Đề tài Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh Ngân hàng Công Thương khu vực II – Hai Bà Trưng – Hà Nội

Nội dung text: Đề tài Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh Ngân hàng Công Thương khu vực II – Hai Bà Trưng – Hà Nội

1. lời mở đầu Năm 2003 tình hình kinh tế- xã hội nước ta tiếp tục đạt được những thành tựu quan trọng, tăng trưởng kinh tế khả quan và đạt mức cao nhất trong những năm gần đây, cơ cấu kinh tế được chuyển dịch theo hướng công nghiệp hoá hiện đại hoá, khả năng hội nhập và cạnh tranh của nền kinh tế tăng lên cùng với những cải thiện đáng kể trong các lĩnh vực xã hội. Đạt được những kết quả này có sự đóng góp rất lớn của hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam, đặc biệt là hoạt động thanh toán qua ngân hàng. Hoạt động thanh toán là hoạt động không thể thiếu của bất cứ một ngân hàng thương mại, một tổ chức kinh tế nào. Hoạt động thanh toán là loại sản phẩm dịch vụ mà NHTM cung cấp cho nền kinh tế để đáp ứng yêu cầu thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, cá nhân trong xã hội. Khi nền kinh tế càng phát triển, công tác thanh toán của ngân hàng ngày càng chiếm một vị trí vô cùng quan trọng. Nhận rõ được tầm quan trọng của hoạt động thanh toán nhất là thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), trong những năm qua ngành ngân hàng nói chung và hệ thống ngân hàng công thương (NHCT) nói riêng đã tập trung chỉ đạo, cải tiến về cơ chế nghiệp vụ và hiện đại hoá công nghệ thanh toán nhằm thu hút ngày càng nhiều khách hàng và nhanh chóng hội nhập vào khu vực và thế giới. Do đó công tác TTKDTM qua ngân hàng đã thực sự đi vào đời sống xã hội và đem lại những thành tựu đáng kể. Tuy nhiên so với yêu cầc phát triển của nền kinh tế trong thời kỳ đổi mới thì dịch vụ thanh toán của các NHTM Việt Nam còn bất cập về nhiều mặt, đặc biệt là hiện đại hoá công nghệ thanh toán và phổ cập TTKDTM trong khu vực dân cư. Điều này đặt ra cho ngành ngân hàng Việt Nam nói chung và hệ thống NHCT nói riêng cũng như các nhà khoa học kinh tế phải tìm ra các giải pháp hữu hiệu để hoàn chỉnh dịch vụ này và tạo tiền đề để ngành ngân hàng mau chóng hội nhập chung vào mạng lưới thanh toán quốc tế. Trang 1
2. Bằng những kiến thức tiếp thu được do các thầy cô giáo của Học viện Ngân hàng truyền đạt, sự quản lý giáo dục của trường Đại học Dân lập Đông đô và qua gần hai tháng thực tập tại Ngân hàng Công Thương Hai Bà Trưng Hà Nội em đã lựa chọn đề tài: ”Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh Ngân hàng Công Thương khu vực II – Hai Bà Trưng – Hà Nội “. Bản chuyên đề được kết cấu làm 3 chương: Chương I: Lý luận cơ bản về TTKDTM trong nền kinh tế thị trường. Chương II: Thực trạng TTKDTM tại chi nhánh NHCT khu vực II- Hai Bà Trưng Hà Nội. Chương III: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng TTKDTM tại chi nhánh NHCT- Hai Bà Trưng. Do vốn kiến thức còn hạn chế nên chuyên đề tốt nghiệp sẽ không tránh khỏi nhiều khuyết điểm. Vậy rất mong được sự quan tâm và giúp đỡ của các thầy cô giáo Học viện Ngân hàng cùng ban giám hiệu trường Đại học Dân lập Đông đô, và tập thể cán bộ nhân viên Ngân hàng Công Thương- Hai Bà Trưng- Hà Nội giúp em hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp với kết quả tốt đẹp và mong được góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp phát triển của ngành. Em xin chân thành cảm ơn! Hà nội Ngày 22/04/2004 Trang 2
3. chương i: lý luận cơ bản về ttkdtm trong nền kinh tế thị trường i. sự cần thiết khách quan và vai trò của ttkdtm trong nền kinh tế thị trường. 1. Sự cần thiết khách quan của TTKDTM trong nền kinh tế Thanh toán là khâu mở đầu và cũng là khâu kết thúc của quá trình sản xuất, lưu thông hàng hoá.Chính vì vậy mà các phương tiện thanh toán luôn luôn được đổi mới hiện đại để phù hợp với nhịp độ tăng trưởng không ngừng của sản xuất- lưu thông hàng hoá. Nền sản xuất hàng hoá càng phát triển thì nhu cầu của con người ngày càng cao và khối lượng hàng hoá, dịch vụ ngày càng đa dạng cả về khối lượng và chất lượng, các quan hệ thương mại được mở rộng ra trên phạm vi quốc tế thì việc thanh toán bằng tiền mặt gặp nhiều trở ngại và bộc lộ những hạn chế nhất định. Trước hết là thanh toán dùng tiền mặt có độ an toàn không cao, với khối lượng hàng hoá, dịch vụ giao dịch lớn thì việc thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt sẽ không an toàn cho cả người trả tìên và người nhận tiền do trong quá trình thanh toán phải có sự kiểm đếm, bảo quản, vận chuyển tiền. Tiếp đó, khi quan hệ thanh toán mở rộng ra phạm vi quốc tế thì chi phí về thủ tục chuyển đổi tiền để thanh toán chi trả sẽ rất lớn vì khoảng cách giữa người mua và người bán nhiều khi ở rất xa nhau trong khi thời gian để người mua mang tiền đến trả bị khống chế, điều này dẫn đến sự kìm hãm sản xuất- lưu thông hàng hoá. Hơn nữa, thanh toán bằng tiền mặt hạn chế khả năng tạo tiền của NHTM, gây ra nạn làm tiền giả. Nền kinh tế luôn có nhu cầu tiền mặt để thanh toán, chi tiêu gây sức ép giả tạo về sự khan hiếm tiền mặt trong nền kinh tế, làm cho giá cả của hàng hoá có khả năng tăng cao (không phản ánh giá trị thực của hàng hoá) gây khó khăn cho ngân hàng nhà nước (NHNN) trong việc điều hành chính sách tiền Trang 3
4. tệ. Ngoài ra, còn một vấn đề quan trọng nữa là chi phí rất lớn mà NHNN phải bỏ ra để in tiền, vận chuyển, bảo quản tiền mặt. Từ thực tế khách quan này, và trong thời kỳ nền kinh tế chuyển sang một một giai đoạn phát triển mạnh mẽ tiền mặt không thể đáp ứng nhu cầu thanh toán của toàn bộ nền kinh tế đòi hỏi phải có những hình thức thanh toán mới ra đời tiên tiến hơn, hiện đại hơn phù hợp đáp ứng nhu cầu sản xuất lưu thông hàng hoá. Hình thức thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM ) ra đời đã khắc phục những hạn chế của thanh toán dùng tiền mặt, đồng thời thúc đẩy sự phát triển sản xuất và lưu thông hàng hoá trong nền linh tế.Vậy TTKDTM là gì ? “ TTKDTM là cách thanh toán không có sự xuất hiện của tiền mặt mà được tiến hành bằng cách trích từ tài khoản của người chi trả để chuyển vào tài khoản của người thụ hưởng mở tại ngân hàng, hoặc bằng cách bù trừ lẫn nhau thông qua vai trò trung gian của ngân hàng “. 2. Vai trò của TTKDTM trong nền kinh tế TTKDTM ra đời và phát triển cho đến ngày nay cũng là nhờ nó có những vai trò to lớn đối với sự phát triển của nền kinh tế: - TTKDTM cung cấp cho các chủ thể thanh toán những công cụ thanh toán nhanh chóng, thuận tiện, hiện đại. Khi thực hiện thanh toán, họ không phải mang theo tiền mặt mà chỉ cần sử dụng một số những hình thức TTKDTM, do vậy sẽ tránh được rủi ro mất trộm, giảm chi phí vận chuyển, kiểm đếm, bảo quản tiền mặt. Nhờ đó, chất lượng của hoạt động thanh toán ngày càng nâng cao, góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất lưu thông hàng hoá mang lại hiệu quả kinh tế cao và hạn chế được hoạt động rửa tiền. - TTKDTM giúp cho ngân hàng tập trung được nguồn vốn trong xã hội phục vụ cho quá trình phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.TTKDTM qua ngân hàng tạo điều kiện cho ngân hàng có thể sử dụng nguồn vốn nhàn rỗi trong thanh toán cho đầu tư, cho vay sản xuất sau khi đã tính toán dự trữ một lượng vốn nhất định đảm bảo được tỷ lệ dự trữ bắt buộc, khoản dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán của Trang 4
5. mình. Khi TTKDTM qua ngân hàng được nhanh chóng, thuận tiện sẽ tạo điều kiện thu hút các đơn vị cá nhân đến mở tài khoản thanh toán hoặc gửi tiền. - TTKDTM góp phần làm giảm lượng tiền mặt trong lưu thông qua đó tiết kiệm được chi phí lưu thông như: in ấn tiền mặt, bảo quản, vận chuyển kìm hãm và đẩy lùi lạm phát, đảm bảo an toàn cho việc dự trữ tiền và tài sản của xã hội, đẩy mạnh tốc độ lưu chuyển tiền tệ. TTKDTM góp phần giải quyết được tình trạng thiếu tiền mặt trong ngân quỹ làm cho hoạt động của ngân hàng được thực hiện trong suốt, hoàn thiện chức năng trung gian thanh toán của NHTM. - TTKDTM tạo điều kiện cho NHTM thực hiện chức năng“ tạo tiền “. TTKDTM sử dụng tiền ghi sổ, thực hiện thanh toán bằng cách trích chuyển từ tài khoản người phải trả sang tài khoản người thụ hưởng hoặc bù trừ giữa các NHTM với nhau. Do đó, TTKDTM luôn tạo ra một lượng tiền nhàn rỗi mà ngân hàng có thể sử dụng cho vay. Đây chính là cơ sở để ngân hàng thực hiện chức năng tạo tiền của mình. - TTKDTM giúp ngân hàng có thể kiểm soát một phần lượng tiền trong nền kinh tế, nắm bắt được tình hình biến động số dư tài khoản của khách hàng, tình hình thu nhập, tình hình hoạt động kinh doanh, khả năng tài chính để cung ứng các dịch vụ, cho vay, tư vấn Đồng thời, thông qua các thông tin từ tài khoản thanh toán của khách hàng, ngân hàng sẽ có được những quyết định cho vay đúng đắn, đảm bảo thu gốc và lãi đúng hạn, giam tỷ trọng nợ quá hạn, nợ khó đòi, nợ xấu; tăng dư nợ tín dụng, mở rộng và phát triển nghiệp vụ tín dụng - TTKDTM nâng cao năng lực cạnh tranh giữa các NHTM và thúc đẩy các dịch vụ khác phát triển. Hiện nay, ngoài sự có mặt của các NHTM quốc doanh còn có sự góp mặt của rất nhiều của các tổ chức ngân hàng nước ngoài, các tổ chức phi ngân hàng như bảo hiểm, bưu diện cũng cung cấp một số dịch vụ ngân hàng cho khách hàng. Khách hàng ngày càng có nhiều cơ hội lựa chọn dịch vụ ngân hàng sao cho thoả mãn nhu cầu tốt nhất, chi phí thấp nhất, độ an toàn cao nhất, nhanh chóng và thuận tiện Do vậy, để thu hút khách hàng đến sử dụng dịch vụ của mình ( nhất là Trang 5
6. TTKDTM ) các ngân hàng phải không ngừng cải tiến dịch vụ để thắng trong cạnh tranh, tích cực áp dụng công nghệ hiện đại, đổi mới phong cách giao dịch. - TTKDTM còn có vai trò đối với quản lý vĩ mô của nhà nước. Việc TTKDTM qua ngân hàng đòi hỏi hoạt động thanh toán của khách hàng phải qua ngân hàng hoặc phải mở tài khoản tại ngân hàng. Vì vậy, thông qua hoạt động TTKDTM nhà nước có thể kiểm soát được lượng tiền mặt lưu thông trên thị trường để có biện pháp quản lý lạm phát, quản lý sự biến động của thị trường, thiết lập các chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia. Bên cạnh đó việc thanh toán qua ngân hàng sẽ kiểm soát được tình trạng thu chi của các doanh nghiệp hạn chế tình trạng tham ô, chi tiêu mờ ám, chốn thuế, rửa tiền . Tóm lại, TTKDTM trong nền kinh tế thị trường có vai ttrò đặc biệt quan trọng đối với các chủ thể thanh toán, các trung gian thanh toán, các đối tượng cơ quan quản lý nhà nước. Đứng trên góc độ ngành nó phản ánh khá trung thực bộ mặt hay trang thiết bị cơ sở vật chất của ngành. ở tầm vĩ mô TTKDTM phản ánh trình độ phát triển kinh tế và dân trí của một nước. Bên cạnh đó, việc áp dụng những thành tựu khoa học công nghệ vào công tác TTKDTM làm cho hệ thống ngân hàng ngày càng trở nên hiện đại góp phần ổn định và phát triển hệ thống tài chính quốc gia, đẩy mạnh quá trình hội nhập quốc tế. ii. sơ lược quá trình phát triển ttkdtm ở việt nam 1. TTKDTM trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung Trong thời kỳ này, nền kinh tế nước ta gồm có hai thành phần kinh tế cơ bản là kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể. Về hoạt động ngân hàng, với một hệ thống ngân hàng đóng vai trò ba trung tâm trong nền kinh tế là trung tâm tiền tệ, trung tâm tín dụng và trung tâm thanh toán. Điều này đòi hỏi ngân hàng phải xây dựng các cơ chế nghiệp vụ trong đó có cơ chế TTKDTM để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung. Đặc điểm của hoạt động thanh toán trong thời gian này là: Trang 6
7. - nhnn buộc các đơn vị tổ chức kinh tế phải mở tài khoản ở một ngân hàng và phải tập trung thanh toán qua ngân hàng. - TTKDTM chủ yếu thực hiện ở khu vực kinh tế quốc doanh còn kinh tế tập thể thì áp dụng có mức độ. Kinh tế tư nhân chưa được thừa nhận nên không áp dụng TTKDTM ở khu vục này. - Vai trò trung tâm thanh toán của ngân hàng ngày càng phát huy hiệu quả cao, quan hệ thanh toán được mở rộng, ngân hàng không những là thủ quỹ và kế toán phục vụ khách hàng mà còn là người tài trợ cho các xí nghiệp, các tổ chức kinh tế về nhu cầu vốn lưu động phát sinh trong quá trình thanh toán. - Ngân hàng còn là người thực hiện kiểm soát các hợp đồng kinh tế, hợp đồng thanh toán bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên tham gia thanh toán, kiểm soát việc tôn trọng các nguyên tắc quản lý kinh tế tài chính của chủ Chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, trong giai đoạn này hoạt động thanh toán còn bộc lộ nhiều hạn chế: + Nước ta mới chỉ có NHNN mở chi nhánh tới cấp tỉnh, cấp huyện trong Nam và mỗi chi nhánh NHNN là một đơn vị thanh toán, do đó công tác thanh toán công tác thanh toán qua ngân hàng chỉ sử dụng một phương thức thanh toán chuyển tiền. Từ một đơn vị thanh toán này có thể chuyển tiền đi và nhận tiền đến của bất cứ đơn vị thanh toán khác trong cả nước. + Kỹ thuật, công nghệ thanh toán còn lạc hậu, hình thức thanh toán đơn điệu kém hiệu quả. Kỹ thuật thanh toán lạc hậu chủ yếu làm bằng thủ công, gây ra sai sót và thời gian thanh toán không kịp thời, thanh toán chủ yếu phục vụ các cơ quan đoàn thể, xí nghiệp quốc doanh người dân chưa có điều kiện thanh toán qua ngân hàng. Vì nền kinh tế vận hành trong cơ chế quan liêu, bao cấp nên đội ngũ nhân viên, cán bộ ngân hàng ít quan tâm đến chất lượng phục vụ, vốn bị ứ đọng, cửa quyền trong giao dịch, không phát huy được chức năng của ngân hàng là quay vòng vốn nhanh, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Trang 7
8. + Thủ tục thanh toán rườm rà, phức tạp; thời gian thanh toán chậm. Điều này tạo ra cho người dân tâm lý không thích thanh toán chuyển khoản mà thích thanh toán bằng tiền mặt dẫn đến lượng tiền mặt tung ra lưu thông quá lớn gây ra tình trạng lạm phát cao. Năm 1988, hệ thống NHTM đựơc hình thành các chức năng kinh doanh tách ra khỏi chức năng quản lý của NHNN. Đây là thử nghiệm cải tổ hệ thống tổ chức và hoạt động ngân hàng theo QĐ 28/HĐBT và sau đó là nghị định 53/HĐBT ngày 26/3/1988 về tổ chức bộ máy của NHNN. Mặt khác, chính phủ giao quyền cho Tổng giám đốc ngân hàng ban hành sửa đổi thể lệ, cơ chế TTKDTM khi mô hình tổ chức của hệ thống ngân hàng thay đổi. Các văn bản hướng dẫn chế độ nghiệp vụ ngân hàng liên hàng thời gian này hoàn toàn dựa trên luân chuyển chứng từ khá dài, thủ tục rườm rà và máy móc trong việc lập, kiểm soát, ký, luân chuyển và lưu trữ chứng từ. Từ năm 1988 đến 1900, NHNN thành lập hệ thống văn phòng đại diện ở hầu hết các quận, huyện làm cầu nối thanh toán giữa các NHTM và thực hiện các chức năng kiểm soát khả năng thanh toán của NHTM. Đây là giai đoạn quá độ chuyển từ mô hình quản lý tập trung sanh mô hình quản lý ngân hàng hai cấp. Việc thanh toán và quản lý vốn của NHTM Việt Nam trong giai đoạn mới thành lập vẫn thuộc về NHNN. Nhìn chung hoạt, hoạt động thanh toán trong thời kỳ này vẫn chưa thực sự phát huy được những lợi ích vốn có của nó.Vì vậy việc mở rộng hoạt động thanh toán cồn nhiều hạn chế. 2. TTKDTM ở thời kỳ nền kinh tế chuyển sang cơ chế thị trường Để đáp ứng được nhu cầu phát triển của nền kinh tế, hoạt động của ngành ngân hàng đã có sự chuyển biến tích cực về mọi mặt, nhất là hoạt động TTKDTM. NHNN Việt Nam đã ban hành nhiều quyết định, thông tư, văn bản, chỉ thị nhằm cải tiến và hoàn thiện chế độ TTKDTM cho phù hợp với yêu cầu mới của nền kinh tế. Trang 8
9. Ngày 20/09/2001 Chính phủ ban hành Nghị định 64/2001/NĐ- CP về hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, thay thế cho Nghị định 91/CP ban hành ngày 25/11/1993 về tổ chức TTKDTM. Và trong thời gian gần đây, ngày 26/03/2002 NHNN ban hành Quyết định số 226/2002/QĐ- NHNN về việc ban hành quy chế hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Quyết định này thay cho Quyết định số 22/QĐ- NH1 ngày 21/02/1994 và Quyết định số 144/QĐ- NH1 ngày 30/06/1994. Ngày 08/10/2002, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 1092/2002/QĐ- NHNN về việc ban hành Quy định thủ tục thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Quyết định này thay thế cho phần II và phần III Thông tư số 08/TT- NH ngày 02/06/1994 của NHNN Việt Nam. Mới đây, ngày 10/12/2003 Chính phủ ban hành Nghị định 159/2002/NĐ- CP về cung ứng và sử dụng séc. Hệ thống ngân hàng đã hình thành mạng lưới thanh toán thống nhất giữa các ngân hàng trong toàn quốc với nhiều phương tiện thanh toán hiện đại, tiện lợi, an toàn và mang lại hiệu quả cao. Thời gian thanh toán nhanh gọn đã tránh được việc chiếm dụng vốn lẫn nhau giữa các tổ chức kinh tế. Các nghiệp vụ thanh toán bù trừ, thanh toán vãng lai liên ngân hàng qua mạng vi tính, thanh toán thu hộ chi hộ đã được sử dụng phổ biến và phát huy tốt tác dụng; ngân hàng đã triển khai một số công cụ thanh toán mới như thẻ tín dụng, máy rút tiền tự động ATM đồng thời có sự cải tiến sửa đổi các hình thức thanh toán: Uỷ nhiệm thu (UNT), Uỷ nhiệm chi (UNC), Séc, Thẻ thanh toán, thư tín dụng cho phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế. Việc áp dụng rộng rãi công nghệ tin học trong thanh toán ở tất cả các cấp của ngân hàng được thể hiện thông qua một số Quyết định: Quyết định 1557/2001/QĐ- NHNN ngày 14/12/2001 của Thống đốc NHNN ban hành quy chế thanh toán bù trừ điện tử liên ngân hàng; Quyết định số 212/2002/QĐ- NHNN ngày 20/03/2002 của Thống đốc NHNN ban hành quy trình nghiệp vụ thanh toán bù trừ điện tử liên ngân hàng; Quyết định số 44/2002/QĐ- TTg ngày 21/03/2002 của Thủ tướng chính phủ về việc sử dụng chứng từ điện tử làm chứng từ kế toán đẻ hạch toán và thanh toán vốn Trang 9
10. của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán; Quyết định số 309//2002/QĐ- NHNN ngày 09/04/2002 của Thống đốc NHNN ban hành quy chế thanh toán điện tử liên ngân hàng. Kể từ khi hệ thống NHNN áp dụng công nghệ tin học vào thanh toán đã làm giảm thời gian thanh toán và hạn chế được nhiều sai sót nhầm lẫn, đã tạo niềm tin với khách hàng trong nước và khách hàng nước ngoài. Khách hàng có quyền lựa chọn ngân hàng phục vụ mình, một khách hàng có thể mở tài khoản ở nhiều ngân hàng khác nhau, và có thể lựa chọn phương thức thanh toán phù hợp. Như vậy, cần phải nhận thức hoạt động thanh toán là một trong những nghiệp vụ quan trọng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Ngân hàng cần phải đổi mới phương thức phục vụ, đảm bảo an toàn, nhanh chóng, thuận tiện và chính xác thoả mãn nhu cầu tốt nhất của khách hàng. Để làm tốt được điều này thì các chủ thể tham gia thanh toán phảit tuân thủ những quy định nhất định iii những quy định mang tính nguyên tắc trong ttkdtm TTKDTM có tác dụng to lớn đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, việc TTKDTM qua ngân hàng phải được tuân thủ theo các nguyên tắc chặt chẽ, nhằm tạo điều kiện tổ chức công tác thanh toán được an toàn nhanh chóng, thuận tiện, chính xác. Các quyết định của Chính phủ và quyết định của Thống đốc NHNN như đã nêu ở trên là những văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động thanh toán trên lãnh thổ Việt Nam. Các quyết định này phần nào đã đáp ứng được nhu cầu thanh toán của mọi thành phần kinh tế, mọi tổ chức kinh tê và cá nhân đều có thể tham gia vào thể thức thanh toán qua ngân hàng. 1.Những quy định chung Các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức xã hội, các đơn vị vũ trang, công dân Việt Nam và người nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam được quyền lựa chọn ngân hàng để mở tài khoản giao dịch và thực hiện thanh toán. Khi thanh toán qua tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, người sử dụng dịch vụ thanh toán phải tuân theo những quy định và hướng dẫn của tổ chức cung ứng dịch Trang 10
11. vụ thanh toán về việc lập chứng từ thanh toán, phương thức nộp lĩnh tiền ở tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (sau đây gọi tắt là ngân hàng) phải kiểm soát các chứng từ thanh toán của khách hàng trước khi hạch toán và thanh toán, đảm bảo lập đúng thủ tục quy định, dáu (nếu có đăng ký mẫu) và chữ ký trên chứng từ thanh toán đúng với mẫu đã đăng ký tại ngân hàng (nếu là chữ ký tay) hoặc đúng với chữ ký điện tử do ngân hàng cấp (nếu là chữ ký điện tử) khả năng thanh toán của khách hàng còn đủ để chi trả số tiền trên chứng từ hay không? Tuỳ theo từng quan hệ giao dịch mua bán, cung ứng dich vụ với nhau mà khách hàng có thể lựa chọn một trong số các dịch vụ thanh toán sau: - Thanh toán băng séc - Thanh toán bằng Uỷ nhiệm thu (UNT) - Thanh toán bằng Uỷ nhiệm chi (UNC) - Thanh toán bằng thẻ thanh toán - Thanh toán bằng thư tín dụng Và các dịch vụ thanh toán trong nước khác theo quy định củ pháp luật. 2. Quy định đối với bên chi trả Để đảm bảo việc thanh toán đúng theo quy định của pháp luật, các chủ tài khoản (bên trả tiền) phải có đủ số dư trên tài khoản tiìen gửi tại ngân hàng. trong trường hợp chi quá số dư (nếu không được phép) hoặc chậm trễ trong thanh toán sẽ bị xử lý thao đúng pháp luật. Khi thực hiện thanh toán qua ngân hàng người trả tiền phải sử dụng đúng các chứng từ theo mẫu quy định, đảm bảo tính hợp lệ, hợp pháp đồng thời chịu trách nhiệm về những sai sót, lợi dung trên giấy tờ thanh toán của người được chủ tài khoản uỷ quyền ký thay. Phát hành Séc không đủ khả năng thanh toán, ngoài việc phải chịu trách nhiệm trả số tiền truy đòi theo quy định tại Điều 41 Nghị định 159/2003/NĐ- CP về cung ứng và sử dụng séc phải bị xử lý như sau: Trang 11
12. - Nếu vi phạm lần thứ nhất, thì người thực hiện thanh toán có trách nhiệm gửi thông báo cảnh cáo đến người ký phát. - Nếu tái phạm lần thứ hai, thì người thực hiện thanh toán có trách nhiệm đình chỉ tạm thời quyền ký phát Séc của người tái phảmtong vòng 03 tháng, không cung ứng Séc trắng tron thời hạn nói trên, đồng thời thu hồi những Séc trắng đã cung ứng cho người tái phạm. - Nếu tái phạm lần thứ ba, thì người thực hiện thanh toán có trách nhiệm đinh chỉ vĩnh viễn quyền ký phát Séc của người tái phạm, thu hồi toàn bộ Séc trắng đã cung ứng cho người tái phạm, đông thời thông báo tên, địa chỉ, số chứng minh thư nhân dân (hoặc giấy tờ có hiệu lực tương tụ theo quy định của pháp luật), số tiền không đủ khả năng thanh toán trên Séc của người đó cho NHNN. 3. Quy định đối với bên thụ hưởng Sau khi giao hàng hoặc cung ứng dịch vụ đúng theo hợp đồng đã ký. Bên thụ hưởng có quyền yêu cầu bên chi trả thanh toán, hình thức có thể là: Séc, UNT - Nếu thanh toán bắng Séc thì người thụ hưởng khi nhận Séc phải kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của tờ Séc (ghi đầy đủ các yếu tố quy định trên tờ Séc, không sửa chữa tẩy xoá trên tờ Séc). Nếu thiếu một trong các yếu tố đó sẽ không hợp lệ và không có giá trị thanh toán. Nếu Séc đã quá hiệu lực thanh toán như hết thời hạn người thụ hưởng phải yêu cầu người phát hành đổi tờ Séc qúa hạn. - Đối với hình thức thanh toán UNT, Thư tín dụng, bên thụ hưởng chỉ được trả tiền khi xuất trình hoá đơn chứng từ giao hàng theo đúng hợp đồng đã ký kết, bên bán phải nộp các giấy tờ thanh toán cho ngân hàng theo đúng thời hạn quy định. 4. Quy định đối với ngân hàng - Ngân hàng cung cấp đầy đủ và kịp thời các loại mẫu giấy tờ thanh toán cho khách hàng. - Ngân hàng phải có trách nhiệm hướng dẫn khách hàng trong thanh toán, thực hiện các uỷ nhiệm thanh toán của chủ tài khoản, tổ chức thanh toán kịp thời chính xác, an toàn tài sản. Trang 12
13. - Ngân hàng phải có trách nhiệm kiểm soát chặt chẽ các chứng từ về hình thức và nội dung đảm bảo tính hợp lệ, hợp pháp và khớp đúng. - Ngân hàng thực hiện kiểm tra, giám sát khả năng chi trả của chủ tài khoản, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm. - Ngân hàng được quyền từ chối thực hiện thanh toán nếu chứng từ thanh toán không hợp lệ, hợp pháp, tài khoản của khách hàng không đủ số số dư hoặc nộ dung thanh toán không phù hợp quy định của pháp luật. - Ngân hàng phải duy trì khả năng thanh toán của mình đảm bảo thanh toán chính xác, kịp thời, đầy đủ. Ngân hàng phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho khách hàng nếu thanh toán chậm trễ do lỗi của ngân hàng gây ra. - Khi thực hiện dịch vụ thanh toán cho khách hàng, Ngân hàng được thu phí dịch vụ theo quy định của Thống đốc NHNN. IV. nội dung của các hình thức ttkdtm đang áp dụng tại việt nam Để đáp ứng nhu cầu thanh toán của nền kinh tế thị trường, hiện nay ở Việt Nam áp dụng các hình thức TTKDTM sau: 1. Hình thức thanh toán bằng séc Séc là một lệnh trả tiền của chủ tài khoản được lập theo mẫu do NHNN quy định yêu cầu đơn vị thanh toán trích ra một số tiền từ tài khoản tiền gửi thanh toán của mình để trả cho người thụ hưởng có tên ghi trên Séc hoặc người cầm Séc. Thời hạn hiệu lực thanh toán của Séc là 15 ngày kể từ ngày phát hành Séc đến khi người thụ hưởng nộp Séc vào ngân hàng xin thanh toán, tính cả ngày lễ và chủ nhật. Nếu quá thời hạn trên thì tờ Séc không còn giá trị. Hiện nay nước ta chỉ sử dụng hai loại Séc thanh toán là: Séc chuyển khoản và Séc bảo chi. 1.1 Séc chuyển khoản Trang 13
14. Séc chuyển khoản là một tờ séc do chủ tài khoản phát hành và trực tiếp giao cho người hưởng khi nhận hàng hoá, dịch vụ cung ứng. Séc chuyển khoản có phạm vi thanh toán: Giữa hai khách hàng mở tài khoản tại cùng một ngân hàng hoặc là hai khách hàng mở tài khoản tại hai ngân hàng thanh toán khác nhau nhưng trên cùng một địa bàn tham gia thanh toán bù trừ. Để đảm bảo quy định người chi trả phải có đủ tiền để chi trả cho người thụ hưởng, khi kế toán Séc phải thực hiện nguyên tắc ghi Nợ trước, ghi Có sau. Séc chuyển khoản thanh toán trong phạm vi khác ngân hàng có quy trình luân chuyển chứng từ như sau. Sơ đồ luân chuyển chứng từ Séc chuyển khoản giữa hai ngân hàng tham gia TTBTrừ (2) Người mua (1) Người bán (5a) (3b) (3a) (6) (4) Ngân hàng phục Ngân hàng phục vụ người mua (5b) vụ người bán (1): Người bán giao hàng hoá, dịch vụ cho người mua. (2): người mua sẽ ký phát Séc và giao cho người bán. (3a): người bán lập bảng kê nộp Séc và gửi kèm tờ Séc chuyển khoản vào ngân hàng phục vụ người bán. (3b): Cũng có thể người bán nộp Séc trực tiếp vào ngân hàng phục vụ người mua. (4): Ngân hàng phục vụ người bán chuyển bảng kê nộp séc cung tờ Séc chuyển khoản sang Ngân hàng phục vụ người mua trong phiên thanh toán bù trừ. Trang 14
15. (5): Ngân hàng phục vụ người mua kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của tờ Séc, nếu không có gì sai sót sẽ hạch toán: Nợ TK 4311/N.Mua Có TK 5012 TTBTrừ (5a): Ngân hàng phục vụ người mua ghi Nợ tài khoản người mua. (5b): Ngân hàng phục vụ người mua chuyển Có sang Ngân hàng phục vụ người bán qua phiên TTBTrừ. (6): Ngân hàng phục vụ người bán nhận được chuyển Có của Ngân hàng người mua ghi Có tài khoản của người bán: Nợ TK 5012 Có TK 4311/N.Bán và báo Có cho người bán. Séc chuyển khoản là hình thức thanh toán đơn giản, không đòi hỏi phải mở riêng tàikhoản tiền gửi đảm bảo thanh toán. Nhưng nó có phạm vi thanh toán không rộng chủ yếu dựa trên sự tín nhiệm giữa người mua và người bán. Người thụ hưởng khi nộp Séc chuyển khoản vào ngân hàng phục vụ mình không được ghi có ngay vào tài khoản tiền gửi của người phát hành khi thanh toán Séc; chủ tài khoản phát hành Séc quá số dư. 1.2 Séc bảo chi Séc bảo chi là một loại Séc chuyển khoản nhưng được ngân hàng đảm bảo chi trả cho từng tờ Séc trên cơ sở tiền mà người phát hành Séc đã lưu ký, vì vậy người chịu trách nhiệm thanh toán tờ Séc là ngân hàng bảo chi Séc. Như vậy, khả năng thanh toán của Séc bảo chi được đảm bảo không xẩy ra tình trạng phát hành quá số dư. Hình thức này được sử dụng trong trường hợp người bán không tín nhiệm người mua về mặt thanh toán. Séc bảo chi có phạm vi thanh toán: hai khách hàng ở cùng một ngân hàng; hai khách hàng mở tài khoản tại hai ngân hàng ở cùng một địa bàn và tham gia TTBTrừ và hai ngân hàng cùng hệ thống khác chi nhánh. Trang 15
16. Sơ đồ luân chuyển chứng từ Séc bảo chi thanh toán tại 2 ngân hàng cùng hệ thống (3a) Người Mua (3b) Người bán (1) (2) (6) (5b) (4) Ngân hàng phục (5a) Ngân hàng phục vụ người mua vụ người bán (1): Người mua lập giấy yêu cầu bảo chi Séc kèm tờ Séc chuyển khoản đã ghi đầy đủ các yếu tố đồng thời lập UNC xin trích tài khoản tiền gửi thanh toán để ký quỹ vào tài khoản tiền gửi đảm bảo thanh toán Séc bảo chi (4661.1) (2): NH.NMua kiểm tra các nội dung trên tờ Séc bảo chi (SBC), số dư trên tài khoản của người mua nếu đủ điều kiện sẽ làm thủ tục bảo chi Séc và hạch toán N: TK 4311/N. Mua C: TK 4661.1/N. Mua Sau đó ngân hàng sẽ đóng dấu bảo chi lên tờ séc và giao cho người mua. (3a): Người bán giao hàng hoá, dịch vụ cho người mua. (3b): N.Mua sẽ ký phát Séc và trao cho người bán. (4): N.bán nộp bảng kê nộp Séc kèm tờ SBC cho ngân hàng phục vụ mình. (5): NH. NBán kiểm tra tờ SBC nếu hợp lệ sẽ hạch toán: N: TK 5111 C: TK 4311/N.Bán (5a): NH.NBán gửi lệnh chuyển nợ sang NH.Nmua (5b): và ghi có cho người bán. (6): Nhận được lệnh chuyển Nợ cuă NH.NBán, NH.Nmua sẽ hạch toán N: TK 4661.1/N.Mua C: TK 5112 Trang 16
17. Và báo nợ cho người mua. SBC có độ rủi ro thấp. SBC thanh toán cùng hệ thống do có nhiều ký hiệu mật nên được ghi Có ngay cho đơn vị thụ hưởng, do đó quyền lợi của người bán được đảm bảo. Tuy nhiên SBC phải lưu ký một khoản tiền sẽ dẫn đến vốn bị ứ đọng. Nếu tờ SBC sai ký hiệu mật sẽ gây chậm trễ trong thanh toán cho khách hàng. 2. Hình thức thanh toán Uỷ nhiệm thu(UNT) UNT là một giấy đòi tiền do người thụ hưởng lập theo mẫu quy định, uỷ nhiệm cho tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán thu hộ tiền từ người mắc nợ trên cơ sở hợp đồng đã ký kết. UNT được áp dụng trong thanh toán giữa hai khách hàng mở tài khoản ở cùng NH và hai khách hàng mở tài khoản ở hai ngân hàng khác nhau. Kế toán Uỷ nhiệm thu: a. Hai khách hàng ở cùng ngân hàng: (1) N.Mua N.Bán (3a) (3b) (2) NHTM (1): N.Bán giao hàng hoá, dịch vụ cho N.Mua trên cơ sở hợp đồng kinh tế. (2): N.Bán lập UNT kèm hoá đơn, chứng từ giao hàng vào NHTM. (3): NH kiểm tra UNT và nếu không có gì sai sót sẽ hạch toán: Nợ: TK 4311/N.Mua Có: TK 4311/N.Bán (3a): Báo Nợ cho người mua (3b): Báo Có cho người bán Trang 17
18. b. Hai khách hàng ở hai ngân hàng khác nhau: (1) N.Mua N.Bán (4a) (2) (5) (3) NH.NMua NH.NBán (4b) (1): N.Bán giao hàng hoá cho N.Mua theo hợp đồng kinh tế. (2): N.Bán lập UNT kèm hoá đơn, chứng từ giao hàng nộp vào NH phục vụ mình (3): Nhận được UNT của N.Bán, NH.NBán ghi nhập sổ theo dõi UNT gửi đến và làm thủ tục chuyển bộ UNT sang NH.Nmua. (4): Nhận được UNT NH.Nmua hạch toán: Nợ: TK 4311/N.Mua Có: TK TTVốn (nếu 2 NH cùng hệ thống sử dụng TK 5111, 2 NH TTBTrừ 5012, TK tiền gửi tại NHNN 1113) (4a): Báo Nợ cho người mua (4b): Chuyển Có sang NH.NBán (5): Nhận được chuyển Có của NH.Nmua, NH hạch toán: Nợ: TK TTVốn Có: TK 4311/NBán Xuất sổ theo dõi UNT gửi đi Trường hợp UNT đến NH.Nmua mà tài khoản không đủ số dư sẽ lưu lại chờ đủ số dư thanh toán đồng thời phạt chậm trả. UNT có phạm vi thanh toán rộng, giúp cho các đơn vị cung cấp dịch vụ công cộng đỡ mất công sức đến từng nơi thu tiền. Tuy nhiên UNT chỉ thường sử dụng cho các giao dịch thanh toán có giá trị nhỏ, thủ tục thanh toán UNT phức tạp; Người mua Trang 18
19. dễ chiếm dụng vốn của người bán; Chứng từ luân chuyển qua lại mất nhiều thời gian làm chậm tốc độ luân chuyển vốn. 3. Hình thức thanh toán Uỷ nhiệm chi- Chuyển tiền 3.1 Hình thức thanh toán Uỷ nhiệm chi (UNC) UNC là lệnh chi tiền của chủ tài khoản được lập theo mẫu in sẵn yêu cầu NH phục vụ mình trích một khoản tiền theo số tiền trên UNC để chuyển sang tài khoản của người thụ hưởng. Phạm vi thanh toán: 2 khách hàng ở cùng ngân hàng, 2 khách hàng ở hai ngân hàng khác nhau. Quy trình thanh toán: 2 khách hàng ở 2 ngân hàng khác nhau (1) N.Mua N.Bán (2) (3) NH.NMua NH.NBán (1): NBán cung ứng hàng hoá, dịch vụ cho người mua (2): NMua gửi UNC cho ngân hàng phục vụ mình (3): NH.Nmua kiểm tra UNC, số dư trên tài khoản người mua, nếu không có gì sai sót sẽ hạch toán: Nợ: TK 4311/N.Mua Có: TK TTVốn (5111,5012,1113) (4): Nhận được báo Có của NH.Nmua, NH.NBán sẽ hạch toán - Nếu người bán có tài khoản tại ngân hàng: Nợ: TK TTVốn Có: TK 4311/N.Bán - Nếu người bán không có tài khoản tại NH, đưa vào chuyển tiền phải trả 464 Nợ: TK TTVốn Có: TK 464 khi cá nhân đó đến ngân hàng xuất trình chứng minh thư, NH sẽ lập phiếu chi Trang 19
20. Nợ: TK 464 Có: TK 1011 UNC có phạm vi thanh toán rộng do người mua chủ động lập nên được áp dụng rộng rãi. Thủ tục thanh toán UNC đơn giản, không gây phiền hà cho người trả tiền, chỉ sau một thời gian ngắn N.Bán sẽ nhận được tiền mà không phải đến NH làm thủ tục. 3.2 Hình thức thanh toán bằng Séc chuyển tiền Séc chuyển tiền là một chứng từ do NH phát hành cho người đại diện bên chuyển tiền.Người này trực tiếp cầm tờ Séc nộp vào NH trả tiền để nhận tiền hay sử dung vào mục đích thanh toán. Séc chuyển tiền chỉ được thanh toán giữa hai NH cùng hệ thống. Thời hạn hiệu lực của Séc chuyển tiền là 30 ngày kể từ ngày phát hành ghi trên tờ Séc. Khi có nhu cầu sử dụng Séc chuyển tiền khách hàng làm giấy yêu cầu NH cho sử dụng loại Séc chuyển tiền, NH sẽ xem xét nếu được sẽ cấp Séc cho khách hàng. Về thủ tục thanh toán người thụ hưởng nộp Séc chuyển tiền vào ngân hàng có thể lấy ra bằng tiền mặt hay chuyển khoản bảo chi séc.Séc chuyển tiền tương đối an toàn nhưng cũng bị ứ đọng vốn do phải lưu ký vào tài khoản “ Séc chuyển tiền “ số tiền trên tờ Séc. 4. Hình thức thanh toán bằng thư tín dụng Thư tín dụng là một văn bản cam kết có điều kiện được NH mở theo yêu cầu của người sử dụng dịch vụ thanh toán, theo đó NH sẽ trả tiền hoặc uỷ quyền cho NH khác trả tiền ngay cho người thụ hưởng khi nhận được bộ chứng từ xuất trình phù hợp với điều kiện thanh toán của thư tín dụng. Thư tín dụng chỉ thanh toán một lần cho người bán; Mức tối thiểu để mở một thư tín dụng là 10 triệu đồng; Thời hạn hiệu lực của thư tín dụng là 3 tháng kể từ ngày mở thư tín dụng đến ngày người bán nộp chứng từ xin thanh toán vào NH. Thư tín dụng được dùng để thanh toán giữa các khách hàng có tài khoản ở 2 NH khác nhau và chưa tín nhiệm lẫn nhau trong thanh toán. Trang 20
21. Sơ đồ luân chuyển thư tín dụng (4) N.Mua N.Bán (1) (5) (3) (2) NH.NMua NH.NBán (6) (1): Người mua gửi giấy xin mở thư tín dụng đến NH phục vụ mình để xin mở thư tín dụng (thư TD) (2): NH phục vụ bên mua trích tài khoản của người mua để lưu ký vào tài khoản mở thư TD và làm thủ tục chuyển thư TD sang NH.NBán (3): NH phục vụ bên bán xử lý chứng từ xong sẽ báo cho ngưởi bán biết dể chuẩn bị giao hàng cho người mua (4): NBán gaio hàng cho người mua theo hợp đồng đã ký và thư tín dụng đã mở (5): NBán gửi chứng từ đến NH phục vụ mình để đề nghị thanh toán (6): NH phục vụ người bán chuyển nợ thanh toán thư tín dụng sang NH phục vụ bên mua. Trong thanh toán thư TD thì khả năng dảm bảo chi trả là chắc chắn theo những điều khoản mà hai bên đã thoả thuận. Tuy nhiên thủ tục mở thư TD phức tạp, người mua hàng bị ứ đọng vốn. Hình thức này ít được àp dụng trong thanh toán trong nước, chủ yếu bị ứ đọng vốn. Hình thức này ít được áp dụng trong thanh toán trong nước, chủ yếu được àp dung trong quan hệ thanh toán quốc tế. 5. Hình thức thanh toán bằng thẻ thanh toán. Thẻ thanh toán là một phương tiện thanh toán hiện đại gắn liền với kỹ thuật ứng dụng tin học trong ngân hàng, do NH phát hành và bán cho khách hàng để thanh Trang 21
22. toán tiền hàng hàng hoá, dịch vụ hoặc rút tiền tại các ngân hàng đại lý hay các điểm rút tiền tự động (ATM). Phạm vi áp dụng thẻ ngân hàng rất rộng rãi và không bị giới hạn về mặt không gian, thời gian. Khách hàng có thẻ ngân hàng có thể sử dụng ở bất cứ nơi nào có máy rút tiền tự động ATM hoặc tại cơ sở chấp nhận thẻ. Hình thức thẻ thanh toán rất được ưa chuộng trên các nước trên thế giới. Hiện nay ở nước ta có các loại thẻ thanh toán sau: - Thẻ không phải ký quỹ (thẻ loại A) còn gọi là thẻ ghi nợ: nguồn thanh toán thẻ là số dư trên tài khoản tiền gửi của chủ sở hữu thẻ tại NH (4311). áp dụng đối với những khách hàng có tín nhiệm đối với NH. - Thẻ phải ký quỹ thanh toán (thẻ loại B): KH phải lưu ký một số tiền nhất định vào tài khoản tiền gửi đảm bảo thanh toán thẻ (4663) - Thẻ tín dụng (thẻ loại C) : chỉ áp dụng cho những khách hàng mà NH đồng ý. Nguồn thanh toán thẻ chính là hạn mức tín dụng mà NH đồng ý cho chủ thẻ vay Kế toán thẻ: (4) Cơ sở chấp Khách hàng nhận thẻ (3) (1) (2) (5) (6) NH phát hành NH đại lý a. Giai đoạn phát hành thẻ: (1) Khách hàng muốn sử dụng thử phải làm thủ tục đăng ký mua thẻ. - Nếu là thẻ loại A: thì khách hàng phải mở tài khoản tại NH - Nếu là thẻ loại B: N: TK 4311/ KH C: TK 4663 Trang 22
23. - Nếu là thẻ loại C: NH và khách hàng ký hợp đồng tín dụng (2) Sau một thời gian NH sẽ trao thẻ cho khách hàng. b. Giai đoạn thanh toán thẻ (3) cơ sở chấp nhận thẻ giao hàng hoá cho khách hàng (4) khách hàng giao thẻ cho cơ sở chấp nhận thẻ (5) cơ sở cộng nhận thẻ giao hoá đơn đến NH đại lý (6) NH đại lý lập lệnh chuyển Nợ gửi NH phát hành N: TK TTVốn (5112, 5012) C: TK 4311 | CSCN Thẻ (7) NH phát hành sẽ thanh toán với khách hàng N: TK 4311 (A) TK 4663 (B) TK 211 (C) cho vay khách hàng C: TK TT Vốn (5111, 5012) Nói tóm lại, chúng ta có thể thấy rằng TTKDTM có vị trí, vai trò quan trọng như thế nào đối với sự phát triển của ngành NH nói riêng và của toàn bộ nền kinh tế nói chung. Vì vậy, các ngân hàng cần nhận biết được thực trạng hoạt động của mình, nắm bắt được tình hình kinh tế xã hội, sự phát triển của đất nước để ngày càng hoàn thiện hơn, phát triển hơn và nâng cao chất lượng của hoạt động thanh toán nhất là TTKDTM đưa đất nước đi lên và hội nhập với thế giới. Hơn thế nữa, với công nghệ điện tử ngày càng hiện đại chắc chắn sẽ có những hình thức TTKDTM mới hoàn thiện hơn, hiệu quả hơn. Trang 23
24. CHƯƠNG II: Thực trạng về hoạt động ttkdtm tại chi nhánh nhct khu vực ii – hai bà trưng – hà nội I. KHáI QUáT TìNH HìNH HOạT Động kinh doanh củA chi nhánh nhct – hai bà trưng 1. Vài nét về tình hình kinh tế – xã hội quận Hai Bà Trưng Chi nhánh NHCT Hai Bà Trưng là đơn vị thành viên trực thuộc NHCT Việt Nam có trụ sở chính tại 285 đường Trần Khát Chân – phường Thanh Nhàn – Quận Hai Bà Trưng – Hà Nội. Quận hai Bà Trưng là một quận có địa bàn rộng với tổng diện tích tự nhiên khoảng 1300 ha và khoảng 35 vạn dân. đây là nơi tập trung nhiều doanh nghiệp nhà nước như Công Ty Khoá Minh Khai, Nhà Máy Bia Halida ; các doanh nghiệp tư nhân, các công ty lớn nhỏ, tổ hợp sản xuất, các hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp và các hộ công thương. Qua đó có thể thấy được thành phần khách hàng của NHCT Hai Bà Trưng rất đa dạng và đây chính là yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho NHCT Hai Bà Trưbg mở rộng khối lượng, quy mô kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ, tín dụng, thanh toán và dịch vụ ngân hàng. 2. Quá trình hình thành và phát triển của NHCT –Hai Bà TRưng –Hà Nội NHCT Hai Bà Trưng là một chi nhánh của NHCT Việt Nam. Sau khi thực hiện nghị định số 53/HDBT ngày 26/03/1988 của hội đồng bộ trưởng về tổ chức bộ máy NHNN Việt Nam chuyển sang cơ chế NH hai cấp, từ một chi nhánh NHNN cấp quận và một chi nhánh ngân hàng kinh tế cấp quận thuộc địa bàn quận Hai Bà Trưng trực thuộc NHNN thành phố Hà Nội chuyển thành các chi nhánh NHCT khu vực I và II quận Hai Ba Trựng trực thuộc chi nhánh NHCT thành phố Hà Nội thuộc NHCT Việt Nam. Tại quyết định số 93/NHCT-TCCB ngày 1/4/1993 của tổng giám đốc ngân hàng công thương Việt Nam sắp xếp lại bộ máy tổ chức NHCT trên địa bàn Hà Nội theo mô hình quản lý hai cấp của NHCT Việt Nam, bỏ cấp thành phố, hai chi nhánh NHCT khu vực I và II Hai Bà Trưng là những chi nhánh trực thuộc NHCT Việt Nam Trang 24
25. được tổ chức hạch toán kinh tế và hoạt động như các chi nhánh NHCT cấp tỉnh, thành phố. Kể từ ngày 1/9/1993, theo quyết định của Tổng giám đốc NHCT Việt Nam, sát nhập chi nhánh NHCT khu vực I và chi nhánh NHCT khu vực II- Hai Bà Trưng. Như vậy, kể từ ngày 1/9/1993 trên địa bàn quận Hai Bà Trưng (Hà Nội ) chỉ còn duy nhất một chi nhánh NHCT. Hiện nay, NHCT khu vực II Hai Bà Trưng đã vượt qua những khó khăn ban đầu và khẳng định được vị tríư, vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường, đứng vững và phát triển trong cơ chế mời, chủ động mở rộng mạnh lưới giao dịch, đa dạng hoá các dịch vụ kinh doanh tiền tệ. Mặt khác, ngân hàng còn thường xuyên tăng cường việc huy động vốn và sử dụng vốn, thay đổ cơ cấu đầu tư phục vụ phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng cộng nghiệp hoá- hiện đại hoá. Để thực hiện chiến lược đa dạng hoá các phương thức, hình thức, giải pháp huy động vốn trong và ngoài nước, đa dạng hoá các hình thức kinh doanh và đầu tư, từ năm 1993 trở lại đây NHCT khu vực II- Hai Bà Trưng đã thu được nhiều kết qủ trong hoạt động kinh doanh, từng bước khẳng định mình trong môi trường kinh doanh mới mang đầy tính cạnh tranh. 3. Mô hinh tổ chức tại chi nhánh NHCT- HBT NHCT HBT là chi nhánh NH cấp 1, cơ cấu tổ chức gồm 386 cán bộ, nhân viên với nhiều phòng ban khác nhau: *.Sơ đồ: Trang 25
26. MÔ HìNH Tổ CHứC TạI CHI NHáNH hai bà trưng (Từ THáNG 01-2004) Ban giám đốc Hoạt động gd Các hoạt động Quản lý nội bộ trong quầy kinh doanh ngoài quầy Phòng khách Phòng kiểm Phòng kế toán hàng công ty tra nội bộ giao dịch Phòng khách Phòng tiền tệ hàng dn vừa và kho quỹ nhỏ Phòng khách Phòng thông hàng cá nhân tin điện toán Phòng giao Phòng tổ chức dịch chợ hôm hành chính Phòng giao Phòng kế toán dịch trương tài chính định Phòng TổNG HợP TIếP THị Trang 26
27. *.Chức năng, nhiệm vụ của các phòng ban: - Phòng kế toán giao dich: Chức năng: là phòng nghiệp vụ thực hiện các giao dịch trực tiếp với khách hàng, tổ chức hạch toán kế toán theo quy định của Nhà Nước và của Ngân Hàng Công Thương Việt Nam. Cung cấp các dịch vụ ngân hàng theo quy định của NHNN và NHCT. Quản lý hệ thống giao dịch trên máy, quản lý quỹ tiền mặt trong ngày, thực hiện nhiệm vụ tư vấn cho khách hàng về sử dụng các sản phẩm của ngân hàng. Nhiệm vụ: Quản lý hệ thống giao dịch trên máy, thực hiện các giao dịch trực tiếp với khách hàng; thực hiện công tác liên quan đến thanh toán bù trừ, thanh toán điện tử liên ngân hàng, lập và phân tích báo cáo cuối ngày của giao dịch viên và chi nhánh, làm các báo cáo theo quy định; Thực hiện chức năng kiểm soát cá giao dịch trong và ngoài quyầy theo thẩm quyền, kiểm soát lưu trữ chứng từ, tổng hợp liệt kê giao dịch trong ngày, đối chiếu lập và in báo cáo, đóng nhật ký theo quy định; Phân tích đánh giá kết quả hoạt đoọng kinh doanh của chi nhánh để trình ban lãnh đạo chi nhánh quyết định mức trích lập Quỹ Dự phòng rủi ro theo các hướng dẫn của NHCT VN; Tổ chức học tập nâng cao trình độ nghiệp vụ cho cán bộ; Đảm bảo an toàn bí mật các số liệu có liên quan theo quyết định của ngân hàng; Làm công tác khác do giám đốc giao. - Phòng tài trợ thương mại: Chức năng: là phòng nghiệp vụ tổ chức thực hiện nghiệp vụ về tài trợ thương mại tai chi nhánh theo quy định của NHCT Việt Nam. Nhiệm vụ : thực hiện nghiệp vụ về tài trợ thương mại theo hạn mức được cấp; nghiệp vụ về mua bán ngoại tệ; thực hiện công tác tiếp thí để khai thác nguồn ngoại tệ cho chi nhánh; tư vấn khách hàng sử dụng các sản phẩm tài trợ thương mại; tổng hợp báo cáo lưu giữ tài liệu theo quy định; đảm bảo an toàn bí mật các số liệu có liên quan theo quy định; tổ chức học tập nâng cao trình độ, nghiệp vụ cho cán bộ; làm công tác khác do giám đốc giao. - Phòng khách hàng số 1 (Doanh nghiệp lớn) Trang 27
28. chức năng: là phòng nghiệp vụ trực tiếp giao dịch với khách hàng là các doanh nghiệp lớn , để khai thác vốn bằng VNĐ và ngoại tệ ; xử lý các nghiệp vụ liên quan đến cho vay , quản lý các sản phẩm cho vay phù hợp với chế độ , thể lệ hiện hành và hướng dẫn của NHCT. Nhiệm vụ : khai thác nguồn vốn bằng đồng Việt Nam và ngoại tệ từ khách hàng là các doanh nghiệp lớn ;tiếp thị hỗ trợ khách hàng ;thẩm định và tính toán hạn mức tín dụng cho khách hàng ,quản lý các hạn mức đã đưa ra theo tưng khách hàng ;thưc hiện nghiệp vụ cho vay va xử lý dao dịch ;nắm câp nhật phân tích toàn diện về thông tin khách hàng theo qui định ;quản lý các khoản vay cho vay , bảo lãnh ;quản lý tài sản đảm bảo ;theo dõi trích lập dư phòng rủi ro theo qui dinh ,phản ánh kịp thời những vướng mắc trong nghiệp vụ và những vấn đề mới nảy sinh , đề xuất biện pháp giải quyết trình giám đốc chi nhánh xem xét , giải quyết - Phòng khách hàng số 2 (Doanh nghiệp vừa và nhỏ ) Phòng này có chức năng và nhiệm vụ tương tư phòng KH số 1 nhưng khách hàng là các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế - Phòng khách hàng cá nhân Phòng này có chức năng và nhiệm vụ tương tự phòng KH số 1 nhưng khách hàng là các cá nhân va còn quản lý hoạt động của các quỹ tiết kiệm ,điểm dao dịch , tổ chức huy động vốn của dân cư ( bàng VNĐ hoặc ngoại tệ ) . - Phòng thông tin điện toán Chức năng : thực hiện công tác duy trì hệ thống, bảo trì bảo dưỡng máy tính đảm bảo thông suốt hoạt động của hệ thống mạng ,máy tính của chi nhánh. Nhiệm vụ : thực hiện quản lý về mặt công nghệ và kỹ thuật đối với toàn bộ hệ thống mạng thông tin của chi nhánh theo thẩm quyền được giao ; Bảo trì bảo dưỡng máy tính đảm bảo thông suốt hoạt động của hệ thống mạng ,máy tính của chi nhánh . Thực hiện triển khai các hệ thống , chương trình phần mềm mới ,các phiên bản mới từ phía NHCT Trang 28
29. Tại chi nhánh ; làm đầu mối về mặt công nghệ thông tin giữa chi nhánh NHCT với NHCTVN ; phối hợp các phòng chức năng để triển khai công tác đào tạo vè công nghệ thông tin tại chi nhánh - Phòng tổ chức- hành chính Chức năng: Phòng tổ chức hành chính là phòng nghiệp vụ thực hiện công tác tổ chức cán bộ và đào tạo tại chi nhánh theo đúng chủ trương chính sách của Nhà nước và quy định của NHCT Việt Nam, thực hiện công tác quản trị và văn phòng phục vụ hoạt động kinh doan tại chi nhánh, thực hiện công tác bảo vệ, an ninh an toàn tại chi nhánh. Nhiệm vụ: Thực hiện quy định của Nhà nước và của NHCT có liên quan đến chính sách cán bộ về tiền lương, Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế ;Thực hiện quản lý lao động, tuyển dụng lao động, điều động, sắp xếp cán bộ phù hợp năng lực, trinh độ và yêu cầu nhiệm vụ kinh doanh; Mua sắm và sửa chữa, nâng cấp tài sản và công cụ lao động, máy móc thiết bị tại chi nhánh; Tổ chức công tác văn thư, lưu trữ, quản lý hồ sơ cán bộ theo đúng quy định cảu Nhà nước và NHCT Việt Nam; Thực hiện nhiệm vụ thủ quỹ các khoản chi tiêu nội bộ cơ quan - Phòng tiền tệ kho quỹ Chức năng: Phòng tiền tệ kho quỹ là phòng nghiệp vụ quản lý an toàn kho quỹ, quản lý quỹ tiền mặt theo quy định củ NHNN và NHCT; ứng và thu tiền cho các Quỹ tiết kiệm, các điểm giao dịch trong và ngoài quầy, thu chi tiền mặt cho các Doanh nghiệp có thu , chi tiền mặt lớn. Nhiệm vụ: Quản lý an toàn về kho quỹ theo đúng quy định của NHNN và NHCT; Thực hiện ứng tiền và thu tiền cho các quỹ tiết kiệm, các điểm giao dịch trong và ngoài quầy; Thu, chi tiền mặt giao dịch có giá trị lớn; Phối hợp với phòng kế toán giao dịch (trong quầy) và phòng Tổ chức hành chính thực hiện điều chuyển tiền giũa quỹ nghiệp vụ của Chi nhánh với NHNN, các NHCT trên dịa bàn, các Quỹ tiết kiệm, Trang 29
30. phòng giao dịch, máy rút tiền tự động (ATM) an toàn, đúng chế độ trên cơ sở đáp ứng đầy đủ kịp thời nhu cầu chi tại chi nhánh - Phòng kiểm tra nội bộ Chức năng: Phòng kiểm tra nội bộ là phòng nghiệp vụ có chức năng giúp Giám đốc giám sát, kiểm tra, kiểm toán các mặt hoạt động kinh doanh của chi nhánh nhắm đảm bảo việc thực hiện theo đúng pháp luật của Nhà nước và cơ chế quản lý của ngành. Nhiệm vụ: Thực hiện kiểm tra, giám sát, liểm toán theo chương trình, kế hoặch hoặc chỉ đạo trực tiếp của Tổng Giám đốc, về tổ chức thực hiện quy trình nghiệp vụ, chế độ, thể lệ tại chi nhánh theo quy định của Nhà nước, NHNN và NHCT Việt Nam; Tiếp nhận và giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo của các tổ chức và cá nhân; Tham mưu cho Giám đốc về công tác phòng, chống tham nhũng - Phòng tổng hợp tiếp thị Chức năng: Phòng tổng hợp tiếp thị là phòng nghiệp vụ tham mưu cho Giám đốc Chi nhánh dự kiến kế hoạch kinh doanh, tổng hợp, phân tích đánh giá tình hình hoạt động kinh doanh, thực hiện báo cáo hoạt động kinh doanh hàng năm của chi nhánh. Nhiệm vụ: Tư vấn cho khách hàng về các sản phẩm dịch vụ Ngân hàng, tư vấn đầu tư, tư vấn dịch vụ thẻ và Bảo hiểm; Thực hiện nghiệp vụ đầu mối về thẻ: Lắp đặt, vận hành, xử lý lỗi thẻ ATM, giải quyết vướng mắc của khách hàng về sử dụng sản phẩm thẻ, triển khai sản phẩm thẻ thao hướng dẫn của NHCT; Dự kiến kế hoạch kinh doanh, phân tích đánh giá tổng hợp báo cáo tình hinh hoạt động và kết quả kinh doanh của chi nhánh; Làm báo cáo theo quy định của NHCT. - Phòng kế toán tài chính Chức năng: Phòng kế toán tài chính là phòng nghiệp vụ tham mưu cho Giám đốc thực hiện công tác quản lý tài chính và thực hiện nhiệm vụ chi tiêu nội bộ tại chi nhánh thao đúng quy định của Nhà nước và của NHCT. Nhiệm vụ: Chi trả lương và các khoản thu nhập khác cho cán bộ nhân viên hàng tháng; Tổ chức quản lý và theo dõi hạch toán kế toán Tài sản cố định, Công cụ lao Trang 30
31. động, kho in ấn, chi tiêu nội bộ của Chi nhánh; Lập kế hoạch tài chính, báo cáo tài chính theo quy định hiện hành; Lập kế hoạch mua sắm tài sản, trang thiết bị làm việc, kế hoạch chi tiêunội bộ bảo đảm hoạt động kinh doanh của Chi nhánh trình Giám đốc Chi nhánh quyết định: Phối hợp với các phòng liên quan tham mưu cho Giám đốc về kế hoạch và thực hiện quỹ tiền lương quý, năm, chi các quỹ theo quy định của Nhà nước và của NHCT đồng thời phù hợp với mục tiêu phát triển kinh doanh của chi nhánh; Tính và trích nộp thuế, Bảo hiểm xã hội theo quy định; Thực hiện lưu giữ chứng từ, số liệu làm báo cáo theo quy định vủa Nhà nước và của NHCT; Tổ chức học tập và nâng cao trình độ của cán bộ phòng; Làm các nhiệm vụ khác do Giám đốc giao. 4. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của NHCT- HBT trong những năm gần đây Năm 2003, với ỹ nghĩa là năm bản lề thực hiện kế hoạch 5 năm, nền kinh tế nước ta đã đạt được những thành tích rực rỡ trong nhiều lĩnh vực. Mức tăng trưởng GDP đạt 7,2%, cao nhất trong 3 năm gần đây. Trong đó sản xuất công nghiệp tăng14,5%, các ngành dịch vụ tăng7,2%, kim ngạch xuất khẩu tăng tới 17%, cơ cấu kinh tế chuyển biến theo hướng tích cực. Tình hình kinh tế phát triển đã có những ảnh hưởng tốt đến hoạt động NHCT nói chung và Chi nhánh NHCT- HBT nói riêng. Dưới sự chỉ đạo sát sao của NHCT Việt Nam, NHNN thành phố Hà Nội, sử ủng hộ nhiệt tình của các Ban, ngành hữu quan, cùng với sự nỗ lực với tinh thần trách nhiệm cao của toàn thể cán bộ nhân viên, năm 2003 cũng là năm thành công của Chi nhánh NHCT- HBT: Nguồn vốn tăng trưởng ổn định, chất lượng tín dụng được cải thiện và nâng cao, dư nợ tín dụng lành mạnh ngày càng tăng, các dịch vụ NH phát triển, thu hút thêm nhiều khách hàng, đặc biệt là triển khai thành công chương trình Hiện đại hoá ngân hàng Xây dựng chi nhánh Phát triển- An toàn- Hiệu quả. 4.1 Hoạt động huy động vốn Trang 31
32. Huy động vốn là công việc đầu tiên làm nền tảng cho những hoạt động tiếp theo của quá trình kinh doanh của ngân hàng.Trong năm 2002, Tổng vốn huy động của ngân hàng đạt 2.013 tỷ đồng, tăng so với cuối năm 2001 là 175 tỷ đồng, tốc độ tăng 9,5%. Nhưng tính đến 31/12/2003: Tổng nguồn vốn huy động: 2.168 tỷ đồng, đạt 99,5% kế hoạch, tăng so với cuối năm 2002 là 156 tỷ đồng, tốc độ tăng 7,8%. Trong đó: - Tiền gửi Dân cư tăng lên 955,461 tỷ đồng tăng 9,6% so với năm 2002 - Tiền gửi Doanh nghiệp: 747,070 tỷ đồng - Tiền gửii các Tổ chức tín dụng: 131 tỷ đồng Nội tệ đạt: 1833,531 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng: 84,6% trong tổng nguồn vốn huy động Ngoại tệ đạt: 334,469 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng: 15,4% trong tông nguồn vốn huy động Bảng 1: Tình hình huy động vốn của NHCT Hai Bà Trưng- Hà Nội Đơn vị: Triệu đồng Năm 2002 Năm 2003 Chỉ tiêu Tổng số Tỷ trọng(%) Tổng số Tỷ trọng(%) Trang 32
33. Tổng nguồn vốn huy động 2.013.000 100% 2.168.000 100% I. Nội tệ: 1.558.115 77,4% 1.833.531 84,6% 1. Tiền gửi dân cư 871.470 955.461 2. Tiền gửi doanh nghiệp 686.645 747.070 3. Tiền gửi tổ chức tín dụng - 131.000 II. Ngoại tệ: (Quy ra VNĐ) 454.885 22,6% 334.469 15,4% 1. Tiền gửi dân cư 446.530 327.780 2. Tiền gửi doanh nghiệp 8355 6689 3. Tiền gửi tổ chức tín dụng - - ( Nguồn: Báo cáo công tác huy động vốn ) Năm 2003, công tác huy động vốn gặp rất nhiều biến động về lãi suất: Có thời điểm mức lãi suất huy động lên cao nhất trong thời gian gần đây, có thời điểm mức lãi suất huy động lại xuống rất thấp nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình huy động vốn của chi nhánh, nhất là sự cạnh tranh hết sức sôi động về lãi suất giữa các NHTM hoạt động trên địa bàn quận Hai Bà Trưng. Tuy nhiên chi nhánh đã chủ động triển khai nhiều biện pháp, đa dạng hoá các hình thức huy động vốn: Phát hành tiết kiệm dự thưởng, phát hành trái phiếu, thực hiện tốt chính sách khách hàng, để phát triển nguồn vốn. Từ những biện pháp tích cực và uy tín của chi nhánh, Tổng nguồn vốn huy động đã tăng trưởng ổn định, đáp ứng đầy đủ vốn và tạo thế chủ động cho phát triển kinh doanh, ngoài ra còn thường xuyên nộp vốn thừa theo kế hoạch bình quân hơn 1000 tỷ đồng về NHCTVN, để điều hoà chung trong toàn hệ thống . 4.2.Hoạt động tín dụng và đầu tư Có thể nói “ cho vay tín dụng ” là hoạt động cơ bản, tiêu biểu và quan trọng nhất tạo ra lợi nhuận của NH. tuy nhiên một thực tế là môi trường đầu tư có nhiều khó khăn, nhiều dự án không có hiệu quả, có dự án hiệu quả nhưng lại chưa đủ điều kiện vay vốn. Thực hiện phương châm: ‘ Phát triển, an toàn, hiệu quả “, công tác đầu tư cho vay của Chi nhánh đã thực hiện đúng theo chỉ đạo của NHCT Vnam. Chi nhánh quan tâm triển khai các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả và an toàn vốn, Trang 33
34. quyết tâm đưa dư nợ tăng trưởng một cách lành mạnh vững chắc. Nhiều biện pháp được triển khai một cách đồng bộ, chủ động bám sát doanh nghiệp, tạo điều kiện hỗ trợ tích cực các doanh nghiệp vay vốn của NH. Công tác tiếp thị thu hút khách hàng cũng được chú ý đến. Khâu thẩm định dự án, xử lý nợ tồn đọng cũng đặc biệt được quan tâm. Phương châm đó đã được quán triệt tới tưng phòng ban, bộ phận của NHCT- HBT. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế và các khoản đầu tư đến 31/12/2002 là: 1.231,3 tỷ đồng so với cuối năm 2001 tăng 106,5 tỷ đồng, tốc độ tăng 9,5%. Trong đó: - Dư nợ cho vay nền kinh tế: 904 tỷ đồng, tăng 9,7% - Các khoản đầu tư: 327,3 tỷ đồng, tăng 8,9% Sang đến năm 2003, với phương cham đó hoạt động cvho vay và đầu tư đạt được như sau: Tính đến 31/12/2003 Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế và các khoản đầu tư là 930 tỷ đồng, đạt 95,7% kế hoạch giảm so với cuối năm 2002 là 301,3 tỷ đồng. Trong đó: - Dư nợ cho vay nền kinh tế: đạt 920 tỷ đồng, tăng 16 tỷ đồng - Các khoản đầu tư: 10 tỷ đồng, giảm 317,3 tỷ đồng Nguyên nhân giảm: Để hỗ trợ đảm bảo nguồn vốn chung của toàn hệ thống NHCT ở thời điểm khan vốn, Chi nhánh đã rút các khoản đầu tư tại NHNN0 và quỹ tín dụng nhân dân , không đầu tư tiếp. Cơ cấu dư nợ: - Cho vay ngắn hạn: 519,5 tỷ đồng, chiếm 56,4% trong tổng dư nợ - Cho vay trung và dài hạn: 400,5 tỷ đồng, chiếm 43,6% trong tổng dư nợ Trong đó: - Cho vay trung hạn: 136 tỷ đồng, chiếm 14,8% trong tổng dư nợ - Cho vay dài hạn: 264,5 tỷ đồng, chiếm 28,8% trong tổng dư nợ Bảng 2: Tình hình hoạt động tín dụng của NHCT- HBT Đơn vị: tỷ đồng Trang 34
35. Chỉ tiêu Năm 2002 Năm 2003 Tổng dư nợ cho vay và đầu tư 1.321,3 930 Trong đó: - Dư nợ cho vay nền kinh tế 904 920 - Các khoản đầu tư 327,3 10 ( Nguồn: Báo cáo tồng kết hoạt động KD của NHCT- HBT) Thực hiện chỉ đạo của NHCT Việt Nam, công tác xử lý nợ tồn đọng đã triển khai rất tích cực, tát cả các khoản nợ tồn đọng đều được rà soát lại và phân tích những khó khăn thuận lợi để tìm ra biện pháp xử lý phù hợp nhất. Tuy nhiên, số nợ tồn đọng còn dư đến nay hầu hết là các khoản rất khó đòi ( vay vốn dự án Đài Loan ) nên đã ảnh hưởng đến kết quả thu nợ. Tổng số nợ xử lý trong năm 2003 được 5184 triệu đồng, trong đó xử lý rủi ro 2039 triệu đồng, được NHCT VN đánh giá, xếp loại khá trong công tác xử lý nợ tồn đọng. Tổng dư nợ quá hạn đến 31/12/2003 là 9,3 tỷ đồng, chiếm 1.01% trong tổng dư nợ 4.3 Hoạt động kinh doanh đối ngoại Nghiệp vụ kinh doanh đối ngoại ngày càng được phát triển có chất lượng với một tiềm năng lớn, góp phần đáng kể vào sư phát triển của Chi nhánh. * Doanh số mua bán một số ngoại tệ chủ yếu (Quy ra USD ) - Doanh số mua: 29,6 triệu USD - Doanh số bán: 29,4 triệu USD * Doanh số thanh toán quốc tế: - Thanh toán nhập khẩu: 30,7 triệu USD - Thanh toán xuất khẩu: 10,6 triệu USD - Thanh toán chuyển tiền đi: 6,8 triệu USD - Thanh toán chuyển tiền đến: 3,0 triệu USD * Chi trả kiều hối - Số lượt chi trả: 211 lượt - Doanh số ( quy đổi USD ): 1,068 triệu USD ( 16.695 triệu đồng Việt Nam ) Trang 35
36. Qua quá trình phát triển, hoạt động kinh doanh đối ngoại đã tạo lợi thế để mở rộng hoạt động tín dụng đối nội, tăng nguồn vốn ngoạt tệ, tăng thu dịch vụ phí. Đây là khoản thu an toàn và phản ánh trình độ phát triển tiến bộ của ngân hàng. 4.4 Công tác kế toán tài chính và kết quả kinh doanh Công tác kế toán thanh toán là một trong ba trung tâm hoạt động của ngân hàng. Chi nhánh NHCT- HBT không ngừng hoàn thiện phong cách làm việc, triển khai kịp thời các chương trình ứng dụng hiện đại hoá công nghệ ngân hàng. Quan trọng hơn là Chi nhánh đã triển khai chuyển đổi thành công chương trình hiện đại hoá ngân hàng do NHCT VN chọn Chi nhánh là một trong những đơn vị đầu tiên thí điểm. Trong công tác tài chính kế toán luôn chủ động tổ chức việc thanh toán, ghi chép phản ánh chính xác, đầy đủ và kịp thời mọi nghiệp vụ kinh tế phát sinh, nhằm đáp ứng các yêu cầu kinh doanh của ngân hàng và phục vụ khách hàng một cách tốt nhất. Phối hợp chặt chẽ với phòng Tổ chức hành chính và các phòng liên quan trong việc đáp ứng nhu cầu mua sắm công cụ lao động thiết yếu để phục vụ cho công tác kinh doanh trên tinh thần chống lãng phí, tiết kiệm chi tiêu theo nội dung và kế hoạch của NHCT VN. Kết quả kinh doanh: - Tổng thu nhập: 159,9 tỷ đồng Trong đó: + Thu lãi cho vay: 74,9 tỷ đồng + Thu lãi điều hoà vốn: 73,4 tỷ đồng + Thu lãi KD ngoại tệ: 0,9 tỷ đồng - Tổng chi phí: 143,2 tỷ đồng Trong đó: + Chi phí trả lãi tiền gửi: 113,3 tỷ đồng + Chi phí cho nhân viên: 8,8 tỷ đồng + Chi phí dự phòng rủi ro: 11,3 tỷ đồng - Lợi nhuận: 16,7 tỷ đồng đạt 111,4% so kế hoạch NHCT VN giao Trang 36
37. Thu từ lãi cho vay và lãi điều hoà có thể nói là nguồn thu chủ yếu của NHCT- HBT. Nguồn thu này đảm bảo sự tồn tại và phát triển ổn định của NHCT- HBT Bảng 3: Kết quả kinh doanh Đơn vị: tỷ đồng Chỉ tiêu Năm 2002 Năm 2003 Tổng thu nhập 128,885 159,9 Tổng chi phí 104,751 143,2 Lợi nhuận 24,134 16,7 ( Nguồn: Báo cáo tổng kết hoạt động KD ) 4.5 Công tác tiền tệ kho quỹ Cùng với sự tăng trưởng nền kinh tế, khối lượng tiền mặt thi chi qua quỹ ngân hàng cũng rất lớn. Chi nhánh NHCT- HBT đã đáp ứng đầy đủ kịp thời các nhu cầu của khách hàng về thu chi tiền mặt, ngoại tệ. Ngân hàng tổ chức mạng lưới thu chi nhanh chóng cho khách hàng, đảm bảo thu chi kịp thời chính xác, với thái độ văn minh lịch sự. Nhân viên ngân hàng làm tốt các dịch vụ theo yêu cầu của khách hàng như: Thu tiền lưu động, chuyển tiền nhanh đi các tỉnh. Với khối lượng thu chi tiền mặt ngày càng tăng, bộ phận tiền tệ kho quỹ đã luôn cố gắng phấn đấu đảm bảo cân đối nguồn tiền mặt để đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhu cầu thu chi tiền mặt. Trong quá trình phục vụ nhân viên làm việc với tinh thần trách nhiệm cao, liêm khiết nên đã giữ được mối quan hệ tốt với khách hàng và số lượng khách hàng đến giao dịch tại Chi nhánh ngày càng nhiều. Bên cạnh đó, bộ phận kho quỹ cũng đã làm tốt công tác bảo vệ an toàn tuyệt đối tiền bạc, tài sản trong kho và vận chuyển trên đường. 4.6 Công tác kiểm tra kiểm soát nội bộ Trang 37
38. Trên cơ sở nhiệm vụ kinh doanh, căn cứ vào chương trình kiểm tra của NHCT VN, công tác kiểm tra kiểm soát nội bộ của NHCT- HBT đã chủ động lập chương trình và thực hiện kiểm soát trên tất cả các mặt nghiệp vụ: Tín dụng, Bảo lãnh, Kế toán tài chính, Tiền tệ kho quỹ, Chế độ an toàn kho quỹ từ đó đôn đốc việc thực hiện chế độ quy định đi vào nề nếp. Trong công tác xử lý nợ tồn đọng đã tích cực tham gia đóng góp, đề xuất những biện pháp thích hợp đúng trình tự pháp luật, để giai quyết những khoản nợ khó đòi. Thực hiện tốt công tác kiểm tra nội bộ đã kịp thời chấn chỉnh những tồn tại, bổ sung những thiếu sót trong các mặt nghiệp vụ, hạn chế được rủi ro trong kinh doanh, góp phần tích cực vào kết quả hoạt động và sự phát triển của Chi nhánh. ii. thực trạng ttkdtm tại nhct kvii- hbt- Hà nội 1. Tình hình chung về TTKDTM tại NHCT KVII- HBT- Hà Nội Cùng với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hoà nhập vào sự phát triển của ngành ngân hàng nói chung và hệ thống NHCT nói riêng, hoạt động thanh toán của Chi nhánh ngày càng phát triển nhất là hoạt động TTKDTM. Với thành phần khách hàng đa dạng đều mở tài khoản tại Chi nhánh nên số tài khoản tiền gửi từ 6241 tài khoản (năm 2002) và đến năm 2003 đã lên 6351 tài khoản. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng Chi nhánh luôn coi trọng công tác thanh toán và đã tích cực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tin học vào hệ thống thanh toán nhằm thay thế cho việc làm thủ công. Điều đó dẫn đến hiệu quả thanh toán được nâng cao, thời gian thanh toán được rút ngắn tạo được niềm tin cho khách hàng, nâng cao uy tín của ngân hàng. Trong những năm gần đây, doanh số TTKDTM tại chi nhánh NHCT- HBT tăng lên đáng kể và ngày càng chiếm ưu thế hơn so với thanh toán bằng tiền mặt. Doanh số TTKDTM tại Chi nhánh NHCT- HBT khá cao, chiếm đa số trong tổng doanh số thanh toán nói chung (khoảng 75%). Đây là kết quả rất tốt, thể hiện hoạt động thanh toán qua NH tại Chi nhánh ngày càng phát triển và được mở rộng ra Trang 38
39. không chỉ trên địa bàn Thành phố Hà Nội mà còn mở rộng ra trên phạm vi toàn quốc. Bảng 4: Tình hình thanh toán tại NHCT- HBT (Năm 2002-2003) Đơn vị: triệu đồng Năm 2002 Năm 2003 Chỉ tiêu Doanh số Tỷ lệ (%) Doanh số Tỷ lệ (%) 1. TTBằng tiền mặt 8.192.477 25,44% 8.914.723 24,81% 2. TTKDTM 24.010.748 74,56% 27.020.593 75,19% TT chung 32.203.225 100% 35.935.316 100% ( Nguồn: Báo cáo nghiệp vụ thanh toán ) Năm 2002: TTKDTM đạt doanh số 24.010.748 triệu đồng chiếm 74,56% trong tông doanh số thanh toán chung ( 32.203.225 triệu đồng ). Trong năm 2003: TTKDTM có doanh số 27.020.593 triệu đồng, chiếm 75,19% trong Tổng doanh số thanh toán chung và tăng 3.009.845 triệu đồng so với năm 2002 Sở dĩ hoạt động TTKDTM tại Chi nhánh NHCT- HBT đạt được doanh số và tỷ trọng cao hơn so với thanh toán bằng tiền mặt là do Chi nhánh đã thực hiện tốt công tác tiền tệ, kho quỹ, đáp ứng mọi nhu cầu rút tiền mặt của khách hàng. Việc chuyển đổi từ tiền mặt sang chuyển khoản và ngược lại rất dễ dàng do vậy khách hàng không phải tích trữ tiền mặt nữa mà gửi vào tài khoản và nhờ Chi nhánh đứng ra thanh toán, chỉ khi nào cần thiết mới phải rút tiền mặt từ tài khoản. Các doanh nghiệp đều hướng tới thanh toán bằng chuyển khoản nên giảm áp lực về tiền mặt. Trong công tác thanh toán, NHCT- HBT luôn có sự đổi mới, nắm bắt kịp thời các chủ trương của ngành, vận dụng công nghệ tin học tiên tiến, hiện đại vào quy trình thanh toán để nâng cao chất lượng thanh toán. Hơn nữa, Chi nhánh còn có một đội ngũ cán bộ công nhân viên có năng lực, phẩm chất đạo đức tốt và tâm huyết với nghề. Bên cạnh đó, thì doanh số thanh toán bằng tiền mặt trong năm 2003 vẫn tăng so với năm 2002. Điều này đòi hỏi ngành ngân hàng nói chung và Chi nhánh NHCT- HBT nói riêng phải quan tâm nhiều nhiều đến vấn đề giảm tỷ trọng thanh toán bằng Trang 39
40. tiền mặt. Đồng thời Chi nhánh cũng cần phải sử dụng các biện pháp như quảng cáo, tuyên truyền về tính ưu việt của các hình thức TTKDTM để nâng cao tỷ trọng TTKDTM hơn nữa trong tổng doanh số thanh toán nói chung. 2. Tình hình vận dụng các hình thức TTKDTM tại NHCT KVII- HBT- Hà Nội Hiện nay, NHCT- HBT sử dụng hình thức thanh toán chuyển tiền điện tử giữa các ngân hàng trong cùng hệ thống, TTBtrừ với các NHTM khác, các Tổ chức tín dụng trên địa bàn Hà Nội và thanh toán qua tiền gửi tại NHNN. Những hình thức TTKDTM đang áp dụng tại NHCT KVII- HBT- Hà Nội: - UNC- Lệnh chi - UNT- Nhờ thu - Séc Bên cạnh những hình thức thanh toán trên NHCT- HBT mới triển khai thẻ ATM cho các bộ ngân hàng và một số khách hàng đặc biệt, còn thẻ thanh toán chưa được triển khai. Bảng 5: Tình hình TTKDTM tại NHCT- HBT năm 2002,2003 Đơn vị: triệu đồng Năm 2002 Năm 2003 Hình thức Số món Số tiền Số món Tỷ trọng Số tiền Tỷtrọng 1.UNC-chuyển tiền 45.401 10.372.123 43.861 25,3 10.223.384 37,8 - UNC 45.397 10.371.811 43.860 10.223.353 - Chuyển tiền 4 312 1 31 2. UNT 4.848 38.813 6.499 3,75 159.148 0,6 3. Séc 7.348 913.486 5.972 3,45 992.511 3,6 - Séc chuyển khoản 5.534 241.996 4.718 197.173 - Séc bảo chi 1.814 671.492 1.254 795.338 4. Các loại khác 129.897 12.686.054 116.861 67,5 15.645.549 58 Tổng 187.494 24.010.478 173.193 100 27.020.593 100 Trang 40
41. ( Nguồn: Báo cáo nghiệp vụ thanh toán) Trong các hình thức TTKDTM tại Chi nhánh thì UNC chiếm tỷ trọng cao nhất: Năm 2002 chiếm 43,2%, năm 2003 chiếm 37,8%. Trong khi đó Séc chiếm 3,8% doanh số năm 2002 và 3,6% năm 2003; UNT chiếm 0,16% doanh số năm 2002 và 0,6% doanh số năm 2003. Các hình thức thanh toán khác chiếm tỷ trọng khá cao trong tổng doanh số TTKDTM. Để thấy rõ ý nghĩa của từng hình thức TTKDTM mà khách hàng đã sử dụng tại NH ta phân tích tỷ trọng của từng hình thức thanh toán trong tổng doanh số thanh toán khi đã loại trừ các hình thức thanh toán khác qua bảng sau: Bảng 6: Tình hình sử dụng các hình thức TTKDTM năm 2002, 2003 tại NHCT- HBT- HNội ( Đã loại trừ các hình thức thanh toán khác ) Đơn vị: triệu đồng Năm 2002 Năm 2003 Hình thức Số Số Tỷ % so Tỷ % so Số tiền Số tiền món món trọng 2002 trọng 2002 1.UNC- chuyểntiền 45.401 10.372.123 43.861 77,9 1 10.223.384 89,9 98,6 - UNC 45.397 10.371.811 43.860 96,6 10.223.353 - Chuyển 4 312 1 31 tiền 2. UNT 4.848 38.813 6499 11,5 134 159.148 1,4 410 3.Séc 7.348 913.486 5.972 10,6 81,3 992.511 8,7 108,6 - SCK 5.534 241.996 4.718 197.173 - SBC 1.814 671.492 1.254 795.173 Tổng 57.597 11.324.424 56.332 100 97,8 11.375.044 100 100,45 ( Nguồn: Báo cáo nghiệp vụ thanh toán ) Trang 41
42. Mỗi hình thức TTKDTM đều có những ưu, nhược điểm riêng, chúng ta cần phân tích kỹ hơn các nội dung cụ thể của từng hình thức TTKDTM tại Chi nhánh. 2.1 Hình thức thanh toán bằng Uỷ nhiệm chi- Chuyển tiền UNC là hình thức thanh toán được sử dụng nhiều nhất, nó chiếm tỷ trọng cao nhất và ngày càng tăng. Năm 2002: Với số món 45.397 món (chiếm 78,82% trên tổng số món) doanh số đạt 10.371.811 trđ chiếm 91,5% tổng doanh số TTKDTM. Năm 2003, về số món đạt 43.860 món (77,86%) giảm 1.542 món so với năm 2002; về doanh số đạt được 10.223.353 trđ giảm 148.459 trđ. Tuy cả số món và doanh số đều giảm nhưng bình quân số tiền trên một món thanh toán lại tăng. Điều này chứng tỏ trị giá mỗi khoản thanh toán của khách hàng ngày càng lớn. Hình thức thanh toán bằng UNC chiếm tỷ trọng cao cả về số món và số tiền và không ngừng tăng lên là do hình thức nay có thủ tục thanh toán đơn giản, thuận tiện và nội dung thanh toán phong phú so với các hình thức thanh toán khác. Ngoài việc dùng để thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ còn được dùng để thanh toán công nợ, chuyển tiền cấp kinh phí, nộp lệ phí, chuyển tiền cá nhân. Hơn nữa, còn phụ thuộc vào độ tín nhiệm lẫn nhau của khách hàng, tình hình trang bị kỹ thuật thanh toán của ngân hàng Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm thì hình thức này vẫn còn có những hạn chế: - Do không quy định thời hạn thanh toán cụ thể nên người mua có thể chiếm dụng vốn của người bán. - NH không có căn cứ để đôn đốc việc thanh toán Còn hình thức Séc chuyển tiền thì khách hàng sử dụng rất ít. So với năm 2002 thì trong năm 2003 số lượng khách hàng sử dụng hình thức này giảm 2.2 Hình thức thanh toán bằng Uỷ nhiệm thu Hình thức thanh toán bằng UNT tại Chi nhánh NHCT- HBT trong năm 2003 tăng đáng kể so với năm 2002. Năm 2003, UNT với 6.499 món tămg 1.651 món (34%) và có doanh số 159.148 trđ tăng 120.335 trđ so với năm 2002 (tăng 310%). Trang 42
43. Mặc dù tốc độ tăng của UNT cả về số món lẫn doanh số nhừg nó chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng doanh số thanh toán nói chung. Nguyên nhân: - UNT do bên bán lập để đòi tiền người mua sau khi đã giao hàng. Khi NH nhận được UNT sẽ trích ngay vào tài khoản của người mua để chuyển vào tài khoản của người bán mà không đợi người mua có chấp nhận hay không. Do vậy, UNT chỉ được sử dụng thanh toán các khoản có giá trị nhỏ. - Trong trường hợp UNT thanh toán khác NH thì thủ tục chuyển rất rườm rà, lòng vòng gây nên thanh toán chậm trễ, người bán dễ bị chiếm dụng vốn. 2.3 Hình thức thanh toán bằng Séc Hình thức thanh toán bằng Séc vẫn là hình thức thanh toán trực tiếp dễ được NH chấp nhận. Tuy nhiên hình thức thanh toán này vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng doanh số TTKDTM tại NHCT-HBT. Qua bảng số liệu trên ta thấy: Năm 2002: Hình thức thanh toán bằng Séc có 7.348 món với doanh số 913.486 trđ. Năm 2003: Số món thanh toán bằng Séc là 5.972 món giảm 1.376 món; so với năm 2002 doanh số là 992.511trđ tăng 79.025 trđ so với năm 2002. Điều này có nghĩa số tiền trên một món thanh toán bằng Séc tăng lên (bình quân 166 trđ một món). Thực tế cho thấy hình thức thanh toán bằng Séc tại NHCT- HBT được khách hàng sử dụng ít hơn so với hình thức thanh toán bằng UNC. Đây cũng là tình hình chung của các NHTM hiện nay. Tuy nhiên, tỷ trọng thanh toán bằng Séc ở NHCT- HBT (khoảng hơn 8%) trong tổng doanh số TTKDTM là cao hơn so với UNT. Hiện nay, tại NHCT- HBT có hai loại Séc được sử dụng đó là Séc chuyển khoản và Séc bảo chi. 2.3.1 Séc chuyển khoản (SCK) Trang 43
44. Trong thanh toán bằng Séc tại NHCT- HBT thì SCK có thủ tục thanh toán đơn giản hơn SBC nhưng tỷ trọng của nó lại thấp hơn so với SBC. Cụ thể, năm 2002 SCK có 5.534 món với số tiền 241.996 trđ. Năm 2003, số món là 4.718 và số tiền 197.173 trđ. Cả số món và số tiền của SCK đều có xu hướng giảm so với năm 2002. Do nó có những tồn tại sau: - SCK do chủ tài khoản chủ động phát hành để trao cho người bán. Nhưng nếu, chủ tài khoản phát hành Séc quá số dư thì tờ Séc đó không được ngân hàng chấp nhận thanh toán nên người bán không thu hồi được tiền hàng như vậy người bán bị thiệt hại do người mua chiếm dụng vốn. - SCK thường được sử dụng để thanh toán những món tiền có giá trị thấp và được sử dụng rộng rãi cho các tầng lớp dân cư có tài khoản tiền gửi thanh toán tại NH. Nhưng ở NHCT- HBT thì số lượng người có tài khoản tiền gửi thanh toán tại ngân hàng rất ít. 2.3.2 Séc bảo chi (SBC) Séc bảo chi được nhiều thành phần kinh tế ưa chuộng và hay sử dụng do nó có ưu thế là hạn chế được rủi ro trong thanh toán vì có sự đảm bảo trực tiếp trong thanh toán của ngân hàng, nó chiếm tỷ trọng cao trong phương thức thanh toán bằng Séc tại NHCT- HBT. Năm 2002, SBC có 1.814 món và có doanh số 671.492 trđ. Năm 2003, thì số món thanh toán bằng SBC giảm xuống còn 1.254 món nhưng doanh số lại tăng lên 795.338 trđ. Tuy doanh số thanh toán có tăng nhưng nó vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng doanh số TTKDTM bởi vì SBC còn có hạn chế: - Thủ tục thanh toán của SBC phức tạp vì trước khi trao Séc cho người bán chủ tài khoản phải đến NH để làm thủ tục bảo chi Séc. - Tất cả các tờ SBC đều phải trích tài khoản tiền gửi để lưu ký vào tài khoản đảm bảo thanh toán SBC. Việc lưu ký này làm chủ tài khoản bị ứ đọng vốn ở tài khoản lưu ký, và chủ tài khoản không được NH trả lãi ở tài khoản này. Trang 44
45. - Đối với SBC thanh toán khác NH cùng hệ thống thì NH bảo chi Séc phải tính kí hiệu mật và NH thanh toán Séc phải giải mã nên mất nhiều thời gian. Nếu NH tính sai ký hiệu mật thì Séc đó không được thanh toán ngay gây chậm trễ trong thanh toán và tăng chi phí do phải tra soát ký hiệu mật. iii. Đánh giá về công tác ttkdtm tại nhct- hbt- hnội 1. Kết quả Nhìn chung, trong thời gian qua công tác TTKDTM tại Chi nhánh NHCT- HBT đã có những bước phát triển đáng mừng. Hình thức thanh toán đa dạng, phong phú, thái độ phục vụ tốt đáp ứng được yêu cầu của phần đông các khách hàng là doanh nghiệp, thu hút thêm nhiều khách hàng mới góp phần tăng doanh số TTKDTM. Tuy nhiên trong công tác TTKDTM vẫn còn gặp một số khó khăn, hạn chế cần khắc phục. 2. Những hạn chế và nguyên nhân chủ những hạn chế trong hoạt động TTKDTM tại Chi nhánh NHCT- HBT Qua tìm hiểu, phân tích tình hình TTKDTM tại NHCT- HBT ta thấy: Tỷ trọng doanh số TTKDTM chiếm khá cao (khoảng 75%) trong tổng doanh số thanh toán chung, doanh số TTKDTM luôn có sự tăng trưởng, năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên tỷ trọng doanh số TTKDTM của Chi nhánh so với tỷ trọng của một số nước trong khu vực và trên thế giới là không cao. Các hình thức thanh toán chưa phát huy hết được những ưu điểm vốn có của nó, có những thể thức như thẻ tín dụng trong nước không được đưa vào sử dụng, thẻ thanh toán chưa được phát hành, việc sử dụng các hình thức TTKDTM còn đơn điệu chủ yếu là UNC. Hoạt động thanh toán chưa đáp ứng được nhu cầu của khách hàng một cách tốt nhất. Bên cạnh đó trang thiết bị còn hạn chế do thiếu vốn, chưa lắp đặt được các máy móc hiện đại. Đặc biệt là hình thức thẻ thanh toán chưa được triển khai rộng một phần là do máy rút tiền ATM rất đắt, chưa thể lắp đồng loạt. * Nguyên nhân của những tồn tại này: + Nguyên nhân khách quan: Trang 45
46. - Do mặt bằng xã hội chưa cao về mọi mặt, trình độ dân trí còn thấp làm cho hoạt động TTKDTM bị hạn chế. Trình độ hiểu biết của khách hàng có hạn chế nên việc tiếp cận và sử dụng các hình thức TTKDTM chưa phát triển. - Thu nhập của đại bộ phận dân cư còn thấp, các món chi tiêu thường nhỏ nên người dân vẫn ưa chuộng thanh toán bằng tiền mặt, chưa có thói quen giao dịch qua ngân hàng. - Tuy đã có một số văn bản pháp quy về hoạt động NH và công tác TTKDTM nhưng vẫn còn hạn chế và chưa đồng bộ, không cập nhật chế độ. + Nguyên nhân chủ quan: - SCK và SBC có phạm vi thanh toán còn hạn chế, chỉ áp dụng đối với những khách hàng có tài khoản ở cùng một NH hoặc giữa các NH khác hệ thống nhưng có tham gia TTBTrừ trên địa bàn. SCK ít được sử dụng vì trong trường hợp khách hàng không đảm bảo kảh năng thanh toán ngay, NH chưa cho phép khách hàng chi quá số dư khi tạm thời thiếu vốn. SBC có thủ tục rườm rà, người mua phải lưu ký một số tiền bằng mệnh giá của tờ Séc vào một tài khoản riêng, số tiền này không được sử dụng nên vốn bị ứ đọng. UNT có nhiều hạn chế như thời gian luân chuyển chứng từ lâu, mọi tranh chấp về chứng từ lâu, và chỉ sử dụng cho các khoản thanh toán có giá trị thấp. - Kiến thức hiểu biết của các cán bộ ngân hàng về hệ thống thanh toán hiện đại không đồng đều dẫn đến một số ít các bộ ngân hàng chưa nắm bắt kịp với sự biến đổi của công nghệ TTKDTM. Ngoài ra, Chi nhánh chưa đề ra những chính sách khách hàng phù hợp, chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa các ban ngành trên địa bàn, chưa có biện pháp tuyên truyền, quảng cáo thường xuyên sâu rộng các hoạt động ngân hàng cũng như tiện ích của việc TTKDTM qua ngân hàng tới đại bộ phận dân cư. Trang 46
47. chưong iii một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng ttkdtm tại chi nhánh nhct- hai bà trưng i. định hướng phát triển công tác ttkdtm ở nước ta trong thời gian tới 1. Các quan diểm mang tính định hướng Trong nền kinh tế thị trường “Tiền tệ ví như dòng máu của cơ thể, Ngân hàng như quả tim, thì hoạt động thanh toán là động- tĩnh mạch luân chuyển dòng máu đó ”. Môt cơ thể khoẻ mạnh chắc chắn phải có quả tim khoẻ, một hệ thống mạch máu thông suốt, bền chắc. Công cuộc đổi mới nền kinh tế đất nước muốn thực hiện tốt thì đổi mới ngành ngân hàng phải là đổi mới số một. Đổi mới ngành ngân hàng trên nhiều lĩnh vực, trong đó công tác thanh toán nói chung và TTKDTM nói riêng phải được đổi mới và hoàn thiện. Ngân hàng phải quán triệt các quan điểm mang tính định hướng cho việc phát triển TTKDTM. - Phát triển các hình thức TTKDTM để phục vụ cho sự phát triển và hội nhập của nền kinh tế: Thực trạng nền kinh tế hiện nay đò hỏi phải có phương thức thanh toán với nhiều hình thức thanh toán nhanh chóng, an toàn, thuận tiện phục vụ tốt nhất mọi giao dịch Trang 47
48. thanh toán đa dạng, phức tạp của khách hàng. Do đó khi lựa chọn phát triển các hình thức TTKDTM phải luôn tạo thuận lợi luân chuyển vốn nhanh, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, thúc đẩy thương mại quốc tế phát triển đảm bảo yêu cầu hội nhập của nền kinh tế nói chung, của ngành ngân hàng nói riêng đôi với nền kinh tế- tài chính thế giới. - Phát triển TTKDTM phải dựa trên điều kiện hiện đại: Quá trình phát triển và hoàn thiện TTKDTM là quá trình lâu dài, với từng bước đi phù hợp điều kiện khách quan, chủ quan. Trong điều kiện nền kinh tế phát triển chưa mạnh, thu nhập của dân cư còn thấp, sản xuất kinh doanh còn nhỏ ta cần xem xét lựa chọn như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất với khả năng của mình. - Phát triển TTKDTM nhằm huy động vốn nhàn rỗi trong nước Hiện nay các giao dịch thanh toán bằng tiền mặt diễn ra còn nhiều và nó còn có những mặt hạn chế nhất định như chi phí in, vận chuyển, kiểm đếm, xây dựng kho tàng bảo quản. Trong khi đó nước ta lại thiếu rất nhiều vốn phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá đát nước thì vấn đề đặt ra cho ngành ngân hàng là phải thu hút tối đa lượng tiền nhàn rỗi để phục vụ mục tiêu phát triển bằng việc phát triển hoạt động thanh toán nhất là TTKDTM. - Phát triển các hình thức TTKDTM phải kết hợp hài hoà lợi ích khách hàng và ngân hàng Về phía khách hàng khi thực hiện thanh toán qua ngân hàng sẽ tiết kiệm thời gian, chi phí Còn về phía ngân hàng, TTKDTM là loại hình kinh doanh dịch vụ chứa đựng ít rủi ro hơn so với hoạt động tín dụng, có thu nhập tương đối. Vì vậy, phải kết hợp hài hoà lợi ích hai bên qua việc quy định mức phi để NH có thể mở rộng hình thức TTKDTM tạo thu nhập đồng thời khách hàng cảm thấy thuận tiện, kinh tế khi sử dụng loại hình dịch vụ này. 2. Định hướng phát triển TTKDTM ở Việt Nam trong thời gian tới Trang 48
49. Với chiến lược phát triển, dự kiến khoảng 20 năm đầu thế kỷ XXI, nền kinh tế Việt Nam có trình độ một nước công nghiệp phát triển. Quá trình đi đến mục tiêu đó sẽ kéo theo những biến đổi rộng lớn trong ngành ngân hàng như kinh nghiệm của một số nước. Bên cạnh những khách hàng truyền thống là các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, cá nhân gửi và vay tiền, thời gian gần đây các ngân hàng đã hướng tới thu hút khách hàng bằng các hình thức TTKDTM trong dân cư, thử nghiệm các công cụ thanh toán cá nhân hiện đại. Đó là một bộ phận có ý nghĩa ngày càng to lớn trong chiến lược phát triển của hệ thống NHVN. Về phương diện xã hội, đó là một chương trình thanh toán đại chúng, với lượng các món giao dịch rất lớn nhưng giá trị thanh toán lại rất thấp. Trong thời gian đầu nền kinh tế chưa đủ vững mạnh, chương trình đó chưa đủ khả năng phát triển đại trà nhưng trước mắt một bộ phận dân cư có nhu cấu sử dụng, thì đó là sự cần thiết và tạo tiền đề cho TTKDTM mở rộng trong dân cư (tài khoản cá nhân). Mặt khác nền kinh tế đang trên đà phát triển, đòi hỏi cũng phải hoàn thiện các hình thức thanh toán phù hợp như Séc và Thẻ để phục vụ cho nền kinh tế. Kinh nghiệm của các nước đi trước cho thấy cộng cụ hợp nhất, thuận tiện nhất là Séc, UNC, Thẻ. Trong đó Séc có vai trò quan trọng nhất. Mặc dù xu hướng sử dụng Thẻ thanh toán ngày càng gia tăng, Séc vẫn là công cụ chủ yếu, hữu hiệu nhất mà ngay cả các nước Tây Âu, Mỹ, Nhật cũng cần phải hàng chục năm mới thay thế được Séc. Hình thức thanh toán bằng Thẻ, Tiền điện tử, Séc cá nhân đã được thử nghiệm, trong thời gian tới tiếp tục hoàn thiện và triển khai rộng rãi. Phát triển hiện đại hoá công nghệ ngân hàng, công nghệ thanh toán đã trở thành định hướng chiến lược, với sự tiếp cận ban đầu đã đạt được nhiều tiến bộ, đang được tiếp tục cụ thể hoá bằng các chương trình có khả năng thực thi theo kinh nghiệm Quốc tế. Ngày nay với việc đưa vào sử dụng rộng rãi các chương trình thanh toán kết hợp mới kết hợp với vi tính hoá hoạt động xử lý đã đem lại khá nhiều thành tựu trong công nghệ thanh toán. Đã ra đời một định hướng tổng quan thực hiện mô típ thanh toán tập trung phạm vi toàn quốc, địa bàn và từng ngân hàng với hệ thống thanh toán lô và thanh toán tổng tức Trang 49
50. thời, bước đầu cải tiến dịch vụ chuyển tiền liên ngân hàng và TTBTrừ, bước tiếp theo mở rộng thanh toán qua mạng trực tiếp với khách hàng. Từ đó phát triển mạnh mẽ các dịch cụ ngân hàng hiện đại phục vụ các tầng lớp dân cư. Trên bộ máy hoạt động thanh toán trên phạm vi cả nước tiến tới hình thành những tổ chức hợp tác liên minh trên nguyên tắc thoả thuận để vượt qua những trở ngại mà pháp luật không thể can thiệp quá sâu. Đó là việc thành lập một số hiệp hội như một số nước, chẳng hạn Hiệp hội thanh toán Việt Nam, Hiệp hội phát hành Séc và Thẻ tạo dựng môt trường và chăm lo cho hoạt động thanh toán. Bên cạnh đó phải tích cực chuẩn bị các tiền đề, điều kiện vật chất cho sự ra đời của trung tâm thanh toán bù trừ Thẻ, Séc và sắp tới Hối phiếu thương mạ trên phạm vi cả nước, giải phóng tình trạng bó hẹp phạm vi thanh toán trên mỗi địa bàn ii. giải pháp nhằm phát triển công tác ttkdtm nói chung 1. Những giải pháp chung Từ những thực trạng TTKDTM nói chung của ngành NHVN, để hệ thống ngân hàng có thể đáp ứng tốt hơn vai trò trung tâm thanh toán của nền kinh tế, để khai thác thực hiện tốt chiến lược hiện đại hoá, công nghiệp hoá nền kinh tế, ngành ngân hàng từng bước hoà nhập với các nước trong khu vực và thế giới, ngành ngân hàng cần phải hiện đại hoá phát triển hệ thống thanh toán theo những định hướng đặt ra, tập trung vào một số giải pháp chủ yếu sau: a. Về môi trường pháp lý: Phải tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện và ban hành các văn bản pháp quy mang tính pháp lý cao hơn về công tác thanh toán, luật phát hành và sử dụng Thẻ, Séc để làm tiêu chuẩn cho hoạt động thanh toán. Đặc biệt trong thời gian tới đưa vào phổ biến hình thức thanh toán Thẻ, Chuyển tiền điện tử và những hình thức thanh toán hiện đại, tiên tiến, đồng thời NHNN cần sớm ban hành các văn bản , thể lệ, thông tư hướng dẫn các NHTM thực hiện thống nhất, đảm bảo quy trình kỹ thuật an toàn nhanh chóng. Trang 50
51. b. Về công nghệ: Tập trung đổi mới, hiện đại hoá công nghệ trong lĩnh vực thanh toán. Nghiên cứu và phát triển thí điểm chương trình phần mềm về thanh toán trong xử lý nghiệp vụ bảo mật đặc thù với đặc thù của Việt Nam. Từ đó phát triển trên diện rộng, xây dựng các trung tâm thanh toán và xử lý dữ liệu tập trung tiến tới thanh toán nhanh chóng trên phạm vi toàn quốc. c. Giải pháp về đào tạo: Liên tục có chiến lược tổ chức đào tạo mới, đào tạo lại đội ngũ cán bộ làm công tác thanh toán theo nội dugn và yêu cầu mới để có thể đảm đương thực hiện nhiệm vụ thanh toán trong thời kỳ đổi mới. d. Giải pháp về vốn: Tập trung nguồn vốn hiện có, triển khai nhanh các dự án vay vốn nước ngoài trong chiến lược hiện đại hoá công nghệ, đào tạo để có thể nâng cấp và hoàn thiện công tác thanh toán và cho mục tiêu phát triển lâu dài. e. Về tuyên truyền, quảng cáo:Hệ thống ngân hàng phải tăng cường công tác tuyên truyền, quảng cáo giới thiệu các hình thức TTKDTM cũng như lợi ích của nó làm cho mọi người dân ưu chuộng hình thức TTKDTM qua ngân hàng. Đồng thời có biện pháp khuyến khích như quay số, phần thưởng khuyến mại về việc mở tài khoản, sử dụng thẻ thanh toán, phổ biến các công cụ thanh toán hiện đại cho mọi người dân hiểu và nắm được những tiện ích của nó. Điều quan trọng và cần thiết hiện nay là sớm thực hiện được chuyển tiền điện tử (chuyển tiền nhanh) trong hệ thống và TTBTrừ điện tử. Việc thực hiện các giải pháp trên một cách đồng bộ, khắc phục những thiếu sót yếu kém chắc chắn trong thời gian tới, hệ thốnh thanh toán của NHVN sẽ phục vụ khách hàng tốt nhất, qua đó vững bước đưa nền kinh tế đất nước hội nhập nền kinh tế khu vực và trên thế giới. 2. Giải pháp đối với Chi nhánh NHCT KVII- HBT- HNội Qua tìm hiểu công tác TTKDTM tại Chi nhánh NHCT- HBT, em đã thấy rõ được ưu nhược điểm chả hoạt động thanh toán nói chung và từng hình thức thanh toán nói riêng. Để đổi mới, hoàn thiện và khắc phục những tồn tại trong công tác TTKDTM, Trang 51
52. em xin đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển hoạt động TTKDTM tại NHCT KVII- HBT: a. Về bồi dưỡng nhân lực: Chi nhánh phải phổ biến kiến thức cho cán bộ nhân viên hiểu sâu sắc về sự cần thiết và ý nghĩa nội dung các hình thức TTKDTM. Để tạo điều kiện cho cán bộ công nhân viên trong Chi nhánh tiếp cận với công nghệ hiện đại, hiểu sâu sắc về nghiệp vụ TTKDTM thì Chi nhánh cần thực hiện chính sách tuyển dụng, đào tạo bồi dưỡng, bố trí nhân viên phù hợp với trình độ và năng lực chuyên môn; Mời chuyên gia am hiểu về công nghệ TTKDTM đến giảng dậy, nói chuyện với cán bộ công nhân viên Chi nhánh; Cử cán bộ Chi nhánh đi tham gia các lớp bồi dưỡng về nghiệp vụ TTKDTM; Phổ biến, hưỡng dẫn kịp thời những văn bản pháp lý mới ban hành về nghiệp vụ TTKDTM cho cán bộ công nhân viên Chi nhánh; Có các chính sách khen thưởng kịp thời đối với những cá nhân, tập thể đã nỗ lực làm tốt công việc được giao. b. Phát riển tài khoản tiền gửi cá nhân: Hiện nay việc mở tài khoản cá nhân tại Chi nhánh NHCT- HBT tuy có tăng nhưng không đáng kể. Chi nhánh cần khuyến khích cá nhân mở tài khoản bằng việc: trong một thời gian nhất định nếu cá nhân mở tài khoản tiền gửi và thanh toán qua tài khoản tiền gửi thanh toán tại Chi nhánh sẽ được Chi nhánh cung cấp đầy đủ các loại chứng từ miễn phí và không phải nộp bất kỳ khoản phí nào khi thực hiện nghiệp cụ TTKDTM. c. Hiện đại hoá công nghệ thanh toán: Thực tế hiện nay là chi nhánh rất khó khăn về vốn trong việc đầu tư mua sắm trang thiết bị, máy móc, kỹ thuật hiện đại cũng như tuyển dụng các kỹ sư giỏi trong việc xây dựng các phần mềm ứng dụng; củng cố, sửa chữa các trục trặc khi có sự cố xẩy ra. Nhưng nếu Chi nhánh cân đối nguồn vốn hợp lý, tiếp cận nguồn tài trợ, vốn đầu tư tốt thì những khó khăn trên sẽ được hạn chế. Chi nhánh có thể cử một số cán bộ tham gia lớp hưỡng dẫn về kỹ thuật phát hành thẻ, cách sử dụng và ý nghĩa của mỗi thao tác trên máy ATM để phổ biến hướng dẫn Trang 52
53. toàn bộ nhân viên trong Chi nhánh và khách hàng, từ đó có thể mở rộng dịch vụ rút tiền tự động ra nhiều địa bàn hơn nữa. d. Mở rộng các loại dịch vụ ngân hàng; Để hoạt động dịch vụ sớm trở thành công cụ cạnh tranh trong việc thu hút khách hàng, tăng doanh thu cho Chi nhánh thì ngoài các dịch vụ đã có, Chi nhánh có thể tiến hành thêm các dịch vụ như: Phát hành thẻ thanh toán; mở rộng thêm loại hình dịch vụ ngân hàng tại nhà (Home Banking); Chi nhánh có thể tham gia các hoạt động bảo lãnh, làm đại lý phát hành chứng khoán, trung gian môi giới, trực tiếp đầu tư vào chứng khoán; Mở rộng dịch vụ tư vấn tài chính, tư vấn đầu tư, bảo quản tài sản cho khách hàng. Nếu những dịch vụ này phát triển thì sẽ thúc đẩy quá trình TTKDTM qua ngân hàng. e. Về chiến lược Marketing dịch vụ thanh toán: Chi nhánh cần khảo sát, nghiên cứu thị trường, từ đó có chiến lược Marketing phù hợp như: Chi nhánh phải xác định thị trường hiện tại, tương lai cho các dịch vụ thanh toán để phục vụ nhu cầu tốt nhất của khách hàng; Tặng quà, áp dụng mức phí ưu đãi đối với những khách hàng thường xuyên sử dụng các hình thức TTKDTM hoặc thanh toán với khối lượng lớn; Tăng cường quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng về những tiện ích mà TTKDTM mang lại để thu hút nhiều khách hàng hơn. iii. một số kiến nghị về vận dụng các hình thức ttkdtm 1. Về Séc Hiện nay trên thế giới Séc là công cụ được sử dụng rất phổ biến, nhiều nước đã có luật riêng về Séc. ở nước ta, mới đây Chính phủ ban hành Nghị định 159/2003/NĐ- CP về cung ứng và sử dụng Séc. Do thanh toán bằng Séc vẫn còn hạn chế nên cần có một số giải pháp sau. 1.1 Về Séc chuyển khoản Hiện nay, việc sử dụng Séc chuyển khoản vẫn bó hẹp trong phạm vi địa bàn một tỉnh, thành phố giữa các khách hàng có tài khoản tại cùng một ngân hàng hoặc khác ngân hàng nhưng có tham gia thanh toán bù trừ trên địa bàn. Như vậy thanh toán Séc Trang 53
54. chuyển khoản chưa được áp dụng trong toàn quốc. Với việc áp dụng thanh toán quâ mạng máy vi tính trong các hệ thống NHTM ngày càng mở rộng và tạo điều kiện hình thành trung tâm thanh toán bù trừ Séc trên phạm vi toàn quốc, ngành ngân hàng nên mở rộng phạm vi thanh toán Séc chuyển khoản. Ngân hàng nên nghiên cứu và áp dụng thanh toán Séc chuyển khoản giữa các khách hàng khác địa bàn trong cùng một hệ thống. Điều này hoàn toàn có thể làm được vì từ trước đến nay Séc bảo chi đã được sử dụng trên phạm vi này. Mặc dù mức độ an toàn của Séc chuyển khoản không bằng Séc bảo chi, nhưng thủ tục phát hành lại đơn giản hơn dễ sử dụng hơn nhiều. Điều kiện hiện nay việc nối mạng và thông tin nhanh các ngân hàng hoàn toàn có thể biết được thực trạng của khách hàng cũng như khả năng thanh toán của họ. Tuy nhiên khi áp dụng thanh toán bằng Séc chuyển khoản giữa các địa bàn khác nhau không thể bỏ qua các công đoạn luân chuyển chứng từ. Chính điều này có thể làm cho quá trình thanh toán bị chậm lại ảnh hưởng đến quyền lợi của người thụ hưởng Séc. Để giải quyết khó khăn này nên chăng các ngân hàng có thể cung ứng trước cho khách hàng một loại dịch vụ như ở các ngân hàng Singapo áp dụng là “ mua Séc ngoài địa bàn ”. Theo cách này khi người thụ hưởng nộp Séc vào ngân hàng, ngân hàng sẽ thoả thuận mua lại tờ Séc đó với giới hạn tối đa và ghi Có ngay vào tài khoản người được hưởng số tiền tương ứng đồng thời trích phí hoa hồng thanh toán của ngân hàng. Trường hợp tờ Séc bị từ chối thanh toán ngân hàng sẽ ghi Nợ lại vào tài khoản của khách hàng, trả lại Séc cho khách hàng để xử lý theo luật định. Hình thức này giống như chiết khấu có truy đòi một thương phiếu. Để đảm bảo an toàn, ngân hàng khi nhận Séc sẽ ký kết một thoả thuận về hình thức mua lại Séc với các khách hàng có uy tín, luôn đảm bảo khả năng thanh toán, đồng thời ngân hàng phải nắm được rõ thông tin về người phát hành Séc qua mạng máy vi tính của hệ thống. Mặt khác, SCK có ưu điểm là phát hành đơn giản thuận tiện với bên mua song cũng có nhược điểm là dễ bị phát hành quá số dư, gây thiệt hại cho người bán mặc dù nhiều khi người mua không muốn. Vì thế mà các bên mua bán rất “ dè dặt “ khi sử dụng loại hình thanh toán này. Khi một tờ Séc phát hành quá số dư thì người phát Trang 54
55. hành Séc sẽ bị phạt ( Phạt phát hành quá số dư và phạt trả chậm ) còn người thụ hưởng sẽ bị chậm trễ trong thanh toán có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Vì vậy để khắc phục nhược điểm này, đồng thời tạo điều kiện cho khách hàng, ngân hàng nên cho phép khách hàng có thể bị dư nợ hay phát hành Séc chuyển khoản quá số dư trong một hạn mức tín dụng cho phép. Đây thực chất là một loại cho vay thanh toán đối với SCK. Tuy nhiên đối tượng sử dụng hình thức này là khách hàng có khả năng tài chính tốt, nguồn thu ổn định, kỷ luật thanh toán tốt, có uy tín trong quan hệ thanh toán. Hiện nay ở nước ta chưa áp dụng hình thức này. Đối với các tờ Séc nộp chậm ( quá thời hạn lưu hành ). Theo quy định hiện nay, ở nước ta ngân hàng từ chối chấp nhận tờ Séc nộp quá hạn trừ phi có xác nhận của UBND phường , xã. Nhưng theo thông lệ quốc tế thì Séc là một lệnh trả tiền vô điều kiện, việc xác nhận của UBND phường, xã là những thủ tục rườm rà, không cần thiết; người thụ hưởng vẫn sẽ nhận được tiền nếu như thời hạn hiệu lực của Séc vẫn còn, số dư tài khoản của người phát hành vẫn còn đủ. Như vậy, việc xây dựng cơ sở pháp lý về Séc của Việt Nam cũng cần tuân thủ những thông lệ quốc tế để việc mở rộng thanh toán Séc không chỉ trong phạm vi quốc gia mà còn được mở rộng ra trên phạm vi quốc tế. 1.2 Về Séc bảo chi Theo quy định hiện hành khách hàng muốn phát hành SBC thì phải ký gửi tiền phát hành vào “ Tài khoản đảm bảo thanh toán SBC “. Tuy nhiên hiện nay với phương tiện lưu ký tiền gửi trên máy vi tính đã cho phép một số ngân hàng không cần trích tiền gửi vào “ Tài khoản đảm bảo thanh toán SBC “ mà vẫn kiểm soát được hoạt động phát hành Séc của khách hàng. Để tránh được tiền bị ứ đọng trên “ Tài khoản đảm bảo thanh toán SBC “ gây lãng phí vốn, NHNN nên vừa cho phép các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán áp dụng hình thức SBC có lưu ký vừa áp dụng SBC không phải lưu ký. áp dụng theo cách nào là tuỳ thuộc vào sự tín nhiệm về mặt tài Trang 55
56. chính của người xin bảo chi Séc với ngân hàng và phương tiện kỹ thuật của ngân hàng. Nếu làm được như vậy, chắc chắn SBC sẽ phát triển mạnh hơn. 2. Về UNT và UNC 2.1 Kiến nghị về UNT Trên thực tế khách hàng sử dụng UNT rất hạn chế và chủ yếu áp dụng đối với các khoản thu mang tính chất định kỳ thường xuyên như: tiền nước, tiền điện, tiền điện thoại Đó là do quy trình thanh toán của hình thức này còn lòng vòng. NHNN nên quy định khi người bán cung ứng hàng hoá, dịch vụ cho người mua thì lập UNT gửi trực tiếp đến ngân hàng phục vụ người mua để thu hộ. Như vậy, quá trình thanh toán sẽ diễn ra nhanh chóng hơn. Khi lập UNT, người bán có quyền ghi rõ thời hạn thanh toán và hình thức phạt chậm trả để đảm bảo lợi ích của mình và chủ động hơn trong thanh toán. Tiến tới NHNN phải khuyến khích các NHTM mở rộng phạm vi thanh toán như: Thu phí bảo hiểm của các loại hình bảo hiểm ( đặc biệt là BHXH ), thu tiền trả góp, thu lãi hay lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán. Ngoài ra NHNN cần quy định chặt chẽ hơn thể thức thanh toán này để tránh tình trạng bên bán lập nhờ thu khống hoặc thu vượt tiền so với giá trị thực của hàng hoá dịch vụ đã cung cấp cho người mua. Nếu xẩy ra thu vượt tiền hoặc thu khống thì bên bán cũng phải chịu phạt để bồi hoàn cho bên thiệt hại. 2.2 Kiến nghị về UNC UNC là hình thức thanh toán chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng phương tiện TTKDTM vì những tiện ích của nó. Tuy nhiên để hình thức này ngày càng phát triển thì nên áp dụng “ UNC có phạt trả chậm “. Cụ thể, sau khi nhận hàng hoá hay dịch vụ thì chậm nhất sau 2 ngày người mua phải hoàn thành việc thanh toán tiền cho người bán.Nếu sau 2 ngày mới lập UNC gửi cho ngân hàng để đề nghị thanh toán thì NH sẽ tính phạt chậm trả bắt đầu từ ngày thứ 3. Tỷ lệ phạt và cách tính phạt chậm trả giống hình thức UNT như hiện nay( lãi suất phạt = 150% lãi suất vay đang áp dụng cho DN). Trường hợp người mua lập và nộp UNC vào NH trong phạm vi thời hạn của UNC nhưng số dư tài khoản tiền gửi của người mua không đủ tiền thanh toán thì NH Trang 56
57. được lưu giữ UNC và ghi nhập “Sổ theo dõi UNC quá hạn” . Khi TK tiền gửi người mua đủ tiền thì sẽ xuất “Sổ theo dõi UNC quá hạn” để hạch toán thu tiền cho người bán và tính phạt chậm trả. Để NH có thể biết được đã quá hạn thanh toán hay chưa thì khi gửi UNC vào NH phục vụ người mua phải đính kèm theo hoá đơn mua hàng để đối chiếu với ngày mua ghi trên hoá đơn. 3. Một số kiến nghị khác * Đối với nhà nước: Nhà nước nên nghiên cứu đưa ra những quy định như: - Tổ chức trả lương cho cán bộ, công nhân viên của các xí nghiệp doanh nghiệp nhà nước qua tài khoản ngân hàng. Đồng thời tiến tới thu thuế, phí, dịch vụ hướng tự nguyện hoặc bắt buộc qua ngân hàng. - Hỗ trợ vốn cho ngành ngân hàng trong việc nâng cấp đổi mới trang thiết bị phục vụ công tác TTKDTM. * Đối với cán bộ, nhân viên ngân hàng: - Không ngừng nâng cao kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ, đồng thời luân tự học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp cả trong và ngoài ngân hàng. - Lắng nghe ý kiến đóng góp của khách hàng, từ đó hoàn thiện công tác thanh toán, quan hệ tốt với khách hàng để thu huút ngày càng nhiều khách hàng. * Đối với khách hàng: Thường xuyên có hoạt động quảng cáo, tuyên truyền đối vơi các hình thức TTKDTM cũng như tiện ích của nó để khách hàng biết và sử dụng nó nhiều hơn, khuyến khích mở tài khoản thanh toán qua ngân hàng. Trang 57
58. kết luận Hoạt động thanh toán là một trong những chức năng quan trọng của hoạt động kinh doanh không những của ngành ngân hàng mf nó còn tác động rất lớn tới sự tăng trưởng, phát triển của nền kinh tế. Để có thể hoà nhập cùng các nước trong khu vực và thế giới, một vấn đề dặt ra đối với hệ thống ngân hàng nước ta là phải làm tốt công tác thanh toán cho nền kinh tế nhất là TTKDTM. Xuắt phát từ thực tế áp dụng các hình thức TTKDTM trong những năm vừa qua ở nước ta nói chung và qua thời gian thực tập tại NHCT- HBT, trong đề tài này em đã đề cập đến một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng TTKDTM. Những vấn đè nêu lên, đặc biệt là những kiến nghị của em đều xuất phát từ thực tế dựa trên cơ sở lý luận cơ bản mà các thầy, cô đã giảng dậy tại trường cùng với việc tìm hiểu tình hình TTKDTM tại NHCT- HBT. Với sự quan tâm nhiệt tình giúp đỡ, hướng dẫn của cán bộ NHCT- HBT và đặc biệt là sự chỉ bảo tận tình của thầy giáo Lê Văn Luyện- nguyên phó khoa Kế toán- Kiểm toán, cùng với sự nỗ lực cố gắng của bản thân em đã hoàn thành được chuyên đề tốt nghiệp. Tuy nhiên vì kiến thức có hạn, em kính mong các thầy cô trong khoa Kế toán- Kiểm toán ngân hàng và các cô chú tại NHCT- HBT đóng góp ý kiến để đề tài có tính hiện thực và ý nghĩa thực tiễn hơn nữa. Em tin rằng trong tương lai các hình thức TTKDTM sẽ phát triển mạnh hơn để đưa Việt Nam vào một tương lai rực rỡ. Em xin chân thành cảm ơn và kết thúc chuyên đề tốt nghiệp tại đây. Trang 58
59. tài liệu tham khảo 1. Thông tin NHCT Việt Nam số 1, 4 ( năm 2004 ) 2. Giáo trình Kế toán ngân hàng- Tác giả Vũ Thiện Thập 3. Marketing ngân hàng- Tác giả Nguyễn Thị Minh Hiền 4. Báo cáo công tác Huy động vốn- sử dụng vốn năm 2002, 2003 của NHCT- HBT 5. Báo cáo Tổng kết Hoạt động kinh doanh năm 2002, 2003 của NHCT- HBT 6. Báo cáo nghiệp vụ thanh toán năm 2002, 2003 của NHCT- HBT 7. Nghị định 159/2003/NĐ- CP ngày 10/12/2003 của Chính Phủ về cung ứng và sử dụng Séc. 8. Tạp chí ngân hàng 9. Tạp chí lý luận và nghiệp vụ ngân hàng ( Vụ thông tin báo chí ) Trang 59
60. Nhận xét của cơ quan nơi thực tập Hà Nội. Ngày 30 tháng 5 năm 2004 Giám đốc ngân hàng Trang 60