Đề tài Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà Nội

Nội dung text: Đề tài Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà Nội

1. Lời nói đầu Trong quá trình tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, bất kỳ một doanh nghiệp nào cũng cần phải có 3 yếu tố, đó là con người lao động, tư liệu lao động và đối tượng lao động để thực hiện mục tiêu tối đa hoá giá trị của chủ sở hữu. Tư liệu lao động trong các doanh nghiệp chính là những phương tiện vật chất mà con người lao động sử dụng nó để tác động vào đối tượng lao động. Nó là một trong 3 yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất mà trong đó tài sản cố định (TSCĐ) là một trong những bộ phận quan trọng nhất. Đối với các doanh nghiệp sản xuất thì TSCĐ được sử dụng rất phong phú, đa dạng và có giá trị lớn, vì vậy việc sử dụng chúng sao cho có hiệu quả là một nhiệm vụ khó khăn. TSCĐ nếu được sử dụng đúng mục đích, phát huy được năng suất làm việc, kết hợp với công tác quản lý sử dụng TSCĐ như đầu tư, bảo quản, sửa chữa, kiểm kê, đánh giá được tiến hành một cách thường xuyên, có hiệu quả thì sẽ góp phần tiết kiệm tư liệu sản xuất, nâng cao cả về số và chất lượng sản phẩm sản xuất và như vậy doanh nghiệp sẽ thực hiên được mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận của mình. Nói tóm lại, vấn đề sử dụng đầy đủ, hợp lý công suất của TSCĐ sẽ góp phần phát triển sản xuất, thu hồi vốn đầu tư nhanh để tái sản xuất, trang bị thêm và đổi mới không ngừng TSCĐ, là những mục tiêu quan trọng khi TSCĐ được đưa vào sử dụng. Trong thực tế, hiện nay, ở Việt Nam, trong các doanh nghiệp Nhà nước, mặc dù đã nhận thức được tác dụng của TSCĐ đối với quá trình sản xuất kinh doanh nhưng đa số các doanh nghiệp vẫn chưa có những kế hoạch, biện pháp quản lý, sử dụng đầy đủ, đồng bộ và chủ động cho nên TSCĐ sử dụng một cách lãng phí, chưa phát huy được hết hiệu quả kinh tế của chúng và như vậy là lãng phí vốn đầu tư đồng thời ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Nhận thức được tầm quan trọng của TSCĐ cũng như hoạt động quản lý và sử dụng có hiệu quả TSCĐ của doanh nghiệp, qua thời gian học tập và nghiên cứu 1
2. tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân và thực tập tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà nội, em nhận thấy: Vấn đề sử dụng TSCĐ sao cho có hiệu quả có ý nghĩa to lớn không chỉ trong lý luận mà cả trong thực tiễn quản lý doanh nghiệp. Đặc biệt là đối với Công ty Cao su Sao Vàng Hà nội là nơi mà TSCĐ được sử dụng rất phong phú, nhiều chủng loại cho nên vấn đề quản lý sử dụng gặp nhiều phức tạp. Nếu không có những giải pháp cụ thể thì sẽ gây ra những lãng phí không nhỏ cho doanh nghiệp. Vì những lý do trên, em đã chọn đề tài : “Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà Nội”. Ngoài lời nói đầu và kết luận, nội dung chuyên đề tốt nghiệp được trình bày theo 3 chương: Chương 1: TSCĐ trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà Nội. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng Hà Nội. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy cô và cán bộ phòng tài chính - kế toán thuộc Công ty Cao su Sao Vàng Hà nội để rút ra những bài học cho việc nghiên cứu, học tập và làm việc sau này. 2
3. Chương 1 TSCĐ trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp 1.1.tài sản và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đối với bất cứ một doanh nghiệp nào, khi tiến hành hoạt động kinh doanh mục tiêu duy nhất của họ là tối đa hoá lợi nhuận, tối đa hoá giá trị doanh nghiệp hay mục tiêu tăng trưởng. Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thực chất là các hoạt động trao đổi, là quá trình chuyển biến các tài sản trong doanh nghiệp theo chu trình Tiền Tài sản Tiền. Như vậy tài sản ở đây phải hiểu là các yếu tố kinh tế cả hữu hình lẫn vô hình mà doanh nghiệp nắm giữ, quản lý, sử dụng để mang lại lợi ích cho doanh nghiệp trong tương lai. Tài sản trong doanh nghiệp được phân ra làm hai loại là tài sản lưu động (TSLĐ) và TSCĐ: TSLĐ là những đối tượng lao động, tham gia toàn bộ và luân chuyển giá trị một lần vào giá trị sản phẩm. TSLĐ trong doanh nghiệp thường được chia làm hai loại là TSLĐ sản xuất (nguyên, nhiên, vật liệu ) và TSLĐ lưu thông (Các sản phẩm, thành phẩm chờ tiêu thụ, các loại vốn bằng tiền, ). TSLĐ có đặc điểm là trong quá trình sản xuất kinh doanh, TSLĐ luôn vận động, thay thế và chuyển hoá lẫn nhau, đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh được tiến hành liên tục. TSCĐ là tư liệu lao động quan trọng trong qúa trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tham gia một cách trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc tạo ra sản phẩm sản xuất. Tóm lại, có thể khẳng đinh rằng, tài sản đóng vai trò lớn trong việc thực hiện mục tiêu của doanh nghiệp mà trong đó TSCĐ có ý nghĩa quan trọng, góp phần 3
4. đáng kể đem lại những lợi ích cho doanh nghiệp. Dưới đây ta sẽ nghiên cứu cụ thể hơn về TSCĐ trong doanh nghiệp. 1.2.Tài sản cố định. 1.2.1.Khái niệm - đặc điểm TSCĐ. Lịch sử phát triển của sản xuất – xã hội đã chứng minh rằng muốn sản xuất ra của cải vật chất, nhất thiết phải có 3 yếu tố : sức lao động, tư liệu lao động và đối tượng lao động. Đối tượng lao động chính là các loại nguyên, nhiên, vật liệu. Khi tham gia vào quá trình sản xuất, đối tượng lao động chịu sự tác động của con người lao động thông qua tư liệu lao động để tạo ra sản phẩm mới. Qua quá trình sản xuất, đối tượng lao động không còn giữ nguyên được hình thái vật chất ban đầu mà nó đã biến dạng, thay đổi hoặc mất đi. Tuy nhiên, khác với đối tượng lao động, các tư liệu lao động (như máy móc thiết bị, nhà xưởng, phương tiện vận tải, phương tiện truyền dẫn) là những phương tiện vật chất mà con người lao động sử dụng để tác động vào đối tượng lao động, biến đổi nó theo mục đích của mình. Bộ phận quan trọng nhất trong các tư liệu lao động được sử dụng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là các TSCĐ. Trong quá trình tham gia vào sản xuất, tư liệu lao động này chủ yếu được sử dụng một cách trực tiếp hoặc gián tiếp và có thể tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất nhưng vẫn không thay đổi hình thái vật chất ban đầu. Thông thường một tư liệu lao động được coi là một TSCĐ phải đồng thời thoả mãn 2 tiêu chuẩn cơ bản sau: - Một là phải có thời gian sử dụng trên 1 năm hoặc một kỳ sản xuất kinh doanh (nếu trên 1 năm) - Hai là phải đạt một giá trị tối thiểu ở một mức quy định. Tuỳ theo điều kiện, yêu cầu và trình độ quản lý trong từng giai đoạn phát triển kinh tế mà ở mỗi nước, ở mỗi thời kỳ những tiêu chuẩn về giá trị của những tư liệu lao động được xác định là TSCĐ sẽ khác nhau. 4
5. Để có thể hiểu rõ hơn việc đưa ra 2 tiêu chuẩn trên ta có thể đưa ra những phân tích như sau: TSCĐ là tư liệu lao động nhưng không phải tất cả tư liệu lao động là TSCĐ. Những tư liệu lao động nào là TSCĐ ít nhất phải là sản phẩm lao động xã hội và có giá trị. Giá trị của TSCĐ biểu hiện lượng hao phí lao động cần thiết nhất định để sản xuất sản phẩm và lượng lao động vật hoá thể hiện trong sản phẩm đó. Do vậy, đất đai, sông ngòi được coi là tư liệu lao động nhưng không được tính vào TSCĐ vì nó không phải là sản phẩm của lao động xã hội và không có giá trị. Tuy nhiên, không phải tất cả những tư liệu lao động vốn là sản phẩm của lao động xã hội và có giá trị đều được coi là TSCĐ cả. Người ta thường quy định một giới hạn nhất định về giá trị và về thời hạn sử dụng. Giới hạn về thời hạn sử dụng, ở tất cả các nước đều quy định là một năm. Nguyên nhân là do thời hạn này phù hợp với thời hạn kế hoạch hoá, quyết toán thông thường và không có gì trở ngại đối với vấn đề quản lý nói chung. Giới hạn về giá trị thì ở các nước khác nhau đều không giống nhau vì giới hạn về giá trị nhất định phải phù hợp với quá trình hình thành giá trị, có hiệu lực chung đối với tất cả hoặc đối với nhiều ngành kinh tế, đồng thời phải bảo đảm việc hạch toán chi phí sản xuất, tính toán kế hoạch được thuận tiện. Hiện nay, theo quy định của Nhà nước thì những tư liệu được coi là TSCĐ nếu chúng thoả mãn hai tiêu chí, đó là thời gian sử dụng lớn hơn một năm, giá trị đơn vị đạt tiêu chuẩn từ 5000.000 đồng. Như vậy, có những tư liệu lao động không đủ hai tiêu chuẩn quy định trên thì không được coi là TSCĐ và được xếp vào “công cụ lao động nhỏ” và được đầu tư bằng vốn lưu động của doanh nghiệp, có nghĩa là chúng là TSLĐ. Tuy nhiên, trong thực tế việc dựa vào hai tiêu chuẩn trên để nhận biết TSCĐ là không dễ dàng do các nguyên nhân sau: Một là, do trong một số trường hợp việc phân biệt đối tượng lao động với các tư liệu lao động là TSCĐ của doanh nghiệp không chỉ đơn thuần dựa vào đặc tính hiện vật mà còn dựa vào tính chất công dụng của chúng trong quá trình sản 5
6. xuất kinh doanh. Điều này có nghĩa là có thể cùng một loại tài sản nhưng ở trường hợp này nó được coi là TSCĐ nhưng ở trong trường hợp khác nó lại được coi là đối tượng lao động. Chẳng hạn như máy móc thiết bị, nhà xưởng dùng trong sản xuất thì sẽ được coi là TSCĐ song nếu là các sản phẩm máy móc hoàn thành đang được bảo quản trong kho thành phẩm chờ tiêu thụ hoặc là công trình xây dựng cơ bản chưa bàn giao thì chỉ được coi là tư liệu lao động. Như vậy, vẫn những tài sản đó nhưng dựa vào tính chất, công dụng mà khi thì là TSCĐ khi chỉ là đối tượng lao động. Tương tự như vậy trong sản xuất nông nghiệp, những gia súc được sử dụng làm sức kéo, cho sản phẩm thì được coi là TSCĐ nhưng vẫn chính gia súc đó khi được nuôi để lấy thịt thì chỉ là các đối tượng lao động mà thôi. Hai là, đối với một số các tư liệu lao động nếu đem xét riêng lẻ thì sẽ không thoả mãn tiêu chuẩn là TSCĐ. Tuy nhiên, nếu chúng được tập hợp sử dụng đồng bộ như một hệ thống thì cả hệ thống đó sẽ đạt những tiêu chuẩn của một TSCĐ. Ví dụ như trang thiết bị trong một phòng thí nghiệm, một văn phòng, một phòng nghỉ khách sạn, một vườn cây lâu năm Ba là, hiện nay do sự tiến bộ của khoa học công nghệ và ứng dụng của nó vào hoạt động sản xuất kinh doanh đồng thời do những đặc thù trong hoạt động đầu tư của một số ngành nên một số khoản chi phí doanh nghiệp đã chi ra có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, nếu đồng thời đều thoả mãn cả hai tiêu chuẩn cơ bản trên và không hình thành TSCĐHH thì được coi là các TSCĐVH của doanh nghiệp. Ví dụ như các chi phí mua bằng sáng chế, phát minh, bản quyền, các chi phí thành lập doanh nghiệp Đặc điểm chung của các TSCĐ trong doanh nghiệp là sự tham gia vào những chu kỳ sản xuất sản phẩm với vai trò là các công cụ lao động. Trong quá trình tham gia sản xuất, hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu của TSCĐ không thay đổi. Song TSCĐ bị hao mòn dần (hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình) và chuyển dịch dần từng phần vào giá trị sản phẩm sản xuất chuyển hoá thành vốn lao động. Bộ phận giá trị chuyển dịch này cấu thành một yếu tố chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và được bù đắp mỗi khi sản phẩm 6
7. được tiêu thụ. Hay lúc này nguồn vốn cố định bị giảm một lượng đúng bằng giá trị hao mòn của TSCĐ đồng thời với việc hình thành nguồn vốn đầu tư XDCB được tích luỹ bằng giá trị hao mòn TSCĐ. Căn cứ vào nội dung đã trình bày trên có thể rút ra khái niệm về TSCĐ trong doanh nghiệp như sau : TSCĐ trong các doanh nghiệp là những tư liệu lao động chủ yếu có giá trị lớn tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất, còn giá trị của nó thì được chuyển dịch từng phần vào giá trị sản phẩm trong các chu kỳ sản xuất. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường hiện nay, các TSCĐ của doanh nghiệp cũng được coi như bất cứ một loại hàng hoá thông thường khác. Vì vậy nó cũng có những đặc tính của một loại hàng hoá có nghĩa là không chỉ có giá trị mà còn có giá trị sử dụng. Thông qua quan hệ mua bán, trao đổi trên thị trường, các TSCĐ có thể được dịch chuyển quyền sở hữu và quyền sử dụng từ chủ thể này sang chủ thể khác. 1.2.2. Phân loại TSCĐ. Để quản lý và sử dụng có hiệu quả TSCĐ người ta phân loại TSCĐ. Việc phân loại TSCĐ được đúng đắn, kịp thời, đầy đủ sẽ tạo tiền đề cho việc hạch toán kế toán, thống kê và kế hoạch hoá biện pháp kỹ thuật sản xuất trong các doanh nghiệp. Muốn phân loại TSCĐ đúng cần căn cứ vào các đặc điểm về công dụng, hình thái biểu hiện Tuỳ theo yêu cầu của công tác quản lý mà có thể phân loại TSCĐ theo các cách chủ yếu sau đây: 1.2.2.1. Phân loại theo hình thái biểu hiện. Theo cách phân loại này, TSCĐ trong doanh nghiệp chia làm hai loại: TSCĐ mang hình thái vật chất (TSCĐHH) và TSCĐ không có hình thái vật chất (TSCĐVH). TSCĐHH : Là những tư liệu lao động chủ yếu có hình thái vật chất cụ thể ( từng đơn vị tài sản có kết cấu độc lập hoặc là một hệ thống gồm nhiều bộ phận taì sản liên kết với nhau để thực hiện một hoặc một số chức năng nhất định), có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài, tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh 7
8. doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu như nhà xưởng, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải TSCĐVH: Là những tài sản không mang tính vật chất, thể hiện một lượng giá trị đã được đầu tư có liên quan trực tiếp đến nhiều chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như: chi phí thành lập doanh nghiệp, chi phí lợi thế kinh doanh, chi phí mua bản quyền, phát minh, sáng chế 1.2.2.2. Phân loại TSCĐ theo công dụng kinh tế. Theo cách phân loại này, TSCĐ của doanh nghiệp được chia làm 6 loại: - Nhà cửa, vật kiến trúc: là những TSCĐ của doanh nghiệp được hình thành sau quá trình thi công, xây dựng như nhà xưởng, trụ sở làm việc, nhà kho, tháp nước, hàng rào, sân bay, đường xá, cầu cảng. - Máy móc thiết bị: là toàn bộ các loại máy móc thiết bị dùng trong hoạt động sản xuất kinh doanh như máy móc chuyên dùng, thiết bị công tác, dây chuyền công nghệ, những máy móc đơn lẻ - Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn: là các phương tiện vận tải bao gồm các phương tiện vận tải đường bộ, đường sắt, đường thuỷ và các thiết bị truyền dẫn như các hệ thống thông tin, hệ thống điện, hệ thống đường ống dẫn nước, đường điện - Thiết bị dụng cụ quản lý: là những thiết bị dùng trong công tác quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như máy vi tính, máy fax, dụng cụ đo lường, các thiết bị điện tử - Vườn cây lâu năm- súc vật làm việc hoặc cho sản phẩm: là các vườn cây lâu năm như vườn chè, vườn cây cao su, vườn cà phê, vườn cây ăn quả, thảm cỏ, thảm cây xanh, súc vật làm việc hoặc cho sản phẩm như đàn voi, đàn bò, đàn ngựa - Các loại TSCĐ khác: là toàn bộ các loại TSCĐ chưa liệt kê vào 5 loại trên như tác phẩm nghệ thuật, tranh ảnh 8
9. Cách phân loại này cho thấy công dụng cụ thể của từng loại TSCĐ trong doanh nghiệp để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý sử dụng TSCĐ và tính toán KHTSCĐ chính xác. Nó giúp cho viêc tính được tỷ lệ các loại TSCĐ khác nhau với toàn bộ TSCĐ, kiểm tra mức độ đảm bảo của TSCĐ đối với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh, biết được trình độ cơ giới hoá về kỹ thuật sản phẩm của xí nghiệp. Mỗi cách phân loại trên cho phép doanh nghiệp đánh giá, xem xét TSCĐ theo các tiêu thức khác nhau. Tuỳ theo yêu cầu quản lý, các doanh nghiệp tự phân loại sao cho phù hợp. 1.2.3. Kết cấu TSCĐ. Kết cấu TSCĐ của doanh nghiệp là tỷ lệ giữa nguyên giá của một loại tài sản cố định nào đó so với nguyên giá TSCĐ của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Kết cấu TSCĐ giữa các doanh nghiệp trong các ngành sản xuất khác nhau thậm chí trong cùng ngành sản xuất cũng khác nhau. Sự khác biệt hay biến động về kết cấu TSCĐ trong các doanh nghiệp trong các thời kỳ phụ thuộc vào các nhân tố sau: - Tính chất sản xuất và quy trình công nghệ như trong ngành khai thác, vật kiến trúc chiếm tỷ lệ lớn nhất trong giá trị TSCĐ, trong ngành chế biến tỷ lệ lớn nhất là thiết bị và máy móc sản xuất, trong ngành động lực tỷ lệ lớn nhất là thiết bị động lực và thiết bị truyền dẫn. - Trình độ kỹ thuật sản xuất: ở những xí nghiệp nào mà trình độ sản xuất cơ hoá và tự động hoá tương đối cao thì tỷ lệ của máy móc sản xuất và thiết bị sản xuất chiếm tỷ trọng lớn hơn, nhà cửa và dụng cụ quản lý chiếm tỷ trọng nhỏ hơn. - Phương thức tổ chức sản xuất: Nếu áp dụng cách sản xuất dây chuyền thì tỷ lệ thiết bị truyền dẫn và phương tiện vận tải trong xí nghiệp giảm xuống, sử dụng tốt hơn các địa điểm sản xuất và bố trí hợp lý hơn các thiết bị máy móc sẽ làm 9
10. thay đổi quan hệ tỷ lệ giữa các thiết bị và nhà kho do đó nâng cao tỷ lệ máy móc thiết bị trong tổng số TSCĐ của doanh nghiệp. - Quy mô của doanh nghiệp lớn hay nhỏ: Trong các doanh nghiệp lớn, tỷ lệ máy móc thiết bị thường cao hơn so với các doanh nghiệp nhỏ, tỷ lệ dụng cụ, nhà cửa thường thấp hơn các doanh nghiệp nhỏ, do đó các doanh nghiệp lớn thường có thể tiết kiệm số vốn đầu tư vào nhà cửa và dụng cụ. Ngoài ra kết cấu TSCĐ còn phụ thuộc vào khả năng thu hút vốn đầu tư, khả năng tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp. Trong công tác quản lý sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp, phân tích kết cấu TSCĐ giúp ta thấy rõ được cơ cấu đầu tư, tình hình sử dụng TSCĐ, trình độ trang bị kỹ thuật cho sản xuất, có ý quan trọng trong kiểm tra hiệu quả của việc đầu tư xây dựng cơ bản và xu thế chung của các ngành. Nó giúp doanh nghiệp chủ động điều chỉnh kết cấu TSCĐ sao cho có lợi nhất cho việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp. 1.2.4. Hao mòn- khấu hao TSCĐ. 1.2.4.1. Hao mòn. TSCĐ trong quá trình tham gia vào sản xuất, vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu nhưng trong thực tế do chịu ảnh hưởng của nhiều nguyên nhân khác nhau khách quan và chủ quan làm cho TSCĐ của doanh nghiệp bị giảm dần về tính năng, tác dụng, công năng, công suất và do đó giảm dần giá trị của TSCĐ, đó chính là hao mòn TSCĐ. TSCĐ của doanh nghiệp bị hao mòn dưới hai hình thức: hao mòn hữu hình (HMHH) và hao mòn vô hình (HMVH) . - Hao mòn hữu hình. HMHH của TSCĐ là sự hao mòn về vật chất, về thời gian sử dụng và giá trị của TSCĐ trong quá trình sử dụng. Về mặt vật chất đó là sự hao mòn có thể nhận thấy được từ sự thay đổi trạng thái ban đầu ở các bộ phận, chi tiết TSCĐ dưới tác dụng của ma sát, tải trọng, nhiệt độ, hoá chất, Về giá trị sử dụng, đó là sự giảm sút về chất lượng, tính năng kỹ thuật ban đầu trong quá trình sản xuất và cuối 10
11. cùng không còn sử dụng dược nữa. Trong một mức độ nhất định muốn khôi phục lại giá trị sử dụng của nó phải tiến hành sửa chữa, thay thế các chi tiết. Về mặt giá trị, đó là sự giảm dần giá trị của TSCĐ cùng với quá trình chuyển dịch dần từng phần giá trị hao mòn vào giá trị sản phẩm sản xuất. Đối với các TSCĐ vô hình, HMHH chỉ thể hiện ở mặt giá trị. Tốc độ và mức độ HMHH của TSCĐ trong nhiều giai đoạn khác nhau của việc sử dụng chúng cũng tuỳ thuộc vào những điều kiện khác nhau như chất lượng của việc thiết kế và xây dựng TSCĐ, loại và chất lượng vật liệu dùng để chế tạo ra TSCĐ đó, chế độ bảo quản, sử dụng TSCĐ, trình độ tay nghề của công nhân sử dụng TSCĐ đó, tốc độ và tính chất kịp thời của việc sửa chữa TSCĐ, điều kiện bảo quản, diều kiện tự nhiên như nhiệt độ, độ ẩm không khí Việc xác định rõ nguyên nhân của những HMHH TSCĐ sẽ giúp cho các doanh nghiệp đưa ra những biện pháp cần thiết, hữu hiệu để hạn chế nó. - Hao mòn vô hình. Đồng thời với sự HMHH của TSCĐ lại có sự hao mòn vô hình (HMVH). HMVH của TSCĐ là hao mòn thuần tuý về mặt giá trị của TSCĐ. HMVH của TSCĐ có thể do nhiều nguyên nhân. Thứ nhất là, sự mất giá trị của TSCĐ do việc tái sản xuất TSCĐ cùng loại mới rẻ hơn. Hình thức HMVH này là kết quả của việc tiết kiệm hao phí lao động xã hội hình thành nên khi xây dựng TSCĐ. Thứ hai là, HMVH là sự mất giá trị của TSCĐ do năng suất thấp hơn và hiệu quả kinh tế lại ít hơn khi sử dụng so với TSCĐ mới sáng tạo hiện đại hơn về mặt kỹ thuật. Ngoài ra, TSCĐ có thể bị mất giá trị hoàn toàn do chấm dứt chu kỳ sống của sản phẩm, tất yếu dẫn đến những TSCĐ sử dụng để chế tạo cũng bị lạc hậu, mất tác dụng. Hoặc trong các trường hợp máy móc thiết bị, quy trình công nghệ còn nằm trên dự án thiết kế, các bản dự thảo phát minh song đã trở nên lạc hậu vào thời điểm đó. điều này cho thấy HMVH không chỉ xảy ra đối với TSCĐ hữu hình mà còn với cả các TSCĐ vô hình. 11
12. Như vậy không những HMHH của TSCĐ làm cho mức khấu hao và tỷ lệ khấu hao có sự thay đổi mà ngay cả HMVH của TSCĐ cũng làm cho mức khấu hao và tỷ lệ khấu hao có sự thay đổi nữa. Nguyên nhân cơ bản của HMVH là sự phát triển của tiến bộ khoa học kỹ thuật. Do đó biện pháp có hiệu quả nhất để khắc phục HMVH là doanh nghiệp phải coi trọng đổi mới khoa học kỹ thuật công nghệ, sản xuất, ứng dụng kịp thời các thành tựu tiến bộ khoa học kỹ thuật. Điều này có ý nghĩa quyết định trong việc tạo ra các lợi thế cho doanh nghiệp trong cạnh tranh trên thị trường. 1.2.4.2. Khấu hao TSCĐ. KHTSCĐ là việc chuyển dịch dần giá trị hao mòn của TSCĐ vào chi phí sản xuất trong kỳ theo phương pháp tính toán thích hợp. Nói cách khác, KHTSCĐ là việc tính toán và phân bổ một cách có hệ thống nguyên giá của TSCĐ vào chi phí kinh doanh theo thời gian sử dụng của TSCĐ và đảm bảo phù hợp với lợi ích thu được từ tài sản đó trong quá trình sử dụng. Khi tiến hành KHTSCĐ là nhằm tích luỹ vốn để thực hiện quá trình tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng TSCĐ. Vì vậy, việc lập nên quỹ KHTSCĐ là rất có ý nghĩa. Đó là nguồn tài chính quan trọng để giúp doanh nghiệp thường xuyên thực hiện việc đổi mới từng bộ phận, nâng cấp, cải tiến và đổi mới toàn bộ TSCĐ. Theo quy định hiện nay của nhà nước về việc quản lý vốn cố định của các doanh nghiệp thì khi chưa có nhu cầu đầu tư, mua sắm, thay thế TSCĐ các doanh nghiệp cũng có thể sử dụng linh hoạt quỹ khấu hao để đáp ứng các nhu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp theo nguyên tắc hoàn trả. Việc tính toán chính xác mức khấu hao có ý nghĩa rất quan trọng đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nó phải phù hợp với mức độ hao mòn của TSCĐ và đảm bảo thu hồi đầy đủ giá trị vốn đầu tư ban đầu. Thực hiện tốt điều này sẽ đảm bảo tính chính xác của giá thành sản phẩm, hạn chế ảnh hưởng của HMVH và góp phần vào việc bảo toàn và tăng vốn cố định. Đồng thời việc tính toán đầy đủ, chính xác mức khấu hao vào chi phí sản xuất thì việc hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mới bảo đảm chính xác để đo 12
13. lường chính xác thu nhập của doanh nghiệp. Hiện nay, các doanh nghiệp muốn tính đúng, tính đủ chi phí khấu hao và giá thành sản phẩm thì biện pháp quan trọng nhất là phải không ngừng nâng cao hiệu quả sử dụng các TSCĐ. 1.2.4.3. Những quy định về tính khấu hao TSCĐ. a/ Phạm vi TSCĐ phải tính khấu hao. Theo quy định hiện hành của Bộ trưởng Bộ tài chính thì mọi TSCĐ của doanh nghiệp có liên quan đến hoạt động kinh doanh đều phải tính khấu hao, mức tính KHTSCĐ được hạch toán vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ. Những TSCĐ không tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh thì không phải tính khấu hao, bao gồm: - TSCĐ không cần dùng, chưa cần dùng đã có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép doanh nghiệp được đưa vào cất giữ, bảo quản, điều động cho doanh nghiệp khác. - TSCĐ thuộc dự trữ Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý, giữ hộ. - TSCĐ phục vụ cho các hoạt động phúc lợi trong doanh nghiệp như nhà trẻ, câu lạc bộ , những TSCĐ phục vụ nhu cầu chung toàn xã hội, không phục vụ cho các hoạt động kinh doanh của riêng doanh nghiệp như đê đập, cầu cống mà Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý. - TSCĐ khác không tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp không được tính khấu hao đối với những TSCĐ đã khấu hao hết nhưng vẫn được sử dụng vào mục đích kinh doanh. Đối với những TSCĐ chưa khấu hao hết đã hỏng, doanh nghiệp phải xác định nguyên nhân, quy trách nhiệm đền bù, đòi bồi thường thiệt hại và xử lý tổn thất theo các quy định hiện hành. Đối với những TSCĐ đang chờ quyết định thanh lý, tính từ thời điểm TSCĐ ngừng tham gia vào hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp thôi tính khấu hao. b/ Quy định về thời gian tính, thôi tính khấu hao. 13
14. Việc tính hoặc thôi tính KHTSCĐ được thực hiện theo nguyên tắc tròn tháng. Những TSCĐ tăng trong tháng thì tính khấu hao từ tháng sau, còn đối với những TSCĐ giảm trong tháng thì tháng sau thôi tính khấu hao. c/ Căn cứ để tính khấu hao TSCĐ. Theo quy định hiện hành mức tính KHTSCĐ trong doanh nghiệp phải căn cứ vào thời gian sử dụng và nguyên giá của TSCĐ đó. Vì vậy, việc xác định thời gian sử dụng và nguyên giá TSCĐ phải tuân thủ các tiêu chuẩn do Nhà nước quy định. - Thời gian sử dụng TSCĐ là thời gian doanh nghiệp dự kiến sử dụng TSCĐ vào hoạt động kinh doanh trong điều kiện bình thường phù hợp với các thông số kinh tế – kỹ thuật của TSCĐ và các yếu tố khác có liên quan đến sự hoạt động của TSCĐ. Khi xác định thời gian sử dụng của TSCĐ, doanh nghiệp phải căn cứ vào các tiêu chuẩn sau: + Tuổi thọ kỹ thuật của TSCĐ theo thiết kế (khoảng thời gian có thể sử dụng TSCĐ được tính toán theo các thông số kỹ thuật khi chế tạo). + Hiện trạng của TSCĐ (thời gian TSCĐ đã qua sử dụng), thế hệ TSCĐ, tình trạng thực tế của tài sản ). + Tuổi thọ kinh tế của TSCĐ. Dựa vào những tiêu chuẩn trên làm căn cứ để doanh nghiệp tính toán, dự kiến thời gian sử dụng của TSCĐ sao cho đạt hiệu quả đồng thời loại trừ được những ảnh hưởng bất lợi của HMVH. Riêng đối những TSCĐ còn mới (chưa qua sử dụng), TSCĐ đã qua sử dụng mà giá trị thực tế còn từ 90% trở lên (so với giá bán của TSCĐ cùng loại hoặc của loại TSCĐ tương đương trên thị trường), doanh nghiệp cần căn cứ vào khung thời gian sử dụng TSCĐ do Nhà nước quy định để xây dựng thời gian sử dụng TSCĐ sao cho phù hợp. Đối với TSCĐVH doanh nghiệp được tự phép xác định thời gian sử dụng trong khoảng thời gian từ 5 năm đến 40 năm. 14
15. Đối với TSCĐ thuê tài chính, thời gian sử dụng chính là thời gian thuê TSCĐ ghi trong hợp đồng thuê. - Xác định nguyên giá TSCĐ: Nguyên giá TSCĐ là toàn các chi phí thực tế đã chi ra để có TSCĐ cho tới khi đưa TSCĐ đi vào hoạt động bình thường như giá mua thực tế, các chi phí vận chuyển, bốc dỡ; chi phí lắp đặt, chạy thử ; lãi tiền vay đầu tư cho TSCĐ khi chưa bàn giao và đưa TSCĐ vào sử dụng; thuế trước bạ (nếu có) + Đối với TSCĐHH việc xác định nguyên giá phải căn cứ vào từng trường hợp cụ thể: • TSCĐ loại mua sắm: Nguyên giá TSCĐ loại mua sắm (kể cả mua mới và cũ) bao gồm: giá thực tế phải trả, lãi tiền vay đầu tư cho TSCĐ khi đưa TSCĐ vào sử dụng, các chi phí vận chuyển, bốc dỡ, các chi phí sửa chữa, tân trang trước khi đưa TSCĐ vào sử dụng, chi phí lắp đặt, chạy thử, thuế và lệ phí trước bạ (nếu có) • TSCĐ loại đầu tư xây dựng: Nguyên giá tài sản loại này (cả tự làm và thuê ngoài) là giá quyết toán công trình xây dựng theo quy định tại điều lệ quản lý đầu tư và xây dựng hiện hành, các chi phí khác có liên quan và lệ phí trước bạ (nếu có). • TSCĐ loại được cấp, được điều chuyển đến : Nguyên giá bao gồm giá trị còn lại trên sổ sách kế toán của TSCĐ ở các đơn vị cấp, đơn vị chuyển hoặc giá trị thực tế của các hợp đồng giao nhận và các chi phí tân trang, chi phí vận chuyển , bốc dỡ, sửa chữa, lắp đặt, chạy thử, lệ phí trước bạ (nếu có) mà bên nhận tài sản phải chi ra trước khi đưa TSCĐ vào sử dụng. Riêng đối với TSCĐ điều chuyển giữa các đơn vị thành viên hạch toán phụ thuộc trong doanh nghiệp là nguyên giá phản ánh ở đơn vị điều chuyển phù hợp với bộ hồ sơ của TSCĐ đó. Đơn vị nhận TSCĐ căn cứ vào nguyên giá, số khấu hao luỹ kế, giá trị còn lại trên sổ kế toán và bộ hồ sơ của TSCĐ và phản ánh vào sổ kế toán. Các chi phí liên quan đến việc điều chuyển TSCĐ giữa các đơn vị 15
16. thành viên hạch toán phụ thuộc không hạch toán tăng nguyên giá TSCĐ mà hạch toán vào chi phí kinh doanh trong kỳ. • Tài sản cố định được cho, được biếu, được tặng, nhận vốn góp liên doanh, nhận lại vốn góp, do phát hiện thừa Nguyên giá bao gồm : giá trị theo đánh giá thực tế của hội đồng giao nhận, các chi phí tân trang, sửa chữa TSCĐ các chi phí vận chuyển, bốc dỡ, lắp đặt, chạy thử, lệ phí trước bạ (nếu có) mà bên nhận phải chi ra trước khi đưa vào sử dụng. + Đối TSCĐVH: Trong từng trường hợp như sau: • Chi phí về đất sử dụng: Là toàn bộ chi phí thực tế đã chi ra có liên quan trực tiếp tới đất sử dụng bao gồm: tiền chi ra để có quyền sử dụng đất, chi phí để giải phóng mặt bằng, lệ phí trước bạ (nếu có) . Trường hợp doanh nghiệp trả tiền thuê đất hàng năm hoặc định kỳ thì các chi phí này được phân bổ dần vào chi phí kinh doanh trong các kỳ, không hạch toán vào nguyên giá TSCĐ. • Chi phí thành lập doanh nghiệp: Là các chi phí thực tế có liên quan trực tiếp tới việc chuẩn bị cho sự khai sinh ra doanh nghiệp và được nhiều người tham gia thành lập doanh nghiệp đồng ý coi như một phần vốn góp của mỗi người và được ghi vào vốn điều lệ của doanh nghiệp, bao gồm: các chi phí cho công tác nghiên cứu, thăm dò, lập dự án đầu tư thành lập doanh nghiệp, chi phí thành lập doanh nghiệp, chi phí thẩm định dự án, họp thành lập • Chi phí nghiên cứu, phát triển: Là toàn bộ các chi phí thực tế doanh nghiệp chi ra để thực hiện các công việc nghiên cứu, thăm dò, xây dựng các kế hoạch đầu tư dài hạn nhằm đem lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp. • Chi phí về bằng phát minh, sáng chế, bản quyền tác giả, mua bản quyền tác giả, nhận chuyển giao công nghệ là toàn bộ các chi phí thực tế doanh nghiệp đã chi ra cho các công trình nghiên cứu (bao gồm cả chi cho sản xuất thử nghiệm, chi cho công tác kiểm nghiệm, nghiệm thu của Nhà nước) được Nhà nước cấp bằng phát minh, bằng sáng chế, bản quyền tác giả, hoặc các chi phí để 16
17. doanh nghiệp mua lại bản quyền tác giả, bản quyền nhãn hiệu, chi cho việc nhận chuyển giao công nghệ từ các tổ chức và cá nhân mà các chi phí này có tác dụng phục vụ trực tiếp hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. • Chi phí về lợi thế kinh doanh: là khoản chi cho phần chênh lệch doanh nghiệp phải trả thêm (chênh lệch phải trả thêm = giá mua – giá trị của tài sản theo đánh giá thực tế) ngoài các giá trị tài sản theo đánh giá thực tế (TSCĐ khi doanh nghiệp đi mua, nhận sáp nhập, hợp nhất với một doanh nghiệp khác). Lợi thế này được hình thành bởi ưu thế về vị trị kinh doanh, về danh tiếng và uy tín đối với bạn hàng, về trình độ tay nghề của đội ngũ lao động, về điều hành, tổ chức của ban quản lý doanh nghiệp đó + Đối với TSCĐ thuê tài chính: Nguyên giá TSCĐ thuê tài chính phản ánh ở đơn vị thuê như đơn vị chủ sở hữu tài sản bao gồm: giá mua thực tế; các chi phí vận chuyển, bốc dỡ; các chi phí sửa chữa tân trang trước khi đưa TSCĐ vào sử dụng, chi phí lắp đặt, chạy thử, thuế và lệ phí trước bạ (nếu có) Phần chênh lệch giữa tiền thuê TSCĐ phải trả cho đơn vị cho thuê và nguyên giá TSCĐ đó được hạch toán vào chi phí kinh doanh phù hợp với thời hạn của hợp đồng thuê tài chính. Nguyên giá TSCĐ chỉ được thay đổi trong những trường hợp sau: 1. Đánh giá lại giá trị TSCĐ. 2. Nâng cấp TSCĐ. 3. Tháo dỡ một hay một số bộ phận của TSCĐ. Khi thay đổi nguyên giá TSCĐ, doanh nghiệp phải lập biên bản ghi rõ các căn cứ thay đổi và xác định lại các chỉ tiêu nguyên giá, giá trị còn lại trên sổ kế toán, số khấu hao luỹ kế của TSCĐ và tiến hành hạch toán theo các quy định hiện hành. Việc quản lý, sử dụng và trích KHTSCĐ phải dựa trên nguyên tắc đánh giá theo nguyên giá, số khấu hao luỹ kế và giá trị còn lại trên sổ kế toán của TSCĐ. Giá trị còn lại trên = Nguyên giá TSCĐ - Số khấu hao 17
18. sổ kế toán của TSCĐ luỹ kế của TSCĐ d/ Quy định về quản lý số khấu hao luỹ kế của TSCĐ - Đối với số khấu hao luỹ kế của TSCĐ được mua sắm, đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách, coi như ngân sách cấp và bằng nguồn đầu tư phát triển của doanh nghiệp, theo quy định hiện hành: Các doanh nghiệp được sử dụng toàn bộ số khấu hao luỹ kế của TSCĐ để thực hiện tái đầu tư, thay thế, đổi mới TSCĐ, mọi hoạt động đầu tư, xây dựng phải thực hiện theo đúng các quy định về quản lý đầu tư xây dựng. Khi chưa có nhu cầu tái đầu tư TSCĐ, doanh nghiệp có quyền sử dụng linh hoạt số khấu hao luỹ kế phục vụ nhu cầu kinh doanh theo nguyên tắc hoàn trả. - Các Tổng Công ty Nhà nước khi có nhu cầu được quyền huy động số khấu hao luỹ kế của TSCĐ của các đơn vị thành viên nhưng phải tuân theo các quy định về chế độ quản lý tài chính hiện hành của Nhà nước. - Đối với những TSCĐ được đầu tư mua sắm xây dựng bằng nguồn vốn vay, về nguyên tắc doanh nghiệp phải sử dụng số khấu hao thu được để trả vốn và lãi vay. Tuy nhiên khi chưa đến thời hạn trả nợ, doanh nghiệp cũng có thể sử dụng tạm thời vào các mục đích kinh doanh khác để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay của doanh nghiệp. - Riêng đối với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh doanh khác nhau như công ty cổ phần, công ty TNHH sẽ do chủ tịch hội đồng quản trị hoặc giám đốc căn cứ vào tình hình sản xuất kinh doanh để quyết định việc sử dụng quỹ khấu hao đạt hiệu quả cao nhất. e/ Phương pháp KHTSCĐ trong doanh nghiệp. Có rất nhiều phương pháp khác nhau để tính KHTSCĐ trong các doanh nghiệp. Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm riêng. Việc lựa chọn đúng đắn phương pháp KHTSCĐ có ý nghĩa quan trọng trong công tác quản ý vốn cố định trong các doanh nghiệp. Thông thường có các phương pháp khấu hao cơ bản sau: 18
19. * Phương pháp khấu hao bình quân (còn gọi là phương pháp khấu hao theo đường thẳng). Đây là phương pháp khấu hao đơn giản nhất, được sử dụng phổ biến để tính khấu hao các loại TSCĐ trong doanh nghiệp. Theo phương pháp này, tỷ lệ và mức khấu hao hàng năm được xác định theo mức không đổi trong suốt thời gian sử dụng TSCĐ. Mức khấu hao hàng năm và tỷ lệ khấu hao hàng năm được xác định theo công thức sau: NG MKH = T Mkh 1 Tkh = x 100% hay TKH = x100% ng T Các ký hiệu: MKH: Mức tính khấu hao trung bình hàng năm. TKH: Tỷ lệ khấu hao trung bình hàng năm. NG: Nguyên giá của TSCĐ. T: Thời gian sử dụng của TSCĐ (năm). Nếu doanh nghiệp trích cho từng tháng thì lấy số khấu hao phải trích cả năm chia cho 12 tháng. Tuy nhiên trong thực tế phương pháp khấu hao bình quân có thể sử dụng với nhiều sự biến đổi nhất định cho phù hợp với đặc điểm sử dụng của TSCĐ trong từng ngành, từng doanh nghiệp, có thể nêu ra một số trường hợp sau: • Trong một số ngành chủ yếu như xây dựng cơ bản, giao thông vận tải, ngoài việc trích khấu hao theo thời gian sử dụng TSCĐ, người ta cũng có thể khấu hao theo số ca máy hoạt động, theo khối lượng vận chuyển. • Tỷ lệ khấu hao và mức khấu hao được xác định theo công thức trên là trong điều kiện sử dụng bình thường. Trong thực tế nếu được sử dụng trong điều kiện thuận lợi hoặc khó khăn hơn mức bình thường thì doanh nghiệp có thể điều 19
20. chỉnh lại tỷ lệ khấu hao và mức khấu hao bình quân hàng năm cho phù hợp bằng cách điều chỉnh thời hạn khấu hao từ số năm sử dụng tối đa đến số năm sử dụng tối thiểu đối với từng loại TSCĐ hoặc nhân tỷ lệ khấu hao trung bình hàng năm với hệ số điều chỉnh. Tkđ = Tkh x Hđ Trong đó: Tkđ: Tỷ lệ khấu hao điều chỉnh. Tkh: Tỷ lệ khấu hao trung bình hàng năm. Hđ: Hệ số điều chỉnh (Hđ > 1 hoặc Hđ < 1). • Tỷ lệ khấu hao bình quân hàng năm có thể tính cho từng TSCĐ cá biệt ( khấu hao bình quân cá biệt) hoặc trích cho từng nhóm, từng loại TSCĐ hoặc toàn bộ các nhóm, loại TSCĐ của doanh nghiệp (khấu hao bình quân tổng hợp). Trên thực tế việc tính khấu hao theo từng TSCĐ cá biệt sẽ làm tăng khối lượng công tác tính toán và quản lý chi phí khấu hao. Vì thế doanh nghiệp thường sử dụng phương pháp khấu hao bình quân tổng hợp trong đó mức khấu hao trung bình hàng năm được tính cho từng nhóm, từng loại TSCĐ. Nhìn chung, phương pháp khấu hao bình quân được sử dụng phổ biến là do ưu điểm của nó. Đây là phương pháp tính toán đơn giản, dễ hiểu. Mức khấu hao được tính vào giá thành sản phẩm sẽ ổn định và như vậy sẽ tạo điều kiện ổn định giá thành sản phẩm. Tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp, trong doanh nghiệp sử dụng phương pháp khấu hao bình quân tổng hợp cho tất cả các loại TSCĐ của doanh nghiệp thì sẽ giảm được khối lượng công tác tính toán, thuận lợi cho việc lập kế hoạch KHTSCĐ của doanh nghiệp. Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là không phản ánh chính xác mức độ hao mòn thực tế của TSCĐ và đồng thời giá thành sản phẩm trong các thời kỳ sử dụng TSCĐ sẽ không giống nhau. Hơn nữa, do tính bình quân nên khả năng thu hồi vốn đầu tư chậm và như vậy không thể hạn chế ảnh hưởng bất lợi của HMVH đối với TSCĐ trong doanh nghiệp. 20
21. * Phương pháp khấu hao giảm dần. Người ta thường sử dụng phương pháp khấu hao giảm dần để khắc phục những nhược điểm của phương pháp khấu hao bình quân. Phương pháp khấu hao này được sử dụng nhằm mục đích đẩy nhanh mức KHTSCĐ trong năm đầu sử dụng và giảm dần mức khấu hao theo thời hạn sử dụng. Đây là phương pháp rất thuận lợi cho các donh nghiệp mới thành lập vì những năm đầu họ muốn quay vòng vốn nhanh để thực hiện phát triển sản xuất. Phương pháp khấu hao giảm dần có hai cách tính toán tỷ lệ và mức khấu hao hàng năm, đó là phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần hoặc khấu hao theo tổng số thứ tự năm sử dụng: • Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần. Theo phương pháp này thì số tiền khấu hao hàng năm được tính bằng cách lấy giá trị còn lại của TSCĐ theo thời gian sử dụng nhân với tỷ lệ khấu hao không đổi. Như vậy, mức và tỷ lệ khấu hao theo thời gian sử dụng sẽ giảm dần. Có thể tính mức khấu hao hàng năm theo thời hạn sử dụng như sau: Mkhi = Gcđi x Tkh Trong đó: Mkhi: Mức khấu hao ở năm thứ i. Gcđi: Giá trị còn lại của TSCĐ vào đầu năm thứ i. Tkh: Tỷ lệ khấu hao hàng năm (theo phương pháp số dư). • Phương pháp khấu hao theo tổng số thứ tự năm sử dụng. Theo phương pháp này số tiền khấu hao được tính bằng cách nhân giá trị ban đầu của TSCĐ với tỷ lệ khấu hao giảm dần qua các năm. Tỷ lệ khấu hao này được xác định bằng cách lấy số năm sử dụng còn lại chia cho tổng số thứ tự năm sử dụng. Công thức tính toán như sau: MKHi = NG x TKHi 21
22. 2 x ( T- t +1 ) TKH = T x ( T+1 ) Trong đó: MKH: Mức khấu hao hàng năm. NG: Nguyên giá của TSCĐ. TKH: Tỷ lệ khấu hao theo năm sử dụng. T: Thời gian dự kiến sử dụng TSCĐ. t: Thứ tự năm cần tính tỷ lệ khấu hao. Phương pháp khấu hao giảm dần có những ưu điểm cơ bản đó là phản ánh chính xác hơn mức hao mòn TSCĐ vào giá trị sản phẩm, nhanh chóng thu hồi vốn đầu tư mua sắm TSCĐ trong những năm đầu sử dụng, hạn chế được những ảnh hưởng bất lợi của HMVH. Tuy nhiên phương pháp này cũng có nhược điểm đó là việc tính toán mức khấu hao và tỷ lệ khấu hao hàng năm sẽ phức tạp hơn, số tiền trích khấu hao luỹ kế đến năm cuối cùng thời hạn sử dụng TSCĐ cũng chưa đủ bù đắp toàn bộ giá trị đầu tư ban đầu vào TSCĐ của doanh nghiệp. * Phương pháp khấu hao giảm dần kết hợp với khấu hao bình quân. Để khắc phục nhược điểm của phương pháp khấu hao bình quân cũng như phương pháp khấu hao giảm dần, người ta thường sử dụng kết hợp hai phương pháp trên. đặc điểm của phương pháp này là trong năm đầu sử dụng người ta sử dụng phương pháp khấu hao giảm dần, còn những năm cuối thì thực hiện phương pháp khấu hao bình quân. Mức khấu hao bình quân trong những năm cuối của thời gian sử dụng TSCĐ sẽ bằng tổng giá trị còn lại của TSCĐ chia cho số năm sử dụng còn lại. Theo quy định hiện nay của Nhà nước thì TSCĐ trong các doanh nghiệp ( nhà nước ) được trích khấu hao theo phương pháp đường thẳng, nội dung như sau: - Căn cứ vào các quy định sẽ xác định thời gian sử dụng của TSCĐ. 22
23. - Xác định mức trích khấu hao trung bình hàng năm cho TSCĐ theo công thức dưới đây: Nguyên giá TSCĐ Mức trích khấu hao trung bình hàng năm = Thời gian sử dụng. Thời gian sử dụng hay nguyên giá TSCĐ thay đổi, doanh nghiệp phải xác định lại mức khấu hao TSCĐ trung bình của TSCĐ bằng cách lấy giá trị còn lại trên sổ sách kế toán chia cho thời gian sử dụng xác định lại hoặc thời gian sử dụng còn lại (được xác định là chênh lệch giữa thời gian sử dụng đã đăng ký và thời gian đã sử dụng) của TSCĐ. Mức trích khấu hao cho năm cuối cùng của thời gian sử dụng TSCĐ được xác định là hiệu số giữa nguyên giá TSCĐ và khấu hao luỹ kế đã thực hiện của TSCĐ đó. Như vậy, việc nghiên cứu các phương pháp KHTSCĐ sẽ giúp cho các doanh nghiệp lựa chọn phương pháp khấu hao cho phù hợp với chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp, để đảm bảo cho việc thu hồi vốn, bảo toàn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp. 1.3. Nội dung công tác quản lý sử dụng TSCĐ. 1.3.1. Quản lý đầu tư vào TSCĐ. Các TSCĐ của doanh nghiệp khi tham gia vào quá trình sản xuất đều bị hao mòn sẽ đến lúc chúng không còn sử dụng được nữa hoặc có thể do nhiều nguyên nhân mà cần thiết phải đổi mới TSCĐ hoặc phải thay thế, trang bị mới TSCĐ cho phù hợp với nhu cầu sản xuất. Các doanh nghiệp thường tính toán một số chỉ tiêu cần thiết để xem xét tình hình sử dụng TSCĐ tại doanh nghiệp sau đó phân tích nhu cầu cần thiết đối với từng loại TSCĐ phục vụ cho sản xuất của doanh nghiệp để lên kế hoạch đầu tư TSCĐ cho đúng. Việc đầu tư vào TSCĐ bao gồm các quyết định mua sắm, xây dựng, sửa chữa nâng cấp TSCĐ đạt được yêu cầu về thời gian hữu ích của chi phí bỏ ra (tài sản mua sắm) và giá trị của tài sản mua sắm. Khi doanh nghiệp quyết định đầu 23
24. tư vào TSCĐ sẽ tác động đến hoạt động kinh doanh ở hai khía cạnh là chi phí mà doanh nghiệp phải bỏ ra trước mắt và lợi ích mà doanh nghiệp thu được trong tương lai. Chi phí của doanh nghiệp sẽ tăng lên do chi phí đầu tư phát sinh đồng thời phải phân bổ chi phí khấu hao (tuỳ theo thời gian hữu ích). Còn lợi ích đem lại là việc nâng cao năng lực sản xuất, tạo ra được sản phẩm mới có sức cạnh tranh cao trên thị trường. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường như hiện nay, sản xuất và tiêu thụ chịu sự tác động nghiệt ngã của quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh. Do vậy, vấn đề đặt ra cho các doanh nghiệp khi tiến hành việc đầu tư TSCĐ là phải tiến hành tự thẩm định tức là sẽ so sánh giữa chi tiêu và lợi ích, tính toán một số chỉ tiêu ra quyết định đầu tư như NPV, IRR để lựa chọn phương án tối ưu. Nhìn chung, đây là nội dung quan trọng trong công tác quản lý sử dụng TSCĐ vì nó là công tác khởi đầu khi TSCĐ được sử dụng tại doanh nghiệp. Những quyết định ban đầu có đúng đắn thì sẽ góp phần bảo toàn vốn cố định. Nếu công tác quản lý này không tốt, không có sự phân tích kỹ lưỡng trong việc lựa chọn phương án đầu tư xây dựng mua sắm sẽ làm cho TSCĐ không phát huy được tác dụng để phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh có hiệu quả và như vậy việc thu hồi toàn bộ vốn đầu tư là điều không thể. 1.3.2. Quản lý sử dụng, giữ gìn và sửa chữa TSCĐ. Trong quá trình sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp, các bộ phận chi tiết, các phụ tùng bị hư hỏng hoặc hao mòn hoặc xảy ra những tình trạng không bình thường như nhờn ốc, vỡ van Ngoài việc phải giữ gìn, lau dầu, doanh nghiệp phải tiến hành bảo dưỡng, sửa chữa nhằm đảm bảo năng lực sản xuất bình thường của TSCĐ. Như vậy, việc giữ gìn và sửa chữa TSCĐ là một biện pháp quan trọng để sử dụng TSCĐ có hiệu quả. Giữ gìn và sửa chữa TSCĐ nhất là sửa chữa TSCĐ phải được tiến hành có kế hoạch. Việc sửa chữa TSCĐ nói chung chia ra làm sửa chữa lớn và sửa chữa thường xuyên. Trong khi sửa chữa phải thay đổi phần lớn phụ tùng của TSCĐ, thay đổi hoặc sửa chữa bộ phận chủ yếu của TSCĐ như thân máy, giá máy, phụ 24
25. tùng lớn Việc sửa chữa như vậy đều thuộc phạm vi của sửa chữa lớn. Sau khi sửa chữa lớn, thiết bị sản xuất có thể khôi phục được mức độ chính xác và công suất, có khi còn có thể nâng cao công suất. Đặc điểm của công tác sửa chữa lớn là có phạm vi rộng, thời gian dài, cần phải có thiết bị kỹ thuật và tổ chức chuyên môn sửa chữa lớn. Sửa chữa thường xuyên là sửa chữa có tính chất hàng ngày để giữ gìn công suất sử dụng đều đặn của TSCĐ. Ví dụ như thay đổi lẻ tẻ những chi tiết đã bị hao mòn ở những thời kỳ khác nhau. Sửa chữa thường xuyên chỉ có thể giữ được trạng thái sử dụng đều đặn của TSCĐ chứ không thể nâng cao công suất của TSCĐ lên hơn mức chưa sửa chữa được. Đặc điểm của sửa chữa thường xuyên là có phạm vi nhỏ, thời gian ngắn, chi phí ít, tiến hành thường xuyên và đều đặn. Thực tiễn cho thấy rằng chế độ bảo dưỡng thiết bị máy móc là có nhiều ưu điểm như khả năng ngăn ngừa trước sự hao mòn quá đáng và tình trạng hư hỏng bất ngờ cũng như chủ động chuẩn bị đầy đủ khiến cho tình hình sản xuất không bị gián đoạn đột ngột. Tuỳ theo điều kiện cụ thể mà mỗi doanh nghiệp thực hiện chế độ sửa chữa với các mức độ khác nhau. Thông thường khi tiến hành sửa chữa lớn TSCĐ thường kết hợp với việc hiện đại hoá, với việc cải tạo thiết bị máy móc. Khi việc sửa chữa lớn, kể cả việc hiện đại hoá, cải tạo máy móc, thiết bị hoàn thành thì nguồn vốn sửa chữa lớn TSCĐ giảm đi, vốn cố định tăng lên vì TSCĐ được sửa chữa lớn đã khôi phục ở mức nhất định phần giá trị đã hao mòn, nên từ đó tuổi thọ của TSCĐ được tăng thêm, tức là đã kéo dài thời hạn sử dụng. Đây là một nội dung cần thiết trong quá trình quản lý sử dụng TSCĐ, nếu được tiến hành kịp thời, có kế hoạch kỹ lưỡng thì việc tiến hành sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao. 1.3.3. Quản lý KHTSCĐ trong doanh nghiệp. Khi sử dụng TSCĐ, doanh nghiệp cần quản lý khấu hao một cách chặt chẽ vì có như vậy mới có thể thu hồi được vốn đầu tư ban đầu. Các doanh nghiệp thường thực hiện việc lập kế hoạch KBTSCĐ hàng năm. Thông qua kế hoạch khấu hao, doanh nghiệp có thể thấy nhu cầu tăng giảm vốn cố định trong năm kế 25
26. hoạch, khả năng tài chính để đáp ứng nhu cầu đó. Vì kế hoạch khấu hao là một căn cứ quan trọng để doanh nghiệp xem xét, lựa chọn quyết định đầu tư đổi mới TSCĐ trong tương lai. Để lập được kế hoạch khấu hao TSCĐ, doanh nghiệp thường tiến hành theo trình tự nội dung sau: + Xác định phạm vi TSCĐ phải tính khấu hao và tổng nguyên giá TSCĐ phải tính khấu hao đầu kỳ kế hoạch. Doanh nghiệp phải dựa vào những quy định hiện hành. Về nguyên tắc KHTSCĐ doanh nghiệp phải tiến hành triển khai từ quý 4 năm báo cáo do đó: - Tổng nguyên giá TSCĐ hiện có ở đầu kỳ kế hoạch: TNGđ = TNG 30/9 + NGt4 – NGg4. - Nguyên giá TSCĐ phải tính khấu hao đầu kỳ. TNGđk = TNGk30/9 +NGtk4 – NGgt4. Trong đó: TNGđ: Tổng nguyên giá TSCĐ hiện có đầu kỳ. TNG30/9: Tổng nguyên giá TSCĐ tại thời điểm 30/9 năm báo cáo. NGt4: Nguyên giá TSCĐ tăng quý 4 năm báo cáo. NGg4: Nguyên giá TSCĐ giảm quý 4 năm báo cáo. TNGđk: Tổng nguyên giá TSCĐ phải tính khấu hao đầu kỳ. TNGk30/9: Tổng nguyên giá TSCĐ tại thời điểm 30/9 năm báo cáo. NGtk4: Tổng nguyên giá TSCĐ tăng phải tính khấu hao quý 4 năm báo cáo 26
27. NGgt4: Tổng nguyên giá TSCĐ giảm phải tính khấu hao quý 4 năm báo + Xác định giá trị TSCĐ bình quân tăng giảm trong kỳ kế hoạch và nguyên giá bình quân TSCĐ phải trích khấu hao trong kỳ. Dựa vào các kế hoạch đầu tư và xây dựng năm kế hoạch để xác định nguyên giá TSCĐ bình quân tăng phải tính khấu hao và bình quân giảm thôi không tính khấu hao. Tuy nhiên, việc tính toán phải được thực hiện theo phương pháp bình quân gia quyền vì việc tăng giảm TSCĐ thường diễn ra ở nhiều thời điểm khác nhau và thời gian tăng giảm TSCĐ đưa vào tính toán phải được thực hiện theo quy định hiện hành là tính chẵn cả tháng. Nguyên giá bình quân tăng TSCĐ cần trích khấu hao và bình quân giảm thôi không tính khấu hao trong kỳ được xác định theo công thức: n (NGtixTsd) i 1 NGtk = 12 n NGgix(12 Tsd)  i 1 và NGgt = 12 Trong đó: NGtk: Nguyên giá bình quân TSCĐ tăng trong kỳ phải tính khấu hao. NGti: Nguyên giá bình quân TSCĐ thứ i tăng trong kỳ phải tính kháu hao. NGgt: Nguyên giá bình quân TSCĐ giảm trong kỳ thôi tính khấu hao. NGgi: Nguyên giá bình quân TSCĐ thứ i giảm trong kỳ thôi tính khấu hao. Tsd: Số tháng doanh nghiệp sử dụng TSCĐ . + Xác định nguyên giá TSCĐ tăng trong kỳ. n Xác định theo: NGt =  NGti i 1 + Xác định nguyên giá TSCĐ giảm trong kỳ. 27
28. n Xác định theo: NGg =  NGgi i 1 Tổng nguyên giá TSCĐ bình quân phải tính khấu hao trong kỳ theo công thức: TNGKH = TNGđk + NGtk – NGgt. Trong đó: TNGKH: Tổng nguyên giá TSCĐ bình quân phải tính khấu hao trong kỳ. TNGđk: Tổng nguyên giá TSCĐ bình quân phải tính khấu hao đầu kỳ NGtk: Tổng nguyên giá TSCĐ tăng trong kỳ phải tính khấu hao NGgt: Tổng nguyên giá TSCĐ giảm trong kỳ thôi không phải tính khấu hao + Xác định mức khấu hao bình quân hàng năm. Sau khi xác định được nguyên giá bình quân TSCĐ phải tính khấu hao trong kỳ, sẽ căn cứ vào tỷ lệ khấu hao bình quân đã được xác định, đã được cơ quan quản lý tài chính cấp trên đồng ý. Doanh nghiệp sẽ tính mức khấu hao bình quân trong năm như sau: MKH = TNGKH x TKH Trong đó: TNGKH : Tổng nguyên gía TSCĐ phải tính khấu hao trong kỳ. MKH : Mức khấu hao bình quân hàng năm. TKH : Tỷ lệ khấu hao bình quân hàng năm. Tuỳ mỗi loại hình sản xuất và phương pháp tính khấu hao theo năm, tháng hoặc theo sản phẩm mà doanh nghiệp đã lựa chọn để tiến hành tính toán cho phù hợp. 1.3.4. Quản lý công tác kiểm kê, đánh giá lại TSCĐ . Trong doanh nghiệp, việc kiểm kê tài sản nói chung và TSCĐ nói riêng là công tác quan trọng trong việc quản lý sử dụng TSCĐ tại doanh nghiệp . Căn cứ 28
29. vào tài liệu của đợt kiểm kê để có tài liệu đối chiếu giữa số thực tế với số trên sổ sách, qua đó xác định nguyên nhân gây ra số chênh lệch, xác định người có trách nhiệm về tình hình mất mát, hư hỏng cũng như phát hiện những đơn vị, cá nhân giữ gìn, sử dụng tốt TSCĐ, đồng thời báo cáo lên cấp trên về tình hình đã phát hiện ra để có những kiến nghị và giải quyết nhất là đối với trường hợp thừa TSCĐ. Như vậy, thông qua công tác kiểm kê TSCĐ đã giúp cung cấp số liệu về chủng loại của TSCĐ vừa tạo điều kiện để nắm vững tình hình chất lượng chung trong doanh nghiệp. Các doanh nghiệp phải có kế hoạch cụ thể để tiến hành việc kiểm kê hàng năm. Bởi vì nhiều kết quả của việc kiểm tra vào lúc này cho phép doanh nghiệp có tài liệu chính xác trong việc lập ra kế hoạch năm tới. Ngoài việc kiểm kê TSCĐ, doanh nghiệp còn tiến hành việc đánh giá lại TSCĐ. Trong quá trình sử dụng lâu dài các TSCĐ có thể tăng năng lực sản xuất của xã hội và việc tăng năng suất lao động đương nhiên sẽ làm giảm giá trị TSCĐ tái sản xuất, từ đó mà không tránh được sự khác biệt giữa giá trị ban đầu của TSCĐ với giá trị khôi phục của nó. Nội dung của việc đánh giá lại TSCĐ là việc xác định thống nhất theo giá hiện hành của TSCĐ. Có như vậy thì mới xác định được hợp lý mức khấu hao nhằm hạch toán và tính giá thành sản phẩm được đúng đắn và như vậy việc tính toán các hiệu quả về tài chính mới được chính xác. Công tác đánh giá lại TSCĐ rất phức tạp, nó đòi hỏi trình độ cán bộ, thời gian cần thiết. Vì vậy, khi tiến đánh giá lại TSCĐ cần phải thực hiện nghiêm túc, chính xác thì mới đem lại quyền lợi cho bản thân doanh nghiệp. Tóm lại, kiểm kê định kỳ TSCĐ và đối chiếu số lượng thực tế với số lượng trên sổ sách hạch toán kế toán và thống kê, xác định giá trị hiện còn của TSCĐ có tác dụng quan trọng đối với vấn đề quản lý TSCĐ. 1.4. nâng cao hiêu quả sử dụng TSCĐ trong doanh nghiệp. 1.4.1 . Hiệu quả sử dụng tài sản. 29
30. Khi tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, mục tiêu của bất cứ một doanh nghiệp nào cũng là nhằm tối đa hoá giá trị tài sản của chủ sở hữu, do vậy mà việc sử dụng tài sản một cách có hiệu quả tức là kinh doanh đạt tỷ suất lợi nhuận cao. Hiệu quả sử dụng tài sản của doanh nghiệp là phạm trù kinh tế phản ánh trình độ khai thác, sử dụng tài sản vào hoạt động sản xuất kinh doanh của mình nhằm mục tiêu sinh lợi tối đa. Các doanh nghiệp đều cố gắng sao cho tài sản được đưa vào sử dụng hợp lý để kiếm lợi cao nhất đồng thời luôn tìm các nguồn tài trợ, tăng TSCĐ hiện có để mở rộng sản xuất kinh doanh cả về chất và lượng, đảm bảo các mục tiêu mà doanh nghiệp đề ra. 1.4.2.ý nghĩa. TSCĐ là tư liệu lao động quan trọng để tạo ra sản phẩm sản xuất đặc biệt là trong thời kỳ tiến bộ khoa học kỹ thuật công nghệ hiện nay, máy móc đang dần thay thế cho rất nhiều công viẹc mà trước đây cần có con người. điều này cho thấy việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ sẽ góp phần đáng kể đem lại hiệu quả kinh tế cao cho các doanh nghiệp. - Trước hết nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ sẽ góp phần làm tăng doanh thu cũng đồng thời tăng lợi nhuận. Do nâng cao hiệu quả sử dụng hiệu quả máy móc thiết bị tức là máy móc thiết bị đã được tận dụng năng lực, TSCĐ được trang bị hiện đại phù hợp đúng mục đích đã làm cho số lượng sản phẩm sản xuất ra nhiều hơn, phong phú hơn như vậy doanh thu của doanh nghiệp sẽ tăng theo. Doanh thu tăng lên kết hợp với chi phí sản xuất giảm do tiết kiệm được nguyên, nhiên vật liệu và các chi phí quản lý khác đã làm cho lợi nhuận của doanh nghiệp tăng lên so với trước kia. - Nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ sẽ nâng cao hiệu qủa sử dụng vốn của doanh nghiệp: Muốn có TSCĐ thì doanh nghiệp cần có vốn. Khi hiệu quả sử dụng TSCĐ cao thì có nghĩa là doanh nghiệp đã làm cho đồng vốn đầu tư sử dụng có hiệu quả và sẽ tạo cho doanh nghiệp một uy tín tốt để huy động vốn. Bên cạnh đó khi hiệu qur sử dụng TSCĐ cao thì nhu cầu vốn cố định sẽ giảm đi, 30
31. do đó sẽ cần ít vốn hơn để đáp ứng nhu cầu kinh doanh nhất định, kế đó sẽ làm giảm chi phí cho sử dụng nguồn vốn, tăng lợi thế cạnh tranh về chi phí. Việc tiết kiệm về vốn nói chung và vốn cố định nói riêng là rất ý nghĩa trong điều kiện thiếu vốn như hiện nay. - TSCĐ được sử dụng hiệu quả sẽ giúp cho doanh nghiệp bảo toàn và phát huy vốn tốt nhất (đây là nghĩa vụ của doanh nghiệp để bảo vệ lợi ích của nhà nước về vốn đã đầu tư, là điều kiện để doanh nghiệp tồn tại và phát triển, tăng thu nhập cho người lao động và làm nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước) do tận dụng được công suất máy móc, sắp xếp dây chuyền sản xuất hợp lý hơn, vấn đề khấu hao TSCĐ, trích lập quỹ khấu hao được tiến hành đúng đắn, chính xác. - Ngoài ra việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ còn tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp trên thị trường. Sức cạnh tranh của doanh nghiệp phụ thuộc vào lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp trong đó có lợi thế về chi phí và tính khác biệt của sản phẩm. - TSCĐ được sử dụng có hiệu quả làm cho khối lượng sản phẩm tạo ra tăng lên, chất lượng sản phẩm cũng tăng do máy móc thiết bị có công nghệ hiện đại, sản phẩm nhiều chủng loại đa dạng, phong phú đồng thời chi phí của doanh nghiệp cũng giảm và như vậy tạo nên lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Tóm lại, việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ có ý nghĩa quan trọng không những giúp cho doanh nghiệp tăng được lợi nhuận (là mục tiêu hàng đầu của doanh nghiệp) mà còn giúp doanh nghiệp bảo toàn và phát triển vốn cố định, tăng sức mạnh tài chính, giúp doanh nghiệp đổi mới, trang bị thêm nhiều TSCĐ hiện đại hơn phục vụ cho nhu cầu sản xuất, tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp trên thị trường. 1.4.3. Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ. Kiểm tra tài chính hiệu quả sử dụng TSCĐ là một nội dung quan trọng trong hoạt động tài chính doanh nghiệp. Thông qua việc kiểm tra tài chính doanh nghiệp có được những căn cứ xác đáng để đưa ra các quyết định về mặt tài chính như điều chỉnh quy mô và cơ cấu vốn đầu tư, đầu tư mới hay hiện đại hoá TSCĐ, 31
32. về các biện pháp khai thác năng lực sản xuất của TSCĐ hiện có, nhờ đó nâng cao được hiệu quả sử dụng TSCĐ. Thông thường người ta sử dụng các chỉ tiêu sau đây để đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ của các doanh nghiệp. a/ Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng TSCĐ. Doanh thu thuần trong kỳ - Hiệu suất sử dụng TSCĐ = x100% TSCĐ bình quân Trong đó: - TSCĐ bình quân =1/2 ( Giá trị TSCĐ đầu kỳ + Giá trị TSCĐ ở cuối kỳ). - ý nghĩa: Chỉ tiêu này phản ánh một đồng TSCĐ trong kỳ tạo ra được bao nhiêu đồng doanh thu hoặc doanh thu thuần. Hiệu suất càng lớn chứng tỏ hiệu quả sử dụng TSCĐ càng cao. b/ Chỉ tiêu lợi nhuận ròng trên TSCĐ. Lợi nhuận ròng - Lợi nhuận ròng trên TSCĐ = x 100% TSCĐ bình quân Trong đó: - Lợi nhuận ròng là chênh lệch giữa thu nhập và chi phí mà doanh nghiệp thực hiện trong kỳ sau khi trừ đi thuế thu nhập doanh nghiệp. Chú ý ở đây muốn đánh giá chính xác hiệu quả sử dụng TSCĐ thì lợi nhuận ròng chỉ bao gồm phần lơị nhuận do có sự tham gia trực tiếp của TSCĐ tạo ra. Vì vậy phải loại bỏ lợi nhuận từ các hoạt động khác. - ý nghĩa: Cho biết một đồng TSCĐ sử dụng trong kỳ tạo ra được bao nhiêu đồng lợi nhuận ròng. Giá trị này càng lớn càng tốt. c/ Hệ số trang bị máy móc thiết bị cho công nhân trực tiếp sản xuất: Giá trị của máy móc, thiết bị Hệ số trang bị máy móc, thiết bị = cho sản xuất Số lượng công nhân trực tiếp sản xuất 32
33. - ý nghĩa: Chỉ tiêu này phản ánh giá trị TSCĐ bình quân trang bị cho một công nhân trực tiếp sản xuất. Hệ số càng lớn phản ánh mức độ trang bị TSCĐ cho sản xuất của doanh nghiệp càng cao. d/ Tỷ suất đầu tư TSCĐ. Giá trị còn lại của TSCĐ - Tỷ suất đầu tư TSCĐ = x 100% Tổng tài sản - ý nghĩa: Chỉ tiêu này phản ánh mức độ đầu tư vào TSCĐ trong tổng giá trị tài sản của doanh nghiệp. Nói cách khác một đồng giá trị tài sản của doanh nghiệp có bao nhiêu đồng được đầu tư vào TSCĐ. Tỷ suất càng lớn chứng tỏ doang nghiệp đã chú trọng đầu tư vào TSCĐ. e/ Kết cấu TSCĐ của doanh nghiệp Căn cứ vào kết quả phân loại, có thể xây dựng hàng loạt các chỉ tiêu kết cấu TSCĐ của doanh nghiệp. Các chỉ tiêu này đều được xây dựng trên nguyên tắc chung là tỷ số giữa giá trị của một loại, một nhóm TSCĐ với tổng giá trị TSCĐ tại thời điểm kiểm tra. Các chỉ tiêu này phản ánh thành phần và quan hệ tỷ lệ các thành phần trong tổng số TSCĐ hiện có để giúp người quản lý điều chỉnh lại cơ cấu TSCĐ, nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ. Việc tính toán các chỉ tiêu và phân tích một cách chính xác chúng sẽ giúp cho doanh nghiệp đưa ra được những quyết định tài chính đúng đắn, tránh lãng phí, đảm bảo tiết kiệm, tận dụng được năng xuất làm việc của TSCĐ đó như vậy việc sử dụng TSCĐ mới đạt hiệu quả cao. 1.4.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ. 1.4.4.1. Các nhân tố khách quan. a/ Chính sách và cơ chế quản lý của Nhà nước. Trên cơ sở pháp luật kinh tế và các biện pháp kinh tế, nhà nước tạo môi trường và hành lang pháp lý hướng dẫn cho các doanh nghiệp sản xuất kinh 33
34. doanh. Bất kỳ một sự thay đổ nào trong chế độ, chính sách hiện hành đều chi phối các mảng hoạt động của doanh nghiệp. Đối với việc quản lý và sử dụng TSCĐ thì các văn bản về đầu tư, tính khấu hao, sẽ quyết định khả năng khai thác TSCĐ. b/ Thị trường và cạnh tranh. Doanh nghiệp sản xuất ra sản phẩm là để đáp ứng nhu cầu thị trường. Hiện nay trên thị trường cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cùng ngành nghề, giữa các sản phẩm ngày càng gay gắt do vậy các doanh nghiệp đều phải nỗ lực để tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm của mình như tăng chất lượng, hạ giá thành mà điều này chỉ xảy ra khi doanh nghiệp tích cực nâng cao hàm lượng kỹ thuật trong sản phẩm. Điều này đòi hỏi doang nghiệp phải có kế hoạch đầu tư cải tạo, đầu tư mới TSCĐ trước mắt cũng như lâu dài, nhất là những doanh nghiệp hoạt động trong thị trường cạnh tranh cao, tốc độ phát triển công nghệ nhanh như ngành kiến trúc, thiết kế, thi công xây dựng, Ngoài ra lãi suất tiền vay cũng là nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng TSCĐ. Vì lãi suất tiền vay ảnh hưởng đến chi phí đầu tư của doanh nghiệp khi lãi suất thay đổi thì nó sẽ kéo theo những biến đổi cơ bản của đầu tư mua sắm thiết bị. c/ Các yếu tố khác. Bên cạnh những nhân tố trên thì còn có nhiều nhân tố khác có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng TSCĐ mà được coi là những nhân tố bất khả kháng như thiên tai, địch hoạ, Mức độ tổn hại về lâu dài hay tức thời là hoàn toàn không thể biết trước, chỉ có thể dự phòng trước nhằm giảm nhẹ ảnh hưởng mà thôi. 1.4.4.2 .Các nhân tố chủ quan. Đây là các nhân tố chủ yếu quyết định đến hiệu quả sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp. Nhóm nhân tố này tác động trực tiếp đến kết quả cuối cùng của hoạt động sản xuất kinh doanh trước mắt cũng như lâu dài, do vậy việc nghiên 34
35. cứu các nhân tố này là rất quan trọng thông thường người ta xem xét những yếu tố sau: a/ Ngành nghề kinh doanh. Nhân tố này tạo ra điểm xuất phát cho doanh nghiệp cũng như định hướng cho nó trong suốt quá trình tồn tại. Với ngành nghề kinh doanh đã chọn sẽ ảnh hưởng đến việc quyết định của doanh nghiệp như cơ cấu tài sản được đầu tư như thế nào, mức độ hiện đại hoá chúng ra sao. Nguồn tài trợ cho những TSCĐ đó được huy động từ đâu, có đảm bảo lâu dài cho sự hoạt động an toàn của doanh nghiệp hay không? b/ Đặc điểm về kỹ thuật sản xuất kinh doanh. Các đặc điểm riêng về kỹ thuật sản xuất kinh doanh tác động đến một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sự dụng TSCĐ như hệ số đổi mới máy móc thiết bị, hệ số sử dụng về thời gian công suất. Nếu kỹ thuật sản xuất giản đơn thì doanh nghiệp sẽ luôn phải đối phó với các đối thủ cạnh tranh với yêu cầu của khách hàng về chất lượng sản phẩm. c/ Trình độ tổ chức quản lý, tổ chức kinh doanh, hạch toán nội bộ của doanh nghiệp. Nếu trình độ tổ chức quản lý, kinh doanh của doanh nghiệp tốt thì TSCĐ trước khi đưa vào sử dụng cho mục đích gì và sử dụng ra sao đã có sự nghiên cứu trước một cách kỹ lưỡng và trong quá trình sản xuất kinh doanh tình hình sử dụng TSCĐ luôn được theo dõi một cách thường xuyên và có những thay đổi kịp thời để tránh lãng phí. Vì vậy quy trình tổ chức quản lý sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp để đưa ra những kết luận đúng đắn về tình hình sử dụng TSCĐ từ đó đưa ra những đề xuất về biện pháp giải quyết những tồn tại để TSCĐ được sử dụng một cách hiệu quả hơn nữa. d/ Trình độ lao động và ý thức trách nhiệm. Để phát huy được hết khả năng của dây chuyền công nghệ, máy móc thiết bị phục vụ cho sản xuất kinh doanh đòi hỏi trình độ quản lý và sử dụng máy móc 35
36. của người lao động phải được nâng cao thì mới vận hành được chúng. Ngoài trình độ tay nghề, đòi hỏi cán bộ lao động trong doanh nghiệp phải luôn có ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn, bảo quản tài sản. Có như vậy, TSCĐ mới duy trì công suất cao trong thời gian dài và được sử dụng hiệu quả hơn khi tạo ra sản phẩm. 36
37. chương 2 Thực trạng hiệu quả sử dụng tscđ tại công ty cao su sao vàng hà nội 2.1- Tổng quan về Công ty Cao su Sao Vàng. 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển. Do tầm quan trọng của công nghiệp cao su trong nền kinh tế quốc dân nên ngay sau khi miền Bắc giải phóng (tháng 10/1954) ngày 7/10/1956 xưởng đắp vá săm lốp ôtô được thành lập tại số 2 phố Đặng Thái Thân (nguyên là xưởng Indoto của quân đội Pháp) và bắt đầu hoạt động vào tháng 11/1956; đến đầu năm 1960 thì sát nhập vào nhà máy Cao su Sao Vàng. Trong kế hoạch khôi phục và phát triển kinh tế 3 năm (1958-1960), theo chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, Nhà máy Cao su Sao Vàng được khởi công xây dựng ngày 22/12/1958 trong tổng thể khu công nghiệp Thượng Đình (gồm 3 nhà máy : Cao su - Xà phòng -Thuốc lá). Toàn bộ quá trình xây dựng nhà xưởng, lắp đặt thiết bị, đào tạo cán bộ, công nhân được tiến hành đồng thời và cơ bản hoàn thành sau 13 tháng. Ngày 6/4/1960 nhà máy tiến hành sản xuất thử và những sản phẩm săm lốp xe đạp đâù tiên ra đời mang nhãn hiệu “ Sao vàng “. Cũng từ đó nhà máy mang tên: NHà MáY CAO SU SAO VàNG. Ngày 23/5/1960 nhà máy chính thức khánh thành. Hàng năm lấy ngày này làm ngày truyền thống, ngày kỷ niệm thành lập nhà máy. Từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, nhà máy Cao su Sao Vàng đã có những bước tiến đáng kể trong qua trình hoạt động sản xuất kinh doanh. Từ năm 1991 đến nay, Nhà máy đã khẳng định được vị trí của mình: là một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có hiệu quả, có doanh thu và các khoản phải nộp Ngân sách năm sau cao hơn năm trước, thu nhập của người lao động dần dần được nâng cao và đời sống ngày càng được cải thiện. Từ những thành tích trên nên ngày 27/8/1992- Theo quyết định số: 645/CNNg của Bộ công nghiệp nặng đổi tên Nhà máy Cao su Sao Vàng thành 37
38. Công ty Cao su Sao Vàng. Ngày 1/1/1993 nhà máy chính thức sử dụng con dấu mang tên Công ty Cao su Sao Vàng. Tiếp đến ngày 5/5/1993, theo QĐ/TCNSĐT của Bộ công nghiệp nặng cho thành lập lại doanh nghiệp Nhà nước. Để chuyên môn hoá đối tượng quản lý ngày 20/12/1996 phê chuẩn điều lệ tổ chức và hoạt động của Tổng Công ty Hoá chất Việt Nam. Theo văn bản này Công ty Cao su Sao Vàng đặt dưới sự quản lý trực tiếp của Tổng Công ty Hoá chất Việt Nam. Có thể nói quyết định chuyển đổi Nhà máy thành Công ty đã đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Khi chuyển thành Công ty thì cơ cấu tổ chức sẽ lớn hơn, các phân xưởng trước đây chuyển thành xí nghiệp. Về mặt kinh doanh, công ty đã cho phép các xí nghiệp có quyền hạn rộng hơn đặc biệt trong quan hệ đối ngoại. Công ty có quyền ký kết các hợp đồng mua, bán nguyên vật liệu, liên doanh trong sản xuất và bán các sản phẩm với các đơn vị nước ngoài. Kết quả sản xuất kinh doanh của Công ty trong những năm gần đây. Trải qua nhiều khó khăn trong quá trình xây dựng và phát triển, hiện nay Công ty là một trong những đơn vị kinh tế quốc doanh làm ăn có hiệu quả của Hà Nội, xứng đáng là con chim đầu đàn của ngành chế phẩm cao su trong cả nước. Công ty đã có một cơ ngơi với quy mô lớn, khang trang, bề thế. Trong những năm gần đây, nhìn vào các chỉ tiêu cơ bản trong hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty thật đáng khích lệ, nó phản ánh một sự tăng trưởng lành mạnh, ổn định và tiến bộ. Số liệu trong 7 năm (1994 – 2000) được thể hiện ở bảng sau: 38
39. Bảng 2.1: Kết quả sản xuất của Công ty từ năm 1994 đến năm 2000 Năm Năm Năm Năm Năm Năm Năm Chỉ tiêu 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Giá trị tổng sản lượng 37.750 45.900 133.186 191.085 241.139 280.550 332.894 ( tr ) Tổng doanh thu tiêu thụ 110.928 138000 164.495 233.824 286.742 274.456 335.740 ( tr ) Nộp ngân sách 6.375 6.910 8.413 12.966 17.468 18.765 19.650 ( tr ) Thu nhập bình quân đầu 585.000 620.000 680.000 1.200.000 1.250.000 1.310.000 1.391.000 người ( đ/ng/th ) (Nguồn: Phòng tổ chức) 2.1.2-Bộ máy quản lý. 2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức. Ta có thể biểu thị cơ cấu tổ chức của Công ty thông qua sơ đồ sau: 39
40. 2.1.2.2. Chức năng của tổ chức quản lý: Là một doanh nghiệp nhà nước, công ty Cao su Sao vàng tổ chức bộ máy quản lý theo cơ chế Đảng lãnh đạo, Công đoàn tham gia quản lý, Giám đốc điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. Đứng đầu là ban giám đốc công ty gồm có 6 người. - Giám đốc công ty: Chịu trách nhiệm toàn bộ về hoạt động sán xuất kinh doanh và các hoạt động khác của công ty. - Phó giám đốc kỹ thuật: Có trách nhiệm giúp giám đốc về mặt kỹ thuật, phụ trách khối kỹ thuật. - Phó giám đốc sản xuất: Giúp giám đốc về mặt sản xuất, phụ trách khối sản xuất. - Phó giám đốc kinh doanh: Giúp giám đốc lãnh đạo về mặt kinh doanh, phụ trách khối kinh tế. - Phó giám đốc xuất nhập khẩu: Giúp giám đốc quản lý các hoạt động kinh doanh với nước ngoài. - Phó giám đốc xây dựng cơ bản: Phụ trách khối sửa chữa và xây dựng cơ bản các dự án đầu tư theo chiều sâu và rộng, theo kế hoạch. Cả 5 phó giám đốc đều có quyền hạn riêng theo mảng phụ trách riêng nhưng chịu sự quản lý chung của giám đốc. + Bí thư Đảng uỷ: Thực hiện vai trò lãnh đạo của Đảng trong công ty thông qua văn phòng Đảng uỷ. + Chủ tịch công đoàn: Có trách nhiệm cùng giám đốc quản lý lao động trong công ty thông qua văn phòng Công đoàn. Các phòng ban chức năng: Được tổ chức theo yêu cầu quản lý sản xuất kinh doanh của Công ty, đứng đầu là các trưởng phòng và phó trưởng phòng. Chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Ban Giám đốc và đồng thời cũng có vai trò trợ giúp Giám đốc chỉ đạo các hoạt động sản xuất kinh doanh thông suốt. 41
41. 2.1.2.3. Chức năng của các tổ chức sản xuất. Quá trình sản xuất các sản phẩm của Công ty Cao su Sao vàng được tổ chức thực hiện ở 4 Xí nghiệp sản xuất chính, Chi nhánh Cao su Thái Bình, Nhà máy Pin - Cao su Xuân Hoà, Nhà máy Cao su Nghệ An và một số Xí nghiệp phụ trợ. • Xí nghiệp cao su số 1: Chuyên sản xuất lốp xe đạp, lốp xe máy băng tải, gioăng cao su, dây curoa, cao su chống ăn mòn, ống cao su. • Xí nghiệp cao su số 2: Chuyên sản xuất lốp xe đạp các loại, ngoài ra còn có phân xưởng sản xuất tanh xe đạp. • Xí nghiệp cao su số 3: Chủ yếu sản xuất xăm lốp ô tô, xe máy , sản xuất thử nghiệm lốp máy bay dân dụng. • Xí nghiệp năng lượng: Có nhiệm vụ cung cấp hơi nén, hơi nóng và nước cho đơn vị sản xuất kinh doanh chính, cho toàn bộ Công ty. • Xí nghiệp cơ điện: Có nhiệm vụ cung cấp điện máy, lắp đặt, sửa chữa về điện cho các Xí nghiệp và toàn Công ty. • Xí nghiệp dịch vụ thương mại: Có nhiệm vụ tiêu thụ các sản phẩm của Công ty sản xuất ra. • Phân xưởng kiến thiết nội bộ và vệ sinh công nghiệp: Có nhiệm vụ xây dựng và kiến thiết nội bộ sửa chữa các tài sản cố định và làm sạch các thiết bị máy móc. • Chi nhánh cao su Thái Bình : Chuyên sản xuất một số loại xăm lốp xe đạp (phần lớn là xăm lốp xe thồ) nằm trên địa bàn tỉnh Thái Bình. • Nhà máy Pin - Cao su Xuân Hoà: Có nhiệm vụ sản xuất Pin khô mang nhãn hiệu con sóc, ắc quy, điện cực, chất điện hoá học và một số thiết bị điện nằm tại tỉnh Vĩnh Phúc. • Nhà máy Cao su Nghệ An: Sản xuất xăm lốp xe đạp, xe máy, lốp xe máy, ô tô, pin các loại, gioăng cao su, đồ cao su Nằm trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Nhìn chung về mặt tổ chức, các Xí nghiệp, phân xưởng đều có một Giám đốc 42
42. Xí nghiệp hay một Giám đốc phân xưởng phụ trách về việc cung cấp nguyên vật liệu và nhập kho sản phẩm hoàn thành. Ngoài ra còn có các Phó giám đốc Xí nghiệp hay Phó quản đốc phân xưởng trợ giúp việc điều hành, phụ trách sản xuất, phân công ca kíp, số công nhân đứng máy, chấm công Các Xí nghiệp, phân xưởng đều có kế toán, thủ kho riêng và kiểm nghiệm. Ngoài các Xí nghiệp chính và phụ, Công ty còn có các đội vận chuyển, bốc dỡ, xe vận tải và dịch vụ Thực hiện nhiệm vụ sản xuất kinh doanh theo chức năng và nhiệm vụ của mình. 2.2. Thực trạng hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty. 2.2.1. Tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của Công ty Để đánh giá hiệu quả sử dụng TSCĐ tại doanh nghiệp và có những giải pháp đúng đắn, người ta căn cứ vào tình hình tài chính và kết quả kinh doanh có liên quan đến hiệu quả sử dụng TSCĐ như tổng tài sản, nguồn vốn, quy mô vốn chủ sở hữu, doanh thu, lợi nhuận của doanh nghiệp. Trong 3 năm 1999, 2000, 2001 Công ty Cao su Sao Vàng đã đạt được một số kết quả cụ thể như sau: - Bảng sau đây sẽ cho ta thấy cơ cấu tài sản, nguồn vốn của Công ty thay đổi như thế nào qua các năm. 43
43. Bảng 2.2 : Kết cấu tài sản, nguồn vốn của Công ty Đơn vị tính: đồng Chỉ tiêu Năm 1999 Năm 2000 Năm 2001 Tổng tài sản 265.629.240.829 305.780.029.037 336.154.233.279 TSLĐ và đầu tư 113.360.787.136 127.376.329.235 141.400.671.895 ngắn hạn TSCĐ và đầu tư 152.268.453.693 178.403.699.802 194.753.561.384 dài hạn Tổng nguồn vốn 265.629.240.829 305.780.029.037 336.154.233.279 Nợ phải trả 174.057.471.649 214.132.089.402 244.767.537.166 Nguồn vốn chủ 91.571.769.180 91.647.939.635 91.386.696.113 sở hữu (Nguồn: Trích trong báo cáo tài chính 3 năm 1999, 2000, 2001) - Kết quả kinh doanh của Công ty: Bảng 2.3: Kết quả kinh doanh của Công ty Đơn vị tính: đồng Chỉ tiêu Năm 1999 Năm 2000 Năm 2001 Tổng doanh thu 275.435.596.303 334.761.353.918 341.461.441.114 Doanh thu thuần 271.969.851.064 334.453.064.783 340.328.224.107 Lợi nhuận sau 2.201.998.677 1.690.779.749 701.117.053 thuế (Nguồn : Báo cáo tài chính năm 1999, 2000, 2001) Qua những số liệu trên cho ta tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của Công ty biến chuyển theo chiều hướng tiêu cực. Doanh thu thuần của Công ty năm 2000 so với năm 1999 tăng 22,97% nhưng năm 2001 so với năm 2000 chỉ 44
44. tăng 1,75%. Như vậy mức tăng trưởng giảm đi 21,22%. Lợi nhuận sau thuế của Công ty giảm mạnh qua 3 năm. Đây là những biểu hiện cho thấy tình hình kinh doanh giảm sút của Công ty trong những năm gần đây. Kết quả này phản ánh một phần hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty. 2.2.2. Thực trạng công tác quản lý sử dụng và hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty. 2.2.2.1. Cơ cấu, biến động của TSCĐ tại Công ty. a/ Cơ cấu. Do đặc điểm sản xuất của Công ty là được tiến hành ở các cơ sở tách biệt nhau, nhưng mặc dù sản phẩm của Công ty rất đa dạng (có trên 100 mặt hàng) nhưng mỗi xí nghiệp tham gia một hay nhiều loại sản phẩm thì tất cả các sản phẩm đều được sản xuất từ cao su. Vì vậy, quy trình công nghệ nhìn chung tương đối giống nhau. Hiện nay TSCĐ trong Công ty Cao su Sao Vàng được phân loại theo hình thái biểu hiện và công dụng kinh tế. Trong đó : - Tài sản chưa dùng, không dùng : 9.266.329.929. - Tài sản hết khấu hao : 29.709.429.786. - Tài sản chờ thanh lý : 240.557.000. Căn cứ vào bảng trên ta thấy, cơ cấu TSCĐHH của Công ty Cao su Sao Vàng theo công dụng kinh tế như sau: Các loại máy móc thiết bị là TSCĐ chiếm tỷ trọng lớn nhất và tăng tương đối từ đầu năm đến cuối năm. Điều này phản ánh sức tăng năng lực sản xuất của Công ty. Nguyên giá TSCĐ thực tế tăng 25.976.818.527 đ trong khi đó riêng nguyên giá máy móc thiết bị tăng 21.857.802.486 đ (chiếm 84% tăng TSCĐ) Giá trị thiết bị máy móc tăng gần như chiếm hết số vốn tăng trong kỳ. Điều này chứng tỏ Công ty đã quan tâm sửa đổi lại cơ cấu bất hợp lý ở đầu kỳ. Nhiệm 45
45. kỳ sản xuất Công ty đã có điều kiện thực hiện tốt hơn do có nhiều máy móc mới được trang bị. Đi sâu nghiên cứu TSCĐ tăng trong kỳ, điều đáng quan tâm là số vốn mới huy động tăng nhiều nhất chiếm trên 94% trong đó TSCĐ là thiết bị máy móc chiếm 83,2% số vốn mới huy động. Công ty đã cố gắng kịp thời huy động vốn phục vụ cho sản xuất, đáp ứng kịp thời nhu cầu sản xuất trong kỳ. Ngoài việc tăng thêm TSCĐ trong kỳ cũng phát sinh việc giảm TSCĐ. Ta nhận thấy tổng giá trị TSCĐ bị loại bỏ so với TSCĐ có ở đầu kỳ chiếm 0,5% trong đó hệ số loại bỏ của máy móc thiết bị chiếm 0,4%. Như vậy TSCĐ bị loại bỏ chủ yếu là các loại máy móc thiết bị do đã hư hỏng, hết thời hạn sử dụng. Nhìn vào cơ cấu TSCĐHH của Công ty ta thấy phần tăng lên của TSCĐ chủ yếu là máy móc thiết bị phục vụ sản xuất trực tiếp còn lại là thiết bị quản lý, nhà cửa tăng không đáng kể nghĩa là được duy trì ở mức đủ tương đối cho hoạt động quản lý. Còn về phần giảm đi của TSCĐ chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng giá trị TSCĐ lúc đầu kỳ và do TSCĐ của Công ty chủ yếu là máy móc thiết bị và được sử dụng thường xuyên nhất nên tỷ lệ loại bỏ của chúng cũng phải chiếm tỷ trọng lớn hơn. Mặc dù cơ cấu TSCĐ của Công ty là mất cân đối nhưng nó phù hợp với một doanh nghiệp sản xuất nhiều mặt hàng đa dạng như Công ty Cao su Sao Vàng hiện nay. Theo cách phân loại như trên, ta thấy đến cuối kỳ, TSCĐ đang được sử dụng là 213.899.870.884 chiếm 81,7%, TSCĐ chưa sử dụng chiếm 3,1%, TSCĐ đã khấu hao hết và TSCĐ chờ thanh lý chiếm 15,2%. Như vậy TSCĐ đang sử dụng chiếm một tỷ trọng lớn nhất, điều này giúp Công ty đảm bảo được nhịp độ sản xuất, số vốn dự phòng được duy trì ở mức hợp lý đối với những máy móc thiết bị chủ yếu, tránh được việc ứ đọng vốn không cần thiết. TSCĐ chờ thanh lý chiếm một tỷ trọng nhỏ chứng tỏ Công ty vẫn còn có những TSCĐ bị hư hỏng do sử dụng và bảo quản chưa được tốt nhưng đã cố gắng duy trì tỷ lệ hỏng hóc ở mức thấp nhất có thể. b/ Tình hình tăng giảm nguyên giá, hao mòn, giá trị còn lại của TSCĐ. 46
46. Nhằm nắm được tình chung về TSCĐ, cũng như tình hình tăng, giảm TSCĐ, Công ty tiến hành thành lập báo cáo kiểm kê TSCĐ và báo cáo TSCĐ hàng năm. Trong việc xác định nguyên giá TSCĐ, Công ty đã sử dụng giá thực tế trên thị trường của các TSCĐ cùng loại. Nghiên cứu bảng trên cho thấy: - Qua 3 năm, Công ty liên tục đầu tư vào TSCĐ mà chủ yếu là máy móc thiết bị. Năm 1999, nguyên giá TSCĐ tăng mạnh nhất do Công ty mua rất nhiều loại máy móc thiết bị mới như máy bơm dầu, tủ điện phân phối dung lượng, Năm 2000, 2001 nguyên giá có tăng nhưng thấp hơn so với năm 1999 và có xu hướng giảm, đồng thời nguyên giá TSCĐ giảm đi trong năm 2001 nhiều hơn so với năm trước vì đã đến lúc nhiều máy móc thiết bị hết thời hạn sử dụng hoặc bị hỏng. - Số hao mòn luỹ kế của TSCĐ đều tăng qua 3 năm. Năm 2001 mặc dù TSCĐ tăng ít hơn và TSCĐ giảm đi nhiều hơn so với mức tăng và mức giảm tương ứng của năm 2000 và 1999 song giá trị hao mòn tăng lên lại cao hơn và giá trị hao mòn giảm đi ít hơn và làm cho số hao mòn luỹ kế của năm 2001 vẫn tăng cao hơn mức tăng của các năm trước. - Giá trị còn lại của TSCĐ phản ánh số vốn cố định hiện thời của Công ty. Giá trị này đều tăng qua 3 năm, nhưng năm 2001 so với năm 2000 tăng ít hơn mức tăng của năm 2000 so với năm 1999. Đó là do năm 2000 các TSCĐ được đầu tư với tỷ trọng lớn hơn năm 2001. Như vậy quy mô của vốn cố định tuy có tăng nhưng mức tăng ngày càng có xu hướng giảm xuống. Điều này ảnh hưởng đến việc nâng cao năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm của Công ty, làm ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường. - Hệ số hao mòn TSCĐ qua 3 năm 0,410; 0,412; 0,454. Qua các chỉ tiêu trên cho ta biết mức độ hao mòn của TSCĐ so với thời điểm đầu tư ban đàu hầu như không tăng qua 2 năm 1999, 2000 nhưng đến năm 2001 hệ số này tăng lên 10,19% (0,454 lần) chứng tỏ các TSCĐ được đầu tư mới nhưng tính năng kỹ 47
47. thuật đã giảm đi. Như vậy, tại thời điểm cuối năm 2001 năng lực thực tế của TSCĐ chưa được cao, điều này ảnh hưởng đến khả năng sản xuất và cạnh tranh của Công Ty. 2.2.2.2. Phương pháp tính khấu hao. Hiện nay Công ty đang áp dụng phương pháp khấu hao tuyến tính theo quyết định số 166/1999/QĐ - BTC ngày 30/12/1999 của Bộ trưởng Bộ tài chính Thời điểm trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ thực hiện theo đúng chế độ kế toán hiện hành. Chi phí khấu hao được phân bổ như một khoản chi phí sản xuất chung vào từng phân xưởng, theo từng mã hàng. 2.2.2.3. Tình hình quản lý sử dụng TSCĐ tại Công ty. a/ Cơ cấu đổi mới, thay thế TSCĐ. Trong 3 năm 1999, 2000, 2001, tổng giá trị TSCĐ mua sắm, xây dựng mới tương ứng là 61.011.524.467, 44.631.976.181, 24.555.385.127. Như vậy qua 3 năm ta thấy, hàng năm Công ty có quan tâm đến việc đổi mới máy móc thiết bị, mua sắm, xây dựng mới một số TSCĐ khác nhằm đáp ứng cho nhu cầu sản xuất và hoạt động quản lý của Công ty đồng thời để thay thế một số thiết bị máy móc đã lỗi thời, lạc hậu, hư hỏng . Hàng năm Công ty lên kế hoạch mua sắm, đầu tư mới TSCĐ theo nhu cầu và mức độ cần thiết đối với từng loại TSCĐ. Trước khi tiến hành việc đầu tư, mua sắm mới TSCĐ phòng XDCB của Công ty tiến hành thẩm định, lựa chọn phương án tối ưu nhất. Tuy nhiên tỷ trọng đầu tư mới TSCĐ có xu hướng giảm đi. b/ Tình hình quản lý sử dụng, giữ gìn và sửa chữa TSCĐ. Do quy mô TSCĐ của Công ty rất lớn nên mặc dù đã phân cấp quản lý đến từng nhà máy, xí nghiệp, phân xưởng nhưng vấn đề quản lý sử dụng TSCĐ vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Công ty đã cố gắng phát huy khả năng quản lý, ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn, bảo quản và nâng cao hiệu quả vận hành máy móc nhưng kết quả còn nhiều hạn chế. Hàng năm, ngoài việc đầu tư, mua sắm mới TSCĐ, Công ty còn phải bỏ ra một khoản vốn đáng kể cho việc duy trì, bảo 48
48. dưỡng, sửa chữa lại các TSCĐ. Trong 4 năm 1998, 1999, 2000, 2001 tổng chi phí sửa chữa TSCĐ mà Công ty đã phải chi ra lần lượt là 8.382.836.898, 3.506.279.043; 2.587.076.212; 807.462.582. Từ những con số này cho ta thấy, chi phí bỏ ra để sữa chữa lại TSCĐ của Công ty không phải là nhỏ nhưng trên quan điểm sử dụng có hiệu quả hơn các TSCĐ và tiết kiệm cho sản xuất, Công ty đã thực hiện kế hoạch sữa chữa lớn với kinh phí ngày càng giảm đi, đặc biệt là năm 1999 giảm đi một lượng kinh phí đáng kể so với năm 1998. c/ Tình hình khấu hao, kiểm kê TSCĐ của Công ty. Hiện nay, hàng năm Công ty vẫn tiến hành đều đặn việc lập kế hoạch khấu hao cho năm kế hoạch. Do nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý khấu hao nên việc lập kế hoạch khấu hao được Công ty thực hiện một cách chặt chẽ nhằm thu hồi được vốn đầu tư bỏ ra ban đầu. Tuy nhiên do việc tính toán còn hạn chế nên mức độ chính xác chỉ là tương đối. Theo định kỳ, hàng năm theo quy định của Nhà nước, Công ty tiến hành công tác kiểm kê tài sản nói chung và TSCĐ nói riêng. Điều này cho phép Công ty có được những số liệu chính xác về tình hình TSCĐ của mình, giúp cho Công ty quản lý sử dụng có hiệu quả hơn. 2.2.2.4. Hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty. Các doanh nghiệp hiện nay luôn đầu tư mạnh vào các TSCĐ tham gia trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh để đạt được mức sinh lợi cao. - Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng TSCĐ cho biết một đồng TSCĐ tham gia vào sản xuất kinh doanh trong kỳ tạo được bao nhiêu đồng doanh thu thuần, đều giảm qua 3 năm với mức 10,57% và 8,14% so với năm trước do năm 2000 doanh thu thuần tăng mạnh nhưng giá trị bình quân TSCĐ cũng tăng không nhỏ so với năm 1999 với mức tăng là 22,97%, sang đến năm 2001, doanh thu thuần tăng rất ít là 1,75% so với năm 2000 giá trị đồng thời TSCĐ cũng tăng tương đối so với năm 2000 càng làm cho hiệu suất sử dụng TSCĐ giảm đi. Điều này chứng tỏ khả 49
49. năng khai thác và sử dụng TSCĐ vào sản xuất kinh doanh của Công ty ngày càng giảm sút. - Chỉ tiêu hệ số trang bị máy móc, thiết bị cho công nhân trực tiếp sản xuất phản ánh mức độ trang bị máy móc thiết bị cho sản xuất của Công ty năm 2000 tăng 11,56% so với năm 1999 nhưng đến năm 2001 hệ số này lại giảm đi 2,14% do số lượng công nhân trực tiếp sản xuất tăng lớn hơn mức tăng của năm 2000 trong khi đó giá trị máy móc thiết bị lại tăng ít hơn. Như vậy nhìn chung mức trang bị máy móc thiết bị cho sản xuất của doanh nghiệp nhìn chung là tốt nhưng cũng đang có xu hướng giảm đi. - Chỉ tiêu lợi nhuận ròng trên TSCĐ cho thấy một đồng TSCĐ sử dụng tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận ròng của Công ty, năm 2000 so với năm 1999 tăng đáng kể từ 1,92% đến 7,66% nhưng năm 2001 thì chỉ tiêu này lại giảm đi còn 7,38%. Những con số chỉ ra rằng việc sử dụng TSCĐ để thực hiện mục tiêu của Công ty đã có những bước chuyển biến lớn so với trước đặc biệt là trong năm 2000 nhưng lại có dấu hiệu giảm sút trong năm 2001. Điều này cần được nghiên cứu cụ thể để tìm hiểu nguyên nhân, tránh sự suy giảm liên tục trong các năm tới. - Chỉ tiêu về tỷ suất đầu tư TSCĐ cho thấy mức độ đầu tư vào TSCĐ trong tổng giá trị tài sản của Công ty năm 2000 có tăng 5,29% so với năm 1999 nhưng đến năm 2001 lại giảm đi 7,42% so với năm 2000. Như vậy năm 2000 Công ty có chú trọng đầu tư vào TSCĐ nhưng sang đến năm 2001 tỷ suất này đã giảm chứng tỏ việc đầu tư cho TSCĐ đã không còn được như trước. Lý do chung làm cho các chỉ tiêu hiệu quả sử dụng TSCĐ giảm xuống qua 2 năm 2000, 2001 mà đặc biệt là năm 2001 tất cả các chỉ tiêu đều cho thấy hiệu quả sử dụng TSCĐ của Công ty giảm đi đó là: - Năm 2001 mặc dù doanh thu hàng xuất khẩu có tăng hơn so với năm 1999 và 2000 nhưng do doanh thu tiêu thụ trong nước tăng không đáng kể nên doanh thu năm 2001 hầu như tăng rất ít so với năm 2000. 50
50. - Do năm 2000, 2001 việc đầu tư đổi mới TSCĐ của Công ty giảm đi nên làm cho giá trị TSCĐ bình quân, giá trị máy móc, thiết bị có tăng nhưng không lớn. - Lợi nhuận ròng từ hoạt động kinh doanh của Công ty năm 2000 tăng mạnh do doanh thu tăng cao so với năm 1999 trong khi đó chi phí kinh doanh của doanh nghiệp có tăng nhưng không quá lớn nhưng đến năm 2001, lợi nhuận ròng có tăng nhưng không lớn chứng tỏ hiệu quả sử dụng TSCĐ của Công ty đã không còn được như trước Tuy các chỉ tiêu trên chưa thể phản ánh hết hiệu quả sử dụng cũng như sức sản xuất của các hạng mục TSCĐ của Công ty nhưng chúng chỉ ra một cách tổng quát rằng hiệu quả sử dụng TSCĐ của Công ty ngày càng có xu hướng giảm sút, năng lực sản xuất bị ảnh hưởng. Biểu hiện rõ nhất của xu hướng đó là chỉ tiêu hiệu suất mặc dù là đều lớn hơn 100% nhưng lại có xu hướng giảm qua các năm và các hạng mục TSCĐ với mức độ hiện đại hoá giảm đi trong năm 2001. Chính những biều hiện này đã làm giảm khả năng khai thác có hiệu quả hơn các TSCĐ hiện có và như vậy sẽ ảnh hưởng đến khă năng thu hồi vốn, trả bớt nợ, lành mạnh hoá tình hình tài chính của Công ty. 2.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng TSCĐ. 2.2.3.1. Các yếu tố khách quan. a/ Chính sách và cơ chế quản lý kinh tế của Nhà nước. Trước hết là một doanh nghiệp nhà nước nên Công ty Cao su Sao Vàng phải tuân theo các quy định của Nhà nước. Hiện nay các quy đinh của Nhà nước về tài chính và đầu tư xây dựng được Công ty thực hiện nghiêm túc, đặc biệt là trong việc đầu tư xây dựng và mua sắm mới TSCĐ. Với chiến lược công nghiệp hoá - hiện đại hoá hướng về xuất khẩu hiện nay, sản phẩm của Công ty ngày càng đa dạng, với chất lượng cao, được coi là Công ty đi đầu trong ngành chế phẩm cao su của cả nước. Do đó công nghệ sản xuất của Công ty luôn được quan tâm nhiều ở tầm vĩ mô. b/ Thị trường và cạnh tranh. 51
51. Đã từ lâu, sản phẩm xăm lốp mang nhãn hiệu “ Sao Vàng” đã trở nên quen thuộc đối với người dân Việt nam. Nhưng với số lượng sản xuất như hiện nay, Công ty chỉ mới đáp ứng được 40% tiêu thụ trong nước. Thị trường tiêu thụ chính của Công ty là Miền Bắc và Miền Trung, vì vậy khách hàng chủ yếu của Công ty là các đại lý và các cửa hàng bán lẻ trên hai miền Bắc – Trung. Thị trường lớn không có nghĩa là Công ty không chịu sức ép từ các đối thủ cạnh tranh. Với sự lớn mạnh của Công ty Cao su Đà Nẵng và Công ty Cao su Đồng Nai đang dần chiếm lĩnh thị trường Miền Trung, lại cộng thêm các sản phẩm nhập ngoại tràn lan từ Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Thái Lan, gây nên những thách thức cho Công ty. Vấn đề đặt ra cho Công ty Cao su Sao Vàng là phải luôn bám sát nhu cầu thị trường, sản phẩm phải thể hiện được sự khác biệt hoá về chất lượng, giá cả, tức là Công ty phải không ngừng nâng cao hàm lượng kỹ thuật trong sản phẩm của mình. Với định hướng rõ ràng như vậy, Công ty Cao su Sao Vàng đã không ngừng đổi mới máy móc thiết bị để làm cho các sản phẩm tiêu thụ của Công ty có chất lượng ngày càng cao, giá thành tiêu thụ thấp để không những chiếm lĩnh được thị trường trong nước mà còn có khả năng mở rộng thị trường ra nước ngoài. Thực tế rằng sản phẩm của Công ty đã xuất khẩu đi nhiều nước như Liên Xô, Bungari, CHLB Đức, Cuba 2.2.1.2. Các yếu tố chủ quan. a/ Ngành nghề kinh doanh. Công ty Cao su Sao Vàng hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực chế phẩm cao su, sản phẩm của Công ty rất phong phú, vì vậy trong cơ cấu nguồn vốn của Công ty thì nguồn vốn dài hạn chiếm tỷ trọng lớn, các TSCĐ có giá trị lớn. Việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ là giúp cho Công ty thành công trong ngành nghề kinh doanh của mình b/ Trình độ lao động, ý thức trách nhiệm. Trong doanh nghiệp, con người là trung tâm của sự phát triển, là tác giả của mọi thành quả từ quản lý đến sản xuất trực tiếp và kinh doanh. 52
52. * Lao động quản lý. Ban lãnh đạo có trình độ, có tầm bao quát công việc, biết dùng người phù hợp với công việc, có tâm huyết và nhạy bén với những thay đổi trên thị trường sẽ giúp doanh nghiệp phát triển đúng hướng, quản lý doanh nghiệp có hiệu qủa. Năm 2000, Công ty Cao su Sao Vàng có 325 lao động quản lý chiếm 12,4% tổng sô cán bộ công nhân viên trong Công ty trong đó 80% lao động quản lý có trình độ đại học, cao đẳng và trên đại học. Với đội ngũ quản lý có trình độ cao, có kinh nghiệm trong nghề nghiệp như vậy đảm bảo cho Công ty có thể vững mạnh trong tương lai. * Lao động trực tiếp sản xuất. Các lao động có trình độ tay nghề, tâm huyết và có ý thức trách nhiệm là tài sản quý ở mỗi doanh nghiệp, nó là yếu tố giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất lao động, tránh hao hụt lãng phí tài sản, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ trong doanh nghiệp. Công ty Cao su Sao Vàng, năm 2000 có 2304 lao động trực tiếp sản xuất chiếm 87,6% tổng số lao động trong Công ty trong đó công nhân kỹ thuật có tay nghề cao vào khoảng 1828 người (79,3%) với mức trang bị máy móc thiết bị 72.105.064 đồng / 1 lao động cuối năm 2000, đội ngũ này là tiềm năng cho sự phát triển của Công ty, giúp Công ty sử dụng TSCĐ một cách có hiệu quả nhất. 2.3. Đánh giá chung về hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng. 2.3.1.Kết quả đạt được. Tính hiệu quả trong việc quản lý, sử dụng TSCĐ ảnh hưởng quan trọng đến năng suất lao động, giá thành và chất lượng sản phẩm, do đó tác động đến lợi nhuận, đến tình hình tài chính doanh nghiệp. Trong thời gian qua việc quản lý, sử dụng TSCĐ ở Công ty đạt được một số kết quả sau: - Nhờ việc áp dụng phương pháp phân loại TSCĐ theo công dụng kinh tế, theo hình thái biểu hiện mà Công ty có thể nắm rõ được thực trạng đầu tư và sử 53
53. dụng các hạng mục theo kế hoạch, tránh sử dụng lãng phí và không đúng mục đích. - Trong quá trình tái sản xuất TSCĐ, Công ty tích cực tìm nguồn tài trợ dài hạn, làm cho cơ cấu vốn dài hạn được ổn định dần, các TSCĐ được đầu tư vững chắc bằng nguồn vốn này. - Công ty đã thực hiện nghiêm túc quy chế quản lý tài chính của Nhà nước và của Tổng Công ty Hoá chất Việt Nam, đặc biệt là trong quản lý và sử dụng TSCĐ, góp phần đẩy nhanh tốc độ chu chuyển vốn cố định, tăng năng lực sản xuất. - Do nhận thức sâu sắc rằng hiệu suất khai thác dây chuyền sản xuất là yếu tố tác động mạnh đến tính cạnh tranh của sản phẩm, do đó Công ty đã tiến hành nghiên cứu tính năng tác dụng của từng chủng loại trang thiết bị để bố trí sắp xếp dây chuyền công nghệ cho phù hợp với điều kiện mặt bằng hiện có. - Hiện nay, Công ty đang đi đúng hướng trong việc loại bỏ dần các TSCĐ đã lạc hậu, những máy móc không còn phù hợp với quy trình công nghệ sản xuất. Công ty đã lắp đặt thêm nhiều dây chuyền công nghệ tự động hoá nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường về chất lượng sản phẩm. Làm được điều này, Công ty phải dựa trên cơ sở nguồn vốn dài hạn huy động được. Hơn nữa, các máy móc thiết bị được khai thác tốt là yếu tố thúc đẩy nhanh quá trình thu hồi vốn cố định, đầu tư mới, thay thế cho các hạng mục đó. Có được kết quả này là do: - Công ty luôn năng động trong việc tìm nguồn tài trợ để đầu tư mới TSCĐ đảm bảo năng lực sản xuất. Công ty đã sử dụng tương đối có hiệu quả nguồn vốn vay, tạo uy tín tốt với khách hàng và đối tác. - Cơ cấu TSCĐ theo công dụng kinh tế là rất hợp lý, phù hợp với đặc điểm sản xuất của Công ty giúp tăng năng suất lao động, mang lại sức sinh lời cao trên mỗi đồng vốn bỏ ra. 54
54. - Trình độ cán bộ công nhân viên trong Công ty ngày càng được nâng cao, cán bộ quản lý được trau dồi chuyên môn, công nhân sản xuất có trình độ tay nghề nâng lên theo mức hiện đại hoá của công nghệ mới. Thêm vào đó với chế độ đãi ngộ và sử dụng lao động hợp lý, Công ty đang khuyến khích cán bộ công nhân viên làm việc có trách nhiệm, tâm huyết và có hiệu quả hơn. Nhờ vậy mà TSCĐ được quản lý và sử dụng có hiệu quả hơn. 2.3.2.Hạn chế. Bên cạnh những kết quả đã đạt được ở trên, việc nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty còn gặp một số hạn chế sau: - Mặc dù máy móc thiết bị của Công ty đã được đổi mới rất nhiều so với trước đây nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới toàn bộ công nghệ. Do máy móc thiết bị không đồng bộ nên chi phí về máy móc thiết bị của Công ty rất lớn mà được thể hiện ở chi phí sửa chữa hàng năm (mặc dù trong những năm gần đây đã giảm đi). Từ đó làm cho giá thành của sản phẩm rất cao, dẫn đến giảm lợi nhuận của Công ty. - Đã từ lâu Công ty không tiến hành đánh giá lại TSCĐ, điều này làm cho việc xác định mức khấu hao nhằm hạch toán và tính giá thành sản phẩm không được chính xác. - Trong hoạt động tài trợ cho TSCĐ, tỷ lệ vốn chủ sở hữu ít mặc dù các quỹ đã được huy động. Mặt khác, Công ty chỉ chú ý đến hoạt động vay truyền thống bằng hợp đồng tín dụng từ các ngân hàng là chủ yếu mà chưa chú ý đến các nguồn khác như phát hành trái phiếu trên thị trường chứng khoán - Do quy mô của Công ty rất lớn, các nhà máy, chi nhánh, xí nghiệp không tập trung ở một địa điểm làm cho việc quản lý sử dụng TSCĐ không phát huy được hiệu quả cao. - Trong những năm gần đây đặc biệt là 2 năm 2000, 2001 Công ty vẫn chưa tận dụng được hết năng lực sản xuất của các TSCĐ, các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng TSCĐ biến đổi theo chiều hướng không tốt. 55
55. Nguyên nhân của những hạn chế: - Cuối năm 2000 kéo dài đến hết năm 2001, Công ty gặp phải khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm làm cho doanh thu giảm. Nguyên nhân của tình trạng này là do chất lượng các mặt hàng biến động, chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, giá thành sản phẩm còn cao hơn các đơn vị sản xuất cùng mặt hàng, một số sản phẩm và một số thị trường bị đối thủ lấn sân. Thị trường tiêu thụ giảm nên Công ty không tận dụng tối đa công suất máy móc, gây khó khăn cho hoạt động nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ. - Năm 2001, số vốn đầu tư đổi mới trang thiết bị giảm đi nhiều ảnh hưởng đến việc nâng cao năng suất lao động trong Công ty. - Công ty chưa thực sự quan tâm đến hiệu quả sử dụng TSCĐ nhất là về mặt tài chính. Việc tính toán các chỉ tiêu tài chính về hiệu quả sử dụng TSCĐ, phân tích tình hình sử dụng TSCĐ hầu như không có. Chính điều này dẫn đến việc đánh giá không chính xác những thiếu sót trong việc sử dụng và từ đó không thể đưa ra những giải pháp đúng đắn 56
56. Chương 3 Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng 3.1.Phương hướng phát triển sản xuất kinh doanh của Công ty. Là một đơn vị có bề dày truyền thống hơn 40 năm xây dựng và trưởng thành. Căn cứ vào những thành tựu cũng như những hạn chế, những khó khăn và những nguyên nhân trì trệ yếu kém trong sản xuất kinh doanh từ cuối năm 2000 trở lại đây, đồng thời đứng trước thách thức, vận hội cũng như chiến lược phát triển của toàn ngành, Công ty đã đề ra phương hướng và nhiệm vụ trong phát triển sản xuất kinh doanh lâu dài (2002 - 2004) của mình như sau: 1/ Xây dựng và củng cố quan hệ sản xuất, xây dựng sự thống nhất điều hành giữa Công ty với cơ sở; phát huy vai trò lãnh đạo của Công ty đồng thời với tăng cường phân cấp quản lý, phát huy tinh thần năng động, sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mọi thành viên Công ty. 2/ Phát huy trí tuệ tập thể, nâng cao trách nhiệm cá nhân đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. 3/ Đẩy mạnh tăng trưởng sản xuất các sản phẩm chủ yếu trên cơ sở tiếp tục chuyên môn hoá sản xuất có năng suất cao, tính năng kỹ thuật mới và chất lượng ổn định, hiệu quả kinh tế, giá cả phù hợp. Tiếp tục xác định cơ cấu sản phẩm, hoàn chỉnh quy hoạch mặt bằng, quy hoạch sản xuất, hoàn thiện cơ sở hạ tầng theo hướng mở rộng được sản xuất cho lâu dài, tiết kiệm, hợp lý, mang tính công nghiệp, bảo vệ môi trường. 4/Tìm mọi biện pháp giảm giá thành sản phẩm, tạo tiềm năng cạnh tranh, cắt giảm các chi phí kém hiệu quả; kiên quyết thực hiện các giải pháp tiết kiệm trong đó giảm hao phí vật tư và chống lãng phí năng lượng là trọng tâm. 5/ Lành mạnh hoá công tác tiêu thụ sản phẩm và tài chính. Từng bước quy hoạch công tác thị trường theo hướng chuyên môn hóa, ổn định, bền vững và phát triển. 57
57. Với những định hướng trên sẽ giúp Công ty khắc phục được tình trạng trì trệ hiện nay và đi lên trở thành một đơn vị kinh doanh năng động hiệu qủa, góp phần hoàn thành chiến lược phát triển của toàn ngành. Từ những thực trạng đã phân tích và phướng hướng, nhiệm vụ của Công ty nêu trên tôi xin nêu lên một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ của Công ty. 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ tại Công ty Cao su Sao Vàng. 3.2.1.Hoàn thiện quy trình ra quyết định mua sắm TSCĐ. Công tác đầu tư mua sắm mới TSCĐ là hoạt động trực tiếp ảnh hưởng đến năng lực sản xuất của Công ty. Hơn nữa, đó là sự bỏ vốn đầu tư dài hạn, ảnh hưởng đến tình hình tài chính của Công ty, do vậy quy trình ra quyết định mua sắm TSCĐ là một vấn đề quan trọng cần phải được phân tích kỹ lưỡng. Trước khi ra quyết định, việc kế hoạch hoá đầu tư mới TSCĐ là cần thiết để xác định chính xác nhu cầu cho từng loại TSCĐ phục vụ cho nhiệm vụ sản xuất của Công ty, sẽ tạo điều kiện cho Công ty chủ động huy động nguồn tài trợ phục vụ cho hoạt động đó. Tuy nhiên, do số lượng sản phẩm sản xuất và tiêu thụ của Công ty phụ thuộc vào đơn đặt hàng, các hợp đồng kinh tế đã ký kết, đồng thời căn cứ vào nhu câù tiêu thụ từng thời kỳ. Điều này gây nên khó khăn cho việc bố trí sử dụng TSCĐ một cách hợp lý, gây cản trở cho hoạt động kế hoạch hoá và đầu tư mới TSCĐ. Ngoài việc lên kế hoạch đầu tư TSCĐ, Công ty cần nâng cao hiệu quả trong công tác tiến hành thẩm định các dự án đầu tư, xây dựng để đưa ra được những quyết định tối ưu nhất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các TSCĐ đầu tư mới. Giải pháp này sẽ giúp Công ty: - Thông qua các mục tiêu đề ra trong kế hoạch, Công ty có thể chủ động sử dụng các TSCĐ hiện có vì chúng được xác định rõ là sẽ phục vụ cho mục đích gì và trong bao lâu. 58
58. - Có cơ hội chuẩn bị và lựa chọn các đối tác để đảm bảo cho các TSCĐ được mua sắm, xây dựng với mức độ hiện đại, chất lượng tốt và giá thành hợp lý. - Công ty có thể đăng ký các dự án với Tổng Công ty Hoá chất Việt Nam, trên cơ sở đó Tổng Công ty có những biện pháp hỗ trợ thông qua điều chuyển TSCĐ, bảo lãnh vay vốn. - Từ việc lập kế hoạch đầu tư máy móc thiết bị, Công ty có kế hoạch tuyển dụng và đào tạo công nhân cho phù hợp với trình độ trang bị TSCĐ trong tương lai và như vậy hiệu quả sử dụng TSCĐ mới được nâng cao. - Đưa ra được những lựa chọn đúng đắn cho việc đầu tư mới TSCĐ, tránh lãng phí vốn đầu tư. 3.2.2.Tăng cường đổi mới công nghệ, quản lý sử dụng và bảo dưỡng TSCĐ. Việc tăng cường công tác quản lý sử dụng, bảo dưỡng, đổi mới công nghệ TSCĐ là một yếu tố quan trọng giúp đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh của Công ty được liên tục, năng suất lao động sẽ được nâng cao kéo theo giá thành sản phẩm giảm và như vậy tạo lợi thế về chi phí cho sản phẩm của Công ty có thể cạnh tranh trên thị trường. Mặc dù máy móc thiết bị của Công ty đã đổi mới rất nhiều nhưng cho đến nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới toàn bộ công nghệ. Vì vậy để máy móc thiết bị mới đầu tư mang lại hiệu quả thì Công ty phải mua sắm đồng bộ tức là đầu tư đổi mới cả dây chuyền sản xuất trong cùng thời gian. Công ty phải không ngừng thực hiện việc chuyển giao công nghệ để cải tiến công nghệ đầu tư máy móc thiết bị hiện đại của nước ngoài. Có như vậy, các TSCĐ mới phát huy tác dụng nhằm tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao. Hiện nay những TSCĐ đang sử dụng trong doanh nghiệp có thời hạn sử dụng trung bình tương đối dài bởi lẽ khi nước ta tham gia hoàn toàn vào AFTA thì thị trường công nghệ sẽ thay đổi lớn, các máy móc thiết bị khó tránh khỏi hao mòn vô hình ở mức cao, nguy cơ không bảo toàn được vốn cố định là rất lớn. Công ty 59
59. nên tiến hành đánh giá lại toàn bộ TSCĐ để xác dịnh việc trích khấu hao cho chính xác. Tránh việc mất mát, hư hỏng TSCĐ trước thời gian dự tính bằng việc phân cấp quản lý chặt chẽ đến từng chi nhánh, xí nghiệp, phân xưởng, nâng cao tinh thần trách nhiệm vật chất trong quản lý chấp hành nội quy, trong đó quy chế sử dụng TSCĐ là nội dung quan trọng nhất. Công ty cần quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng bộ phận và cá nhân trong bảo quản, bảo dưỡng, đảm bảo an toàn cho TSCĐ để chúng luôn được duy trì hoạt động với công suất cao. Ngoài ra, Công ty nên sử dụng triệt để các đòn bẩy kinh tế nhằm nâng cao hiệu quả khai thác công suất sử dụng của máy móc thiết bị. Với quy chế thưởng phạt rõ ràng, nghiêm minh, Công ty cần nâng cao và khuyến khích ý thức, tinh thần trách nhiệm của công nhân viên trong việc giữ gìn tài sản nói chung và TSCĐ nói riêng. Sử dụng tốt các đòn bẩy kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, tận dụng công suất máy móc thiết bị, nâng cao hiệu quả sử dụng TSCĐ trong Công ty. Thực hiện giải pháp này sẽ giúp Công ty: - Nắm chắc tình trạng kỹ thuật và sức sản xuất của các TSCĐ hiện có. Từ đó có thể lên kế hoạch đầu tư, đổi mới TSCĐ cho phù hợp với nhiệm vụ sản xuất trong tương lai. - Đảm bảo an toàn cho các TSCĐ trong Công ty và giảm chi phí quản lý TSCĐ. - Công ty có thể bố trí dây chuyền công nghệ hợp lý trên diện tích hiện có. - Giúp cho TSCĐ luôn duy trì hoạt động liên tục với công suất cao, tạo ra được những sản phẩm có chất lượng tốt và có tính cạnh tranh cao không những ở thị trường trong nước mà còn cả thị trường nước ngoài. 3.2.3.Thanh lý, xử lý các TSCĐ không dùng đến. Hiện nay, do những nguyên nhân có thể là chủ quan chẳng hạn như bảo quản, sử dụng kém làm cho tài sản bị hư hỏng hoặc khách quan tạo ra như thay 60
60. đổi nhiệm vụ sản xuất mà không cần dùng. Việc giữ nhiều TSCĐ không dùng đến sẽ dẫn đến vốn sẽ bị ứ đọng gây lãng phí trong khi doanh nghiệp lại đang rất cần vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Do vậy, Công ty cần xác định nguyên nhân dẫn đến việc ứ đọng TSCĐ để cần nhanh chóng thanh lý những TSCĐ đã bị hư hỏng, đồng thời có kế hoạch điều phối TSCĐ không có nhiệm vụ sản xuất cho nơi khác sử dụng. Thực hiện được tốt giải pháp này sẽ giúp Công ty: - Tránh việc ứ đọng vốn, thu hồi được phần nào vốn đầu tư bỏ ra. - Tạo điều kiện để mua sắm những TSCĐ mới thay thế, nâng cao được năng lực sản xuất. 3.2.4.Tận dụng năng lực của TSCĐ trong Công ty. Việc đề ra là cần tận dụng năng lực của TSCĐ trong doanh nghiệp rất cần thiết. Trong các biện pháp tăng năng suất lao động, thì biện pháp tăng công suất máy móc thiết bị rất được các doanh nghiệp chú trọng. Tăng năng suất của thiết bị máy móc có tác dụng tiết kiệm sức lao động, giảm chi phí nguyên vật liệu, từ đó sẽ tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần tránh trường hợp máy móc phải ngừng việc do thời gian sữa chữa máy móc quá lâu hoặc do thiếu nguyên vật liệu, thiếu công nhân có trình độ làm ảnh hưởng đến việc tận dụng năng lực của máy móc. Khi muốn tăng năng suất, doanh nghiệp cần xem xét xem đã tận dụng hết công suất của máy móc hiện có chưa trước khi đưa ra quyết định mua sắm mới TSCĐ. Tác dụng của giải pháp này : - Giúp Công ty tiết kiệm được chi phí sản xuất kinh doanh và như vậy mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận của Công ty sẽ có thể thực hiện được. - Công ty có thể sử dụng được tối đa công suất của máy móc thiết bị, tránh được những lãng phí không cần thiết. 61