khách hàng, nâng cao uy tín trên thị trường. Với một hướng đi đúng đắn, liên tục trong những năm gần đây VP Bank đã từ chỗ lợi nhuận âm, đến bằng không và bắt đầu có con số lợi nhuận dương,
19 tuy nhiên đó là một con số rất khiêm tốn. Kết quả hoạt động kinh doanh của VP Bank trong các năm qua như sau: Bảng 4: Kết quả kinh doanh của VP Bank Đơn vị: Triệu đồng Chỉ tiêu 2000 2001 2002 Tổng thu 79.465 85.899 93.789 Tổng chi 70.978 83.895 74.243 Lãi 8.486 1.914 19.556 Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh Để đạt được kết quả trên là sự cố gắng nỗ lực của toàn thể cán bộ nhân viên VP Bank trên tất cả các hoạt động nghiệp vụ. Ta có thể xem xét tình hình hoạt động qua các nghiệp vụ sau: 2.2.4.1. Tình hình huy động vốn Với đặc điểm của Ngân hàng là đi vay để cho vay nên huy động vốn là một trong những nghiệp vụ chủ yếu, quan trọng của Ngân hàng, nó là tiền đề, là cơ sở quyết định hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Khi nguồn vốn huy động có cơ cấu hợp lý, chi phí huy động vốn thấp sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Từ đó Ngân hàng đã chủ động, tích cực khai thác các nguồn vốn bằng nhiều biện pháp, hình thức thích hợp nên mặc dù quy mô nguồn vốn còn nhỏ nhưng đã có sự tăng trưởng ổn định. Theo số liệu bảng 5 ta thấy: nguồn vốn huy động năm 2000 là 818.553 triệu đồng, năm 2001 là 899.347 triệu đồng tăng 80.794 triệu đồng (9,9%) so với năm 2000. Trong năm 2002 tổng nguồn vốn huy động là 1.076.238 triệu đồng, tăng so với năm 2001 là 19,7%. Điều này cho thấy trong những năm qua VP Bank ngày càng chú trọng đến công tác huy động vốn, uy tín của VP Bank ngày càng nâng lên trên thị trường từ chỗ mất lòng tin nơi khách hàng nay đã dần có quan hệ lại với VP Bank. Trong đó cơ cấu vốn của ngân hàng chủ yếu là các khách hàng dân cư, tiền gửi của doanh nghiệp chiếm tỉ trọng rất nhỏ, và biến động không liên tục. Đó là do công tác quản lý tiền gửi dân cư được VP Bank thực
20 hiện thường xuyên, nghiêm túc thông qua công tác kiểm tra với nhiều hình thức. Qua đó, kịp thời chỉ đạo các quỹ tiết kiệm thực hiện đúng quy trình, chế độ nghiệp vụ, khắc phục những sai sót, đảm bảo an toàn tuyệt đối nguồn tiền gửi dân cư nâng cao uy tín của ngân hàng với khách hàng. Mặt khác, trong tổng nguồn vốn huy động của ngân hàng, lượng tiền gửi không kì hạn chiếm tỉ trọng rất nhỏ mà chủ yếu là lượng tiền gửi có kì hạn. Điều này là hoàn toàn hợp lý vì đối tượng khách hàng là dân cư thì chủ yếu là tiền gửi tiết kiệm có kì hạn. Như vậy ta cũng thấy được tính ổn định và chủ động của nguồn tiền gửi ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh ngân hàng, tuy nhiên Ngân hàng lại không có lợi thế về chi phí huy động vốn. Ngân hàng cần cân đối nguồn vốn, tăng tiền gửi không kỳ hạn để khai thác mọi lợi thế. Thấy được những bất hợp lý trong cơ cấu nguồn vốn VP Bank đã có những cố gắng rất lớn trong công tác huy động vốn bằng cách đưa ra chính sách lãi suất linh hoạt cho tiền gửi không kì hạn VP Bank đã áp dụng lãi suất bậc thang theo số dư tiền gửi không kì hạn bằng VND.Theo đánh giá thì VP Banklà một trong các ngân hàng có lãi suất tiền gửi cao. Bên cạnh đó ngân hàng thường xuyên coi trọng chất lượng dịch vụ, kết hợp tốt chính sách khách hàng như thực hiện ưu đãi lãi suất tiền gửi, thực hiện nghiệp vụ nhanh chóng bằng máy móc thiết bị mới, hiện đại. Với trụ sở khang trang thuận tiện cho khách hàng giao dịch, thái độ phục vụ của nhân viên tận tình, hòa nhã, lịch sự và có những biện pháp quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng và một số biện pháp khác. Do vậy, nguồn vốn huy động của VP Bank không những tăng đều mà còn nhanh, đảm bảo được cân đối cung cầu, tạo thế chủ động cho hoạt động kinh doanh tín dụng của VP Bank. 2.2.4.2. Tình hình sử dụng vốn Trước bối cảnh nền kinh tế Việt Nam còn đang gặp khó khăn do ảnh hưởng của sự suy thoái kinh tế Mỹ và thế giới. Xu hướng toàn cầu hóa ngày càng mở rộng, vấn đề cạnh tranh càng căng thẳng hơn sau khi Hiệp định Thương mai Việt - Mỹ có hiệu lực. VP Bank đặt ra quyết tâm đưa dư nợ tăng trưởng một cách lành
21 mạnh, vững chắc, giảm tỉ lệ nợ quá hạn. Kết quả hoạt động tín dụng liên tục tăng trong ba năm đặc biệt là năm 2002, tỉ lệ nợ quá hạn giảm đáng kể, ngày càng khắc phục được hậu quả của những sai lầm trước kia, từng bước khôi phục vị thế của mình nơi khách hàng. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế tính đến 31/12/2002 đạt 1.103.425 triệu đồng, tăng 250.515 triệu đồng, tương đương tăng 29,4% so với 31/12/2001, trong đó chủ yếu là tín dụng ngắn hạn, đặc biệt cho vay trung hạn và dài hạn ngày càng được mở rộng và tốc độ tăng rất nhanh. Tuy nhiên xét về số tuyệt đối lại là rất nhỏ so với tổng dư nợ cho vay của ngân hàng cũng như so với nền kinh tế. (xem bảng 6). Tín dụng trung và dài hạn tăng, các doanh nghiệp và cá nhân có nhu cầu vay vốn để mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư vào tài sản cố định, đổi mới cơ sở vật chất kỹ thuật để chuẩn bị bước vào một giai đoạn phát triển mới nhưng cũng đầy những khó khăn thách thức đó cũng là cơ hội để các doanh nghiệp tự khẳng định mình trong giai đoạn hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới. Điều đó cũng được chứng minh qua dư nợ tín dụng ngoại tệ ngày càng tăng với tốc độ cao năm 2002 đạt 99.307 triệu đồng, tăng 36,9% so với năm 2001, khách hàng có nhu cầu nhập khẩu máy móc thiết bị hiện đại, tiên tiến để tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, nhu cầu nhập hàng hóa vật tư cũng tăng lên. Tuy nhiên cần nâng cao tỉ trọng dư nợ bằng ngoại tệ trong tổng dư nợ ngân hàng. Về cơ cấu tín dụng, ngân hàng tập trung chủ yếu vào đối tượng khách hàng thuộc thành phần kinh tế ngoài quốc doanh. Năm 2000 dư nợ cho vay là 719.712 triệu đồng chiếm 96,9% trong tổng dư nợ, năm 2001 đạt 822717 triệu đồng tăng 5,5% so với năm 2000 và năm 2002 đạt 1.056.056 triệu đồng tăng 223.703 triệu đồng tương ứng 28,7% so với năm 2001. Đây là khu vực còn nhiều khó khăn, đang có nhu cầu vay vốn lớn nhưng lại khó tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ngân hàng do nhiều nguyên nhân trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. VP Bank tập trung khu vực này vì mỗi ngân hàng có lợi thế riêng. Khu vực kinh tế quốc doanh có nhiều thuận lợi hơn do được sự nâng đỡ của Nhà nước, song dư nợ chỉ chiếm từ 3-5% trong tổng dư nợ. Đây là một tỷ lệ rất nhỏ vì khu
22 vực này chủ yếu lựa chọn ngân hàng thương mại quốc doanh để vay vốn, ở đây sẽ có những ưu đãi riêng về mọi mặt từ thủ tục vay đến hạn mức cho vay, đến thời hạn cho vay. Xét về cơ cấu thì chưa hợp lý song VP Bank đang có những điều chỉnh thể hiện dư nợ quốc doanh ngày càng chiếm tỉ trọng lớn hơn trong tổng dư nợ. Việc tăng dư nợ cho vay của VP Bank góp phần tháo gỡ khó khăn về vốn cho các doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy nền kinh tế đất nước thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Để đánh giá một cách đúng đắn về tình hình sử dụng vốn của VP Bank ta xem xét một số chỉ tiêu phản ánh hoạt động tín dụng. Bảng 7: Chỉ tiêu hoạt động tín dụng Chỉ tiêu 2000 2001 2002 Tổng số doanh số cho vay 893.135 290.116 957.281 Tổng doanh số thu nợ 884.653 851.759 881.932 Dư nợ bình quân 778.975 828.758 978.168 Nguồn: Báo cáo hoạt động tín dụng Qua bảng 7 cho thấy doanh số cho vay, thu nợ cũng như dư nợ bình quân qua các năm có nhiều diễn biến phức tạp, tỉ lệ tăng khá chậm. Doanh số cho vay năm 2002 tăng 4% so với năm 2001. Điều này cho thấy rằng khối lượng khách hàng đến với VP Bank chậm, VP Bank tập trung khai thác khách hàng hiện có, cùng các doanh nghiệp này nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Ngân hàng cần xem xét lại cơ cấu đầu tư, chính sách lãi suất để tăng doanh số cho vay tăng thu nhập cho Ngân hàng. Doanh số thu nợ có nhiều biến động, giảm 3,7% vào năm 2001. So với năm 2000, năm 2002 được chú trọng hơn tăng 3,5% so với năm 2001, điều này phản ánh hiệu quả sử dụng vốn vay của khách hàng (khách hàng chủ yếu là khu vực kinh tế ngoài quốc doanh) đồng thời cũng phản ánh công tác thẩm định khách hàng, lựa chọn khách hàng có khả năng cấp tín dụng của ngân hàng chưa được thực hiện tốt. Số dư nợ bình quân có xu hướng tăng, để thể hiện sự cố gắng của VP Bank trong quản lý điều hành, tiếp cận khách hàng, đổi mới phong cách phục vụ của cán bộ công nhân viên trong toàn hệ thống VP Bank.
23 Nhìn chung hiệu quả sử dụng vốn của VP Bank khá cao trong những năm gần đây vì cho vay khá cao trong tổng nguồn vốn huy động năm 2000 cho vậy đạt 98,3% năm 2001 đạt 94,8% và năm 2002 là 102%. Kết quả là năm 2001 ngân hàng có lãi gần 2 tỉ đồng, năm 2002 đạt trên 19 tỉ đồng. Con số không lớn song thể hiện sự cố gắng của VP Bank trong việc khắc phục hậu quả trong quá khứ, khôi phục năng lực hoạt động trong tương lai. Về nợ quá hạn ngày càng giảm thể hiện năm 2000 là 48.1%, năm 2001 là 36.9%, năm 2002 giảm còn 29.5%. Tỷ lệ nợ quá hạn cao như vậy là do quá khứ để lại, còn trong những năm gần đây tỉ lệ nợ quá hạn là thấp không đáng kể, kế hoạch năm 2003 của VP Bank là thoát khỏi tình trạng kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng nhà nước. Với tốc độ hoạt động như kế hoạch đặt ra trong tương lai không xa hình ảnh VP Bank sẽ khôi phục lại. 2.2.4.3. Các hoạt động khác Hoạt động kinh doanh ngoại tệ Việc thay đổi không ổn định của tỷ giá trong thời gian gần đây cũng ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng, nhưng VP Bank luôn tăng cường công tác quản lý ngoại tệ, đáp ứng mọi nhu cầu mua bán ngoại tệ của khách hàng, doanh số kinh doanh năm 2002 đạt 769 triệu USD tăng 2,5 lần so với năm 2001 Hoạt động thanh toán Với việc chủ động đổi mới công nghệ, việc thanh toán chuyển tiền nhanh chóng , chính xác nên đã ngày càng thu hút khách hàng mới tới giao dịch, cũng như khôi phục lại mối quan hệ khách hàng cũ. Đến 31/12/2002 tổng số tài khoản hoạt động tại VP Bank là 8758 tài khoản, tạo ra khối lượng giao dịch lớn, làm tăng thu nhập cho VP Bank. Công tác nghiên cứu sản phẩm mới Năm 2002 đã cho triển khai một số sản phẩm mới: Tiết kiệm an sinh, Bảo hiểm nhân thọ và trong thời gian tới triển khai thêm một số sản phẩm mới: Dịch vụ tư vấn địa ốc, huy động, cho vay cầm cố chứng khoán; Cho vay đảm bảo bằng
24 các khoản phải thu; Dịch vụ chuyển tiền nhanh Western Union; Dịch vụ thẻ; Dịch vụ gửi tiền một nơi, rút tiền một nơi Điều này tạo điều kiện cho ngân hàng đáp ứng ngày càng hoàn thiện hơn nhu cầu khách hàng 2.3. Thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNV&N tại VP Bank 2.3.1 Khái quát tình hình hoạt động của các DNV&N có quan hệ tín dụng với VP Bank 2.3.1.1. Tổng quan về các DNV&N có quan hệ tín dụng với VPBank Để có một cái nhín tổng quát và khách quan nhất về hoạt động tín dụng của VP Bank đối với DNV&N trước hết ta xem xét về số lượng doanh nghiệp cũng như tình hình hoạt động của các doanh nghiệp này trong thời gian gần đây. Theo số liệu của bảng 8 và 9 dưới đây cho thấy năm 2000 VP Bank đã đầu tư cho 175 DNV&N thuộc mọi thành phần kinh tế cũng như các ngành, lĩnh vực khác nhau, năm 2001 đã tăng được 15 doanh nghiệp với tổng số là 190 doanh nghiệp, năm 2002 tổng số là 210 doanh nghiệp tăng 20 doanh nghiệp tương ứng 10,5% so với năm 2001. Việc tăng này là do chính sách của Nhà nước làm cho số lượng DNNN được cổ phần hoá nhiều hơn, mặt khác, đó cũng là do sự nỗ lực cố gắng mở rộng hoạt động tin dụng của VP Bank. Nhìn chung đây là một kết quả đáng khích lệ đối với VP Bank, tuy nhiên nhìn một cách tổng quát so với nền kinh tế thì lại là rất nhỏ. Vì theo thống kê ở Vệt Nam hiện nay trong tổng số doanh nghiệp có trên 90% là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Như vậy thị phần đầu tư vốn tin dụng cho DNV&N của VPBank là rất nhỏ bé. Tuy nhiên các DNV&N đủ điều kiện vay vốn không phải là tất cả mà lại rất ít
25 Bảng 8: Cơ cấu DNV&N có quan hệ tín dụng với VP Bank chia theo loại hình doanh nghiệp Chỉ tiêu 2000 2001 2002 1-Doanh nghiệp NN 7 7 8 2-HTX, tổ hợp tác 14 11 10 3- Công ty TNHH 27 37 37 4-Công ty hợp doanh 25 27 31 5-Công ty tư nhân 47 45 50 6- Công ty cổ phần 25 28 36 7-Hộ sản xuất có đăng ký 30 35 38 Tổng 175 190 210 Nguồn: Báo cáo phòng tổng hợp Trong tổng số các DNV&N được VP Bank tài trợ vốn thuộc mọi loại hình doanh nghiệp, trong đó số DNNN chiếm tỷ trọng nhỏ và tốc độ tăng hàng năm rất chậm. Năm 2000 và 2001 VP Bank tài trợ vốn tín dụng cho 7 DNNN, năm 2002 tăng một doanh nghiệp so với năm 2001. Tỷ trọng DNV&N quốc doanh chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng số DNV&N dao động trong khoảng 3-4%. Doanh nghiệp thuộc loại hình HTX, tổ hợp tác xã giảm theo thời gian, DNTN năm 2001 có 45 doanh nghiệp giảm 2 DN so với năm 2000. Nguyên nhân của sự giảm xuống hai loại hình này là có một số công ty làm ăn thua lỗ, không hiệu quả làm nợ quá hạn cũng như nợ khó đòi tăng lên, thậm chí dẫn đến phá sản nên VP Bank thu hẹp quan hệ với các doanh nghiêp này. Công ty cổ phần ngày càng phát huy thế mạnh của mình trong hoạt động kinh doanh nên quan hệ tín dụng với doanh nghiệp này ngày càng được mở rộng hơn.
26 Bảng 9: Cơ cấu DNV&N có quan hệ TD với VP Bank chia theo ngành kinh tế 2000 2001 2002 Chỉ tiêu Số Tỷ trọng Số Tỷ trọng Số Tỷ trọng DNV$N % DNV$N % DNV$N % 1-Nông nghiệp 51 29,1 42 22 40 19,1 2-Thương mại 72 41,1 79 41,5 85 40,4 3-Dịch vụ tiêu dùng 33 18,9 45 23,8 51 24,3 4- Các ngành khác 19 10,9 24 12,4 34 16,2 Tổng số 175 100 190 100 210 100 Nguồn: Báo cáo phòng tổng hợp Xét về lĩnh vực hoạt động, VP Bank tập trung vào các ngành như Nông nghiệp, Thương mại, Dịch vụ tiêu dùng và và một số ngành khác. Đây là những ngành có nhu cầu vốn nhỏ lẻ, không đòi hỏi lượng vốn lớn như những ngành xây dụng, công nghiệp ở những lĩnh vực này chủ yếu là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh hoạt động. Trong năm 2000 có 51 doanh nghiệp hoạt động trong ngành nông nghiệp chiếm 29,1% tổng số DNV&N tại VP Bank, năm 2001 còn 42 doanh nghiệp giảm 9 doanh nghiệp so với năm 2000 và năm 2002 còn 40 doanh nghiệp. Tất cả các ngành còn lại đều tăng, chỉ duy nhất ngành nông nghiệp giảm xuống. Nguyên nhân là do ngành nông nghiệp ngày càng có xu hướng thu hẹp lại. mặt khác, trên địa bàn VP Bank hoạt động đều là các thành phố lớn nên tốc độ đô thị hoá cao tạo điều kiện cho các ngành khác phát triển. Nhìn chung lĩnh vực đầu tư tín dụng của VP Bank còn rất hạn chế. Mặc dù có sự hỗ trợ vốn tín dụng của VP Bank song thực tế hoạt động của các doanh nghiệp này còn bộc lộ những khó khăn, hạn chế về mọi mặt, trong đó có khó khăn lớn nhất là về vốn và tín dụng 2.3.1.2. Một số khó khăn về vốn và tín dụng của các DNV&N có quan hệ tín dụng với VP Bank Cũng như các DNV&N nói chung, các DNV&N có quan hệ tín dụng với VP Bank đều có những khó khăn giống nhau. Đó là những khó khăn gặp phải từ khi thành lập, đăng ký kinh doanh, khi sản xuất đến khi tiêu thụ sản phẩm trong đó có một hạn chế cơ bản, làm tiền đề cho những khó khăn khác đó là vấn đề về vốn và tín dụng.
27 Nhìn chung vốn đầu tư ban đầu của các DNV&N còn rất hạn chế, quy mô vốn trung bình của các doanh nghiệp này chỉ khoảng trên dưới 500 triệu thậm chí còn thấp hơn nữa. Số doanh nghiệp có vốn trên1tỉ là rất ít vì các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngoài quốc doanh nguồn vốn được hình thành chủ yếu vào các nguồn như nguồn vốn tự có, vay bạn bè người thân, vốn cổ phần và vốn vay ngân hàng, nhưng trong đó vốn tự có vẫn là lớn nhất, vốn cổ phần rất hạn chế do uy tín để phát hành trên thị trường chứng khoán là không có, vốn vay ngân hàng chiếm tỷ lệ thấp trong tổng vốn hoạt động. Vì vậy những doanh nghiệp ngoài có quan hệ tín dụng với VP Bank thì ít có khả năng vay thêm được từ ngân hàng khác do hạn chế về tài sản bảo đảm. Vì thế việc tối đa hóa hiệu quả sử dụng vốn thấp. Ta có thể khái quát các nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế trong quan hệ tín dụng với VP Bank. Thứ nhất: Đặc trưng của ngân hàng là kinh doanh rủi ro. Để hạn chế rủi ro trong nghiệp vụ cho vay VP Bank cũng như bất kì ngân hàng nào cũng đòi hỏi ở khách hàng những thủ tục tín dụng rất phức tạp, dẫn đến chi phí giao dịch, làm cho những khoản tín dụng này trở nên quá tốn kém đối với DNV&N. Chính những thủ tục và yêu cầu này dẫn tới một phần lớn các DNV&N không thể vay được tín dụng của ngân hàng. Thứ hai: Những thủ tục phức tạp và chi phí giao dịch cao làm cho ngân hàng ngại cho vay vì một khoản vay không lớn nhưng mức độ phức tạp có thể lớn hơn hoặc bằng việc cho vay một khoản vay lớn. Mặc dù mấy năm gần đây liên tục giảm lãi xuất từ 1,05% tháng năm 1999 hiện nay chỉ còn 0,85% tháng. Tuy nhiên mức lãi suất này còn cao so với lợi nhuận của doanh nghiệp, hơn nữa lợi nhuận sẽ ít đi hơn nữa bởi khoản vay phải yêu cầu ký quỹ. Trong khi đó, các chi phí giao dịch phát sinh không thể bù lại được bằng lợi nhuận sinh ra. Thứ ba: Hầu hết những khoản vay đều ngắn hạn chủ yếu từ 3 đến 6 tháng nên các DNV&N cho dù được phép vay vẫn khó tìm được nguồn trung và dài hạn để đầu tư đổi mới công nghệ, trang thiết bị, máy móc. Thứ tư: Các DNV&N đang trong giai đoạn đầu tư của quá trình phát triển, nên khả năng tích lũy vốn còn hạn chế là khó khăn tất yếu. VP Bank trong mấy
28 năm gần đây cho vay 100% có tài sản thế chấp trong khi đó các DNV&N thường không đủ tài sản thế chấp hoặc có tài sản nhưng tính hợp lệ không đầy đủ để VP Bank chấp nhận cho vay. Việc định giá tài sản chưa sát với giá thực tế gây khó khăn trong việc thống nhất giá cả vì vậy kế hoạch mở rộng sản xuất của DNV&N bị bỏ lửng. Thứ năm: Như đã nêu trong đặc điểm của tín dụng ngân hàng rằng tín dụng phải dựa trên lòng tin. Thiếu sự tin tưởng vào nhau giữa VP Bank và DNV&N cũng là nguyên nhân gây hạn chế quan hệ tín dụng. Thực tế các DNV&N không muốn bộc bạch hết với ngân hàng. Không muốn giải trình về dự án, phương án kinh doanh không muốn cung cấp các báo cáo tài chính, tình hình sản xuất kinh doanh, không muốn mang tài sản để thế chấp. Nhiều doanh nghiệp vay ngân hàng với mục đích san sẻ rủi ro bằng cách vay thế chấp bằng tài sản hình thành từ vốn vay, chứ không muốn mang tài sản của doanh nghiệp để thế chấp. Như vậy chính bản thân doanh nghiệp còn chưa tin tưởng vào hiệu quả của phương án kinh doanh lại muốn VP Bank tin tưởng vào đầu tư vốn vào. Thứ sáu: Một số DNV&N hiện nay chưa chủ động tạo lập nguồn vốn cho mình mà quá phụ thuộc vào vốn vay của ngân hàng. Trong khi đó vốn vay ngân hàng chỉ mang tính chất bổ sung phần thiếu hụt tối đa là 30% giá trị phương án. Nhưng thực tế kết cấu nguồn vốn của nhiều DNV&N hiện nay chưa hợp lý, nguồn vốn vay còn cao. Như vậy ngân hàng không muốn cho vay trong trường hợp này. Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân khác nữa xuất phát từ phía ngân hàng như trình độ của cán bộ tín dụng chưa cao không đủ khả năng phân tích đánh giá khách hàng, tính khả thi của phương án. Cán bộ ngân hàng thiếu khả năng phán đoán và có cách nhìn toàn diện về hiệu quả thực tế của phương án vay vốn nên chỉ quay quanh các tài sản mang tính vật chất bảo đảm trực diện. Vì vậy bỏ lỡ cơ hội tăng lợi nhuận cho ngân hàng cũng như tạo khó khăn cho doanh nghiệp trong việc vay vốn.
29 2.3.2. Thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNV&N tại VP Bank 2.3.2.1. Tình hình tín dụng đối với DNV&N qua các năm Với mục tiêu chiến lược của VP Bank là nhằm phục vụ đối tượng khách hàng là DNV&N, trong mấy năm gần đây, đi đôi với việc tiếp tục giao dịch với những khách hàng truyền thống, tín nhiệm VP Bank tiếp tục mở rộng quan hệ tín dụng với một số doanh nghiệp mới. Bảng 10: Tình hình vay vốn các DNV&N tại VP Bank Đơn vị: Triệu đồng Chỉ tiêu 2000 2001 2002 Tổng doanh số cho vay 893.135 920.116 957.281 Doanh số cho vay 448.622 483.981 625.104 Tỷ trọng (%) 50,2 52,6 65,3 Nguồn: Báo cáo hoạt động tín dụng Từ những số liệu trên cho thấy, doanh số cho vay của VP Bank đối với DNV&N ngày càng tăng. Cụ thể năm 2000 cho vay DNV&N là 448.622 triệu đồng chiếm 50,2% tổng doanh số cho vay. Bước sang 2001 tỉ trọng cho vay các DNV&N vẫn tăng song tốc độ tăng không lớn do từ cuối năm 2000 các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn không đáp ứng được yêu cầu vay vốn của ngân hàng và một số làm ăn thua lỗ phá sản nên doanh số cho vay chỉ tăng 35.359 triệu đồng so với năm 2000. Phần tăng lên chủ yếu là dành cho vay các doanh nghiệp mới thành lập bởi Nhà nước đã có những chính sách nới lỏng điều kiện thành lập doanh nghiệp. Tiếp tục hướng này đến năm 2002 với tốc độ tăng tương đối nhanh tăng 29,2% đương ứng với 141.123 triệu đồng. Có thể nói đến năm 2002 kế hoạch mở rộng hoạt động đối với DNV&N mới thực sự phát huy thế mạnh, hơn nữa trong những năm này không chỉ có VP Bank mà hầu hết các ngân hàng thương mại đều đã chú trọng đẩy mạnh công tác cho vay đối với DNV&N. Việc đẩy mạnh công tác cho vay đối với DNV&N của VP Bank có ý nghĩa rất lớn đối với các DNV&N không những giúp các doanh nghiệp duy trì sản xuất được
30 liên tục, không bị gián đoạn, cải tiến công nghệ sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh mà còn giúp một số doanh nghiệp thoát khỏi tình trạng phá sản. Nhiều bức thư đã gửi về cho ngân hàng rất xúc động để tỏ lòng biết ơn VP Bank trong việc hỗ trợ vốn tín dụng như trường hợp của công ty cổ phần xi măng Việt Trung là một ví dụ minh họa. Hơn nữa đây cũng là một đối tượng có tiềm năng lớn có thể đem lại cho ngân hàng nhiều lợi nhuận. Việc quan tâm đầu tư cho đối tượng này sẽ rất phù hợp với đường lối của chủ trương của Đảng và Nhà nước ta đề ra trong giai đoạn hiện nay là phát triển DNV&N nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp để chuẩn bị giai đoạn hội nhập kinh tế khu vực và thế giới. 2.3.2.2. Về cơ cấu tín dụng 2.3.2.2.1. Theo thành phần kinh tế Như đã phân tích từ phần đầu, đối tượng khách hàng mà VP Bank hướng đến đó là các DNV&N. Cùng với tốc độ tăng của dư nợ cho vay nền kinh tế, ngân hàng đã có sự tăng nhanh về cho vay các DNV&N đặc biệt năm 2002 đạt 628.952 triệu đồng tăng 33,4% so với năm 2001 Biêủ đồ 1: Tình hình dư nợ đối với DNV&N phân theo thành phần kinh tế Triệu đồng 700 600 chovay quuoc doanh 500 cho vayDNV&N quoc doanh 400 cho vay DNV&N ngoai quoc doanh 300 200 100 0 2000 2001 2002
31 Bảng 11: Diễn biến dư nợ đối với DNV&N tại VP Bank đơn vị: Triệu đồng 31/12/2000 31/12/2001 31/12/2002 Chỉ tiêu 01/00 Số tiền % Số tiền % Số tiền % 02/01(%) (%) Tổng dư nợ 401.182 100 471.535 100 17,5 628.952 100 33,4 DNV&N QD 11.326 2,8 16.572 3,5 46,3 27.000 4,3 62,9 Ngắn hạn 8.347 2,1 10.442 2,2 25,1 14.421 2,3 38,1 Trung và dài 2.979 0,7 6.130 1,3 105 12.579 2 105 hạn DNV&N 389.856 97,2 454.963 96,5 16,7 601.952 95,7 32,3 NQD Ngắn hạn 323.029 80,5 366.786 77,8 13,5 454.777 72,3 23,98 Trung và dài 66.827 16,7 88.177 18,7 31,9 147.175 23,4 66,9 hạn Nguồn: Báo cáo hoạt động kinh doanh Theo số liệu ở bảng 11 cũng như biểu đồ 1 ta thấy cơ cấu tín dụng chủ yếu tập trung vào khu vực DNV&N ngoài quốc doanh. Điều này được thể hiện qua dư nợ đối với doanh nghiệp này luôn chiếm một tỉ lệ lớn khoảng trên 95% tổng dư nợ DNV&N. Nguyên nhân là do các doanh nghiệp vừa và nhỏ ngoài quốc doanh phần lớn là những khách hàng truyền thống của VP Bank đã giao dịch từ lâu với VP Bank nên đã có sự tin tưởng nhau, đây cũng là đối tượng khách hàng chủ yếu của VP Bank. Còn đối tượng khách hàng là khu vực DNV&N quốc doanh chiếm tỉ trọng nhỏ trong tổng dư nợ là do khu vực này là đối tượng chủ yếu của các ngân hàng thương mại Nhà nước các ngân hàng này sẽ có những chính sách ưu đãi về lãi suất, thủ tục vay vốn, hạn mức tín dụng đối với DNV&N quốc doanh. Mặt khác ngân hàng thương mại Nhà nước rất ngại cho vay DNV&N ngoài quốc doanh và thường đưa ra các điều kiện rất khắt khe khi cho vay vì khó đảm bảo khoản vay cho dù có tài sản thế chấp. Về phía VP Bank thì lại rất khó có thể lôi kéo DNV&N quốc doanh về phía mình. Đây sẽ là cả một quá trình cố gắng của VP Bank. Ngược lại đối với DNV&N ngoài quốc doanh thì VP Bank cần có cái nhìn toàn diện và thấu đáo để sáng suốt lựa chọn
32 được đúng khách hàng, tránh tình trạng cho vay lãi đối tượng cũng như từ chối nhầm khách hàng làm bỏ lỡ cơ hội kinh doanh. 2.3.2.2.2. Theo thời hạn Theo số liệu và biểu đồ 2 cho thấy, VP Bank chủ yếu là đầu tư vốn ngắn hạn cho DNV&N chiếm trên dưới 80% tổng dư nợ. Trong đó chủ yếu là cho vay khu vực DNV&N ngoài quốc doanh. Dư nợ ngắn hạn càng ngày càng chiếm tỉ trọng nhỏ hơn trong tổng dư nợ, cho vay trung và dài hạn thì tăng lên. Điều này phản ánh đặc điểm chung của sản xuất nhỏ là chuyển vốn ngắn, vòng quay nhanh nên các doanh nghiệp cần vay vốn nhằm bổ sung vốn lưu động còn thiếu hụt trong quá trình sản xuất, đảm bảo sự luân chuyển vốn cho hoạt động kinh doanh được ổn định. Bieu do 2: Tình hình dư nợ đối với DNV&N theo thời hạn Triệu đồng 500 400 ngan han 300 trung va dai dai han 200 100 0 2000 2001 2002 Trong thời gian qua, mặc dù nguồn vốn cho vay trung và dài hạn của ngân hàng còn hạn hẹp song VP Bank vẫn luôn cố gắng mở rộng đầu tư trung dài hạn nhằm giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ mua sắm máy móc, trang thiết bị công nghệ tiên tiến để nâng cao năng lực sản xuất, mở rộng hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên tỉ lệ này còn khá nhỏ bé so với tổng dư nợ. Vì vậy ngân hàng cần mở rộng hơn nữa hoạt động cho vay trung và dài hạn. Chủ động tìm kiếm các dự án đầu tư cho DNV&N, tạo điều kiện cho DNV&N có điều kiện phát triển theo chiều sâu, tăng cường khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường.
33 Như vậy, trong thời gian qua, mặc dù bối cảnh các DNV&N gặp nhiều khó khăn nhưng tín dụng ngân hàng đã góp phần giúp các doanh nghiệp này vượt qua những khó khăn trở ngại ban đầu để phát triển. Hoạt động này không những giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển mà còn thực hiện đúng đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về việc phát triển DNV&N. 2.3.2.3- Tình hình thu nợ Qua số liệu (bảng 12) và biều đồ 3 cho ta thấy tình hình thu nợ DNV&N cũng có tăng nhưng với tỷ lệ nhỏ. Năm 2000 doanh số thu nợ là 465.712 triệu đồng, năm 2001 là 430.318 triệu đồng và năm 2002 tăng 145.878 triệu đồng so với năm 2001 đạt 576.196 triệu đồng. Sự sụt giảm về doanh thu nợ năm 2001 là do thu nợ đối với khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ ngoài quốc doanh gặp nhiều khó khăn Bảng 12: Doanh số cho vay - thu nợ đối với DNV&N tại VP Bank Đơn vị: Triệu đồng 2000 2001 2002 Chỉ tiêu Số tiền % Số tiền % Số tiền % 1- Doanh thu cho vay 448.622 50,2 483.981 52,6 625.104 65,3 2-Doanh số nợ 465.712 100 430.318 100 576.196 100 - Ngắn hạn 425.661 91,4 400.196 93 538.167 93,4 - Trung dài hạn 40.051 8,6 30.122 7 38.029 6,6 Nguồn :Báo cáo hoạt động tín dụng Biểu đồ 3: Quan hệ giữa doanh số cho vay và doanh số thu nợ đối với DNV&N tại VP Bank Triệu đồng 700 600 500 400 300 Doanh so cho vay 200 Doanh so thu no 100 0 2000 2001 2002
34 Trong tổng số thu nợ, trong khi thu nợ ngắn hạn tăng thì thu nợ trung và dài hạn lại có xu hướng giảm. Cụ thể, thu nợ ngắn hạn năm 2002 tăng 34,5% so với năm 2001, còn số thu nợ trung và dài hạn lại giảm vào 2 năm 2001 và năm 2002 so với năm 2000. Lý do có thể vì doanh số cho vay trung và dài hạn có giảm trong mấy năm ttrước đó, hoặc các giảm cho vay trung vay dài hạn chưa đến thời hạn trả nợ. 2.3.3- Những kết quả đã đạt được và những mặt còn tồn tại về hoạt động tín dụng đối với DNV&N tại VP Bank 2.3.3.1- Những kết quả đạt được Trong những năm qua, nhận thức được vai trò cũng như tiềm năng của khu vực DNV&N, bám sát chủ trương phát triển DNV&N của Đảng và Nhà nước VP Bank đã chủ động mở rộng vốn tín dụng đối với DNV&N một cách hợp lý góp phần tạo điều kiện cho sự phát triển DNV&N, thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng. Kết quả đạt được có ý nghĩa rất lớn đối với cả DNV&N và cả VP Bank. * Đối với DNV&N Qua phần phân tích thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNV&N ta thấy doanh số cho vay và doanh số dư nợ tín dụng đối với DNV&N đều tăng trong 2 năm 2001 và 2002, số lượng các DNV&N được VP Bank hỗ trợ vốn tăng qua các năm và ngày càng đa dạng trong các ngành nghề khác nhau. Năm 2002, VP Bank đã cung ứng vốn tín dụng kịp thời cho khối lượng lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong đó có 40 doanh nghiệp nông nghiệp, 85 doanh nghiệp thương mại, 51 doanh nghiệp dịch vụ tiêu dùng và 34 doanh nghiệp hoạt động trong các ngành khác. Vốn tín dụng của VP Bank đã đem lại những hiệu quả đầu tư quan trọng cho các DNV&N, cung cấp vốn kịp thời cho hoạt động kinh doanh, phần nhiều doanh nghiệp đã đầu tư mua sắm được vật tư thiết bị máy móc công nghệ, nguyên nhiên vật liệu, nâng cao tay nghề của người lao động kết quả trên được thể hiện trên các mặt sau: Thứ nhất: Nguồn vốn tín dụng ngắn hạn của VP Bank đã kịp thời đáp ứng những nhu cầu vốn lưu động của các doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp nhờ có
35 vốn này đã nhanh chóng mua được nguyên vật liệu sản xuất, kịp thời đưa ra những sản phẩm phù hợp với thời vụ tiêu thụ của sản phẩm như các doanh nghiệp chế biến nông sản, Công ty sản xuất bánh kẹo, Công ty lương thực thực phẩm nhất là trong các dịp lễ Tết, lễ hội. Nguồn vốn tín dụng trung và dài hạn của VP Bank là nguồn vốn bổ sung nguồn vốn thiếu hụt cho nhu cầu vốn dài hạn của hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đầu tư tài sản cố định như mua máy móc thiết bị, dây truyền sản xuất và đã là nguồn vốn cứu cánh quan trọng giúp một số doanh nghiệp thoát khỏi nguy cơ phá sản như trường hợp của Công ty cổ phần xi măng Việt Trung. Vì Công ty không có tài sản thế chấp nên rất khó vay vốn ở các ngân hàng thương mại Nhà nước, Công ty tưởng trừng không thoát khỏi nguy cơ phá sản, đã tìm đến VP Bank được xem xét và quyết định cho vay khi điều kiện vay vốn không đủ. Việt Trung sau khi được sự hỗ trợ vốn của VP Bank đã thoát khỏi nguy cơ phá sản. Thứ hai: Thông qua việc đầu tư vốn dài hạn của VP Bank trình độ kỹ thuật công nghệ của nhiều DNV&N được nâng cao, nhiều dây truyền sản xuất mới, hiện đại như dây chuyền sản xuất xi măng, dây truyền chế biến thực phẩm, dây chuyền sản xuất bia để tạo ra sản phẩm có chất lượng cao, chất liệu hiện đại đáp ứng yêu cầu thị hiếu của khách hàng. Thứ ba: Nhìn vào bảng số liệu ta thấy doanh số cho vay, dư nợ cho vay tăng liên tục qua các năm, chứng tỏ hiệu quả của việc đầu tư vốn tín dụng đã tăng lên. Nhờ vậy mà nhiều DNV&N đã nắm bắt kịp thời cơ hội kinh doanh, thâm nhập vào thị trường mới, mở rộng thị phần kết quả là lợi nhuận của các Công ty tăng lên, không những đủ trả nợ mà còn tạo ra lượng tích luỹ cho bản thân doanh nghiệp. Từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp nâng cao uy tín ngày càng đáp ứng được điều kiện vay vốn của ngân hàng, tạo mối quan hệ với ngân hàng ngày một khăng khít hơn. Thứ tư: Thông qua dịch vụ tư vấn cho DNV&N nhiều, doanh nghiệp đã xây dựng được phương án sản xuất tối ưu, kịp thời điều chỉnh với sự thay đổi của môi trường kinh doanh. Trình độ quản lý của các chủ doanh nghiệp được nâng cao, trình độ lập các báo cáo tài chính và trình độ lập dự án đầu tư cũng được nâng
36 cao. Cơ cấu vốn ngày càng được xây dựng hợp lý, chặt chẽ thích ứng với quy mô của doanh nghiệp, không quá lạm dụng vốn vay. Thứ năm: Vốn tín dụng của VP Bank đã tạo điều kiện thuận lợi giúp cho các DNV&N sản xuất kinh doanh có hiệu quả, có thu nhập thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách Nhà nước, tạo việc làm cho số đông người lao động, góp phần làm giảm tỷ lệ thất nghiệp, hạn chế những tiêu cực xã hội. * Đối với VP Bank Tỷ trọng đầu tư hoạt động tín dụng do DNV&N chiếm tỷ trọng lớn. Đây là đối tượng chính mà VP Bank lựa chọn làm khách hàng tiềm năng. Nó được thể hiện sự tăng lên cả số tương đối và tuyệt đối về dư nợ và doanh số cho vay qua các năm. Việc gia tăng này không những tạo ra hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của VP Bank. Cụ thể: - Hoạt động tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ đã tạo ra hiệu quả kinh doanh có lãi cho VP Bank. Ngân hàng thương mại Cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam trong hai năm trở lại đây đều có lãi. Đây là một sự cố gắng rất lớn từ chỗ lãi âm trở thành lãi dương cho ngân hàng. Điều này đã chứng minh cho một luận điểm: Sự thành đạt của khách hàng quyết định sự thành đạt của ngân hàng. Bằng việc mở rộng quan hệ rộng rãi, chặt chẽ với DNV&N thuộc mọi thành phần kinh tế đã giúp ngân hàng dần khắc phục được tình trạng khó khăn của giai đoạn trước, dần lấy được uy tín trong lòng khách hàng. - Thông qua hoạt động tín dụng của ngân hàng với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong mấy năm qua đã rèn luyện cán bộ ngân hàng và có thêm nhiều kinh nghiệm về quản lý điều hành, chống lại những tiêu cực để tự khẳng định mình, đững vững trong cơ chế thị trường. - Tín dụng cho DNV&N phát triển là cơ sở tiền đề cho VP Bank mở rộng phát triển các dịch vụ kinh doanh hiện đại, nâng cao khả năng cạnh tranh của ngân hàng.
37 2.2.3.2- Những mặt còn tồn tại và nguyên nhân Bên cạnh những kết quả đạt được thì công tác đầu tư tín dụng đối với DNV&N tại VP Bank còn những tồn tại nhất định. Cụ thể: Về quản lý tín dụng: Chưa có tiêu thức chuẩn mực đánh giá khách quan năng lực hoạt động kinh doanh của khách hàng. Cũng như hiệu quả của các dự án đầu tư, do đó việc quyết định cho vay chưa đảm bảo tính khách quan. -Về việc chấp hành cơ chế, quy chế: Việc chấp hành quy trình tín dụng chưa được coi trọng, nhiều khi chỉ là hình thức đối với cả khách hàng và bản thân cán bộ tín dụng. Việc đưa ra các quy định, chính sách chưa sát với thực tế, Trong quá trình thực hiện có những vấn đề phát sinh nhưng chưa được xử lý kịp, thời hiệu quả. Trong quá trình xét duyệt và phán quyết vốn cho vay cũng như quá trình kiểm tra trước, trong và sau khi cho vay còn sao nhãng, chưa thực sự đi sâu, đi sát vào tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nên nhiều khi có dấu hiệu rủi ro, hoặc những khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải chưa được phát hiện, xử lý giúp đỡ kịp thời. Hạn mức và thời hạn cho vay còn chưa thực sự phù hợp với nhu cầu cuả doanh nghiệp. Có một số doanh nghiệp vay rồi nhưng lượng vốn được giải quyết quá ít không đủ đáp ứng nhu cầu, cũng như thời hạn cho vay chưa phù hợp với thời hạn dự án kinh doanh, phương án đầu tư đã trả nợ trước hạn và đi tìm ngân hàng khác. Vì vậy trong quá trình xem xét, quyết định cho vay cần phải linh hoạt hơn. - Về thủ tục cho vay còn quá cứng nhắc, chưa được linh hoạt nhất là các thủ tục về cầm cố thế chấp. Thời gian xét duyệt quyết định cho vay còn kéo dài làm lỡ kế hoạch, cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp đó là do tình trạng quá tải đối với cán bộ tín dụng. Một cán bộ tín dụng cần quản lý nhiều khách hàng một lúc. - Về chất lượng tín dụng: Trong những năm gần đây, tỷ trọng nợ quá hạn có giảm, tuy nhiên tỷ trọng này còn quá cao đó là do hậu quả của việc cấp tín dụng không đảm bảo, bảo lãnh mở L/C cho cổ đông vượt quá hạn mức. Các khoản nợ này phát sinh từ những năm 95, 96 nhưng đến nay vẫn chưa thu hồi
38 được. Đâychính là nguyên nhân làm nên tình trạng khó khăn nhất của VP Bank. Trong những năm gần đây do kinh nghiệm được rút ra từ bài học này là cho vay có đảm bảo 100% lại dẫn đến tình trạng cứng nhắc trong vấn đề thực hiện quy chế khi cho vay, tỷ lệ nợ quá hạn được hạn chế rất nhiều chỉ tập trung nhiều vào các khoản cho vay trung và dài hạn trong khi tỷ trọng các khoản cho vay này thấp. - Về khả năng mở rộng khách hàng: Trong thời gian qua VP Bank đã thực sự quan tâm đến việc phát triển tín dụng đối với DNV&N, coi đây là khách hàng tiềm năng, là mục tiêu chiến lược của ngân hàng. Nhưng ngược lại chính bản thân các doanh nghiệp lại tạo ra những khó khăn cho ngân hàng mở rộng hoạt động tín dụng này. Cơ cấu vốn không hợp lý, tỷ lệ vốn vay chiếm tỷ tọng quá cao trong tổng nguồn vốn. Các doanh nghiệp vốn ít lại sử dụng vốn không hiệu quả, lợi nhuận thấp hoặc không có lãi, thậm chí lỗ. Bên cạnh đó chưa kể đến những khó khăn khác như trình độ quản lý của chủ doanh nghiệp, trình độ chuyên môn của công nhân viên. Việc nắm bắt các thông tin về thị trường bị hạn chế, không kịp thời. Phương án đưa ra thiếu tính thuyết phục. Mặt khác các doanh nghiệp này còn không có tài sản đảm bảo, hoặc có nhưng không tin tưởng phương án sản xuất của mình nên không chịu đưa tài sản mang thế chấp mà muốn vay vốn không có tài sản đảm bảo để nếu có rủi ro sẽ cho ngân hàng chịu. Những điều này đặt ra rất nhiều khó khăn cho VP Bank có thể tìm kiếm được dự án khả thi, phương án kinh doanh có hiệu quả, khách hàng đáng tin cậy để đầu tư vốn mở rộng khách hàng cũng như mở rộng tín dụng. Hay nói một cách nôm na là khó "chọn mặt gửi vàng" - Về tài sản đảm bảo: Cho vay đối với DNV&N vẫn phát sinh nợ quá hạn và tài sản đảm bảo khó có thể trở thành nguồn thu nợ thứ hai do tài sản có tính thị trường không cao. Trong nợ quá hạn khó đòi phát sinh ở các DNV&N nếu không có tài sản đảm bảo thì không có khả năng thu hồi. Tài sản đảm bảo là bất động sản thì khó thu hồi phát mại do tính không hợp pháp về giấy tờ, hoặc không muốn xử lý tài sản thế chấp và xin trả dần mà không thực hiện. Tài sản đảm bảo là động sản thì hầu hết là dây chuyền sản xuất cũ, lạc
39 hậu nên việc xử lý gặp nhiều khó khăn, giá trị thu hồi nhỏ. Thậm chí có những dây chuyền không bán được vì đã quá lạc hậu. - Về năng lực phẩm chất cán bộ tín dụng: Hầu hết cán bộ tín dụng đều còn rất trẻ nên thiếu kinh nghiệm trong việc cấp tín dụng, chưa bám sát tình hình thực tế, còn có sự e ngại khi quan hệ tín dụng với DNV&N. Một số cán bộ làm việc lâu năm theo kinh nghiệm nhưng thiếu biết về kinh tế thị trường, về khoa học kỹ thuật còn hạn chế. Có nhiều dự án có nội dung kinh tế kỹ thuật phức tạp, cán bộ tín dụng không đủ hiểu biết về các lĩnh vực chuyên môn đó để xác định hiệu quả kinh tế kỹ thuật của dự án. Cán bộ tín dụng tính toán các chỉ tiêu này chủ yếu dựa vào số liệu do doanh nghiệp cung cấp nên thiếu tính khoa học, tính chính xác. Mặt khác trong quá trình cho vay, nhiều cán bộ tín dụng thiếu khả năng phán đoán và có cách nhìn toàn diện về hiệu quả thực tế, toàn diện của phương án vay vốn của doanh nghiệp nêu ra, nên chỉ xoay quanh các tài sản mang tính vật chất đảm bảo trực diện. Chưa quan tâm đến công tác tư vấn cho doanh nghiệp mà chỉ lo thúc giục doanh nghiệp cung cấp các thủ tục hình thức một cách máy móc. Nhiều cán bộ còn tin tưởng vào quan hệ thân quen, coi nhẹ quy trình tín dụng, giám sát không chặt chẽ, dễ dãi khi thẩm định cho vay. Hiện tượng coi doanh nghiệp đến vay vốn là sự nhờ cậy để từ đó ban phát vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt với một số cán bộ. Ta có thể nêu một cách khái quát nguyên nhân của những tồn tại trên đây là: * Nguyên nhân khách quan - Sản xuất kinh doanh trong nước phải cạnh tranh gay gắt với hàng nhập ngoại, đặc biệt là hàng nhập lậu, trốn thuế. - Chính sách và cơ chế quản lý vĩ mô của Nhà nước đã và đang trong quá trình đổi mới và hoàn thiện. Do vậy, các DNV&N chuyển hướng và điều chỉnh phương án kinh doanh không theo kịp sự thay đổi của cơ chế chính sách vĩ mô nên kinh doanh thua lỗ hoặc không đủ điều kiện để được tiếp tục vay vốn ngân hàng. - Môi trường pháp lý cho hoạt động tín dụng chưa đầy đủ
40 + Các cơ quan chịu trách nhiệm cấp chứng thư sở hữu tài sản và quản lý đối với thị trường bất động sản chưa thực hiện kịp thời cấp giấy tờ sở hữu cho các chủ đang sở hữu hoặc đang sử dụng tài sản. Do đó, việc thế chấp và xử lý tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng gặp nhiều khó khăn, phức tạp, nhiều khi bị ách tắc về giấy tờ không hợp lệ, hợp pháp đối với cả người vay và người cho vay. + Việc thực hiện pháp lệnh, kế toán thống kê chưa nghiêm túc đa số các số liệu quyết toán và báo cáo tài chính của DNV&N chưa thực hiện chế độ kiểm toán bắt buộc. Số liệu phản ánh chưa chính xác, trung thực tình hình sản xuất kinh doanh và tài chính của doanh nghiệp, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. + Hiệu lực của các cơ quan hành pháp chưa đáp ứng được yêu cầu về giải quyết tranh chấp, tố tụng về hợp đồng kinh tế, hợp đồng dân sự, phát mại tài sản cầm cố, thế chấp chưa bảo vệ chính đáng quyền lợi của người cho vay. Thông thường khi điều tra, xét xử hành vi gây thất thoát vốn, các cơ quan pháp luật hay tìm cách khép tội cho cán bộ tín dụng nên cán bộ tín dụng có tâm lý e ngại, rụt rè co cụm khi quyết định cho vay. * Nguyên nhân từ phía ngân hàng - Điều kiện vay vốn của VP Bank còn quá chặt chẽ , tất cả các khoản vay đều phải có tài sản đảm bảo, nhiều DNV&N không đủ tài sản cầm cố, thế chấp đã không tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng. - Từ khi tiếp xúc khách hàng đến khi giải ngân phải trải qua nhiều thủ tục, điều kiện, giấy tờ phức tạp, tốn nhiều thời gian làm lỡ cơ hội kinh doanh, kế hoạch thực thi dự án của doanh nghiệp. Có những khách hàng phàn nàn về thời gian ra quyết định cho vay. Nếu không chấp nhận hoặc chấp nhận cũng cần giải quyết và trả lời thật thẳng thắn sớm để doanh nghiệp chủ động tìm nguồn khác cho kịp thời vụ cũng như tiến độ thực hiện phương án. - VP Bank đã quan tâm đến DNV&N nhưng chưa thực sự trở thành chiến lựơc. Chưa thực sự quan tâm đến chiến lược khách hàng, đến hoạt động Marketing, nên việc thu hút kế hoạch mới gặp khó khăn, còn thụ động ngồi chờ khách hàng đến vay vốn.
41 - Trình độ năng lực cán bộ tín dụng của VPBank chưa đồng đều, chưa theo kịp với sự chuyển biến của môi trường. Vẫn còn nhiều cán bộ chưa qua đào tạo đại học, sau đại học. Tinh thần trách nhiệm của cán bộ tín dụng chưa cao, việc thẩm định lựa chọn khách hàng, kiểm tra tín dụng chưa nghiêm túc đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh chưa chuẩn xác, tạo cơ hội cho khách hàng sử dụng vốn sai mục đích. - Cán bộ tín dụng chưa thực sự chủ động cùng doanh nghiệp xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi, có hiệu quả và việc lập phương án mang nặng tính chất hợp lý hoá nên nhiều khi không sát thực. * Nguyên nhân từ phía DNV&N Bên cạnh những nguyên nhân phát sinh từ môi trường khách quan cũng như từ phía ngân hàng, trong quan hệ tín dụng nhiều vấn đề nảy sinh từ phía các DNV&N. Cụ thể: - Không có các dự án khả thi Đây là điều kiện tiên quyết và không thể thiếu để ngân hàng xem xét và quyết định cho vay. Nó quyết định đến sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp mà ngân hàng bỏ vốn cho vay. Thực tế, hầu hết các DNV&N không thể tự viết được các dự án đầu tư trong dài hạn, thậm chí cả kế hoạch ngắn hạn. Đứng trước tình hình đó cán bộ tín dụng phải tư vấn cho doanh nghiệp về thủ tục, cách lập kế hoạch. Nhiều khi phải giúp đỡ họ, cùng họ tính toán, lập phương án vay vốn, trả nợ ngân hàng. Nhưng đa số còn chưa đáp ứng được yêu cầu lập kế hoạch hoặc lưu chuyển tiền mặt trong năm để ngân hàng biết khối lượng tiền chu chuyển hàng tháng, cân đối thu chi hàng tháng. - Không đủ vốn tự có để tham gia vào các dự án theo quy định của VP Bank, còn quá phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng Theo quy định của VP Bank thì vốn vay ngân hàng chỉ chiếm 30% giá trị dự án, vốn tự có tham gia vào dự án là 40%. Thực tế nhiều doanh nghiệp không đủ điều kiện này mà hầu hết là vốn đi vay, còn quá phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng, không vay được vốn ngân hàng thì không thực hiện được phương án. chưa chủ động tạo vốn tự có như cổ phần hoá, liên doanh liên kết
42 - Không đủ tài sản thế chấp Các DNV&N đã thiếu vốn sản xuất kinh doanh thì lại không đủ tài sản thế chấp, thậm chí có những doanh nghiệp không đủ tự tin vào phương án sản xuất kinh doanh nhưng muốn vay vốn ngân hàng mà không thế chấp tài sản để khi xảy ra rủi ro ngân hàng sẽ là người chịu. Hoặc có thế chấp thì hầu hết là các tài sản lạc hậu, khó xử lý, tính thị trường không cao. - Các DNV&N không có đầy đủ tài liệu báo cáo về tình hình sản xuất kinh doanh. Hầu hết các doanh nghiệp không đáp ứng được điều kiện này vì sổ sách kế toán của họ rất đơn giản, không cập nhật, thiếu chính xác. Làm cho việc đánh giá, thẩm định khách hàng gặp nhiều khó khăn. - ở một số DNV&N năng lực quản lý tài chính, trình độ kỹ thuật yếu kém, sản xuất kinh doanh chịu nhiều áp lực cạnh tranh nên sản xuất sản phẩm không tiêu thụ được, sản xuất đình trệ không có khả năng trả nợ. Qua việc xem xét, đánh giá thực trạng hoạt động của các DNV&N trong những năm gần đây để thấy được những khó khăn mà DNV&N đang gặp phải, đồng thời xem xét thực trạng hoạt động tín dụng của VP Bank đối với DNV&N, nhằm hỗ trợ vốn tín dụng cho DNV&N phát triển và mở rộng hoạt động cho vay của VP Bank, cho ta thấy được những gì đã đạt được, những gì còn tồn tại, khó khăn chưa giải quyết được, đồng thời tìm ra được những nguyên nhân chủ quan khách quan tạo nên sự cản trở việc mở rộng vốn tín dụng nhằm phát triển DNV&N của VP Bank. Do vậy, để thực hiện tốt điều này, phục vụ khách hàng là các DNV&N được hiệu quả tốt hơn, chúng ta cùng nhau đưa ra các giải pháp nhằm tạo điều kiện cho các DNV&N tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng của VP Bank phát triển một cách nhanh hơn, hiệu quả hơn chuẩn bị cho việc hội nhập kinh tế khu vực và thế giới
43 Chương 3 Những giải pháp và kiến nghị về hoạt động tín dụng nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại VP Bank 3.1. Phương hướng hoạt động tín dụng ngân hàng đối với DNV & N 3.1.1. Chủ trương phát triển DNV&N của Nhà nước Vai trò của DNV&N đã được thừa nhận rộng rãi khắp nơi ở hầu hết các nước trên thế giới. Tuy vậy, xuất phát từ đặc điểm cụ thể cũng như mục tiêu phát triển của từng nước mà xác định chiến lược lâu dài cho sự phát triển khu vực kinh tế này. Với đặc điểm của kinh tế Việt Nam còn nhỏ bé, kém phát triển và đại bộ phận các doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế hiện nay đều là DNV&N và xu hướng các doanh nghiệp được thành lập trong thời gian tới cũng sẽ là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhận thức được vấn đề phát triển DNV&N là một nhiệm vụ chính trị quan trọng trong chiến lược xây dựng quan hệ sản xuất mới, dựa trên đặc điểm, tính chất và xu hướng phát triển khu vực này, đồng thời để nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đến năm 2005 và 2010, Đảng và Nhà nước ta đã có những chính sách hỗ trợ nhằm phát triển DNV&N ở nước ta. Các chính sách của Nhà nước nhất là chính sách tín dụng có tiềm năng quan trọng và tác động rất lớn đến sự tạo dựng các doanh nghiệp mới và sự phát triển của các doanh nghiệp hiện có. Để khuyến khích các DNV&N phát triển cần xuất phát từ một số quan điểm sau: - Phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khuyến khích các thành phần kinh tế đẩy mạnh việc bỏ vốn đầu tư phát triển, góp phần tăng trưởng kinh tế với nhịp độ nhanh.
44 - Bảo hộ hợp lý nền sản xuất trong nước đồng thời nâng cao khả năng của các doanh nghiệp trên thị trường trong nước, thị trường khu vực và thị trường quốc tế. - Hướng dẫn, điều chỉnh sự phát triển của các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá góp phần tích cực vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế. - Thúc đẩy và hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ tích tụ vốn ngân sách và nâng cao khả năng huy động vốn từ bên ngoài góp phần tăng trưởng kinh tế. Các quan điểm trên được thể hiện rõ trong chủ trương, chính sách phát triển kinh tế của đất nước trong các thời kỳ. Ngày 23/11/2001 Chính phủ đã ban hành nghị định 90/CP - 2001 nhằm cụ thể hoá chủ trương phát triển DNV&N thông qua các chính sách trợ giúp như: + Chính sách khuyến khích đầu tư: Chính phủ trợ giúp đầu tư thông qua các biện pháp tài chính, tín dụng và khuyến khích góp vốn đầu tư vào các DNV&N. Đây là chính sách hàng đầu nhằm tháo gỡ khó khăn cho hầu hết DNV&N hiện nay trong đó đề cập đến vai trò của vốn tín dụng ngân hàng trong việc phát triển các doanh nghiệp này. + Chính sách thành lập Quỹ bảo lãnh tín dụng để bảo lãnh cho DNV&N không đủ điều kiện vay vốn tín dụng. + Chính sách về mặt bằng sản xuất cho DNV&N như dành quỹ đất, khuyến khích xây dựng các khu, cụm công nghiệp DNV&N. Các DNV&N được hưởng các chính sách ưu đãi trong việc thuê đất, chuyển nhượng thế chấp. + Chính sách về thị trường và cạnh tranh: DNV&N được tạo điều kiện để tiếp cận các thông tin về thị trường, giá cả, được trợ giúp về giới thiệu, quảng cáo, tiếp thị, ưu tiên đặt hàng và các đơn hàng theo hạn ngạch phân bổ + Chính sách về xúc tiến xã hội: DNV&N được trợ giúp một phần chi phí kiểm soát, học tập, trao đổi hợp tác và tham dự hội chợ, triển lãm, tìm hiểu thị trường ở nước ngoài thông qua quỹ hỗ trợ xuất khẩu. Trong tình hình thực tế hiện nay, Nhà nước đang xây dựng các tổng Công ty quốc gia - một loại hình doanh nghiệp lớn. Điều này không mâu thuẫn với chủ
45 trương phát triển DNV&N, mà vấn đề cần thiết là phát triển DNV&N trong mối liên hệ chặt chẽ với các doanh nghiệp lớn để tạo ra sự phân phối cơ cấu quy mô giữa doanh nghiệp lớn với DNV&N trong việc phát triển kinh tế. Các doanh nghiệp lớn đóng vai trò là trung tâm, đầu mối hỗ trợ các DNV&N làm đại lý, vệ tinh, hợp đồng phụ. Do hạn chế về vốn, lao động, kỹ thuật công nghệ nên DNV&N thường chỉ đảm nhận một số giai đoạn của quá trình sản xuất, một số chi tiết, bộ phận của sản phẩm hoàn chỉnh. Để duy trì, phát triển nó không thể khép kín sản xuất và công nghệ cũng như không thể đơn độc tiến hành sản xuất kinh doanh mà cần có sự gắn bó với các doanh nghiệp lớn. Do đó, phát triển quan hệ liên kết kinh tế giữa các doanh nghiệp là tất yếu khách quan bắt nguồn từ sự phân công lao động. 3.1.2. Định hướng đầu tư tín dụng cho các DNV&N của VP Bank. VP Bank là một ngân hàng nhỏ có tuổi đời hoạt động không dài và đang đứng trước một khó khăn và thử thách to lớn với số lượng tỷ lệ nợ quá hạn, nợ trả thay bảo lãnh cho cổ đông mở L/ C mua hàng trả chậm, vượt quá quy định cho phép, dẫn VP Bank đến tình trạng không thu hồi được nợ, không đủ năng lực tài chính để thực hiện nghĩa vụ thanh toán của mình. Thêm vào đó, việc đưa tin thiếu xác thực về VP Bank của một số báo chí trong nước và nước ngoài đã gây nên tâm lý bất an trong dân cư và khách hàng, càng tạo thêm khó khăn cho hoạt động của VP Bank. Đứng trước thực tế này đã đặt ra cho VP Bank có sự cải tổ rất lớn và phải lựa chọn một chiến lược phát triển đặc biệt theo phương châm ổn định, an toàn vừa phát triển theo chiều rộng, vừa phát triển theo chiều sâu, vừa tăng trưởng nhanh chóng, vừa an toàn, hiệu quả và phát triển vững chắc. Trong những năm gần đây VP Bank đã từng bước khắc phục khó khăn và lựa chọn mục tiêu chiến lược của VP Bank trong 10 năm tới là xây dựng VP Bank trở thành ngân hàng bán lẻ hàng đầu của và trong khu vực. Đi theo định hướng này hoạt động cho vay được chú trọng theo hướng tăng cường cho vay các DNV&N và cho vay tiêu dùng. Đối với các DNV&N VP Bank có các mục tiêu phương hướng sau:
46 - Tăng trưởng dư nợ lành mạnh, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho DNV&N vay vốn. Tốc độ tăng dư nợ hàng năm bằng tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất + chỉ số lạm phát hàng năm, đạt tăng trưởng dư nợ từ 20 - 25%/ năm, ngân hàng cố gắng giảm nợ quá hạn đến mức thấp nhất nhằm thoát khỏi tình trạng kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước, đồng thời tiếp tục thực hiện các biện pháp tích cực để xử lý và thu hồi các món nợ còn tồn đọng nhằm lành mạnh hoá chất lượng tín dụng đối với các DNV&N. - Cơ cấu tỷ trọng cho vay các doanh nghiệp vừa và nhỏ khoảng 80 - 90%, tăng tỷ trọng cho vay trung và dài hạn từ 25 - 30% để các DNV&N có điều kiện đổi mới trang thiết bị, nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng khả năng trên thị trường, chuẩn bị cho hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế. - Tiếp tục thực hiện hiện đại hoá ngân hàng, mở rộng, phát triển các dịch vụ ngân hàng: Định hướng tăng tốc độ thu dịch vụ từ 20 - 25%, đa dạng hoá dịch vụ như chiết khấu chứng từ có giá, thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh với chất lượng cao. - Tích cực, chủ động tìm kiếm các khách hàng mới mà chủ yếu là DNV&N. Với phương châm “ổn định, an toàn, hiệu quả, phát triển”, VP Bank sẽ chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn, có khả năng thẩm định tốt để tìm kiếm cơ hội đầu tư, tư vấn lập kế hoạch sản xuất kinh doanh cho các DNV&N. Chủ trương lâu dài của ngân hàng là tăng cường công tác tiếp thị, thực hiện tốt chiến lược khách hàng. - Thực hiện chính sách khách hàng theo tiêu chuẩn khách hàng. Các khách hàng có đủ điều kiện vay vốn, có uy tín trong quan hệ tín dụng, không có nợ quá hạn khó đòi, không có lãi treo sẽ được VP Bank đáp ứng nhu cầu tín dụng nhanh chóng, kịp thời với những ưu đãi về lãi suất, thời hạn cho vay, thời hạn thu nợ. Nhưng khách hàng có đủ tiêu chuẩn quy định sẽ được ưu đãi về lãi suất tiền gửi, tiền vay và chi phí dịch vụ theo những quy định nhất định trong các thời kỳ. Những khách hàng có quan hệ lâu năm, đủ tín nhiệm sẽ nhận được ưu đãi tối thiểu về vốn tự có, về ký quỹ đối với các dự án vay vốn.
47 - Nghiên cứu xem xét cho DNV&N có nợ quá hạn được tiếp tục vay vốn với dự án sản xuất kinh doanh thực sự hiệu quả nhằm mở rộng tín dụng, thu nợ cũ cũng như tạo mối quan hệ lâu dài với khách hàng. - Chủ động nắm bắt diễn biến lãi suất thị trường trong nước, xây dựng chính sách lãi suất linh hoạt, lãi suất ưu đãi phù hợp đối với chính sách khách hàng trong đó chú trọng những khách hàng có số dư tiền gửi, tiền vay lớn. - Tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp huy động vốn và quản lý vốn có hiệu quả, khai thác các nguồn tiền gửi có lãi suất thấp, tạo điều kiện hạ lãi suất cho vay. - Mở rộng mạng lưới tiết kiệm nhằm khai thác tối đa mọi nguồn vốn nhàn rỗi, đảm bảo vốn huy động đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng. Như vậy, thực hiện tốt chính sách khách hàng, VP Bank sẽ có lực lượng khách hàng đông đảo, sản xuất kinh doanh có hiệu quả, có tốc độ tăng trưởng phát triển nhanh là thành công của ngân hàng. Đúng như tư tưởng chủ đạo của VP Bank là: “Sự thịnh vượng của Quý khách hàng là thành công của VP Bank”. 3.2. Giải pháp tín dụng nhằm phát triển DNV&N tại VP Bank Trên cơ sở lý luận, các phân tích và những định hướng phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ được trình bày ở trên, tôi xin kiến nghị một số giải pháp sau: 3.2.1. Đa dạng hoá hoạt động tín dụng đối với DNV&N 3.2.1.1. Đa dạng hoá về loại hình tín dụng đối với DNV&N Như đã phân tích ở chương I, khu vực DNV&N rất đa dạng về quy mô, ngành nghề kinh doanh, rất linh hoạt, vì vậy nhu cầu về khối lượng vay vốn, thời hạn vay, phương thức trả gốc lãi là không giống nhau. Chính vì vậy mà ngân hàng với phương châm “Lấy hiệu quả kinh doanh của khách hàng làm mục tiêu phục vụ”, phải đưa ra những loại hình tín dụng phù hợp với từng yêu cầu của khách hàng. Một thực tế là VP Bank thực hiện cho vay trung và dài hạn còn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng dư nợ. Vì vậy VP Bank phải đẩy mạnh cho vay trung dài hạn để giúp các DNV&N có thể đầu tư tài sản cố định, máy móc thiết bị hiện đại
48 để sản xuất những sản phẩm tăng tính năng công dụng phù hợp với yêu cầu thị trường, tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. VP Bank nên bổ sung loại hình cho thuê tài sản đối với DNV&N đây là hình thức rất nhiều ưu việt tạo điều kiện cho các doanh nghiệp không đủ vốn tự có để mua tài sản mà tránh được tình trạng mua phải tài sản lạc hậu, lỗi thời. Mặt khác đối với ngân hàng cũng sẽ tránh được rủi ro do ứ đọng vốn vì không phải bỏ tiền trước để mua tài sản, việc giao tài sản được thực hiện trực tiếp giữa hai bên. Nên linh hoạt trong hoạt động cho vay đối với từng đối tượng khách hàng. Vẫn biết cho vay các DNV&N là có nhiều rủi ro song không hẳn tất cả các DNV&N đều làm ăn kém hiệu quả, đều đưa ra những phương án vay vốn không thuyết phục. Phải mạnh dạn đánh giá xem xét mức độ tín nhiệm của DNV&N để có thể cho vay tín chấp đối với DNV&N. Không phải tất cả các DNV&N đều có tài sản thế chấp VP Bank nên căn cứ vào hiệu quả của phương án vay vốn, nguồn chính để trả nợ khoản vay là lợi nhuận mang lại từ phương án sản xuất. Nếu được VP Bank có thể tư vấn thiết lập phương án, cũng như thực hiện phương án. Đồng thời có thể góp chung vốn để cùng thực hiện. Như vậy sẽ tăng mức độ tín nhiệm giữa VP Bank với khách hàng, tăng hiệu quả sử dụng vốn. Đa dạng hoá phương thức hoàn trả: Hai bên có thể thoả thuận kỳ hạn trả nợ hoặc không. Có thể trả nợ làm nhiều lần nhưng không có kỳ hạn cụ thể, mà việc trả nợ tuỳ thuộc vào khả năng tài chính của doanh nghiệp. Cũng có thể thực hiện cho vay không có thời hạn trả nợ, nói nôm na là “bao giờ có thì trả”. Việc trả nợ cũng tuỳ thuộc vào tình hình tài chính của doanh nghiệp. Hình thức này chỉ có thể áp dụng đối với các doanh nghiệp có độ tin tưởng rất cao, có mối quan hệ khăng khít lâu bền với ngân hàng. Thông thường VP Bank cũng như nhiều ngân hàng khác chỉ thực hiện cho vay trực tiếp giữa ngân hàng với doanh nghiệp, thì VP Bank có thể cấp tín dụng gián tiếp thông qua việc mua lại các khế ước hoặc chứng từ nợ đã phát sinh và còn trong thời hạn thanh toán. Đây là hình thức mua bán nợ và chưa được thực hiện phổ biến ở các ngân hàng.
49 3.2.1.2. Đa dạng hoá hình thức tín dụng đối với DNV&N Cũng không nằm ngoài mục tiêu phục vụ tốt nhất mọi nhu cầu đa dạng của các DNV&N, VP Bank nên đa dạng hoá hình thức tín dụng đối với DNV&N. Ngoài các hình thức cho vay truyền thống thông qua việc cầm cố thế chấp tài sản, VP Bank nên tìm cũng như phát triển các hình thức vay mới như: - Chiết khấu giấy tờ có giá: Trong hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp sở hữu các chứng từ có giá như hối phiếu, trái phiếu, tín phiếu ngân hàng chưa đến hạn thanh toán nhưng doanh nghiệp lại có nhu cầu đột xuất về chi tiêu, doanh nghiệp có thể đem những chứng từ này đến ngân hàng xin chiết khấu. Đây là một hình thức cấp tín dụng gián tiếp, giúp doanh nghiệp thoả mãn vốn lưu động không thường xuyên, nhanh, dễ dàng góp phần đẩy nhanh tốc độ luân chuyển vốn. Phương pháp này hiện nay chưa được áp dụng tại VP Bank mà VP Bank chủ yếu vẫn áp dụng hình thức cầm cố giấy tờ để được vay vốn với số tiền tối đa là 80% giá trị tài sản cầm cố. Trong thời gian tới khi Nhà nước ban hành pháp lệnh về thương phiếu thì hình thức này nên được áp dụng một cách phổ biến hơn tại VP Bank, như vậy vừa giúp cho các doanh nghiệp tăng vốn hoạt động vừa giúp ngân hàng tăng một khoản thu đáng kể. - Hình thức hùn vốn đầu tư, liên doanh, liên kết với khách hàng. Đây là một hình thức tín dụng được áp dụng khá phổ biến ở nước ngoài, nó giúp ngân hàng không những mở rộng được tín dụng mà còn có điều kiện thâm nhập vào thị trường từ đó tìm ra những mặt mạnh, mặt yếu của doanh nghiệp, vừa trực tiếp giám sát, quản lý vốn vay và có thu nhập cao do là người trực tiếp đầu tư vốn vào kinh doanh. Hơn nữa, do có sự công tác của các chuyên gia ngân hàng chắc chắn doanh nghiệp sẽ làm ăn hiệu quả hơn, dần dần đưa khu vực DNV&N phát triển ngày càng mạnh hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn. - Cho vay bảo lãnh: Hoạt động này chưa phát triển tại VP Bank vài năm qua. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, có những doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu vốn nhưng không đủ điều kiện vay vốn theo quy định của VP Bank thì VP
50 Bank có thể tư vấn cho khách hàng nhờ một tổ chức nào đó đứng ra bảo lãnh khoản vay. Khi áp dụng hình thức này VP Bank cần yêu cầu tổ chức bảo lãnh phải có đầy đủ giấy tờ cần thiết. Việc bảo lãnh phải dưới ký kết bằng văn bản và phải được cơ quan có thẩm quyền xác nhận. Đây là hình thức cấp tín dụng có dộ rủi ro thấp phù hợp với cho vay các DNV&N nên VP Bank cần khẩn trương đưa vào thực tế để vừa đáp ứng được nhu cầu vay vốn của khách hàng và vừa tăng thu nhập, mở rộng tín dụng cho VP Bank. - Cho vay bảo đảm bằng các khoản sẽ thu. Các doanh nghiệp bán hàng nhưng chưa thu được tiền do người mua chịu, điều này làm cho các doanh nghiệp bị thiếu vốn lưu động. Ngân hàng có thể giúp các doanh nghiệp thiếu vốn tức thời bằng cách cho vay trên một tỷ lệ nào đó đối với các khoản sẽ thu. Tỷ lệ này cao hay thấp phụ thuộc vào chất lượng các khoản nợ đó. Việc cầm cố này có thể thông báo hoặc không thông báo cho khách hàng thiếu nợ của doanh nghiệp tuỳ thuộc vào sự thoả thuận của hai bên. 3.2.1.3. Đa dạng hoá phương thức cho vay: Phương thức cho vay phải đảm bảo thực hiện tốt cơ chế tín dụng và đảm bảo cho khách hàng sử dụng vốn nhanh, tiết kiệm. Ngoài phương thức cho vay từng lần VP Bank áp dụng VP Bank nên mở rộng thêm các phương thức cho vay đối với DNV&N để tiện lợi cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo an toàn vốn của ngân hàng. Theo phương thức cho vay từng lần thì mỗi một lần vay, khách hàng phải lập đơn kiêm khế ước xin vay, trình các chứng từ, hợp đồng kinh tế xin vay, qua nhiều khâu kiểm duyệt xin vay. Trong khi đó nhu cầu vốn hoạt động của các DNV&N đa dạng, phong phú, đòi hỏi nhanh nhạy cao, cũng như sự “đói vốn” của những doanh nghiệp này. Vì vậy ngoài phương thức cho vay từng lần VP Bank có thể áp dụng cho vay theo hạn mức tín dụng. Đây là phương thức cho vay rất phù hợp với tính năng động, nhanh nhạy của cơ chế thị trường, rất thuận lợi cho khách hàng vay vốn có số vòng quay thường xuyên, hàng ngày, tạo điều kiện để vốn tín dụng luôn chuyển đều đưa qua quỹ
51 Ngân hàng, qua đó tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát trong quá trình sử dụng vốn vay. Như vậy hiệu quả sử dụng vốn vay sẽ tăng lên. 3.2.2. Xây dựng một cơ chế lãi suất linh hoạt cho DNV&N Với đặc điểm năng lực tài chính thấp, vốn đầu tư ban đầu hạn hẹp cộng với khả năng tự tích luỹ vốn thấp nên đây là những khó khăn cho việc mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh của DNV&N. Từ những đặc điểm trên dẫn đến ngân hàng rất ngại cho vay đối tượng DNV&N. Mặt khác, khối lượng vốn vay ít, chi phí giao dịch cao. Chính vì vậy ngân hàng không muốn cho vay đối tượng này hoặc cho vay với lãi suất cao để bù đắp rủi ro. Vì vậy càng làm cho DNV&N khó tiếp cận với tín dụng ngân hàng. Vấn đề đặt ra là các DNV&N cần có một cơ chế lãi suất linh hoạt từ phía các ngân hàng. Thực tế ở VP Bank, ngoài các mức lãi suất cho vay thông thường áp dụng cho mọi đối tượng khách hàng thì cũng đã có áp dụng mức lãi suất ưu đãi cho một số doanh nghiệp, nhưng vấn đề này vẫn chưa được quan tâm, chú trọng. Để góp phần vào việc tạo nguồn vốn cho các DNV&N thì VP Bank nên áp dụng mức lãi suất linh hoạt theo hướng sau: Lãi suất cho vay được xây dựng trên cơ sở lãi suất huy động bình quân cộng với hệ số bù rủi ro và tỷ lệ lợi nhuận dự kiến. Ngoài ra, lãi suất cho vay còn phụ thuộc vào chính sách tiền tệ của Nhà nước; từng loại thời hạn khác nhau, khối lượng vay; thời kỳ khác nhau.Với từng đối tượng khách hàng có mức lợi nhuận dự kiến và hệ số rủi ro khác nhau VP Bank có thể áp dụng các mức lãi suất khác nhau nhằm thu hút và giữ khách hàng, lấy lãi suất để làm công cụ kích thích các đối tượng hoạt động có hiệu quả, cụ thể là: - Chính sách lãi suất phải linh hoạt theo đối tượng vay vốn: + Với khách hàng quen thuộc, có uy tín, vay trả sòng phẳng thì cơ chế được hưởng một mức lãi suất ưu đãi thấp hơn. Điều đó sẽ góp phần củng cố mối quan hệ lâu dài với khách hàng, vừa khuyến khích cho các khách hàng tăng cường mối quan hệ với VP Bank, vừa tích cực làm ăn có hiệu quả, trả nợ gốc là lãi đúng hạn cho ngân hàng.
52 + Tuỳ vào từng lĩnh vực hoạt động, ngành nghề kinh doanh của khách hàng mà có những ưu đãi về lãi suất nhằm kích thích doanh nghiệp trong khu vực, ngành nghề đó phát triển. Ngoài ra có thể tuỳ từng trường hợp cụ thể như khách hàng đến vay vốn lần đầu tiên VP Bank có thể giảm lãi suất và có nhiều ưu đãi khác về thời hạn vay hoặc tổng giá trị món vay. - Đa dạng hoá các loại hình lãi suất để tạo điều kiện phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh của khách hàng. Dựa vào từng loại lãi suất và từng kỳ hạn, khách hàng có nhiều cơ hội lựa chọn khoản vay thích hợp đảm bảo cho hoạt động kinh doanh của họ đạt hiệu quả cao, đảm bảo trả nợ ngân hàng đúng hạn. 3.2.3. Xây dựng chiến lược Marketing trong đó trọng tâm là chính sách khách hàng nhằm mở rộng và tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa VP Bank và DNV&N Việc tăng cường hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp cũng chính là việc tăng doanh số cho vay, tăng dư nợ của ngân hàng. Chính vì vậy ngân hàng cần phải có chiến lược lôi kéo khách hàng về phía mình. Nền kinh tế càng phát triển thì vai trò của hoạt động Marketing càng được khẳng định. Trong điều kiện thị trường ngày càng có nhiều đối thủ cạnh tranh gay gắt không những đó là các ngân hàng trong nước mà còn với cả các ngân hàng nước ngoài. Trước tình hình đó để tháo gỡ khó khăn này VP Bank cần quan tâm đến hoạt động Marketing mà trọng tâm vào chính sách khách hàng nhằm giới thiệu quảng cáo các dịch vụ, các cơ chế, điều kiện cũng như những quy định về nghiệp vụ tín dụng để khách hàng hiểu và thông cảm trong quan hệ tín dụng, thấy được quyền lợi cũng như trách nhiệm của họ đối với VP Bank. Để làm được điều này VP Bank cần tăng cường công tác Marketing như xây dựng phòng Marketing riêng, mỗi một nhân viên ngân hàng đều phải coi mình như một nhân viên Marketing, thu hút khách hàng bằng thái độ lịch sự, ân cần, nhiệt tình, chu đáo. Một đội ngũ nhân viên xinh xắn, luôn niềm nở, hoà nhã, nhiệt tình sẽ làm cho khách hàng không cảm thấy xa lạ, khách sáo khi quan hệ
53 với ngân hàng. Ngoài ra VP Bank cần phải đào tạo một đội ngũ chuyên làm công tác Marketing, chủ động tìm kiếm khách hàng tìm hiểu thị trường, để đưa ra chiến lược Marketing phù hợp, nhằm thoả mãn tốt nhất mọi nhu cầu của khách hàng. Để thực hiện tốt điều này VP Bank cần quan tâm đến vấn đề sau: - Có sự linh hoạt đối với từng loại hình doanh nghiệp về lãi suất, điều kiện vay vốn, phương thức cho vay, nhằm thoả mãn tốt nhất từng loại hình doanh nghiệp cụ thể. - Vì đối tượng khách hàng DNV&N là chủ yếu nên VP Bank cần có sự ưu tiên hơn đối với đối tượng này bằng các có những ưu đãi đặc biệt hoặc thành lập một quỹ cho vay riêng đối với DNV&N nhằm tạo điều kiện thuận lợi, tạo tính chuyên nghiệp khi cho vay đối tượng này nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng cả VP Bank hơn. - Mở rộng phạm vi hoạt động bằng cách thành lập thêm chi nhánh, phòng giao dịch để tiếp xúc với đa dạng loại hình doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh. - Tạo sự khác biệt về loại sản phẩm này bằng cách có thể cung cấp tín dụng tại nhà để giảm bớt thời gian giao dịch đi lại của khách hàng, tăng cường bổ sung các dịch vụ đi kèm như dịch vụ tư vấn khách hàng, đơn giản hoá các thủ tục vay vốn. - VP Bank có thể tổ chức các cuộc hội thảo, hội nghị khách hàng để tạo ra các cơ hội cho các DNV&N gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm trong sản xuất kinh doanh cũng như trong việc tiếp cận vốn tín dụng. - Kết hợp với các tổ chức hỗ trợ DNV&N như Trung tâm hỗ trợ DNV&N, Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNV&N nhằm tạo thêm nhiều cơ hội mở rộng khách hàng cũng như tạo cho DNV&N dễ dàng tiếp cận được vốn tín dụng của VP Bank. Phối hợp với các tổ chức này kiểm soát, kiểm tra tình hình, năng lực của các doanh nghiệp nhằm thu thập thêm thông tin cũng như tìm hiểu nhu cầu của đối tượng khách hàng này nhằm phục vụ tốt nhất các nhu cầu đó.
54 - Có những chương trình quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng như sách báo nhằm giới thiệu, quảng bá sản phẩm ưu việt của mình với các doanh nghiệp. Có thể đăng trên báo diễn đàn doanh nghiệp, Thời báo kinh tế, Kinh tế Việt Nam 3.2.4. Tăng cường hoạt động tư vấn đối với DNV&N Ngân hàng có thể mở rộng các hoạt động tư vấn cho DNV&N tư vấn không chỉ dừng lại ở mức độ giải thích các quy định và thể lệ cho khách hàng mà là cùng với họ xem xét tính hiệu quả của dự án trên cơ sở đó giúp họ lập phương án sản xuất kinh doanh. Như đã phân tích ở chương II, điểm yếu nhất của các DNV&N hiện nay là họ không có khả năng xây dựng những dự án có tính khả thi, hơn nữa thói quen sử dụng tư vấn chuyên nghiệp chưa hình thành trong đại bộ phận các doanh nghiệp Việt Nam. Các vấn đề cần tư vấn như: thông tin công nghệ, thị trường thị hiếu, xác định cơ cấu vốn đầu tư hợp lý, quản lý quá trình sản xuất kinh doanh, tính toán đầu vào, đầu ra của thị trường và tính hiệu quả lâu dài. Ngoài ra, ngân hàng nên tổ chức một mạng lưới thông tin để giúp đỡ các doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ do thiếu thông tin hoặc thông tin không chính xác mà ký những hợp đồng bất lợi cho mình. Ngân hàng do có mối quan hệ với nhiều khách hàng với mọi ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, có những chuyên gia thu thập và phân tích thông tin nên có thể đáp ứng nhu cầu thông tin còn thiếu cho doanh nghiệp giúp các doanh nghiệp giảm được chi phí, tránh được những thông tin không cân xứng và tăng hiệu quả kinh doanh cho DNV&N. 3.2.5. Nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng đối với DNV&N, thực hiện đúng quy trình tín dụng: Hệ thống các văn bản về nghiệp vụ tín dụng cho NHNN và VP Bank ban hành ngày càng được bổ sung hoàn thiện để tạo ra môi trường pháp lý cho hoạt động tín dụng. Từ đó đòi hỏi ngân hàng thực hiện nghiêm túc quy trình tín dụng
55 từ cán bộ tín dụng, lãnh đạo phòng thẩm định đến giám đốc là người quyết định cho vay. Thẩm định là một bước quan trọng nhất trong quy trình tín dụng. Nó không những có ý nghĩa đối với ngân hàng là nhằm nâng cao chất lượng tín dụng, giảm rủi ro cho ngân hàng mà nó còn có ý nghĩa rất lớn đối với khách hàng bởi không ít những khách hàng bị từ chối oan bởi cán bộ tín dụng không làm tốt công tác thẩm định phương án, dự án sản xuất. Thẩm định tín dụng là một quá trình liên tục từ khâu thu thập thông tin đến khâu phân tích các thông tin đó để từ đó có quyết định cho vay hay không. 3.2.5.1. Về thu thập thông tin Thông tin tín dụng là yếu tố quan trọng đầu tiên mà ngân hàng cần khi quyết định cho vay. Cán bộ tín dụng phải thu thập thông tin từ nhiều kênh, nguồn khác nhau, có khả năng chọn lọc các thông tin có hiệu quả, như vậy sẽ đảm bảo tránh được rủi ro khi ra quyết định cho vay, doanh nghiệp có cơ hội vay được vốn. - Xem xét thông tin từ phỏng vấn người vay, từ sổ sách ngân hàng để được thấy quan hệ vay trả của khách hàng. - Cần phải nắm bắt thông tin qua các phương tiện thông tin, phối hợp với trung tâm thông tin tín dụng của NHNN (CIC), thông tin từ đồng nghiệp, bạn bè, VP Bank cũng cần tạo lập mối quan hệ thường xuyên với Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam trong đó có Trung tâm hỗ trợ các DNV&N. Đây là những tổ chức có thể cung cấp những thông tin đầy đủ nhất về các hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNV&N. - Ngoài các thông tin từ báo cáo tài chính, cán bộ tín dụng cần phải chủ động đi khảo sát tình hình tạo cơ sở của các doanh nghiệp. Qua đó, ngân hàng có thể nắm bắt được thông tin về khả năng sản xuất kinh doanh nói chung của doanh nghiệp, năng lực quản lý, nhu cầu hiện tại và tương lai của khách hàng một cách khác quan.