Đề tài Giải pháp hoàn thiện qui trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật

Nội dung text: Đề tài Giải pháp hoàn thiện qui trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật

1. Khoa Thương mại Lời Nói Đầu Hoà cùng với xu thế khu vực hoá và toàn cầu hoá về hợp tác kinh tế đang nổi trội, với sự phát triển mạnh của kinh tế thị trường, với tính phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế và thương mại giữa các quốc gia đang ngày càng sâu sắc, Việt nam đã và đang không ngừng cố gắng đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đưa nền kinh tế hoà nhập vào sự năng động của khu vực Đông Nam á, hay nói rộng hơn là vành đai Châu á-Thái Bình Dương. Với xuất phát điểm từ một nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu, còn hạn chế về trình độ khoa học kỹ thuật thì con đường nhanh nhất để tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế là cần nhanh chóng tiếp cận những công nghệ và kỹ thuật tiên tiến của nước ngoài để tiến hành nhập khẩu thiết bị hiện đại phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế và xây dựng đất nước. Bối cảnh đó đã đặt cho ngành Thương mại nói chung và công ty XNK thiết bị toàn bộ nói riêng nhiều những cơ hội và thử thách lớn lao. Đó là làm thế nào để có được những công nghệ tốt nhất, hiện đại nhất với thời gian và chi phí ít nhất, cho hiệu quả cao nhất. Trong một thời gian ngắn thực tập tại phòng XNK-5, công ty XNK thiết bị toàn bộ và kỹ thuật, trên cơ sở những kiến thức về kinh tế và nghiệp vụ XNK đã được truyền đạt tại nhà trường và một số kinh nghiệp thực tế thu được, với mục đích tìm hiểu thêm về qui trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở công ty XNK thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. Tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu của mình là: Giải pháp hoàn thiện qui trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Công ty XNK thiết bị toàn bộ và kỹ thuật.Với hy vọng rằng nó sẽ góp một phần nhỏ vào công cuộc hoàn thiện và đổi mới qui trình nhập khẩu ở nước ta hiện nay. Trên cơ sở mục đích của đề tài, chuyên đề thực tập gồm những phần chính sau: Chương I: Hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ trong cơ chế thị trường. Chương II: Phân tích quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. Chương III: Giải pháp hoàn thiện quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. Qua đây, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Hoàng Minh Đường-Thầy trực tiếp hướng dẫn tôi, các thầy cô trong khoa Thương mại, tập thể cán bộ Công ty Technoimport, các cô chú và anh chị trong phòng XNK-5 đã nhiệt tình giúp đỡ tôi hoàn thành việc nghiên cứu đề tài này. Do trình độ và thời gian có hạn nên không tránh khỏi những sai sót rất mong có được sự góp ý của các thầy cô và các bạn. 1
2. Khoa Thương mại Chương I hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ trong cơ chế thị trường. I. Các khái niệm và đặc điểm của hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ. 1. Thiết bị toàn bộ là gì? Công trình thiết bị toàn bộ-với tư cách là đối tượng của hợp đồng thương mại-đã tồn tại từ nhiều năm nhưng cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa đầy đủ và ngắn gọn nào được tất cả các quốc gia và các tổ chức quốc tế chấp nhận đối với loại hàng hoá đặc thù này. ở Liên xô trước đây và Nga hiện nay, người ta coi công trình thiết bị toàn bộ là tập hợp thiết bị máy móc, vật tư xây lắp dùng để xây dựng toàn bộ một công trình theo thiết kế, được vận hành theo một qui trình công nghệ cụ thể và đạt được những thông số sản xuất đề ra. Theo định nghĩa này, công trình thiết bị toàn bộ bao gồm các thành phần như: Khảo sát kỹ thuật và nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Lập luận chứng kinh tế kỹ thuật. Lập thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công. Giao thiết bị toàn bộ và vật liệu. Xây dựng, lắp ráp và hiệu chỉnh vận hành. Thực hiện các dịch vụ có liên quan. Uỷ ban kinh tế của Liên Hợp Quốc trên cơ sở tổng kết các hoạt động thương mại thực tiễn trong lĩnh vực buôn bán và lắp ráp thiết bị, máy móc đã soạn thảo ra “Điều kiện chung giao hàng và lắp ráp nhà máy và máy móc xuất nhập khẩu” số 188A. Điều kiện chung này được đa số các quốc gia và các tổ chức thương mại quốc tế chấp nhận và áp dụng với các sửa đổi tuỳ theo từng hoàn cảnh, từng trường hợp cụ thể. Trong bản" Điều kiện chung” này đã đưa ra một định nghĩa gần với khái niệm công trình thiết bị toàn bộ mà chúng ta vẫn thường hiểu nhưng khái quát hơn đó là: “Công trình” có nghĩa là toàn bộ Nhà máy do Người bán (Contractor) giao và các công việc được người bán tiến hành theo hợp đồng. “Nhà máy” có nghĩa là toàn bộ máy móc thiết bị, dụng cụ đo đạc, điều khiển, vật liệu và các danh mục được giao theo hợp đồng. Đối với Việt Nam, khái niệm"thiết bị toàn bộ” lần đầu tiên được đưa ra trong Điều 2 “Bản thể lệ tạm thời về việc đặt hàng giữa Bộ ngoại thương và các Bộ trong cả nước” ban hành kèm thông tư 07/TTg ngày 7/1/1961 của Thủ tướng Chính phủ: "Thiết bị toàn bộ là nhà máy, cơ sở sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, cơ sở khoa học hay thí nghiệm, bệnh viên, trường học, công trình kiến trúc, công trình thuỷ lợi, giao thông, bưu điện, nhờ nước ngoài thiết kế hoặc giúp thiết kế, do 2
3. Khoa Thương mại nước ngoài cung cấp thiết bị, nguyên liệu sản xuất thử, hướng dẫn xây lắp máy và sản xuất thử. Ngoài ra căn cứ vào tình hình đặc biệt, có thể có một số thiết bị tuy không đủ các điều kiện trên nhưng được Uỷ Ban Kế hoạch Nhà nước duyệt là thiết bị toàn bộ thì cũng được quy định là thiết bị toàn bộ." Như vậy, trừ trường hợp đặc biệt, theo định nghĩa này, một hệ thống thiết bị được coi là thiết bị toàn bộ phải có 3 điều kiện cơ bản: Đó là các công trình do nước ngoài thiết kế hoặc giúp ta thiết kế. Do nước ngoài cung cấp thiết bị, nguyên liệu sản xuất thử. Do nước ngoài hướng dẫn xây lắp và sản xuất thử. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển và thay đổi cơ cấu của nền kinh tế Việt nam, các khái niệm và định nghĩa này cũng được bổ sung và phát triển. Ngày 13/11/1992 Thủ tướng Chính Phủ đã ra quyết định số 91/TTg ban hành” Quy định về quản lý nhập khẩu máy móc, thiết bị bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước”, trong đó đưa ra định nghĩa Thiết bị toàn bộ như sau: Thiết bị toàn bộ là tập hợp máy móc thiết bị, vật tư dùng riêng cho một dự án có trang bị công nghệ cụ thể có các thông số kinh tế-kỹ thuật được mô tả và qui định trong thiết kế của dự án. Như vậy, nội dung của hàng hoá thiết bị toàn bộ bao gồm: Khảo sát kỹ thuật. Luận chứng kinh tế- kỹ thuật hoặc nghiên cứu khả thi công việc thiết kế. Thiết bị , máy móc, vật tư cho xây dựng dự án. Các công tác xây dựng, lắp ráp, hiệu chỉnh, hướng dẫn vận hành. Các dịch vụ khác có liên quan đến dự án như chuyển giao công nghệ, đào tạo Việc nhập khẩu được tiến hành thông qua một hợp đồng(theo hình thức trọn gói) với toàn bộ nội dung hàng hoá nêu trên, hoặc thực hiện từng phần tuỳ theo yêu cầu. Điều đó có nghĩa là khi nhập khẩu một công trình thiết bị toàn bộ như một nhà máy sản xuất xi măng, thì ngoài các thiết bị lẻ cũng như phạm vi nhập khẩu của các loại hình này bao gồm hình thức nhập khẩu hàng hoá vật chất và hàng hoá phi vật chất. Tuy rằng ra đời hơi chậm và còn có những khiếm khuyết nhất định nhưng có thể nói Quyết định 91/TTg của Thủ tướng Chính Phủ đã đưa ra định nghĩa rõ ràng và chính xác về thiết bị toàn bộ và thiết bị lẻ cũng như phạm vi của chúng, góp phần rõ rệt vào việc nâng cao hiệu quả của việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, xác định chức năng nhiệm vụ của các cơ quan quản lý Nhà nước cũng như phương thức và trình tự để tiến hành việc nhập khẩu thiết bị, máy móc trong nền kinh tế thị trường phù hợp với xu hướng mở cửa, hội nhập với nền kinh tế khu vực và thế giới cũng như chủ trương đơn giản hoá các thủ tục hành chính của Nhà nước. 2. Hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Việt Nam hiện nay. 3
4. Khoa Thương mại 2.1. Đối tượng được phép nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Kinh doanh nhập khẩu thiết bị toàn bộ là quá trình giao dịch, ký kết thực hiện hợp đồng nhập khẩu thiết bị(bao gồm thiết bị toàn bộ và thiết bị lẻ) và dịch vụ có liên quan đến thiết bị trong quan hệ với bạn hàng nước ngoài. Công trình thiết bị toàn bộ thông thường có tổng vốn đầu tư rất lớn, nguồn vốn sử dụng để nhập khẩu thiết bị toàn bộ thường là vốn ngân sách nhà nước hoặc từ các nguồn tài trợ của nước ngoài thông qua Chính Phủ hay các nguồn vay nước ngoài có sự bảo lãnh của Nhà nước, các Ngân hàng thương mại Việt Nam, v.v., vì vậy một doanh nghiệp chỉ có thể được phép nhập khẩu thiết bị toàn bộ sau khi đã thực hiện đầy đủ các thủ tục có liên quan theo qui định cụ thể của pháp luật. Trước kia, theo qui định của thông tư 04/TM- ĐT ngày 30/7/1993 của Bộ thương mại, muốn kinh doanh xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ, doanh nghiệp phải được Bộ thương mại cấp giấy phép kinh doanh phù hợp với Điều 5 Nghị định số 144/HĐBT ngày 7/7/1992 trong đó ở phần nhập khẩu có ghi ngành hàng thiết bị, máy móc. Ngoài ra, doanh nghiệp cần phải đáp ứng các yêu cầu như: - Doanh nghiệp có bộ máy tổ chức, đội ngũ cán bộ có đủ năng lực chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ ngoại thương, giá cả, pháp lý quốc tế trong kinh doanh xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ. - Doanh nghiệp đã kinh doanh nhập khẩu ngành hàng máy móc thiết bị lẻ tối thiểu 5 năm và có mức doanh số nhập khẩu máy móc thiết bị trong năm không dưới 5 triệu USD. - Doanh nghiệp có vốn lưu động do nhà nước giao tự bổ sung bằng tiền Việt nam và tiền nước ngoài tối thiểu tương đương với 500.000USD tại thời điểm đăng ký kinh doanh nhập khẩu thiết bị. Do đó, doanh nghiệp cần phải xin đăng ký kinh doanh nhập khẩu thiết bị toàn bộ với Bộ thương mại bằng cách gửi bộ hồ sơ đăng ký kinh doanh, bao gồm: Đơn xin kinh doanh nhập khẩu thiết bị . Giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu. Hồ sơ hợp lệ xác nhận vốn lưu động(bao gồm vốn Nhà nước giao và vốn tự bổ sung). Bảng tổng kết tài sản 5 năm cuối cùng(Biểu tổng hợp). Sơ đồ tổ chức bộ máy kinh doanh và cán bộ cần thiết để đảm bảo đủ năng lực kinh doanh thiết bị. Tuy nhiên, sau này theo nội dung của nghị định 33/CP ngày19/4/1994 về Quản lý Nhà nước đối với hoạt động xuất nhập khẩu, nhập khẩu và tiếp đó là Nghị định 57/1998/NĐ-CP ngày 31/7/1998 qui định chi tiết thi hành luật Thương mại về hoạt động xuất nhập khẩu, gia công, đại lý mua bán hàng hoá với nước ngoài; để được phép kinh doanh xuất nhập khẩu(kể cả hàng hoá thiết bị toàn bộ), doanh nghiệp phải được thành lập theo qui định pháp luật, được phép xuất nhập khẩu hàng hoá theo ngành nghề đã đăng ký kinh doanh, đã đăng ký mã số kinh doanh với Cục Hải Quan tỉnh, thành và hàng hoá đó không thuộc danh mục hàng 4
5. Khoa Thương mại hoá cấm xuất nhập khẩu. Với cơ chế mới, để mở rộng sản xuất, doanh nghiệp có thể trực tiếp nhập khẩu thiết bị toàn bộ thông qua đấu thầu; hoặc doanh nghiệp có thể uỷ thác cho doanh nghiệp khác được phép kinh doanh xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Tuy nhiên, điều đáng lưu ý ở đây là đối với một doanh nghiệp muốn được phép kinh doanh xuất nhập khẩu mặt hàng này thì trong những văn bản ban hành sau thông tư 04/TM-ĐT như đã kể trên lại chưa được qui định cụ thể, trong các danh mục ngành hàng mà doanh nghiệp đăng ký kinh doanh xuất nhập khẩu lại không có tên của ngành hàng" thiết bị toàn bộ”. Do vậy, trong thực tế, hiện nay các doanh nghiệp muốn kinh doanh xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ vẫn áp dụng các qui định của thông tư 04/TM-ĐT. Bản thân giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu của Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật cũng được cấp dựa theo giấy phép cũ mà Bộ thương mại đã cấp cho tiền thân là Tổng công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật trước đó, chứ còn nếu áp dụng theo các qui định của Nghị định 33-CP hay Nghị định 57/1998/NĐ-CP thì khó có thể cấp giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu đối với ngành hàng thiết bị toàn bộ cho công ty. 2.2. Các phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Nếu như thực hiện hợp đồng nhập khẩu thiết bị lẻ không gặp nhiều vướng mắc và chỉ mất một khoảng thời gian tương đối ngắn thì việc thực hiện hợp đồng nhập khẩu thiết bị toàn bộ thường kéo dài hơn nhiều với một khối lượng công việc đồ sộ và phức tạp liên quan tới các công đoạn xây xựng nhà xưởng, nhập khẩu hàng hoá, lắp đặt, vận hành, đào tạo vận hành Chính vì vậy mà vấn đề đặt ra là nên tiến hành nhập khẩu theo phương thức nào là tối ưu nhất đảm bảo an toàn cho đầu tư trong khi chúng ta chưa đủ khả năng và trình độ để có thể hoàn toàn an tâm về quyết định nhập khẩu thiết bị toàn bộ và công nghệ của mình. Hiện nay, có nhiều cách phân loại các phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ, nếu theo cách phân loại của FIDIC (Hiệp hội quốc tế các kỹ sư tư vấn), trên thế giới có bốn phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ chủ yếu(ở Việt nam các phương thức này không được gọi là các phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ mà được gọi là các hình thức tổ chức quản lý thực hiện công trình thiết bị toàn bộ-được định nghĩa trong Quy Chế Quản lý đầu tư và xây dựng ra ngày (8/7/1999 ) bao gồm: 2.2.1. Phương thức qui ước(Conventional method): Đây là phương thức được sử dụng rất phổ biến, trong đó đầu tư hay chủ công trình thông qua một đơn vị tư vấn chịu trách nhiệm lập dự án, thiết kế và soạn hồ sơ đấu thầu, giúp chủ đầu tư tổ chức việc đấu thầu và giám sát được gọi là phương thức chủ đầu tư trực tiếp quản lý thực hiện dự án. 2.2.2. Phương thức tự quản( In-house method): Trong phương thức tự quản, chủ đầu tư không sử dụng đơn vị tư vấn bên ngoài mà sử dụng lực lượng nội bộ thuộc đơn vị mình để tiến hành mọi việc liên quan đến việc xây lắp công trình từ khâu lập dự án, thiết kế, thi công đến vận hành thử và bảo hành Trên thế giới, người ta áp dụng phương thức này chủ yếu đối với các công trình chuyên dụng đặc biệt như các công trình thuộc lĩnh vực dầu khí, năng lượng nguyên tử 5
6. Khoa Thương mại Còn đối với Việt nam, đây chỉ là phương thức tự làm và chỉ áp dụng đối với các công trình sửa chữa, cải tạo quy mô nhỏ, các công trình chuyên ngành không đòi hỏi trình độ chuyên môn kỹ thuật cao như xây dựng nông, lâm nghiệp và các công trình tự đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của các doanh nghiệp xây dựng 2.2.3. Phương thức quản lý dự án(Management method): Trong phương thức này, chủ đầu tư sẽ thuê một công ty tư vấn đứng ra chịu trách nhiệm hoàn toàn đối với việc giao dịch với các đơn vị thiết kế, cung ứng vật tư và đơn vị nhận thầu thi công. Công ty tư vấn chịu trách nhiệm giám sát mọi mặt nhưng không đồng nhất với vai trò tổng thầu xây dựng theo kiểu chìa khoá trao tay. ở Việt nam, phương thức này được gọi là Phương thức chủ nhiệm điều hành dự án. Đối với phương thức này, sau khi tổ chức tuyển chọn, chủ đầu tư sẽ trình lên cấp có thẩm quyền để quyết định tổ chức tư vấn đứng ra thay mặt ký kết các hợp đồng nói trên và chịu trách nhiệm giám sát quản lý toàn bộ quá trình thực hiện dự án. Theo đó thì phương thức này chỉ áp dụng đối với các dự án có qui mô lớn, có kỹ thuật phức tạp và thời gian xây dựng dài. 2.2.4. Phương thức chìa khoá trao tay(turn -key method): Một cách đơn giản, người ta thường quan niệm nhập khẩu máy móc thiết bị là nhập khẩu công nghệ và kỹ thuật. Nhập khẩu thiết bị toàn bộ hoặc nhà máy theo hình thức" chìa khoá trao tay” được coi là những hình thức phù hợp để tranh thủ được công nghệ và kỹ thuật của nước ngoài. Nếu tiến hành nhập khẩu theo phương thức này, chủ đầu tư chỉ quan hệ với một người bán, nhà cung cấp hoặc tổng thầu chịu trách nhiệm đối với quá trình lập dự án, thiết kế thi công, mua sắm vật tư và xây lắp hoàn chỉnh để giao cho chủ đầu tư vận hành. Chủ đầu tư chỉ đứng ra duyệt thiết kế kỹ thuật, nghiệm thu và nhận bàn giao khi dự án đã hoàn thành đủ điều kiện đưa vào sử dụng. Người bán có thể giao thầu lại cho các nhà thầu phụ, nhưng vẫn phải chịu trách nhiệm trực tiếp và toàn bộ trước chủ đầu tư. Tuỳ theo mức độ dịch vụ mà người bán cung cấp, phương thức chìa khoá trao tay có thể được phân ra làm một số dạng như: 2.2.4.1. Chìa khoá trao tay thuần tuý( Light turn –key): Người bán chịu trách nhiệm toàn bộ quá trình lập dự án, thiết kế thi công, mua sắm vật tư, xây lắp hoàn chỉnh, sau đó bàn giao công trình và cung cấp cho người mua một số tài liệu hướng dẫn vận hành. 2.2.4.2. Chìa khoá kỹ thuật trao tay( Heay turn-key): Người bán giúp người mua về dịch vụ kỹ thuật nhưng không đảm bảo kết quả vận hành đạt đúng các chỉ tiêu thiết kế của công trình. 6
7. Khoa Thương mại 2.2.4.3. Sản phẩm trao tay(Product-in-hand turn-key): Người bán đảm bảo nhận thêm nhiệm vụ đào tạo cho người mua một đội ngũ công nhân vận hành và cung cấp vật liệu sản xuất thử. Đến khi nào sản phẩm sản xuất ra đạt tiêu chuẩn về qui cách phẩm chất và các chỉ tiêu thiết kế thì mới bàn giao công trình cho người mua quản lý. 2.2.4.4. Thị trường trao tay( Market-in hand turn-key): Sau khi đã hoàn thành công trình, người bán giúp người mua một số hoạt động marketing và đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý kinh doanh cho người mua. ở Việt Nam, phương thức này cũng được gọi là phương thức chìa khoá trao tay, tuy nhiên không áp dụng phương thức quản lý và triển khai hoàn toàn như cách phân loại phương thức chìa khoá trao tay ở trên mà áp dụng pha trộn giữa phương thức chìa khoá kỹ thuật trao tay và sản phẩm trao tay. Điều đó có nghĩa là khi nhập khẩu công trình thiết bị toàn bộ theo phương thức này, người bán giúp người mua một số dịch vụ về kỹ thuật, chịu trách nhiệm đào tạo cho người mua một đội ngũ công nhân đảm bảo vận hành công trình cho đến khi đạt kết quả vận hành, đạt các chỉ tiêu thiết kế thì mới bàn giao công trình cho người mua quản lý. Tuy nhiên, người bán không chịu trách nhiệm cung cấp nguyên liệu sản xuất thử như trách nhiệm quy định của người mua theo phương thức sản phẩm trao tay. Nhược điểm của phương thức" Chìa khoá trao tay” về cơ bản chính là ở chỗ nó không nâng cao trình độ kỹ thuật của bên tiếp nhận nhà máy, vì phương thức này hầu như không có chuyển giao công nghệ. Người bán(nhà thầu) bàn giao nhà máy đã xây lắp, kèm theo phần kiến thức kỹ thuật để vận hành và bảo dưỡng công trình thiết bị toàn bộ đó. Phần thiết kế chế tạo chi tiết và bí quyết kỹ thuật(know-how) nhà máy không được chuyển giao hoặc chuyển giao không có hệ thống và đầy đủ. Với kiến thức ít ỏi nhận được, người mua nhiều khi không đủ khả năng tự mình làm chủ được công nghệ của các nhà máy mới được xây lắp, vì thế nên thường thấy sự có mặt của các chuyên gia nước ngoài tiếp tục ở lại sau khi công trình đã bàn giao. Như ở Malaysia, hầu hết các nhà máy công nghiệp hoá dầu đã được bàn giao cho người mua Malaysia từ đầu những năm 1980, nhưng sau đó nhiều năm vẫn do nhà thầu nước ngoài vận hành và bảo dưỡng. Điều đó có nghĩa là, nhập khẩu theo phương thức này, người mua mới chỉ mua được"Sản phẩm của công nghệ” mà chưa mua được"Công nghệ”, tức là các kiến thức khoa học kỹ thuật và công nghệ đã sử dụng để tạo ra sản phẩm đó. Có thể hình dung việc này như một người mua một chiếc ôtô mới, được người bán chỉ dẫn chu đáo để điều khiển và lái được một chiếc xe đó, nhưng đến khi nó hỏng hóc thì lại không hiểu tại sao và lại phải mời kỹ thuật viên đến giúp sửa chữa. Ngày nay, ở Việt nam cũng đã xuất hiện nhiều hợp đồng nhập khẩu thiết bị toàn bộ được ký kết theo phương thức BOT(Build+Operate+Transfer) hoặc BT(Build+Transfer). 7
8. Khoa Thương mại Theo phương thức BOT, chủ đầu tư phải tự bỏ vốn ra xây dựng công trình, kinh doanh khai thác trong một thời gian và sau chuyển giao không bồi hoàn lại cho Chính Phủ Việt Nam. Phương thức này thường được áp dụng đối với việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng là một lĩnh vực đang được khuyến khích. Như vậy, phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ là hết sức đa dạng, song việc áp dụng phương thức nào còn tuỳ thuộc điều kiện và khả năng về nhiều mặt của mỗi quốc gia nói chung và mỗi doanh nghiệp nói riêng. Vấn đề bức thiết đặt ra là phải nghiên cứu, lựa chọn được phương thức nhập khẩu nào phù hợp, giúp giảm thiểu thời gian và kinh phí của chủ đầu tư nhưng vẫn đạt được yêu cầu đã định, có như vậy mới góp phần nâng cao hiệu quả nhập khẩu thiết bị toàn bộ trong giai đoạn hiện nay. 2.3. Khung pháp lý hiện nay cho hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Việt Nam. Từ những đặc điểm đã trình bày ở trên, có thể thấy rõ ràng, không giống như thực hiện một Hợp đồng mua bán thiết bị lẻ thông thường, công tác nhập khẩu thiết bị toàn bộ đòi hỏi cả một khoảng thời gian rất dài để có thể hoàn tất các khâu, từ chuẩn bị nguồn vốn, chuẩn bị dự án, lựa chọn phương thức thực hiện đến phê duyệt, đàm phán, ký kết, tổ chức thực hiện, và vận hành công trình. Trong suốt quá trình thực hiện, các khâu này lại chịu sự quản lý chặt chẽ của nhà nước thông qua hệ thống các văn bản pháp luật, điều chỉnh hoạt động xuất nhập khẩu nói chung và nhập khẩu thiết bị toàn bộ nói riêng. Yếu tố pháp luật có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với mọi quốc gia trong công cuộc phát triển kinh tế, xây dựng đất nước. Không chỉ có vậy, trong hoạt động kinh tế đối ngoại ngày càng phong phú và mở rộng hiện nay, việc xây dựng hệ thống văn bản pháp luật phù hợp với điều kiện đất nước và không trái ngược với các thông lệ quốc tế sẽ góp phần quan trọng kích thích sức sản xuất xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, tạo đà phát triển kinh tế. Hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ là một công tác phức tạp, nó không chỉ đòi hỏi sự hiểu biết về chuyên môn sâu sắc mà còn đòi hỏi sự am hiểu pháp luật có liên quan ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp tới hiệu quả nhập khẩu thiết bị, đòi hỏi phải có hệ thống văn bản pháp quy tạo điều kiện cho việc thực hiện phối hợp nhịp nhàng giữa các ngành, các cấp có liên quan trong các giai đoạn nhập khẩu công trình, đặc biệt đối với các công trình được nhập khẩu bằng nguồn vốn vay của nước ngoài. 2.3.1. Quyết định 91/TTg ngày 13/11/1992 của Thủ tướng Chính phủ Quyết định này ban hành Quy định về quản lý nhập khẩu máy móc thiết bị bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước, trong đó nêu định nghĩa và xác định rõ phạm vi hàng hoá Thiết bị toàn bộ và thiết bị lẻ không chỉ bao gồm phần hàng hoá hữu hình(máy móc, thiết bị, vật liệu ) mà còn bao gồm cả phần hàng hoá vô hình(thiết kế, giám sát, đào tạo, chuyển giao công nghệ ). Đây cũng là điểm chi tiết hơn so với"Điều kiện chung giao hàng và lắp ráp nhà máy và máy móc xuất nhập khẩu” số 188A của Uỷ ban kinh tế Liên Hợp Quốc cũng như định nghĩa thiết bị toàn bộ trong Thông tư 07/TT ngày7/1/1961 của Thủ tướng Chính phủ. 8
9. Khoa Thương mại Theo quyết định này thì Bộ thương mại giữ vai trò chính thay nhà nước quản lý việc nhập khẩu, cụ thể trong các mặt sau: - Quyết định cụ thể doanh nghiệp thực hiện việc nhập khẩu; - Cùng các ngành quản lý hữu quan và chủ đầu tư xử lý cụ thể khi phải nhập khẩu thiết bị đã qua sử dụng; - Quy định cụ thể trình tự và phương thức nhập khẩu máy móc thiết bị; - Phê duyệt hợp đồng nhập khẩu cỏ trị giá nhỏ hơn 5 triệu USD, là chủ tịch Hội đồng thẩm định nhà nước phê duyệt dự án có vốn đầu tư từ 5-10 triệu USD, hoặc đề nghị Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đối với các hợp đồng nhập khẩu lớn hơn; - Cấp giấy phép nhập khẩu cho từng chuyến giao hàng. Việc đưa ra định nghĩa thống nhất và tương đối đầy đủ về thiết bị toàn bộ và thiết bị lẻ đã góp phần làm nền tảng xây dựng hệ thống các văn bản tiếp sau đó điều chỉnh việc nhập khẩu máy móc thiết bị, Quyết định 91/TTG ngày 13/11/1992 cùng với Thông tư 04/TM-ĐT ngày 30/7/1993 sau này đã góp phần thể chế hoá quá trình nhập khẩu và nâng cao hiệu quả nhập khẩu thiết bị toàn bộ. 2.3.2. Nghị định 52/1992/NĐ-CP ngày 8/7/1999 của Chính phủ. Nghị định ban hành Quy chế Quản lý đầu tư và xây dựng, được ra đời thay thế cho nghị định 42/CP ngày 16/7/1996 và Nghị định 92/CP ngày 23/8/1997, với mục đích khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư sản xuất, kinh doanh phù hợp với chiến lược và quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong từng thời kỳ để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiêp hoá, hiện đại hoá, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; sử dụng hiệu quả các nguồn vốn huy động được do nhà nước quản lý; đồng thời đảm bảo quy hoạch xây dựng, áp dụng hiệu quả công nghệ và kỹ thuật tiên tiến trên thế giới. Quy chế đã quy định việc phân loại dự án đầu tư theo 3 nhóm A, B, C cùng với phân cấp trách nhiệm quản lý đầu tư, quản lý vốn, thẩm định dự án đầu tư, phê duyệt thiết kế kỹ thuật và tổng dự toán của dự án đầu tư, phê duyệt quyết toán vốn đầu tư của các Bộ ngành liên quan tương ứng với từng nhóm. Nhằm đảm bảo tính thống nhất của công tác quản lý đầu tư và xây dựng, Quy chế đã quy định trách nhiệm quyền hạn của chủ đầu tư, tổ chức tư vấn đầu tư, nhà thầu xây dựng, trình tự lập dự án đầu tư, nội dung chủ yếu của Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và Báo cáo nghiên cứu khả thi, nội dung công tác thẩm định dự án đầu tư và thực hiện đầu tư, nguyên tắc quản lý đấu thầu và chỉ định thầu trong xây dựng, tư vấn mua sắm thiết bị và xây lắp. Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng mới này đã được bổ sung đầy đủ hơn, cố gắng đưa ra các quy định pháp luật cụ thể và chặt chẽ hơn, vì thế có ý nghĩa quan trọng trong công việc xây dựng đất nước trong giai đoạn hiện nay. Hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ vốn là một hoạt động phức tạp, không chỉ là nhập khẩu máy móc thiết bị lẻ thông thường mà là cả một phần quan trọng trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng cơ bản chịu sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước. Vì vậy, để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác nhập khẩu thiết bị toàn bộ phục 9
10. Khoa Thương mại vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước, cần có những quy định hợp lý nhằm nâng cao hiệu qủa nhập khẩu. 2.3.3. Nghị định 88/1999/ NĐ-CP ngày 4/9/1999 của Chính Phủ. Nghị định ban hành Quy chế đấu thầu, thay thế cho Quy chế đấu thầu đã ban hành kèm Nghị định 43/CP ngày 16/7/1996 và Nghị định 93/CP ngày 23/8/1997 của Chính Phủ, nhằm mục đích thống nhất quản lý các hoạt động đấu thầu tuyển chọn tư vấn, mua sắm hàng hoá, xây lắp và lựa chọn đối tác để thực hiện dự án hoặc từng phần dự án trên lãnh thổ Việt nam. Quy chế đấu thầu đã được đưa ra định nghĩa cho các chuyên dùng trong đấu thầu như “đấu thầu”, "đấu thầu trong nước”, "đấu thầu quốc tế “, "xét thầu”, "dự án”, "bên mời thầu”, “người có thẩm quyền”, “nhà thầu”, “cấp có thẩm quyền”, “tư vấn”, "xây lắp” Quy chế mới ban hành này có nhiều điểm tiến bộ so với Quy chế đã ban hành trước đó, ví dụ như trong quy định về hình thức lựa chọn nhà thầu không chỉ bao gồm đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu mà còn đưa thêm cả hình thức chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện, mua sắm đặc biệt. Thuật ngữ “Phương thức đấu thầu” cũng đã được sử dụng thay thế cho cụm từ tối nghĩa “Phương thức áp dụng” - Những nội dung cơ bản của công tác đấu thầu và tổ chức đấu thầu đã được bổ sung thêm, đưa ra những quy định cụ thể hơn, hệ thống hơn, đặc biệt là công tác quản lý nhà nước về đấu thầu trong việc: - Soạn thảo, ban hành hoặc trình ban hành các văn bản quy định pháp luật về đấu thầu; - Tổ chức hướng dẫn thực hiện; - Tổ chức thẩm định kế hoạch đấu thầu của dự án thẩm định kết quả đấu thầu; - Phê duyệt kế hoạch đấu thầu của dự án và kết quả đấu thầu; - Tổ chức kiểm tra công tác đấu thầu; - Tổng kết, đánh giá, báo cáo tình hình đấu thầu và thực hiện Quy chế đấu thầu; - Giải quyết các vướng mắc, khiếu nại về đấu thầu. Hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho đến nay vẫn luôn gắn liền với hoạt động đấu thầu do thiết bị toàn bộ được đưa về Việt nam hầu như hoàn toàn thông qua phương thức đấu thầu. 2.3.4. Thông tư 04/TM-ĐT ngày 30/7/1993 của Bộ Thương mại Thông tư hướng dẫn thực hiện quy định về quản lý nhập khẩu máy móc thiết bị bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước. Đồng thời với việc đưa ra các định nghĩa về “ Thiết bị ", " Chủ đầu tư”, "Doanh nghiệp kinh doanh nghiệp xuất nhập khẩu thiết bị”, " Cơ quan chủ quản”, Thông tư đã quy định rõ các tiêu chuẩn của doanh nghiệp kinh doanh nhập khẩu thiết bị toàn bộ, thiết bị lẻ và quyền cấp giấy phép kinh doanh nhập khẩu thiết bị của Bộ Thương mại. Trong Thông tư đã quy định cụ thể về trình tự nhập khẩu thiết bị toàn bộ, nêu rõ vai trò và quyền hạn của Bộ Thương mại trong công tác quản lý điều hành hoạt động xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ, cụ thể như: Bộ Thương mại có quyền 10
11. Khoa Thương mại chỉ định doanh nghiệp nhập khẩu thiết bị; Bộ Thương mại quy định hình thức nhập khẩu thiết bị qua đấu thầu hoặc mua sắm trực tiếp Thông tư đã nêu rõ việc chuyển giao công nghệ là một phần của Hợp đồng nhập khẩu thiết bị toàn bộ, đồng thời đưa ra điều khoản phê duyệt Hợp đồng nhập khẩu thiết bị của các cơ quan có thẩm quyền; quy định trình tự và văn bản cần thiết để phê duyệt Hợp đồng nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Cùng với Quyết định 91/TTg của Thủ tướng Chính Phủ, đây có thể coi là một văn bản pháp quy làm nền cho các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ sau này, sẽ góp phần nâng cao hiệu quả nhập khẩu thiết bị toàn bộ. 2.3.5.Một số văn bản pháp luật của Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường. Hệ thống những văn bản của Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường đã ra đời nhằm góp phần nâng cao hiệu quả nhập khẩu máy móc thiết bị như Thông tư 28/TT-QLKH của cao Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường ngày 22/1/1994 hướng dẫn chuyển giao công nghệ nước ngoài tại Việt nam, Thông tư số 1254/1999/TT-BKHCNMT ngày 12/7/1999 hướng dẫn thực hiện Nghị định số 45/1998/NĐ-CP ngày 1/7/1998 của Chính Phủ quy định chi tiết về chuyển giao công nghệ, Quyết định số 2578/QĐ-TĐC ngày 28/10/1996 của Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường ban hành quy định kiểm tra Nhà nước về chất lượng hàng hoá xuất nhập khẩu, Quyết định 1091/1999/QĐ-BKHCNMT. 2.3.6. Một số văn bản pháp luật về thuế, tài chính và hải quan: Hệ thống văn bản quản lý về thuế và thủ tục hải quan cũng lần lượt ra đời, thay đổi theo hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, đã góp phần không nhỏ vào việc điều chỉnh hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ theo quản lý của Nhà nước, thông qua các văn bản chính như: - Thông tư số 132/1998/TT-BTC ngày 1/10/1998 quy định và hướng dẫn việc áp dụng thuế nhập khẩu thiết bị đồng bộ của dây chuyền sản xuất. - Thông tư số 37/1999/TT-BTC ngày 7/4/1999 hướng dẫn cách phân loại hàng hoá theo Danh mục biểu thức nhập khẩu năm 1999. - Nghị định 16/1999/NĐ-CP ngày 27/03/1999 ban hành Quy định về thủ tục hải quan, giám hải quan và lệ phí hải quan. - Thông tư 01/1999/TT-TCHQ ngày 10/5/1999 hướng dẫn về thủ tục hải quan quy định tại Nghị định số16/1999/NĐ-CP ngày 27/3/1999 của Chính Phủ. - Quyết định 197/1999/QĐ-TCHQ ngày 3/6/1999 ban hành Quy chế quản lý hải quan đối với địa điểm làm thủ tục hải quan ngoài cửa khẩu và hàng hoá xuất nhập khẩu chuyển tiếp II. Quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Ngày nay theo quy định ở Việt Nam, hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ bao gồm các bước cơ bản sau: 11
12. Khoa Thương mại - Nghiên cứu thị trường(market study) - Lập dự án (báo cáo) tiền khả thi (pre-feasbility study) - Lập dự án (báo cáo) khả thi (feasbility study) - Thiết kế (engineering) (trong thực tế ở Việt Nam, phần thiết kế thường không nằm ở các giai đoạn chuẩn bị ký kết hợp đồng mà nằm trong giai đoạn sau khi ký kết hợp đồng). - Cung cấp thiết bị và xây lắp công trình (supply equipmnet and erection installion). - Chạy thử và nghiệm thu (test run and acceptance). 1. Nghiên cứu thị trường. Cũng như các loại hàng hoá thông thường khác, trước khi tiến hành nhập khẩu thiết bị toàn bộ cần thiết phải nghiên cứu thị trường thiết bị toàn bộ. Thực chất của thị trường thiết bị toàn bộ là thị trường máy móc, thiết bị và nó cũng luôn luôn theo quy luật cung cầu hàng hoá trên thị trường. Khi nghiên cứu thị trường này cần chú ý một số đặc điểm sau: - Cung cầu hàng hoá trong ngắn hạn thay đổi chậm, sức ỷ lớn, không nhạy bén linh hoạt như những hàng hoá khác. - Cung hàng hoá mang tính độc quyền kinh tế. - Thời kỳ mua bán, chuyển giao, lắp đặt thường phải dài. - Hiệu quả kinh tế của thiết bị toàn bộ phải trải qua một thời gian dài mới bộc lộ hết. Còn nội dung của nghiên cứu thị trường thiết bị toàn bộ cũng giống như nội dung nghiên cứu thị trường của một số loại hàng hoá nhập khẩu khác. 2. Báo cáo tiền khả thi. Báo cáo tiền khả thi là cơ sở để các cơ quan có thẩm quyền thẩm định và ra quyết định đầu tư và cấp giấy phép đầu tư. Theo Nghị định 52/1999/NĐ-CP ngày 08/07/1999 của Chính Phủ ban hành Quy chế Quản lý Đầu tư và xây dựng thì nội dung chủ yếu của báo cáo tiền khả thi bao gồm: - Nghiên cứu sơ bộ về sự cần thiết phải đầu tư, các điều kiện thuận lợi và khó khăn. - Dự kiến qui mô đầu tư, hình thức đầu tư. - Chọn khu vực địa điểm xây dựng và dự kiến nhu cầu diện tích sử dụng đất trên cơ sở giảm tới mức tối đa việc sử dụng đất và những ảnh hưởng về môi trường, xã hội và tái định cư(có phân tích, đánh giá cụ thể). - Phân tích, lựa chọn sơ bộ về công nghệ, kỹ thuật, các điều kiện về cung cấp vật tư thiết bị, nguyên vật liệu năng lượng, dịch vụ, hạ tầng . - Phân tích, lựa chọn phương án xây dựng. - Xác định sơ bộ tổng mức đầu tư, phương án huy động các nguồn vốn, khả năng hoàn vốn và trả nợ, thu lãi. - Tính toán sơ bộ hiệu quả đầu tư về mặt kinh tế, xã hội của dự án. - Xác định tính độc lập khi vận hành, khai thác của các dự án thành phần hoặc tiểu dự án (nếu có). 12
13. Khoa Thương mại 3. Báo cáo khả thi. Sau khi thẩm định báo cáo tiền khả thi, người ta sẽ tiến hành lập luận chứng kinh tế kỹ thuật(báo cáo khả thi). Về cơ bản, nội dung của báo cáo khả thi tương tự như báo cáo tiền khả thi nhưng mức độ chi tiết cao hơn nhiều. Đây thực chất là sự cụ thể hoá báo cáo tiền khả thi. Cũng theo Nghị định 52/1999/NĐ-CP, báo cáo khả thi có các nội dung cơ bản sau: - Những căn cứ để xác định sự cần thiết phải đầu tư. - Lựa chọn hình thức đầu tư. - Chương trình sản xuất và các yếu tố phải đáp ứng. - Các phương án địa điểm cụ thể (hoặc tuyến công trình). - Các phương án giải phóng mặt bằng. - Phân tích lựa chọn phương án kỹ thuật, công nghệ - Phương án kiến trúc, giải pháp xây dựng, thiết kế sơ bộ. - Xác định rõ nguồn vốn và phương án hoàn trả vốn đầu tư. - Phương án tổ chức quản lý khai thác, sử dụng lao động. - Phân tích hiệu quả đầu tư. - Các mốc thời gian chính thực hiện đầu tư và kiến nghị hình thức quản lý thực hiện dự án. Đối với các dự án thông thường thì chỉ cần lập báo cáo khả thi là đủ. Đối với các công trình phức tạp và quan trọng thì người ta có thể tiến hành đủ cả hai bước báo cáo tiền khả thi và báo cáo khả thi. Nếu việc lập báo cáo tiền khả thi cho thấy việc đầu tư xây dựng công trình này là hoàn toàn hợp lý thì sẽ bắt đầu lập báo cáo khả thi. Sở dĩ như vậy vì một khi báo cáo khả thi đã được thẩm định và thông qua thì sẽ bắt đầu tiến hành công việc thiết kế. Mặc dù có khác nhau về tên gọi và cách phân định các phần cụ thể bên trong nhưng luật chứng kinh tế kỹ thuật và báo cáo khả thi có thể coi tương tự như nhau. Đây chỉ là cách gọi khác nhau cho công việc tìm hiểu tính hợp lý và các giải pháp của việc xây dựng một công trình thiết bị toàn bộ. 4. Thiết kế. Về cơ bản, công việc thiết kế theo qui định của các nước phát triển phi xã hội chủ nghĩa cũng giống như qui định của Liên Xô cũ (nhưng không có thiết kế sơ bộ), nghĩa là công việc engineering được chia làm hai phần: thiết kế công nghệ (Techno logical engineering) và thiết kế xây dựng (Civil construction engineering). Phần thiết kế công nghệ được chia làm 2 bước: Thiết kế kỹ thuật (Technical engineering) và Thiết kế thi công (Drawing). Nội dung của Thiết kế kỹ thuật, theo qui định của các nước tư bản cho biết khối lượng xây lắp có liên quan trực tiếp tới toàn bộ dây chuyền cộng nghệ của công trình và thông qua đó có thể xác định được giá công trình, còn thiết kế kỹ thuật theo qui định của Liên Xô cũ chưa nói lên khối lượng xây lắp này, do đó người ta phải dựa vào các thông số khác để ước lượng giá công trình. Thiết kế xây dựng ở đây thực chất chỉ là thiết kế cho phần kiến trúc bao che công trình (External construction), vậy nó có thể có hoặc không tuỳ thuộc vào 13
14. Khoa Thương mại yêu cầu bảo vệ và thẩm mỹ đối với từng công trình và khả năng tài chính của chủ đầu tư. Công trình chuẩn bị cho mọi dự án dù lớn hay nhỏ cũng đều phải trải qua những công đoạn đã nói trên. Việc chuẩn bị dự án có thể ví như đặt những viên gạch đầu tiên xây móng cho một công trình, công trình ấy sẽ đứng vững nếu ít ra là cái móng chắc và ngược lại. Tuy thế, nhập khẩu thiết bị toàn bộ vốn là một công việc rất phức tạp, vì thế mà trong khâu chuẩn bị cho dự án, chủ đầu tư gặp không ít khó khăn vướng mắc, nhất là trong hoàn cảnh đất nước hiện nay. 5. Cung cấp thiết bị và xây lắp công trình. Đây là giai đoạn cực kỳ khó khăn và quan trọng đối với bất kỳ một công trình nào. Trên cơ sở những tính toán về trình tự, tiến bộ, thời hạn thi công, lắp ráp máy móc thiết bị, đại diện của hai bên mua và bán thiết bị toàn bộ phải thảo luật thống nhất về loại và thời hạn cung cấp thiết bị toàn bộ. Trong giai đoạn này bất cứ sự trục trặc nào về sự cung ứng thiết bị toàn bộ đều ảnh hưởng đến thời hạn và tiến độ thi công của công trình. Để giải quyết vấn đề này(là vấn đề thường xảy ra trên công trình) người ta thường thành lập một bộ phận trên thi trường. Bộ phận này có nhiệm vụ bảo đảm: - Hoàn thành thi công đúng thời gian quy định với chất lượng kỹ thuật tốt và vốn sử dụng trong phạm vi đã được phê duyệt. - Phản ánh kịp thời để bàn bạc giải quyết những trục trặc đã xảy ra. - Có phương án thi công linh hoạt trong trường hợp máy móc thiết bị giao chậm hoặc không đồng bộ. - 6. Chạy thử và nghiệm thu. Công trình sau khi đã được xây lắp cần được nghiệm thu và chạy thử. Nhiệm vụ của từng giai đoạn này là kiểm tra sự hoạt động của từng máy móc thiết bị, từng công đoạn và cuối cùng là toàn bộ dây chuyền sản xuất bằng cách chạy không tải rồi có tải. Giai đoạn này thường bộc lộ những trục trặc nếu có của thiết bị toàn bộ vì thế trong khi chạy thử cần cho chạy thử hết tính năng thiết kế cho phép trong thời gian nhất định. Giai đoạn này là thời kỳ tốt nhất cho việc thực tập của cán bộ công nhân vận hành dưới sự hướng dẫn của chuyên gia ở các hãng bán thiết bị toàn bộ và các chuyên gia đào tạo. Sau giai đoạn chạy thử là giai đoạn nghiệm thu. Giai đoạn này thiết bị toàn bộ được đưa vào sản xuất nên cần theo dõi chặt chẽ hoạt động của thiết bị toàn bộ để kịp thời phát hiện hỏng hóc và sửa chữa hiệu chỉnh. Thông thường giai đoạn đầu của vận hành sản xuất cần tranh thủ kinh nghiệm của các chuyên gia. Cuối giai đoạn này người ta tiến hành kiểm tra, kiểm kê và đánh giá các thiết bị máy móc đã được cung cấp. Các quy trình sản xuất cũng được hoàn tất trong giai này. 14
15. Khoa Thương mại Iii. Các chỉ tiêu đánh giá nhập khẩu thiết bị toàn bộ và những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở Việt nam. 1. Các chỉ tiêu đánh giá nhập khẩu thiết bị toàn bộ. 1.1. Chỉ tiêu hiệu quả tổng hợp. H =XxkFxk+ nnkc H: Hiệu quả tổng hợp của một doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Xxk: Chỉ tiêu hiệu quả xuất khẩu. Fxk: Chỉ tiêu đầy đủ trong nước đối với xuất khẩu(quy ra ngoại tệ). C: Chi phí bằng ngoại tệ để nhập khẩu hàng hoá. Một doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu hai chiều có thể không có lãi ở xuất khẩu nhưng lại có lãi ở nhập khẩu hoặc ngược lại, miễn sao H>0 là kinh doanh có lãi. 1.2. Chỉ tiêu hiệu quả tương đối của nhập khẩu. F nk xC N nk C x100 Nnk: Chỉ tiêu hiệu quả nhập khẩu. Fnk: Chi phí sản xuất hàng hóa tương tự hàng hoá nhập khẩu quy ra ngoại tệ. C: Chi phí và ngoại tệ để nhập khẩu hàng hóa. Chỉ tiêu này phản ánh % lợi nhuận trên vốn ngoại tệ bỏ ra để nhập khẩu lô hàng. 1.2.1. Tỷ suất ngoai tệ đối với hàng hóa nhập khẩu: K P .Q nk T n Là lượng nội tệ thu được khi phải chi ra một đơn vị ngoại tệ. Knk: Tỷ suất ngoại tệ đối với hàng hoá nhập khẩu. Q: Khối lượng lô hàng nhập khẩu. P: Giá cả hàng hoá ở trong nước tính bằng nội tệ. Tn:Số ngoại tệ phải chi ra để nhập khẩu lô hàng. Hoạt động nhập khẩu đạt hiệu quả khi: P R K nk R: Tỷ giá hối đoái giữa ngoại tệ với nội tệ. 1.2.2. Số vòng quay của vốn lưu động. Doanh thu bán hàng( trừ thuế doanh thu) H3= Vốn lưu động bình quân 15
16. Khoa Thương mại Số ngày của một lần luân chuyển: N T T .VL H 3 DT H3: Biểu thị mỗi đơn vị vốn lưu động bỏ vào kinh doanh có khả năng mang lại bao nhiêu vốn doanh thu. 1.2.3. Mức doanh lợi của vốn lưu động: P Lợi nhuận hoặc lãi thực hiện H4 = = VL Vốn lưu động bình quân Mức doanh lợi của vốn lưu động biểu thị mỗi đơn vị vốn lưu động bỏ vào kinh doanh mang lại bao nhiêu lợi nhuận. 2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Trên thực tế, việc xác định được chính xác và đầy đủ tất cả các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động nào đó trong nền kinh tế sẽ tạo ra những thuận lợi nhất định trong việc đem lại hiệu quả cho hoạt động đó. Tuy nhiên, việc xác định này phức tạp và chỉ thực hiện được bằng cách chọn lọc ra những nhân tố cơ bản để nghiên cứu. Trong phạm vi bài luận này, tôi cũng chỉ đưa ra một số những nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ như sau: 2.1. Trình độ khoa học- công nghệ của Việt nam. Trong thời đại khoa học kỹ thuật cao, trong dòng thác lớn kinh tế toàn cầu hoá, khoa học kỹ thuật công nghệ đã trở thành thước đo và nguồn gốc đánh giá hiện trạng phát triển của mỗi quốc gia. Bất kỳ một chế độ kinh tế nào trước hết đều do sự phát triển khoa học kỹ thuật, quy mô, phạm vi và hiệu quả của thành tựu khoa học kỹ thuật vận dụng vào hoạt động kinh tế quyết định. Ưu thế cạnh tranh của một nước là dựa trên giá trị tăng thêm của lao động nước đó, khai thác nguồn sức người là biện quan trọng nâng cao sức cạnh tranh. Tiến bộ khoa học kỹ thuật, kinh tế tăng trưởng và xã hội phát triển hay không cuối cùng là do chất lượng tài nguyên sức người của mỗi quốc gia quyết định. Chỉ bằng con đường đẩy nhanh tốc độ tăng thêm tri thức và kỹ năng của người lao động thì mới tăng nhanh việc khai thác và tận dụng hiệu quả thành quả khoa học kỹ thuật. Việt nam hiện nay đang cố gắng khắc phục một số tình trạng là rất nhiều các công trình thiết bị toàn bộ nhập khẩu về chỉ đạt từ 30-35% công suất, một số công trình không sử dụng được, nhiều liên doanh đã bị biến thành một nơi tiêu thụ hàng hoá tồn kho ứ đọng của các máy móc thiết bị cũ đã qua sử dụng hoặc đã lạc hậu của phía nước ngoài. Hàm lượng công nghệ của nhiều nhà máy thể hiện trong giá trị gia tăng của sản phẩm chế biến còn thấp khoảng 20%, ngược lại chi phí vật tư nguyên vật liệu nhập ngoại còn cao hơn 70%. Đó là trong khi xây dựng nhà máy, nhiều nhà đầu tư do trình độ kém, không hiểu biết và quan tâm tới lợi ích xã hội nên đã cố tình cắt giảm nhiều hạng mục xử lý chất thải, máy móc thiết bị bảo vệ người lao động và môi trường. Các yếu tố có hại trong 16
17. Khoa Thương mại môi trường lao động không chỉ gây ô nhiễm tại nơi làm việc mà còn ảnh hưởng xấu đến cả môi trường sống của dân cư xung quanh. Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện có 1,69% tổng số người lao động phải làm việc với máy móc thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn, vệ sinh lao động nhưng chưa được cấp giấy phép hoặc giấy phép đã hết sử dụng cần phải được đăng kiểm lại; 7,33% tổng số người lao động phải làm việc với máy móc thiết bị mà bộ phận che chắn các yếu tố nguy hiểm không có hoặc không đảm bảo; 2,35% máy móc thiết bị đang ở trong tình trạng cũ, hỏng, rò rỉ các chất độc hại ra môi trường. Rõ ràng là hiệu quả của những công trình thiết bị toàn bộ ở Việt nam đã không đạt được như ý muốn, chưa phát huy được hết vai trò to lớn của mình trong nền kinh tế quốc dân. Một trong những nguyên nhân quan trọng của tình trạng yếu kém về phát triển kinh tế, với những nhà máy, công trình thiết bị toàn bộ nhập khẩu về chất lượng không cao, chất lượng sản phẩm chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của thị trường thế giới, hiệu quả kinh tế xã hội thấp chính là do chất lượng " Tài nguyên sức người" của Việt nam không cao. Tài nguyên sức người là một khái niệm hoàn chỉnh, bao gồm người lao động trí óc, người lao động chân tay, là tổng hoà toàn thể cán bộ nhân viên các ngành, các nghề, các tầng lớp, các loại hình trong xã hội. Việc nhập khẩu một công trình thiết bị toàn bộ không chỉ do một doanh nghiệp, một nhóm người nào đó đứng ra quyết định mà đòi hỏi có sự phê duyệt của các cơ quan có thẩm quyền của Chính Phủ, những cơ quan này, thường không có đủ cán bộ chuyên môn để thẩm định một dự án đầu tư, một dự án xin vay vốn, thẩm định công nghệ của một công trình cũng như tính toán đầy đủ hiệu quả kinh tế-xã hội mà công trình đó có khả năng mang lại Theo như "Báo cáo đánh giá Chính sách công nghệ và đổi mới của Việt nam" của nhóm chuyên gia quốc tế IDRC thì cơ sở hạ tầng công nghệ của Việt nam còn thiếu hiệu quả, tuy rằng con người Việt nam vốn cần cù chịu khó và ham học hỏi, nhưng hệ thống nghiên cứu và triển khai(Research and Deverlopmemt-R&D) của Việt nam còn chưa phù hợp, nếu không phát huy được thế mạnh về tri thức khoa học. Nhập khẩu công nghệ nói chung và máy móc thiết bị nói riêng là lợi thế của nước công nghiệp hoá muộn trong việc tận dụng thành tựu khoa học công nghệ của nước nhà trong việc tiếp nhận và quản lý công nghệ thì lợi thế sẽ trở thành yếu thế, thậm chí biến đất nước thành bãi rác thải công nghệ của các nước phát triển. 2.2. Hệ thống chính sách và khung pháp lý của Việt nam. Hoàn cảnh đất nước trong từng giai đoạn cụ thể là yếu tố quyết định các chính sách phù hợp tương ứng về xây dựng phát triển kinh tế nói chung và nhập khẩu máy móc công nghệ nói riêng. Những chính sách này có thể có tác dụng thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển kinh tế. Trong thời kỳ bao cấp, khi nền kinh tế Việt nam còn quá thiếu thốn, thường xuyên xảy ra tình trạng nhập khẩu ồ ạt và tràn lan, quá lạm dụng nguồn vốn vay ưu đãi và viện trợ không hoàn lại mà các nước bạn dành cho, để thực hiện cho mục tiêu xây dựng một nền công nghiệp nặng phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nguồn vốn vay nước ngoài có thể đã đạt được tận dụng hiệu quả hơn nếu có 17
18. Khoa Thương mại chính sách nhập khẩu đúng đắn và phù hợp cùng với chính sách xây dựng phát triển kinh tế đúng hướng. Hậu quả là đã để lại cho công cuộc hiện đại hoá đất nước cho đến cả những năm sau này nhiều "vết thương", gây cản trở cho công cuộc đẩy mạnh phát triển kinh tế. Kể từ sau khi tiến hành đổi mới và mở cửa, Chính Phủ Việt nam đã rất cố gắng đưa ra những chính sách vĩ mô có tác dụng tích cực trong định hướng và điều tiết nền kinh tế nói chung, cũng như xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý phù hợp với bối cảnh trong nước và thông lệ quốc tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư, phát triển kinh tế và đặc biệt là tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá Không thể phủ nhận những thành tựu của những chính sách này trong công cuộc cải tổ lại nền kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế quan liêu bao cấp trước kia sang nền kinh tế với cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước, đưa Việt nam lên một vị thế mới trên trường quốc tế, được tôn trọng và được quan tâm hơn. Việt nam đã tránh khỏi sự sụp đổ hoàn toàn về thể chế như đã xảy ra ở Liên Xô và nhiều nước Đông Âu trước đây, điều này cho phép nền kinh tế Việt nam phản ứng nhanh hơn trước những biến đổi về chính sách được áp dụng vào cuối thập kỷ 1980 như loại bỏ kiểm soát giá cả, thực hiện khoán trong sản xuất nông nghiệp, củng cố lại nhiều xí nghiệp quốc doanh Tuy nhiên, sự song song tồn tại của những chính sách theo hướng thị trường và những tổ chức thể chế kế hoạch hoá tập trung(các xí nghiệp quốc doanh) đã tạo khuôn khổ cho sự thiếu nhất quán về chính sách, dẫn đến tính khả thi thấp và chính sách hay thay đổi, kèm theo mất mát lớn về cơ hội. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ vốn là một hoạt động hết sức phức tạp. Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay có tới gần 4500 quy định riêng biệt dưới nhiều hình thức có liên quan tới việc đầu tư, tiếp cận công nghệ, nhập khẩu máy móc thiết bị, chuyển giao và áp dụng công nghệ. Các đối tác nước ngoài đã phải nhận xét rằng: "Các quy định đó làm cho không thể cạnh tranh được và hậu quả của nó là sự lúng túng, mâu thuẫn và hối lộ". Theo lời của Tham tán Đại Sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam phát biểu trên truyền hình Việt Nam ngày 15/10/1999: "Trong qúa trình theo dõi công tác đầu tư và xúc tiến thương mại tại Việt nam, còn một số hạn chế gây khó khăn cho chúng tôi như: thủ tục còn rườm rà; chưa có hướng dẫn chi tiết và thống nhất về thực hiện thuế VAT đối với hàng hoá nhập khẩu; quy định của Quy chế đấu thầu còn nhiều điều chưa minh bạch, mà điều này sẽ dẫn tới tính cạnh tranh không lành mạnh, không công bằng và tham nhũng; thêm vào đó, trình độ tiếp nhận và quản lý dự án của Việt nam còn kém, công tác di dân, đền bù và giải phóng mặt bằng cho công trình còn quá khó khăn ". Thật vậy, ngay các chính sách nhập khẩu máy móc thiết bị và khoa học công nghệ trực tiếp của Việt nam đã được xây dựng nhằm khuyến khích và hỗ trợ mua công nghệ mới, song chính luật thuế và hệ thống thu thuế lại đã đặt ra hạn chế cho quá trình mua công nghệ đối với các nhà máy. Thủ tục nhập khẩu khó khăn do sự thiếu đồng bộ và nhất quán trong các văn bản pháp quy cũng như những quy định chồng chéo về nhập khẩu thậm chí đối với tư liệu sản xuất, dịch 18
19. Khoa Thương mại vụ công nghệ đã làm hạn chế bớt việc tiếp cận kịp thời để có thể làm chủ các nguồn công nghệ cao của nước ngoài nhằm tạo điều kiện cho một số ngành công nghiệp hoạt động thuận lợi, gây mất lòng tin của đối tác nước ngoài cũng như giảm khả năng thu hút đầu tư nước ngoài. Điều rõ ràng là Việt nam đã đặt ra những ưu tiên chung cho đổi mới công nghệ của mình tương tự như ở các nước láng giềng lớn(giống như hầu hết các quốc gia công nghiệp). Tầm nhìn của Việt nam về chương trình công nghệ cao nhấn mạnh tới các phương thức tiếp cận và thu nhận công nghệ cao từ nước ngoài, về cách thức làm thế nào để ứng dụng và thích nghi các công nghệ đó trong các doanh nghiệp và các tổ chức trên phạm vi toàn quốc. Còn việc tự tạo công nghệ cao ở Việt Nam thì rất ít được nhấn mạnh tới, ít nhất trong bước đi ban đầu, mặc dù việc triển khai thử nghiệm đối với công nghệ cao đang được khuyến khích. Vấn đề đặt ra ở đây có lẽ là cần đến một sự rõ ràng và thống nhất hơn giữa các công cụ chính sách khác nhau và quan trọng nhất là áp dụng nhất quán các công cụ chính sách đó. Ngoài ra, không thể phủ nhận một điều rằng, việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ sẽ không thể thực hiện nếu thiếu vốn, mà một phần của nguồn vốn đó không từ đâu khác mà chính là từ lợi nhuận thu từ xuất khẩu. Mối quan hệ giữa xuất khẩu và nhập khẩu là mối quan hệ hữu cơ không thể tách rời. Xuất khẩu để tạo vốn cho nhập khẩu và nhập khẩu nhằm góp phần nâng cao trình độ của lực lượng sản xuất, hỗ trợ và đẩy mạnh cho xuất khẩu. Vì thế, nếu thiết bị toàn bộ được nhập khẩu về không được đánh giá đúng và sử dụng một cách có hiệu quả thì sẽ kìm hãm sự phát triển và gây lãng phí cho nền kinh tế. Do vậy, việc có những chính sách đồng bộ và đúng đắn để giải quyết vấn đề nâng cao hiệu quả xuất khẩu cũng là yếu tố rất quan trọng có ảnh hưởng tích cực tới nhập khẩu nói chung và nhập khẩu thiết bị toàn bộ nói riêng, sao cho trong một tương lai không xa, Việt nam sẽ không cần phải vay vốn nước ngoài cũng như trông vào viện trợ nước ngoài để nhập khâủ thiết bị và công nghệ trên thị trường quốc tế. 2.3. Chính sách xuất khẩu của nước người bán. Xu thế toàn cầu hoá tạo ra tính phụ thuộc lẫn nhau ngày càng sâu sắc, do đó hình thành sự đan xen lợi ích cũng như đan xen mâu thuẫn giữa các khu vực, các trung tâm kinh tế, các quốc gia, đan xen cạnh tranh với hợp tác theo xu thế cạnh tranh ngày càng gay gắt và hợp tác ngày càng sâu rộng hơn. Toàn cầu hoá và khu vực hoá đã trở thành xu thế tất yếu thúc đẩy hầu hết các quốc gia mở rộng thị trường bằng cách giảm bớt, thậm chí xoá bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan; chuyển dịch một cách thông thoáng hàng hoá, vốn đầu tư, tiền tệ, dịch vụ, lao động giữa các quốc gia với quy mô ngày càng lớn; hình thành vô số tổ chức kinh tế tài chính mang tính toàn cầu và khu vực; ký kết hàng vạn Hiệp định song phương và đa phương Những đặc điểm này không nhiều thì ít ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống chính sách kinh tế đối ngoại, xuất nhập khẩu nói chung và nhập khẩu thiết bị toàn bộ của Việt nam nói riêng. Thật vậy, nếu Việt Nam có cơ hội và khả năng xuất khẩu nhiều mặt hàng với kim ngạch cao sang các nước bạn, sản phẩm của Việt nam được ưa chuộng 19
20. Khoa Thương mại trên thị trường thế giới, điều đó cũng đồng nghĩa với việc Việt nam có thể giải quyết được một phần vốn cho nhập khẩu thiết bị và công nghệ tiên tiến để đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đât nước, tăng cường cho xuất khẩu. Việc xuất khẩu được nhiều hàng nhằm thu ngoại tệ để tạo vốn cho nhập khẩu, tất nhiên, không chỉ phụ thuộc vào chính sách của Việt nam mà còn phụ thuộc rất nhiều vào chính sách xuất nhập khẩu của các nước bạn, phụ thuộc vào nhu cầu tiêu dùng trên thị trường thế giới. Nếu xét đến mối quan hệ kinh tế thương mại giữa Việt Nam và một trong những bạn hàng lớn nhất là Nhật Bản, có thể thấy rằng triển vọng tăng trưởng quan hệ xuất nhập khẩu giữa Nhật Bản và Việt nam phụ thuộc rất nhiều vào chính sách đầu tư nước ngoài, chính sách công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Việt nam và chính sách xuất nhập khẩu của Nhật Bản. Điều này cũng sẽ quyết định lượng đầu tư của Nhật Bản vào Việt nam cũng như tạo điều kiện chuyển giao kỹ thuật, thu ngoại tệ, nhập khẩu máy móc thiết bị nhằm tiến hành nhanh quá trình công nghiệp hoá ở Việt nam. Theo như chính sách Nhật Bản đặt ra đối với thị trường Việt nam, trước hết, Việt nam phải sử dụng các trang thiết bị máy móc kỹ thuật đã có từ trước mà hiện nay vẫn còn được thế giới chấp nhận để sản xuất các mặt hàng xuất khẩu và thay thế dần nhập khẩu. Nhật Bản sẽ giúp Việt nam tiêu thụ ở mức tối đa các loại hàng xuất khẩu này trên thị trường Nhật. Nhờ vào nguồn ngoại tệ thu được từ hàng xuất khẩu, kết hợp với các nguồn vốn khác, Việt nam cần cố gắng nâng cao sản lượng, mở rộng quy mô sản xuất, tiến hành công nghiệp hoá ngành xuất khẩu bằng máy móc thiết bị kỹ thuật lỗi thời của nước ngoài, nắm vững các thiết bị máy móc và công nghệ đã nhập, cố gắng tự mình khai phá kỹ thuật mới trong nước để có thể tiếp tục tiến hành hiện đại hoá. Về phía Hoa Kỳ, một quốc gia mạnh nhất thế giới hiện nay cả về tiềm lực kinh tế và quân sự, rõ ràng qua chính sách kinh tế chính trị đối ngoại, Hoa Kỳ đã hạn chế tốc độ phát triển kinh tế của Việt nam và một số nước khác, ngăn chặt sự giao lưu thành tựu khoa học kỹ thuật mới tới những quốc gia này thông qua lệnh cấm vận, mà đã được áp dụng với Việt nam kể từ năm 1964 đối với mọi lĩnh vực Thương mại, Tài chính, Tín dụng Ngân hàng Chính vì vậy mà đã hạn chế rất nhiều quá trình Việt nam tiếp cận khoa học công nghệ tiên tiến trên thế giới từ các nước phát triển trong một thời gian dài. Tuy nhiên, từ tháng 4/1992, Hoa Kỳ bãi bỏ lệnh cấm vận với Việt nam bằng việc cho phép xuất khẩu sang Việt nam hàng hoá đáp ứng nhu cầu thiết yếu, sau đó cho phép các công ty Hoa Kỳ mở văn phòng đại diện ở Việt nam, tiến hành nghiên cứu khả thi và cho phép các hãng của Hoa Kỳ tham gia đấu thầu các công trình tại Việt nam. Kể từ khi Hoa Kỳ tuyên bố không can thiệp vào các tổ chức tài chính quốc tế, thì trước hết là quỹ tiền tệ quốc tế-IMF, Ngân hàng thế giới-WB, Ngân hàng Phát triển Châu á- ADB đã nối lại quan hệ với Việt nam. Tất cả những sự kiện quan trọng diễn ra sau khi Hoa Kỳ tuyên bố bình thường hoá quan hệ với Việt Nam năm 1995 đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho Việt Nam trên con đường đa phương hoá hoạt động chính trị- kinh tế đối ngoại, thúc đẩy thương mại, tiếp cận thành tựu khoa học kỹ thuật mới trên thế giới, đồng thời xúc tiến phát triển hợp tác kinh tế thương mại với Hoa Kỳ. Việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ nhằm phục vụ công 20
21. Khoa Thương mại nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước của Việt nam có thêm nhiều triển vọng tốt đẹp, do máy móc thiết bị của Hoa Kỳ sản xuất có trình độ công nghệ cao, rất có lợi cho việc phát triển sản xuất trong nước. Từ những điều nêu trên, cần nhận thức rõ rằng, trong nỗ lực nhằm nâng cao hiệu quả nhập khẩu thiết bị toàn bộ, không chỉ đơn thuần phải giải quyết vấn đề vốn cho nhập khẩu mà vấn đề nhập khẩu cái gì và từ đâu cũng là những vấn đề hết sức quan trọng không phải chỉ do người nhập khẩu tự quyền quyết định. Một khi đã bỏ ra một khoản vốn lớn và nhiều công sức để nhập khẩu công nghệ và máy móc, người nhập khẩu luôn mong muốn được nhập về những công nghệ hiện đại nhất, những máy móc thiết bị tiên tiến nhất phục vụ cho nền sản xuất nước nhà. Song vấn đề nằm ở chỗ liệu họ có thể tìm được nhà xuất khẩu nào đồng ý cung cấp những công nghệ và thiết bị như mong muốn, và có được chuyển giao toàn bộ công nghệ đó về tay mình hay không. Nhật Bản và Hoa Kỳ có thể được coi là hai nước có nền khoa học công nghệ phát triển bậc nhất trên thế giới, tuy nhiên, Chính Phủ hai nước đều không cho phép xuất khẩu những công nghệ và máy móc hiện đại mới tạo ra, đặc biệt là những công nghệ mà mới chỉ một mình họ nắm giữ. Thiết bị máy móc và công nghệ được Nhật Bản và Hoa Kỳ xuất khẩu chẳng qua là những máy móc thiết bị và công nghệ đã sử dụng ở trong nước họ từ trước đó nhiều năm, thậm chí hàng chục năm, và khi được bán ra chúng vẫn có thể coi là hoàn toàn mới đối với nhiều quốc gia Rõ ràng trong nhiều trường hợp, người nhập khẩu thiết bị toàn bộ vẫn rơi vào tình thế "lực bất tòng tâm", dù có sẵn sàng bỏ nhiều tiền ra để mua công nghệ cũng không được mua, và vì thế thực hiện được mục tiêu của mình đã đặt ra mà phải"xuống thang" theo những yêu cầu từ phía người nhập khẩu. 2.4. Tỷ giá hối đoái: Đối với các doanh nghiệp tham gia hoạt động thương mại quốc tế, sự thay đổi của tỷ giá hối đoái tác động trực tiếp tới chi phí và kết quả hoạt động xuất nhập khẩu. Trong trường hợp tỷ giá hối đoái giảm đồng nội tệ bị mất giá so với đồng ngoại tệ, hàng hoá nhập khẩu trở nên đắt hơn vì người nhập khẩu phải dùng nhiều đơn vị đồng tiền nội tệ hơn để mua cùng một số lượng hàng nhập khẩu. Điều này, kích thích sự tăng giá cả trong nước, làm hạn chế nhập khẩu hàng hoá hoặc kích thích sự phát triển sản xuất các hàng hoá thay thế nhập khẩu ở trong nước. Tỷ giá hối đoái giảm tác động trực tiếp tới hiệu quả hoạt động nhập khẩu. Việc tăng chi phí đồng tiền dân tộc để mua hàng hoá từ nước ngoài các nhà nhập khẩu đã phải tăng chi phí sản xuất kinh doanh của mình. Đây là một nhân tố cơ bản làm giảm hiệu quả kinh doanh của hoạt động nhập khẩu. Việc tăng chi phí sẽ dẫn tới tăng giá thành sản xuất, do đó sẽ làm giảm cầu trên thị trường nội địa về sản phẩm nhập khẩu. Mặt khác do giá cả tăng lên người tiêu dùng nội địa sẽ sử dụng hàng hoá thay thế khác. Điều này, làm giảm kết quả của hoạt động nhập khẩu dẫn tới giảm hiệu quả của các doanh nghiệp tham gia hoạt động nhập khẩu. Như vậy, Nếu tỷ giá giảm sẽ làm giảm hiệu quả nhập khẩu theo hai hướng tăng chi phí và giảm kết quả. Nhưng xét về hiệu quả kinh tế - xã hội khi tỷ giá 21
22. Khoa Thương mại hối đoái giảm sẽ khuyến khích xuất khẩu, sản xuất, tăng tiềm năng sản xuất trong nước tạo việc làm và cải thiện cán cân thanh toán. Khi tỷ giá hối đoái tăng lên, đồng nội tệ tăng giá so với đồng ngoại tệ, nếu như không có các yếu tố khác ảnh hưởng thì sẽ tác động khuyến khích nhập khẩu vì hàng hoá nhập khẩu trở nên rẻ hơn so với giá cả chung trong nước. Chi phí kinh doanh giảm xuống, làm cho kết quả kinh doanh. 22
23. Khoa Thương mại Chương II Phân tích quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. I. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty. 1. Tổng quan về công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. 1.1. Quá trình hình thành và phát triển của công ty. Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật (Technoimport)-Bộ thương mại, tiền thân là Cục kiêm Tổng công ty nhập khẩu thiết bị toàn bộ và trao đổi kỹ thuật-Bộ ngoại thương được thành lập 28/01/1959. Suốt một thời gian dài trong thời kỳ bao cấp(1959-1989), Technoimport hoạt động như là một đơn vị duy nhất trong cả nước, thực hiện chức năng nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Dưới sự chỉ đạo chặt chẽ của Bộ ngoại thương, Uỷ ban kế hoạch Nhà nước, Văn phòng Chính Phủ, sự phối hợp của các Bộ, các ngành, các chủ đầu tư, Technoimport đã nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho hơn 500 công trình lớn nhỏ bằng các nguồn vốn khác nhau. Nhiều dây chuyền công nghệ mà Technoimport nhập khẩu đã và đang phát huy tác dụng cho nền kinh tế Việt Nam, trong đó một số công trình giữ vai trò nền tảng cơ bản và là động lực cho sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Từ năm 1989 đến nay, với bước đột phá trong đường lối của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI năm 1986 và được triển khai thực hiện từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứVII năm 1989, nền kinh tế nước ta bước sang một giai đoạn mới- giai đoạn thực hiện nền kinh tế theo cơ chế thị trường có sự định hướng của Nhà nước. Hình ảnh một Việt nam trong khói lửa chiến tranh dần được thay thế bởi một Việt nam hoà bình và hữu nghị với chính sách đổi mới và mở cửa. Để hiện thực hoá đường lối chính sách của Đảng với từng hoạt động của nền kinh tế, thực hiện triệt để chủ trương mở cửa, theo tinh thần của Nghị định 217/HĐBT về việc giao quyền chủ động sản xuất đến các đơn vị sản xuất kinh doanh, Chính Phủ chủ trương chuyển giao việc xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho tất cả các ngành, các địa phương, các thành phần kinh tế có đủ điều kiện trong cả nước. Trong tình hình mới đó, bản thân Technoimport một lần nữa lại phải tự khẳng định mình, nỗ lực và cố gắng để đứng vững và phát triển, thể hiện vai trò chủ đạo của mình để đảm bảo phục vụ nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho tất cả các ngành. Cũng trong thời gian này Technoimport đươc Bộ Kinh tế đối ngoại nay là Bộ thương mại cho phép đổi tên thành tổng công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật, thực hiện hạch toán kinh doanh toàn phần, hoạt động theo cơ ché thị trường có điều tiết của Nhà nước, với chức năng nhiệm vụ mở rộng và đa dạng hơn bao gồm cả sản xuất và nhập khẩu. Tổng công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật hoạt động kinh doanh theo giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu do Bộ thương mại ký ngày 22/3/1995 với những thông tin như sau: 23
24. Khoa Thương mại - Tên doanh nghiệp: Công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. - Tên giao dịch đối ngoại: The Viet Nam National Equipmemt and Technics. Import-Export cooperation. - Tên viết tắt: Technoimport. - Cơ quan chủ quản: Bộ thương mại. - Trụ sở chính: 16-18 Tràng thi, Hà Nội,Việt Nam. - Vốn đầu tư: 1.186.133.605 VND. - Vốn điều lệ: 18.851.000.000 VND. - Vốn cố định: 17.915.692.056 VND. - Vốn kinhdoanh: 29.718.090.766 VND. - Tài khoản tiền Việt Nam: 001.1.00.0013047 Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. - Tài khoản ngoại tệ: 0011.1.37.0076516 Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. - Lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh: Xuất khẩu và uỷ thác xuất khẩu các công trình thiết bị toàn bị, thiết bị lẻ, máy móc, phụ tùng, phương tiện vận tải, nguyên nhiên liệu phục vụ sản xuất, vật liệu xây dựng, khoáng sản, sản phẩm hoá học, nông sản, lâm sản, hàng tiêu dùng. Tư vấn về đầu tư và thương mại trong giai đoạn lập dự án, báo cáo tiền khả thi, tư vấn lập hồ sơ mời thầu, đàm phán ký kết hợp đồng thương mại - Số lao động : 277 người. Từ khi nền kinh tế chuyển sang cơ chế thị trường, Technoimport mất vị trí độc tôn trong lĩnh vực nhập khẩu thiết bị toàn bộ, tuy nhiên tập thể cán bộ công nhân viên của Technoimport vẫn tiếp tục phấn đấu không ngừng nâng cao trình độ nghiệp vụ, cùng đoàn kết nhất trí trong chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ, cùng nhau vượt qua những thử thách của nền kinh tế thị trường. Qua 10 năm hoạt động theo cơ chế mới, Technoimport đã nhanh chóng hoà nhập với nền kinh tế nhiều thành phần, đa phương hoá và đa dạng hoá hoạt động kinh doanh, đảm bảo sự ổn định và phát triển, đứng vững trước những khó khăn to lớn mà công ty chưa từng gặp phải trong 10 năm trước đó, đặc biệt là sự cạnh tranh với các đơn vị xuất nhập khẩu mới xuất hiện. Bên cạnh việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ, dây chuyền công nghệ, máy móc thiết bị lẻ, Technoimport đã liên doanh liên kết với mọi doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước để có thể khép kín toàn bộ các công đoạn để có được nguồn hàng xuất nhập khẩu thông qua các dự án đầu tư từ những nguồn vốn khác nhau. Các khâu trong quy trình khép kín này bao gồm từ lập báo cáo tiền khả thi, báo cáo khả thi, lập hồ sơ mời thầu, xét thầu đến đàm phán ký kết hợp đồng, tổ chức xuất nhập khẩu, giao nhận hàng đến tận chân công trình hoặc đứng ra nhận thầu với nước ngoài cung cấp thiết bị cho các thành phần kinh tế trong nước. Kết quả bước đầu cho thấy mặc dù có rất nhiều đơn vị xuất nhập khẩu thực hiện việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ nhưng trong tình hình mới này, Tecnoimport vẫn giữ vững được uy tín và vị trí 24
25. Khoa Thương mại chủ đạo trong công tác xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật có hiệu quả kinh tế cao nhất, phù hợp với các quy luật của nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Hiện nay, Tecnoimport có quan hệ giao dịch hợp đồng rộng khắp trong phạm vi cả nước và với gần 60 quốc gia trên thế giới. Trong hoạt động của mình Tecnoimport luôn chú trọng tuân thủ công tác bảo mật, giữ gìn bí mật quốc gia, đảm bảo an ninh quốc phòng cũng như thực hiện nghĩa vụ quốc phòng toàn dân một cách nghiêm túc. Trong công cuộc công nghiệp hóa, hiên đại hoá của Đảng và Nhà nước, công tác nhập khẩu thiết bị toàn bộ và các máy móc thiết bị lẻ rất được coi trọng và phải được quản lý chặt chẽ để công nghệ và thiết bị nhập khẩu đảm bảo tiên tiến hiện đại và hiệu quả nhập khẩu phải cao. Quán triệt chỉ đạo của Bộ thương mại và công tác nhập khẩu thiết bị toàn bộ, công ty trong những năm qua đã cố gắng tổng hợp, đi sâu vào nghiên cứu, đánh giá lại, tổng kết toàn bộ việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ của cả nước, rút ra những bài học kinh nghiệm để báo cáo Bộ để có kiến nghị với Chính Phủ về những vấn đề cần thiết xung quanh việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Với những thành tích và đóng góp to lớn trong sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế đất nước, Technoimport đã được Chủ Tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba năm 1963; Huân chương Lao động hạng Nhì năm 1984; hai lần Huân chương Lao động hạng nhất năm 1989, 1997 và liên tục được Chính Phủ tặng cờ luân lưu là" Đơn vị dẫn đầu ngành thương mại" trong các năm 1996,1997,1998,1999. 1.2. Cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của các bộ phận trong công ty. Trong thời gian gần đây, Technoimport đã và đang từng bước ổn định và sắp xếp lại bộ máy quản lý, tổ chức đào tạo lại đội ngũ viên chức, cán bộ kinh doanh để theo kịp với thình hình mới. Technoimport hiện nay có cơ cấu tổ chức hết sức gọn nhẹ nhưng năng động và hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu đa dạng của quá trình sản xuất kinh doanh. Là công ty trực thuộc Bộ thương mại cho nên Technoimport có một Tổng giám đốc do Bộ thương mại bổ nhiệm, Tổng giám đốc là người đứng đầu công ty có nhiệm vụ quản lý và điều hành công ty theo chế độ một thủ trưởng và chịu trách nhiệm trước pháp luật về mọi hoạt động của công ty. Giúp việc cho tổng giám đốc có ba phó giám đốc và một kế toán trưởng do Bộ thương mại quyết định bổ nhiệm và miễn nhiệm. Hiện nay, Technoimport có bảy phòng nghiệp vụ, ba phòng chức năng, và bốn đơn vị trực thuộc. Ngoài ra Technoimport còn có mạng lưới văn phòng đại diện tại rất nhiều nước trên thế giới. Sau đây là sơ đồ tổ chức của Technoimport: Sơ đồ 1: Cơ cấu tổ chức của Technoimport 25
26. Khoa Thương mại Tổng giám đốc Các phó tổng giám đốc Các đơn vị Các phòng chức Các phòng trực thuộc năng nghiệp vụ TTTV đầu tư Phòng kế hoạch Phòng XNK I và & TM tài chính Chi nhánh tại Phòng tổ chức Phòng XNK II TPHCM cán bộ Chi nhánh tại Phòng hành Phòng XNK Hải Phòng chính quản trị III Chi nhánh tại Phòng XNK Đà Nẵng IV Các VPĐD tại Phòng XNK V nước ngoài Phòng XNK VI Phòng XNK VII 1.2.1. Các đơn vị trực thuộc. 1.2.1.1. Trung tâm tư vấn đầu tư và thương mại. Chức năng của trung tâm tư vấn đầu tư và thương mại là tư vấn về đầu tư và thương mại cho các đơn vị trong cơ quan, các chủ đầu tư ngoài các cơ quan thuộc các Bộ, ngành và các đơn vị khác. Ngoài ra trung tâm còn có một bộ phận trực tiếp làm công tác kinh doanh xuất nhập khẩu. Trung tâm là nơi hội tụ những 26
27. Khoa Thương mại cán bộ có trình độ nghiệp vụ cao, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất nhập khẩu. Trong những năm qua, Trung tâm đã và đang góp phần tích cực giúp cho các địa phương, các chủ đầu tư tính toán nhập khẩu các công trình thiết bị toàn bộ an toàn, hiệu quả, mang lại lợi ích kinh tế cao, phù hợp với khả năng tài chính của chủ đầu tư nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu về quản lý Nhà nước và môi trường. Trung tâm đã năng động tìm kiếm đối tác tư vấn, giúp chủ đầu tư từ khâu tìm nguồn vốn, công trình đầu tư, lập dự án khả thi, lập hồ sơ mời thầu, tham gia xét thầu, ký kết hợp đồng và thực hiện hợp đồng. 1.2.1.2. Chi nhánh Technoimport tại TP Hồ Chí Minh. Ngoài công tác xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và tư vấn đầu tư thương mại, chi nhánh Technoimport TPHCM còn có nhiệm vụ thúc đẩy việc xuất khẩu nông sản trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Để đạt được yêu cầu nhiệm vụ đề ra, chi nhánh đã phải hết sức cố gắng trong việc liên doanh liên kết với các đơn vị sản xuất để làm hàng xuất khẩu, tìm kiếm thị trường nước ngoài. 1.2.1.3. Chi nhánh Technoimport Hải phòng. Hiện nay, ngoài nhiệm vụ chính là đảm bảo khâu giao nhận vận chuyển trong các hợp đồng XNK, Technoimport Hải phòng đang mở rộng các hoạt động kinh doanh khác bao gồm xuất nhập khẩu và tư vấn đầu tư thương mại. Đóng trên địa bàn thành phố có cảng biển lớn nhất miền Bắc, là cửa ngõ chính thông thương với nước ngoài, Technoimport Hải phòng đã nhận thức rõ và phát huy triệt để lợi thế này. 1.2.1.4. Chi nhánh Technoimport tại Đà nẵng. Chức năng của Technoimport tại thành phố Đà nẵng là phục vụ công tác kinh doanh xuất nhập khẩu cho toàn bộ khu vực duyên hải miền trung. Technoimport Đà nẵng có nhiệm vụ thúc đẩy xuất nhập khẩu nông sản, hàng thủ công mỹ nghệ, hàng tiêu dùng và hàng công nghiệp. Bên cạnh đó, chi nhánh vẫn đảm bảo chức năng nhập khẩu thiết bị toàn bộ truyền thống của công ty. 1.2.1.5. Các văn phòng đại diện tại nước ngoài. Các văn phòng đại diện tại nước ngoài có nhiệm vụ thay mặt cho công ty tổ chức giao dịch với bạn hàng đối tác tại nước đặt văn phòng hoặc một số nước nằm trong khu vực để thúc đẩy các mối quan hệ kinh doanh trao đổi thương mại quốc tế thông qua các hợp đồng ngoại thương. Hiện nay Tecnoimport đặt 14 văn phòng đại diện tại các nước sau: Liên bang Nga, Pháp, Bỉ, Thụy sĩ, Thụy điển, Hungary, Italia, Đức, Mỹ, Canada, Cuba, ấnđộ, Singapore, Australia. 1.2.2. Các phòng chức năng. 1.2.2.1. Phòng Kế hoạch tài chính. Chức năng của phòng kế hoạch tài chính là giúp Tổng giám đốc hạch toán, kế toán toàn bộ kết quả hoạt động kinh doanh của công ty, quản lý vốn, tài sản, thuế , quản lý tiền hàng, mở tín dụng xuất nhập khẩu cho các phòng xuất nhập khẩu. Trưởng phòng kế hoạch và tài chính là kế toán trưởng, chịu trách nhiệm về vốn và tài sản của công ty trước pháp luật. 1.2.2.2. Phòng tổ chức cán bộ. 27
28. Khoa Thương mại Phòng tổ chức cán bộ có nhiệm vụ quản lý nhân lực của công ty, hoạch định các chính sách về lao động tiền lương, thanh tra bảo vệ và quản lý các chương trình đào tạo nhân lực của công ty. 1.2.2.3. Phòng hành chính quản trị. Chức năng của phòng hành chính quản trị là quản lý tài liệu lưu trữ, văn phòng phẩm phục vụ công tác hành chính và điều hành các cuộc họp, hội nghị và tiếp khách đến giao dịch làm việc tại công ty. 1.2.3. Các phòng nghiệp vụ. Hiện nay công ty có 7 phòng xuất nhập khẩu có chức năng thực hiện các hoạt động xuất nhập khẩu trực tiếp hoặc nhận xuất nhập khẩu uỷ thác cho các tổ chức kinh tế trong và ngoài nước. Các phòng xuất nhập khẩu chủ động hạch toán kinh doanh, tự tìm nguồn hàng bằng các biện pháp thăm dò thị trường hoặc liên doanh liên kết với các tổ chức trong và ngoài nước để gia công, sản xuất hàng xuất khẩu sau đó triển khai công tác xuất khẩu. Các trưởng phòng chịu trách nhiệm trước Tổng giám đốc về vốn và tài sản được giao. 2. Tình hình hoạt động chung của công ty. 2.1. Phạm vi hoạt động kinh doanh của công ty. Phạm vi hoạt động kinh doanh của công ty trong lĩnh vực xuất nhập khẩu bao gồm: - Nhập khẩu trực tiếp và nhận uỷ thác nhập khẩu các công trình thiết bị toàn bộ, các dây chuyền công nghệ, các máy móc thiết bị lẻ, phụ tùng, nguyên nhiên liệu phục vụ sản xuất, xây dựng đầu tư chiều sâu, mở rộng và hiện đại hoá các công trình kinh tế văn hoá, giáo dục v.v và các loại hàng hoá khác phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng xã hội. -Xuất khẩu trực tiếp các loại hàng hoá do Tecnoimport đầu tư sản xuất và liên doanh liên kết với các tổ chức kinh tế khác sản xuất ra. Nhận uỷ thác xuất khẩu thiết bị toàn bộ, máy móc thiết bị lẻ, vật tư và các loại hàng hoá theo yêu cầu của khách hàng trong và ngoài nước. -Thực hiện các hoạt động tư vấn về đầu tư và thương mại, bao gồm việc tìm kiếm đối tác đầu tư, cung cấp thông tin, tính toán hiệu quả kinh tế công trình, lập luận chứng kinh tế kỹ thuật, xác định vốn đầu tư, giá cả thiết bị, nguyên vật liệu, soạn thảo các văn bản, hợp đồng xuất nhập khẩu và đầu tư. 2.2. Đặc điểm mặt hàng kinh doanh của công ty. 2.2.1. Mặt hàng xuất nhập khẩu Technoimport đã và đang tích cực khai thác nguồn nội địa để phục vụ xuất nhập khẩu thông qua các hoạt động mở rộng thị trường xuất khẩu, liên doanh liên kết với các doanh nghiệp trong nước để đầu tư nuôi trồng, khai thác, gia công chế biến mặt hàng nông sản xuất khẩu hoặc xuất khẩu các sản phẩm của các dây chuyền công nghệ nhập khẩu. Công ty luôn chủ động đa dạng hoá cao cơ cấu mặt hàng xuất khẩu như mạng điện ôtô, ba lá điện tử, bao PP, động cơ diezel, hàng tiêu dùng như quần áo rét, hàng thêu ren, gốm sứ, than gáo dừa, sợi tơ tằm, lạc nhân Trong những năm qua, đặc biệt là từ năm 1990 trở lại dây, cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu của Technoimport khá phong phú về chủng loại và dồi dào, về số 28
29. Khoa Thương mại lượng nhưng tập trung chủ yếu vào than đá, hàng nông sản thực phẩm, hàng công nghệ và đặc biệt là cao su tự nhiên và các sản phẩm có nguồn gốc từ cao su. Bảng 1: Cơ cấu ngành hàng xuất khẩu Nhóm hàng Tỷ trọng( %) Cao su và các chế phẩm từ cao su 60% Nông sản thực phẩm 19% Than đá 10% Hàng công nghiệp 6% Sản phẩm khác 5% Từ số liệu báo cáo trên, ta thấy các sản phẩm cao su tự nhiên và các chế phẩm có nguồn gốc từ cao su tự nhiên là ngành hàng xuất khẩu chủ đạo chiếm một tỷ trọng lớn (60%) trong cơ cấu xuất nhập khẩu của công ty. Ngành hàng nông sản thực phẩm cũng là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của công ty, chiếm 19% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên hàng xuất khẩu của công ty nhìn chung còn ở dạng nguyên liệu thô, chưa qua chế biến tinh xảo hoặc mới chỉ là hàng sơ chế cho nên ảnh hưởng nhiều đến giá bán sản phẩm. Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực những năm gần đây đã làm suy giảm sức mua và thu hẹp thị trường của công ty. 2.2.2. Mặt hàng nhập khẩu Do Technoimport là công ty chuyên về xuất khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật, trước đây lại là đơn vị duy nhất được Nhà nước giao phó cho nhiệm vụ nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho mọi ngành, mọi địa phương trong cả nước, cho nên thế mạnh của Technoimport là nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Đánh giá kết quả kinh doanh xuất nhập khẩu trong những năm gần đây, Technoimport đã thực hiện hoạt động nhập khẩu trực tiếp hoặc nhập khẩu uỷ thác cho bạn hàng trong nước theo các nhóm hàng chính với tỷ trọng như sau: Bảng 2: Cơ cấu ngành hàng nhập khẩu Đơn vị: 1000 USD 29
30. Khoa Thương mại Chỉ tiêu 1997 1998 98/97 1999 99/98 2000 2000/99 Giá trị Giá trị (%) Giá trị (%) Giá trị (%) Thiết bị toàn 88.288 75.530 -14,45% 64.125 -15,1% 74.115 15,58% bộ, dây chuyền công nghệ, máy móc thiết bị Tỷ trộng(%) 79 83 95 81 Vật tư, nguyên 16.875 11.284 -5,59% 0 -100% 16.470 100% liệu phục vụ cho sản xuất Tỷ trọng(%) 15,1 12,4 0 18 Hàng công 6.593 4.186 -36,5% 3.375 -19,37% 915 -72,89% nghiệp tiêu dùng Tỷ trọng(%) 5,9 4,6 5 1 + Thiết bị toàn bộ, dây chuyền máy móc thiết bị: Qua bảng số liệu trên ta thấy Thiết bị toàn bộ, dây chuyền máy móc thiết bị là mặt hàng kinh doanh của yếu của công ty luôn chiếm trên 79% tổng kim ngạch nhập khẩu. Trong hai năm 1998, 1999 do bị ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ Châu á đã làm giảm tổng kim ngạch nhập khẩu của mặt hàng này cụ thể: năm 1998 so với năm1997 tổng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này giảm 14,45% tương ứng với 12.758.000 USD, năm 1999 so với năm 1998 giảm 15,1% tương ứng với 11.405.000 USD. Sang năm 2000 do có sự ổn định lại của nền kinh tế khu vực công thêm với sự mở rộng các quan hệ kinh tế đối ngoại giữa nước ta với các nước trong khu vực và thế giới đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của công ty nói riêng và của tất cả các doanh nghiệp trong cả nước nói chung. Chính vì vậy mà tổng kim ngạch nhập khẩu của công ty trong năn 2000 tăng lên đáng kể so với năm 1999 củ thể là tăng 15,89% tương đương với 9.990.000 USD. + Nguyên vật liệu sản xuất: Trong nhiều năm qua, Technoimport đã nhập khẩu rất nhiều dây chuyền công nghệ cho nhiều địa phương trong cả nước. Để đảm bảo chất lượng sản xuất đồng thời tìm thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm đó, Technoimport kiêm luôn việc nhập khẩu uỷ thác nguyên vật liệu cho nhà máy, nhằm khép kín chu trình từ nhập khẩu thiết bị và nguyên vật liệu xuất khẩu sản phẩm. Tuy nhiên, nhìn vào bộ số liệu trên ta lại thấy tỷ trọng nhập khẩu mặt hàng này lại cực thấp so với mặt hàng thiết bị toàn bộ và thiết bị lẻ, chỉ chiếm trung bình khoảng 11,375% tổng kim ngạch nhập khẩu. + Hàng tiêu dùng: Trong thời kỳ bao cấp, nhóm hàng tiêu dùng cũng là một thế mạnh trong lĩnh vực nhập khẩu của công ty (do sản xuất trong nước không đáp ứng được nhu 30
31. Khoa Thương mại cầu tiêu dùng nên Nhà nước đã quy định mức nhập khẩu tiêu dùng hàng năm là 20% kim ngạch nhập khẩu). Tuy nhiên thời gian gần đây, tỷ trọng nhóm hàng này ngày càng giảm chất lượng, hàng tiêu dùng sản xuất trong nước ngày càng cao và chiếm được cảm tình của người tiêu dùng, đặc biệt là các sản phẩm của dây chuyền công nghệ hiện đại mới được nhập khẩu và các sản phẩm của các công ty liên doanh với nước ngoài. Từ năm 1997 đến nay tỷ trọng nhập khẩu mặt hàng này đã và đang giảm mạnh cụ thể là: năm 1998 so năm 1997 tỷ trọng nhập khẩu mặt hàng này giảm là 36,5% tương ứng với 2.407.000 USD, năm 1999 so với năm 1998 giảm là 19,37% tương ứng với 811.000 USD, năm 2000 so với năm 1999 giảm 72,89% tương ứng với 2.460.000 USD. Dự kiến tỷ trọng nhập khẩu nhóm hàng này sẽ còn tiếp tục giảm trong thời gian tới. 2.3. Cơ cấu thị trường của công ty. 2.3.1. Thị trường xuất khẩu Để tiếp tục duy trì được tốc độ tăng trưởng trong hoạt động sản xuất kinh doanh thời gian tới, Technoimport đang tích cực mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước Châu âu, Châu Phi, từng bước khôi phục lại thị trường SNG và Đông âu, thúc đẩy quan hệ thương mại với các nước Châu Mỹ và tập trung chủ yếu vào các nước Châu á. Do điều kiện lịch sử, trước đây việc nhập khẩu hàng hoá chỉ tập trung vào thị trường Liên Xô và các nước Đông âu. Sau năm 1991, khi liên bang Xô Viết tan rã, khối SNG sụp đổ, công ty chuyển hướng xuất nhập khẩu ra thị trường Châu á, chủ yếu vào thị trường các nước Singapore, Trung Quốc, Hồng Kông, Nhật Bản và đặc biệt công ty đã đặt văn phòng đại diện tại Mỹ để tăng cường giao lưu kinh tế từ quan hệ ngoại giao giữa hai nước bình thường hoá trở lại sau nhiều năm gián đoạn. 2.3.2. Thị trưòng Nhập khẩu Technoimport từ khi thành lập đến nay luôn có thế mạnh về nhập khẩu và là đối tác có uy tín của nhiều công ty thuộc nhiều quốc gia trên giới. Hàng nhập khẩu của công ty chủ yếu là máy móc, thiết bị toàn bộ và công nghệ. Do đó, Technoimport thường có quan hệ hợp đồng với các nước phát triển để tiếp thu kỹ thuật và công nghệ hiện đại, đảm bảo phát triển bền vững. Chủ yếu là những nước sau: 2.3.2.1. Thị trường Nhật Bản. Nhật Bản vừa là thị trường xuất khẩu lớn vừa là thị trường nhập khẩu quan trọng của công ty. Nhật là quốc gia có nền khoa học công nghệ tiên tiến nhất thế giới, vì người Nhật luôn áp dụng triệt để những thành tựu tiến bộ của các cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật. Nắm bắt được nhu cầu và thị hiếu của thị trường nội địa là ưa dùng hàng có chất lượng cao, hàng ngoại đặc biệt là hàng sản xuất tại Nhật bản, Tecnoimport luôn duy trì việc nhập khẩu các sản phẩm công nghiệp phục vụ tiêu dùng từ Nhật bản như ôtô, xe máy , thiết bị máy xây dựng, các loại nguyên vật liệu sản xuất trong nước 2.3.2.2. Thị trường Trung Quốc 31
32. Khoa Thương mại Với hơn 1 tỷ dân, tình hình chính trị ổn định và nhịp độ tăng trưởng kinh tế khá đều qua nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc là một thị trường tiềm năng tương đối lớn của công ty. Mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc thường là thiết bị toàn bộ như các nhà máy xi măng lò đứng, nhà máy đường, nhà máy thuỷ điện nhỏ, nhà máy cấp thoát nước và nhà máy chè. Với thị trường này công ty lợi dụng được ưu thế về địa lý, vận chuyển tương đối rẻ và thuận lợi. Bên cạch đó, hàng hoá nhập khẩu từ Trung Quốc rất mạnh về cạnh tranh giá cả, phù hợp với đại bộ phận dân cư có thu nhập chưa cao trong nước. Mặc dù sau một năm đóng băng trong quan hệ ngoại giao giữa hai nước, nhưng Trung Quốc vẫn là một đối tác quan trọng trong giao dịch trao đổi thương mại của Technoimport. Kim ngạch buôn bán giữa hai nước có chiều hướng tăng nhanh nhưng chủ yếu vẫn qua con đường tiểu ngạch (mậu dịch biên giới). Kể từ khi Hồng Kông trở về với Trung Quốc, kim ngạch nhập khẩu từ thị trường này tăng mạnh, do kim ngạch nhập khẩu từ Hồng Kông luôn chiếm một tỷ trọng lớn trong cơ cấu nhập khẩu. Năm 1998 kim ngạch nhập khẩu từ khu vực này là 24,57% triệu USD, đạt 27% tổng kim ngạch nhập khẩu. Hàng nhập khẩu từ Hồng Kông chủ yếu là máy móc như các nhà máy dệt bao PP, nhà máy chế biến gỗ, máy vi tính, thiết bị điện tử, thiết bị ngành hoá chất, máy móc công cụ, máy điện thoại, máy soi bó tiền, điều hoà nhiệt độ 2.3.2.3. Thị trường Hàn Quốc Là một trong bốn con rồng Châu á, Hàn Quốc là một nước công nghiệp mới phát triển (Nics), áp dụng thành công những thành tựu khoa học kỹ thuật vào đời sống. Từ khi nước ta thực hiện chính sách mở cửa nền kinh tế, Technoimport đã tăng cường giao dịch với Hàn Quốc và nhanh chóng thành đối tác nhập khẩu thiết bị lẻ, máy và phụ tùng như ôtô các loại, máy xây dựng, máy cắt, máy dệt len, máy hút bùn, thang máy dân dụng, máy bơm nước, ắc quy ôtô, thiết bị điện, xe máy Tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu tư Hàn Quốc luôn đạt mức cao, cụ thể trong năm 1998 đạt 18,2 triệu USD tương đương 20% tổng kim ngạch nhập khẩu. 2.3.2.4. Thị trường Pháp. Trên cơ sở các văn bản pháp lý đã ký kết giữa hai nhà nước, Technoimport đã nhập khẩu uỷ thác nhiều dây chuyền thiết bị toàn bộ cho các công trình dưới dạng viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Pháp như hệ thống chiếu sáng đô thị Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, hệ thống tín hiệu giao thông Hà Nội, hệ thống quản lý cấp thoát nước quận Hai Bà Trưng-Hà Nội, thiết bị thí nghiệm, thiết bị trường học Gần đây, Technoimport đang thực hiện nhập khẩu thiết bị cho nhà máy xi măng Hoàng Mai với công nghệ hiện đại bậc nhất Việt nam hiện nay. 2.3.2.5. Thị trường Đức. Thị trường Đức là thị trường mà công ty có nhiều quan hệ thương mại từ lâu. Nhóm hàng nhập khẩu từ Đức chủ yếu là thiết bị lẻ công nghiệp như các nhà 32
33. Khoa Thương mại máy bia, dây chuyền sản xuất bánh kẹo, các trạm trộn bê tông, trạm bơm có công suất lớn, thiết bị thông tin liên lạc, thiết bị lẻ và phụ tùng Để mở rộng thị trường, tìm kiếm nguồn hàng nhập khẩu Technoimport đã đặt văn phòng đại diện tại Đức với kế hoạch tăng thị phần tại thị trường nước này. Đây là một thị trường đầy triển vọng trong những năm tới vì Mỹ là một quốc gia siêu cường quốc về kinh tế. Quan hệ giữa Việt nam và Mỹ được bình thường hoá đã tạo ra rất nhiều cơ hội và thách thức mới cho doanh nghiệp ở hai nước. Kim nghạch nhập khẩu đang từ con số 0 đã tăng lên nhanh chóng trong thời gian ngắn với các công trình nhập khẩu như dây chuyền lò thiêu xác, nhà máy đốt rác y tế, dây chuyền sứ vệ sinh cao cấp, các thiết bị y tế công nghệ cao như máy X- quang, máy điện tâm đồ, máy nội soi, máy điện não Tuy nhiên kim ngạch nhập khẩu từ Mỹ chưa cao nhưng đó là dấu hiệu khả quan trong trong việc thâm nhập thị trường Mỹ, tạo điều kiện tăng cường mối quan hệ thương mại giữa hai nước trong tương lai. 3. Kết quả kinh doanh của công ty trong những năm gần đây. 3.1. Kết quả kinh doanh nói chung của công ty trong các năm 1997, 1998, 1999, 2000. Bảng 5: Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty qua các năm 1997,1998,1999, 2000. Đơn vị: triệu VND Chỉ tiêu 1997 1998 % tăng 1999 %Tăng 2000 %Tăng 1998/1999 1999/1998 2000/1999 Tổng 337.000 308.018 -8,6% 210.000 -31,82% 350.000 66,67% doanh thu Tổng 4.279 4.099 -4,2% 2.700 -34,13% 2.760 2,22% nộp ngân sách Tổng lợi 56.184 52.419 -6,7% 32.500 -38% 46.000 41,54% nhuận Qua bảng trên ta thấy, tổng doanh thu của công ty năm 1998 giảm so với năm 1997 là 8,6% tương đương với 28.982 triệu đồng, đồng thời tổng nộp ngân sách cũng giảm là 4,2% tương đương với 18 triệu đồng nhưng lợi nhuận lại bị giảm 6,7% hay 3.765 triệu đồng. Điều đó chứng tỏ rằng trong năm 1998 công ty làm ăn kém hiệu quả. Sang năm 1999 doamh thu lại giảm mạnh với tỷ lệ giảm là 31,82% tương ứng với 98.018 triệu đồng, cùng với nó là tổng nộp ngân sách và tổng lợi nhận cũng giảm mạnh. Tổng nộp ngân sách năm 1999 giảm so với năm 1998 là 34,13% tương ứng là 1.399 triệu đồng, lợi nhuận năm 1999 giảm so 33
34. Khoa Thương mại với năm 1998 là 38% tương ứng là 19.919 triệu đồng. Điều này cũng dễ hiểu bởi vì trong thời gian này cuộc khủng hoảng tiền tệ Châu á đang diễn ra đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến nền kinh tế nước ta nói chung và hoạt động nhập khẩu nói riêng của công ty. Đến năm 2000 cuộc khủng hoảng tiền tệ khu vực đã nguôi đi, trở lại với nhịp độ phát triển chung của đất nước và khu vực, tổng doanh thu, tổng nộp ngân sách, tổng lợi nhuận của công ty bắt đầu tăng lên khá rõ nét biểu hiện là: Tổng doanh thu năm 2000 so với năm 1999 tăng 66,67% tương đương với 140.000 triệu đồng, tổng nộp ngân sách năm 2000 so với năm 1999 tăng 2,22% tương đương với 60 triệu đồng, tổng lợi nhuận năm 2000 so với năm 1999 tăng 41,54% tương đương với 13.500 triệu đồng. Như vậy có thể thấy là tình hình kinh doanh ở công ty mặc dù gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, công ty vẫn đảm bảo hoàn thành vượt mức kế hoạch đề ra đồng thời luôn hoàn thành nghĩa vụ nộp ngân sách Nhà nước. Điều này chứng tỏ công ty đã hết sức cố gắng vượt qua mọi khó khăn để làm tốt nhiệm vụ. 3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của công ty trong các năm 1997, 1998, 1999, 2000. Bảng 6: Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của công ty qua các năm. Chỉ tiêu 1997 1998 98/97 1999 99/98 2000 2000/99 Tổngkim 120.327.123 94.303.000 -21,62% 71.000.000 -24,71% 95.000.000 33,8% ngạch XNK(USD) Tổng kim 111.758.123 91.000.000 -18,57% 67.500.000 -25,82% 91.500.000 35,55% ngạch NK(USD) Tỷ trọng 92,3 96,5 4,2 95,07 -1,43 96,32 1,25 NK(%) Tổngkim 8.569.393 3.303.000 -6,15% 3.500.000 5,96% 3.500.000 0 % ngạch XK(USD) Tỷ trọng 7,7 3,5 -4,2 4,93 1,43 3,68 -1,25 XK(%) Qua bảng trên cho ta thấy tổng kim ngạch XNK, nhập khẩu giảm dần qua các năm 1998,1999 đặc biệt là năm 1999: tổng kim ngạch XNK Của năm 1999 so với năm 1998 giảm là 24,71% tương đương với 23.303.000 USD, tổng kim ngạch NK năm 1999 so với năm 1998 là 25,82% tương ứng với 23.500.000 USD. Điều này cũng dễ hiểu bởi lý do trong giai đoạn này cuộc khủng hoảng tiền tệ Châu á đã nổ ra và gây rối loạn nền kinh tế các nước trong khu vực làm giảm hiệu quả đầu tư của nước ta cũng như các nước khác trong khu vực. Bước sang năm 2000 do tình hình đã thay đổi, nền kinh tế khu vực đã tạm ổn định và có chiều hướng tăng trưởng nhanh cộng thêm việc mở rộng các quan hệ kinh tế đối ngoại của nhà nước ta đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của công ty ngày 34
35. Khoa Thương mại càng có hiệu quả hơn. Tổng kim ngạch XNK năm 2000 so với năm 1999 tăng 38,8% tương ứng với 24.000.000 USD, tổng kim ngạch NK tăng 35,55% tương ứng với 24.000.000 USD. Mặt khác từ số liệu trên cho ta thấy kim ngạch nhập khẩu ở công ty luôn chiếm trên 90% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu, từ đó có thể nói rằng đây là một thế mạnh của công ty trong lĩnh vực kinh doanh XNK Tuy nhiên, qua đây cho thấy công ty vẫn rất rụt rè trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh, đa dạng hoá kinh doanh mà chỉ tiếp tục tập trung vào công tác nhập khẩu là thế mạnh của công ty bấy lâu. II. phân tích quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở công ty xuất nhập khẩu thiết bị toàn bộ và kỹ thuật. 1. Phương thức kinh doanh nhập khẩu thiết bộ toàn bộ chủ yếu ở công ty 1.1. Nhập khẩu uỷ thác. Đây là phương thức kinh doanh chủ yếu của công ty, chiếm 70% kim ngạch nhập khẩu của công ty. Với phương thức kinh doanh này, công ty chỉ đóng vai trò trung gian để tiến hành các hoạt động nghiệp vụ nhập khẩu thiết bị toàn bộ từ các nước khác vào Việt nam. Nói cách khác công ty tiến hành nhập khẩu thiết bộ toàn bộ theo yêu cầu của những tổ chức, công ty khác (chủ đầu tư) có nhu cầu về thiết bộ do các tổ chức , công ty này không được quyền kinh doanh xuất nhập khẩu trực tiếp hoặc họ thấy không có lợi khi xuất nhập khẩu trực tiếp mà họ lại có vốn nên họ uỷ thác cho Technoimport nhập khẩu thiết bị toàn bộ cho họ. Trong nghiệp vụ này, công ty được bên uỷ thác cung cấp vốn để tiến hành nhập khẩu nhưng công ty phải chịu các chi phí phát sinh trong quá trình tiến hành nhập khẩu như chi phí liên lạc với các bên, chi phí cho nghiên cứu thị trường, chi cho các cuộc đàm phán vì thế công ty phải thống nhất với bên uỷ thác về các khoản chi phí phát sinh này. Ngoài ra công ty chỉ việc xem xét các tài liệu do khách hàng đưa đến cụ thể là xem xét các yêu cầu của khách hàng về hàng hoá thiết bị toàn bộ mà công ty sẽ phải nhập khẩu cho họ, sau đó tìm kiếm nguồn hàng đáp ứng được những yêu cầu đó với giá cả, điều kiện bảo hành, hỗ trợ kỹ thuật có lợi nhất. Sau khi hoàn thành hợp đồng, công ty sẽ được hưởng một khoản phí được gọi là phí uỷ thác chiếm từ 0,5% đến 1,5% giá trị hợp đồng (tuỳ theo mức độ quen biết với khách hàng và theo giá trị hợp đồng lớn hay nhỏ) Đối với phương thức kinh doanh này, công ty sẽ phải ký kết hai loại hợp đồng là hợp đồng uỷ thác (hợp đồng kinh tế hay hợp đồng nội) với bên uỷ thác và hợp đồng mua bán thiết bị toàn bộ (hợp đồng ngoại) với bên bán. Trong hoạt động nhập khẩu uỷ thác, nhiệm vụ của công ty chỉ là nhập khẩu thiết bị toàn bộ đảm bảo đúng yêu cầu của chủ đầu tư, công ty hoàn toàn không phải lo đầu ra cho chất lượng thiết bị toàn bộ được nhập khẩu về vì thế kinh doanh theo phương thức này là khá an toàn. Tuy nhiên, lợi nhuận thu được lại thấp, mặt khác đến một lúc nào đó việc nhập khẩu thiết bị toàn bộ trở nên thông dụng thì phương thức kinh doanh này sẽ mất đi tính thực tế của nó. 1.2. Nhập khẩu tự doanh 35
36. Khoa Thương mại Thực chất của phương thức này là công ty sẽ kinh doanh như một doanh nghiệp thương mại thông thường, có nghĩa là công ty sẽ thực hiện từ việc nghiên cứu thị trường, bỏ vốn của mình ra để nhập khẩu, tiêu thụ số thiết bị toàn bộ đã nhập khẩu về và thu lợi nhuận. Như vậy, theo phương thức này các đơn vị kinh doanh của công ty sẽ phải xem xét các nguồn hàng và tính toán mọi chi phí cho quá trình nhập khẩu đồng thời phải tìm được người mua và tính toán giá thành thực tế khi hàng được chuyển tới tay người mua và tính toán giá cả thị trường của mặt hàng đó khi hàng về đến nơi để thấy được việc kinh doanh là lỗ hay lãi. Sau khi xem xét và tính toán toàn bộ quá trình nhập khẩu thì các đơn vị phải đệ trình phương án kinh doanh của mình như đầu vào, đầu ra, vốn thực hiện và kết quả có thể đạt được lên ban Giám đốc chờ phê duyệt. Ban Giám đốc sau khi nghiên cứu kỹ sẽ quyết định cho thực hiện hay không. Nếu không đồng ý ban Giám đốc sẽ đưa ra lý do cụ thể, còn nếu đồng ý thì các đơn vị sẽ nhận vốn từ các công ty và tiến hành nhập khẩu. Đối với phương thức này, nếu có lãi các đơn vị sẽ được thưởng bằng một số phần trăm nhất định theo hợp đồng mà phương án đó đem lại cho công ty còn nếu lỗ thì các đơn vị đó bù trừ vào lãi cuả công trình khác. Phương thức này cũng cho phép các đơn vị kinh doanh được quyền vay vốn để nhập khẩu mà không phải thế chấp tài sản do công ty đứng ra bảo lãnh nhưng vẫn phải tính lãi ngân hàng. Phương thức tự doanh này nếu làm tốt thì đem lại lợi nhuận cao hơn so với phương thức uỷ thác nhưng lại tương đối mạo hiểm bởi vì rủi ro trong khâu tiêu thụ mặt hàng thiết bị toàn bộ là rất lớn, chính vì thế kim ngạch nhập khẩu từ phương thức này chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng kim ngạch nhập khẩu của công ty (30%) và thường công ty chỉ áp dụng phương thức này đối với hàng hoá là máy móc thiết bị lẻ có giá trị thấp phù hợp với nguồn vốn của công ty. Để hiểu rõ hơn về phương thức kinh doanh của công ty đối với hoạt động kinh nhập khẩu thiết bị toàn bộ, chúng ta cùng xem xét bảng sau: Bảng 7: Trị giá kim ngạch nhập khẩu qua các phương thức Đơn vị : USD Chỉ tiêu 1997 1998 1999 2000 Tổng kim ngạch 111.758.123 91.000.000 67.500.000 91.500.000 nhập khẩu Uỷ thác 89.417.674 66.666.600 47.722.500 64.077.450 % so với kim 80,01 73,26 70,7 70,03 ngạch nhập khẩu Tự doanh 22.240.449 24.333.400 19.777.500 27.422.550 % so với kim 19,99 26,74 29,3 29,97 ngạch nhập khẩu Qua bảng trên ta thấy nhập khẩu uỷ thác luôn là phương thức kinh doanh mang lại nguồn thu chính cho công ty. Nó luôn chiếm khoảng gần 70% kim ngạch nhập khẩu của công ty. Trong khi đó nhập khẩu tự doanh chỉ chiếm khoảng 20% đến 30% tổng kim ngạch nhập khẩu của công ty. Tuy nhiên, nhìn 36
37. Khoa Thương mại và bộ số liệu trên có thể thấy rằng cơ cấu nhập khẩu tự doanh trong tổng kim ngạch nhập khẩu có xu hướng tăng lên : năm 1998 tăng so với năm 1997 là 6,75%, năm 1999 so với năm 1998 tăng 2,56%, năm 2000 so với năm 1999 tăng 0,67%. Tuy mức độ tăng có giảm đi nhưng điều đó cũng chứng tỏ rằng công ty đang ngày càng chú trọng hơn phương thức nhập khẩu này. 2. Quy trình nhập khẩu thiết bị toàn bộ ở công ty Technoimport. 2.1. Nghiên cứu nhu cầu khách hàng và quảng cáo. Đây là bước khởi đầu cần thiết cho nghiệp vụ kinh doanh trong đó có nhập khẩu thiết bị toàn bộ. Tuy nhiên như đã nói ở trên, đối với hoạt động nhập khẩu uỷ thác thì Technoimport hầu như không có cơ hội nghiên cứu nhu cầu khách hàng mà chỉ hoạt động một cách thụ động theo yêu cầu, chỉ đối với hoạt động nhập khẩu tự doanh thì nghiên cứu nhu cầu khách hàng mới thật sự có ý nghĩa. Có thể kiểm tra một số hoạt động nghiên cứu nhu cầu khách hàng ở Technoimport như sau: -Nghiên cứu xu hướng nhập khẩu thiết bị toàn bộ của nền kinh tế nói chung và danh mục nhập khẩu qua công ty nói riêng nhằm rút ra các xu hướng về tiêu dùng và sản xuất để xác định phương hướng cho hoạt động quảng cáo, chào hàng. Công tác này do trung tâm tư vấn đầu tư và thương mại thực hiện sau đó phổ biến đến các phòng kinh doanh. -Tổ chức và tham gia các hội nghị khách hàng, các hội chợ triển lãm nhằm nắm bắt thị hiếu tiêu dùng hàng hoá và tập tính, động cơ mua bán của các nhà sản xuất thiết bị toàn bộ. Ngoài ra, hình thức giao lưu này còn nhằm thu thập thông tin phản hồi của khách hàng về ưu nhược điểm trong hoạt động kinh doanh của công ty, từ đó có biện pháp chấn chỉnh kịp thời. - Khuyến khích các cán bộ kinh doanh của các phòng nghiệp vụ tích cực chủ động tìm kiếm bạn hàng (tìm hiểu nhu cầu thiết bị toàn bộ và giới thiệu, thuyết phục khách hàng bằng các Cataloge, mẫu hàng) - Ngoài ra để thu hút khách hàng công ty thường quảng cáo trên các báo, tạp chí chuyên ngành và tập san riêng của công ty nhằm giới thiệu và đón trước các nhu cầu của các khách hàng trong tương lai. 2.2. Thu thập đơn đặt hàng và tài liệu của khách hàng trong nước Trong bước này công ty cần thu thập các tài liệu sau: - Văn bản của khách hàng trong nước(chủ đầu tư) nêu rõ tên, qui cách, số lượng, chất lượng, hàng hoá, thời gian giao hàng dự kiến, phương thức thanh toán, các yêu cầu về bảo hành và các yêu cầu khác. - Trong trường hợp nhập khẩu sử dụng nguồn vốn của Nhà nước, ODA, thì cần có thêm các văn bản sau (theo quyết định 0358/1998 QĐ-BTM ngày 28/3/1998 và thông tư 09/1998/TT-BTM ngày 18/7/1998): Giấy phép hoặc quyết định đầu tư. Văn bản phê duyệt kết quả đấu thầu. Hồ sơ dự thầu, biên bản mở thầu, biên bản đánh giá kết quả xét chọn thầu (đối với hình thức chọn thầu khác (chào hàng cạnh tranh phải có ít nhất 3 37
38. Khoa Thương mại bản là bản chào hàng, bảng phân tích chọn chào hàng và bảng quyết định chọn nhà thầu.). Luận chứng kinh tế kỹ thuật (Báo cáo khả thi) cùng văn bản phê duyệt. Giấy chứng nhận ưu đãi đầu tư (nếu dự án thuộc diện ưu đãi). Để kinh doanh có hiệu quả, công ty luôn chủ động trong việc nắm bắt những thông tin từ thị trường thiết bị toàn bộ trong và ngoài nước. Công ty thường thu thập thông tin từ những tài liệu phản ánh quá trình kinh doanh của công ty trong vài năm gần đây hoặc qua báo chí chuyên ngành về thương mại, đầu tư, pháp luật. Các thông tin mà Technoimport thường rất chú trọng đến là: Thông tin về khách hàng trong và ngoài nước. Các chào hàng của các hãng sản xuất thiết bị toàn bộ ở nước ngoài. Mức giá của các loại hàng đó ở thị trường trong nước (nếu quyết định đầu tư thì là mức giá trần nêu trong quyết định đầu tư). Mã số thuế, thuế suất, phụ thu của mặt hàng. Đây là những thông tin có tính chất quyết định cho việc ra quyết định kinh doanh của công ty. 2.3. Lập phương án kinh doanh Đối với mọi dự án, các đơn vị kinh doanh đều phải lập phương án kinh doanh. Theo công văn số 822/KHTC ngày 27/9/1994 của công ty thì một phương án kinh doanh cần trình duyệt phải đảm bảo nêu rõ những nội dung sau: - Đơn vị kinh doanh nào thực hiện phương án. - Hàng hoá (tên hàng, số lượng, qui cách). - Khách hàng ngoài nước và khách hàng trong nước (tên, địa chỉ cụ thể, tư cách pháp nhân, uy tín và độ tin cậy của khách hàng). - Phương thức kinh doanh (ủy thác hay tự doanh). - Tình hình sử dụng vốn và thanh toán: Hình thức huy động vốn để thanh toán (huy động toàn bộ vốn của khách hàng trong nước, huy động vốn của khách hàng một phần hay sử dụng vốn của công ty toàn bộ )  Nếu huy động toàn bộ vốn của khách hàng thì nêu rõ các đợt khách hàng nộp tiền  Nếu huy động một phần vốn của khách hàng để thanh toán ngoại thì nêu rõ tỷ lệ % thu trước tiền của khách hàng ở các thời điểm và % vay vốn của công ty và thời hạn vay.  Nếu sử dụng toàn bộ vốn của công ty thì nêu rõ thời điểm sử dụng và thời điểm thu hồi vốn. - Phương thức thanh toán ngoại: thời điểm phải thanh toán, thanh toán dùng thư tín dụng (L/C) hay điện chuyển tiền (TTR) - Dự kiến tiêu thụ hàng, phương thức thanh toán nợ, khả năng và thời điểm thu hồi vốn - Tính toán hiệu quả của phương án: 38
39. Khoa Thương mại - Tổng thu: trị giá tiền bán hàng (nếu là tự doanh) hoặc phí ủy thác (nếu ủy thác) - Tổng chi: giá mua (giá hàng hoá, vận tải nước ngoài, bảo hiểm), thuế Xuất nhập khẩu, chi phí trực tiếp cho dịch vụ (phí giao nhận, vận chuyển, lưu kho, phí ngân hàng như phí mở L/C, điện phí ngân hàng, , phí giao dịch như fax, telex, điện thoại, , chi cho sử dụng xe cộ cơ quan, chi phí công tác, ), thuế doanh thu và lãi sử dụng vốn (tính toán theo qui chế của công ty) - Tổng lãi = ( tổng thu - tổng chi) - Sau khi lập phương án kinh doanh xong các đơn vị kinh doanh phải lấy ý kiến nhận xét của phòng kế hoach tài chính đối với phương án kinh doanh đó. 2.4. Tổ chức đấu thầu (lựa chọn nhà cung cấp) Theo qui chế nhà đấu thầu ra ngày 4/9/1999 của Chính phủ có 7 hình thức lựa chọn nhà cung cấp thầu bao gồm: đấu thầu (hạn chế và mở rộng), chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện và mua sắm đặc biệt. Tuy nhiên, với riêng hoạt động nhập khẩu thiết bị toàn bộ thì theo quyết định số 91/TTg của Thủ tướng chính phủ, chỉ được tiến hành nhập khẩu theo hai phương thức là đấu thầu và mua bán trực tiếp thông qua gọi chào hàng cạnh tranh. Đối với dự án có giá trị lớn (trên 2 tỷ đồng) thì phải áp dụng phương thức đấu thầu (mở rộng hoặc hạn chế) còn đối với dự án có giá trị nhỏ (dưới 2 tỷ đồng) thì áp dụng phương thức chào hàng cạnh tranh. ở Technoimport, phương thức gọi chào hàng cạnh tranh chỉ áp dụng cho nhập khẩu tự doanh hoặc cho các dự án nhập khẩu thiết bị lẻ giá trị không lớn. Với phương thức này, công ty sẽ phát đơn chào hàng cho các nhà cung cấp đã nghiên cứu từ trước trong đó nêu rõ những yêu cầu về thông số kỹ thuật, số lượng hàng hoá và đề nghị phía bên kia chào giá, các điều kiện thanh toán, lấp đặt, bảo hành, Sự thương lượng có thể tiếp diễn thông qua tài liệu giao dịch chủ yếu bằng fax, điện thoại, thư điện tử giữa các công ty và các nhà cung cấp khác nhau với mục đích cuối cùng và lựa chọn được điều kiện chào hàng có lợi nhất. Cá biệt có trường hợp nếu thấy có khả năng hợp tác lâu dài, công ty có thể cử người ra nước ngoài công tác để tham quan dây chuyền sản xuất và đàm phán cụ thể với phía đối tác. Với phương tức đấu thầu, Technoimport thường sử dụng nó trong các dự án nhập khẩu thiết bị toàn bộ có giá trị lớn bởi vì đấu thầu thường đạt được hiệu quả cao trong việc lựa chọn các nhà cung cấp hàng hoá, dịch vụ và công nghệ phù hợp nhất cho các dự án. Trình tự và thủ tục đấu thầu đã được Chính phủ qui định trong nghị định 88/1999/NĐ-CP ra ngày 4/9/1999 gồm có các bước: sơ tuyển nhà thầu (nếu có), lập hồ sơ gọi thầu, gửi thư mời thầu hoặc thông báo gọi thầu, nhận hồ sơ dự thầu, mở thầu, đánh giá xếp hạng nhà thầu, công bố kết quả trúng thầu và ký hợp đồng. 2.5. Lập dự thảo hợp đồng 39