Chuyên đề Vấn đề sử dụng lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ

Nội dung text: Chuyên đề Vấn đề sử dụng lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ

1. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Lời nói đầu Trong thời đại ngày nay, vai trò và địa vị của người phụ nữ được coi trọng, họ có quyền tham gia lực lượng lao động bất kỳ ngành nghề nào, thành phần nào của nền kinh tế. Song, do ảnh hưởng của một số nhân tố, kể cả khách quan lận chủ quan đã làm hạn chế sự tham gia lực lượng lao động của họ, hoặc có tham gia nhưng tham gia một cách bất hợp lý. Phú Thọ là một tỉnh miền núi phía Bắc nước ta vừa được tái thành lập năm 1997, có một đội ngũ lực lượng lao động nữ dồi dào hiện đang làm việc trong các ngành nghề, thành phần kinh tế với trình độ văn hoá lẫn chuyên môn kỹ thuật còn thấp kém. Điều đó dẫn đến sự mất cân đối lớn về lực lượng lao động nữ giữa các ngành nghề, thành phần kinh tế của tỉnh. Chính vì vậy trong quá trình thực tập, nghiên cứu thực tế tại Sở Lao động- Thương binh và Xã hội. Em lựa chọn đề tài “Vấn đề sử dụng lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ” làm luận văn tốt nghiệp. Kết cấu của đề tài: ngoài phần lời nói đầu và kết luận, đề tài bao gồm 3 phần chủ yếu sau: - Phần I: Lao động nữ và vấn đề sử dụng lao động nữ - Phần II: Thực trạng vấn đề sử dụng lao động nữ trong những năm qua ở tỉnh Phú Thọ. - Phần III: Những giải pháp nhằm sử dụng hợp lý lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn tới. 1
2. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Phần I Lao động nữ và vấn đề sử dụng lao động nữ I. Lao động nữ. những đặc trưng cơ bản của lao động nữ 1.2 - Các chỉ tiêu phản ánh về sử dụng lao động nữ. 1.2.1- Các chỉ tiêu về tỷ lệ nữ tham giam LLLĐ 1.2.1.1-Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động thô (CLFPR). Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động thô của nữ là tỷ số giữa những người phụ nữ tham gia lực lượng lao động với tổng dân số nữ của cùng một thời kỳ. Công thức như sau: Tổng DS tham gia LLLĐ (cả ngoài độ tuổi LĐ) CLFPR = x 100 Tổng dân số nữ (cả ngoài độ tuổi LĐ) (Đơn vị: %) Nó phản ảnh số phụ nữ tham gia lực lượng lao động chiếm tỷ lệ bao nhiêu % so với tổng dân số nữ của cùng một thời kỳ. Theo công thức trên thì tử số là những người phụ nữ có tham gia lực lượng lao động, bao gồm cả những người trong độ tuổi lao động và những người ngoài độ tuổi lao động (dưới độ tuổi lao động và trên dộ tuổi lao động). Mẫu số là tổng dân số nữ nói chung (trong trường hợp khó xác định tổng dân số nữ tại thời điểm nào đó thì người ta lấy dân số trung bình) 1.2.1.2 - Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động chung (GLFPR). Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động chung của nữ là tỷ số giữa những người phụ nữ tham gia lực lượng lao động với tổng dân số nữ ứng với độ tuổi có số phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Công thức như sau : Tổng dân số nữ tham gia LLLĐ (trong độ tuổi LĐ) GLFPR = x 100 Tổng dân số nữ (trong độ tuổi LĐ) (Đơn vị: %) 2
3. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Nó phản ánh số phụ nữ tham gia lực lượng lao động chiếm tỷ lệ bao nhiêu % so với tổng dân số nữ ứng với độ tuổi có số phụ nữ tham gia lực lượng lao động đó (ở nước ta giới hạn dưới của độ tuổi lao động là 15 tuổi, tuy nhiên trong một số nghề thì cho phép lao động dưới độ tuổi 15 theo điều 120 - chương XI - mục I của Bộ Luật lao động nước CH XHCN Việt Nam thông qua ngày 23-6- 1994). Theo công thức trên thì tử số là những người phụ nữ trong độ tuổi lao động tham gia lực lượng lao động, mẫu số là tổng dân số nữ trong độ tuổi có số lao động nữ tham gia lực lượng lao động (giới hạn dưới của tổng dân số nữ trong công thức này trùng với người phụ nữ trẻ tuổi nhất tham gia lực lượng lao động, giới hạn trên trùng với người phụ nữ già tuổi nhất tham gia lực lượng lao động), trong trường hợp khó xác định tổng dân số nữ tại thời điểm nào đó thì lấy dân số trung bình. 1.2.1.3- Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động đặc trưng theo tuổi (ASLFPR). Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động đặc trưng theo tuổi là tỷ lệ số giữa những người phụ nữ tham gia lực lượng lao động ở độ tuổi i nào đó so với tổng dân số nữ ở độ tuổi i tương ứng. Công thức như sau: Tổng dân số nữ tham gia LLLĐ ở độ tuổi i ASLFPR = x 100 Tổng dân số nữ ở độ tuổi i (Đơn vị: %) Nó phản ánh số phụ nữ ở độ tuổi i nào đó tham gia lực lượng lao động chiếm tỷ lệ bao nhiêu % so với tổng dân số nữ ở cùng độ tuổi i đó. Tử số và mẫu số cùng một độ tuổi nhưng tử số chỉ số những người có tham gia lực lượng lao động, còn mẫu số bao gồm cả những người có tham gia lực lượng lao động và những người không tham gia lực lượng lao động. 1.2.2 - Các chỉ tiêu về số lựơng 1.2.2.1 - Số nữ có việc làm (hay đang làm việc) và tỷ lệ nữ có việc làm.  Số nữ có việc làm (hay đang làm việc - Qvl) Số nữ có việc làm hay đang làm việc bao gồm những phụ nữ làm việc thường xuyên hoặc không thường xuyên trong nền kinh tế, tức là bao gồm cả số nữ có việc làm đầy đủ và số nữ có việc làm không đầy đủ (hay thiếu việc làm). Công thức xác định như sau: Qvl = Qll - Qtn (Đơn vị : người) Trong đó: 3
4. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Qvl là số nữ có việc làm hay đang làm việc trong nền kinh tế tại thời điểm nghiên cứu. Qll là lực lượng lao động nữ tại thời điểm nghiên cứu. Qtn là số nữ bị thất nghiệp trong nền kinh tế tại thời điểm nghiên cứu. Nếu xét trên giác độ số nữ có việc làm đầy đủ (đủ việc làm) hay không đầy đủ ta có công thức khác như sau: Qvl = Qvlđ + Qtvl (Đơn vị: người) Trong đó : Qvlđ : là số nữ có việc làm đầy đủ (hay đủ việc làm) Qtvl: là số nữ có việc làm không đầy đủ hay thiếu việc làm  Tỷ lệ nữ có việc làm (Rvl). Tỷ lệ nữ có việc làm là tỷ số giữa những người phụ nữ tham gia lực lượng lao động và có việc làm so với tổng lực lượng lao động nữ, công thức như sau : Số người có việc làm Rvl = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) Nó phản ánh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì tỷ lệ phụ nữ có việc làm chiếm bao nhiêu %. Theo công thức trên thì tử số là những người phụ nữ có việc làm hay còn gọi là những người phụ nữ đang làm việc trong nền kinh tế. Mẫu số là lực lượng lao động nữ, bao gồm cả những người đang làm việc (có việc làm) và những người thất nghiệp song có nhu cầu tìm việc làm. 1.2.2.2-Số nữ có việc làm đầy đủ (hay đủ việc làm) và tỷ lệ nữ có việc lam đầy đủ  Số nữ có việc làm đầy đủ (hay đủ việc làm - Qvlđ) Số nữ có việc làm đầy đủ hay đủ việc làm là những người phụ nữ có số giờ làm việc trong tuần lễ trước điều tra >40 giờ hoặc giờ quy định. Đó là những người làm việc thường xuyên trong nền kinh tế, quỹ thời gian làm việc của họ được sử dụng hết vào một mục đích nào đó. Về quy mô được thể hiện bởi công thức sau: n  Qvlđ = i = 1 Qvlđi (Đơn vị: người) Trong đó : 4
5. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Qvlđi : là số phụ nữ có việc làm đầy đủ trong ngành thứ i. n là tổng số ngành. i là loại ngành (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ )  Tỷ lệ nữ có việc làm đầy đủ (Rvlđ). Tỷ lệ nữ có việc làm đầy đủ là tỷ số giữa những người phụ nữ có việc làm nhưng việc làm đầy đủ so với tổng lực lượng lao động. Công thức như sau: Số người đủ việc làm Rvlđ = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) Nó phản ảnh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì số phụ nữ có việc làm đầy đủ chiếm tỷ lệ bao nhiêu %. Theo công thức trên thì tử số là những người phụ nữ có việc làm đầy đủ, thường xuyên, quỹ thời gian làm việc của họ được sử dụng hết, còn mẫu số là tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động. 1.2.2.3- Số nữ có việc làm không đầy đủ ( hay thiếu việc làm-Qtvl) và tỷ lệnữ thiếu việc làm.  Số nữ có việc làm không đầy đủ ( hay thiếu việc làm - Qtvl). Số nữ có việc làm không đầy đủ (hay thiếu việc làm) là những người phụ nữ có số giờ làm việc trong tuần lễ trước điều tra < 40 giờ hoặc < 40 giờ song có nhu cầu tìm việc hoặc < 40 giờ song < giờ quy định. Đó là những người không làm việc thường xuyên trong nền kinh tế, quỹ thời gian của họ còn dư thừa, sử dụng không hết. Về quy mô được thể hiện như sau : n Qtvl =  Qtvli i = 1 (Đơn vị : người) Trong đó : Qtvli là số phụ nữ thiếu việc làm trong ngành thứ i n là tổng số ngành i là loại ngành (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ )  Tỷ lệ nữ thiếu việc làm (Rtvl). Tỷ lệ nữ thiếu việc làm là tỷ số giữa những người phụ nữ có việc làm nhưng việc làm thiếu so với tổng lực lượng lao động nữ. Công thức như sau: Số người thiếu việc làm Rtvl = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) 5
6. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Nó phản ánh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì số phụ nữ thiếu việc làm chiếm bao nhiêu %. Theo công thức trên thì tử số là số phụ nữ có việc làm nhưng việc làm thiếu, tức là không sử dụng hết thời gian lao động của họ, mẫu số là số phụ nữ tham gia lực lượng lao động, bao gồm những người đang làm việc (có việc làm đầy đủ và thiếu việc làm hay việc làm không đầy đủ) và những người thất nghiệp song có nhu cầu tìm việc làm. 1.2.2.4- Số nữ thất nghiệp và tỷ lệ nữ thất nghiệp.  Số nữ thất nghiệp (Qtn) Hiện nay chưa có khái niệm thống nhất về thất nghiệp, nhưng theo quan điểm của Bộ LĐTB và XH thì người thất nghiệp là người từ đi 15 tuổi trở lên trong dân số hoạt động kinh tế (hay còn gọi là lực lượng lao động) trong thời điểm điều tra không có việc làm nhưng có nhu cầu việc làm. Từ khái niệm trên mà nó được mở rộng ra thành các khái niệm khác như thất nghiệp nam, thất nghiệp nữ nhưng đều có nội dung giống như khái niệm trên, chỉ khác nhau ở giới tính. Về quy mô được xác định như sau : Qtv = Qtntt + Qtnnt (Đơn vị : người) Trong đó : Qtnnt là số nữ bị thất nghiệp ở khu vực nông thôn Qtntt là số nữ bị thất nghiệp ở khu vực thành thị  Tỷ lệ nữ thất nghiệp (Rtn). Tỷ lệ nữ thất nghiệp là tỷ số giữa những người phụ nữ bị thất nghiệp trong nền kinh tế so với tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Công thức như sau : Số người thất nghiệp Rtn = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) Nó phản ánh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì số phụ nữ bị thất nghiệp chiếm bao nhiêu%. Theo công thức trên thì tử số là những người phụ nữ bị thất nghiệp, đó là những người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động nhưng không có việc làm. Những phụ nữ này được chia làm 2 loại: Những người thất nghiệp nhưng có nhu cầu tìm việc làm, đang tìm việc làm và những người thất nghiệp nhưng không có nhu cầu làm việc, không đi tìm việc làm. Do đó công thức này có thể chia ra thành 2 công thức sau : 6
7. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD  Tỷ lệ nữ thất nghiệp muốn làm việc (Rtnvl). Tỷ lệ nữ thất nghiệp muốn làm việc là tỷ số giữa những người phụ nữ bị thất nghiệp nhưng có nhu cầu làm việc, đang đi tìm việc làm so với tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Công thức như sau: Số người thất nghiệp muốn làm việc Rtnlv = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) Nó phản ánh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì số phụ nữ bị thất nghiệp nhưng muốn làm việc chiếm bao nhiêu %.  Tỷ lệ nữ thất nghiệp không muốn làm việc (Rtnklv). Tỷ lệ nữ thất nghiệp không muốn làm việc là tỷ số giữa những người phụ nữ bị thất nghiệp song không muốn làm việc, không đi tìm việc làm so với tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Công thức như sau: Số người thất nghiệp không muốn làm việc Rtnklv = x 100 lực lượng lao động (Đơn vị: %) Nó phản ánh trong tổng số phụ nữ tham gia lực lượng lao động thì số phụ nữ bị thất nghiệp nhưng không muốn làm việc, không đi tìm việc làm chiếm bao nhiêu %. 1.2.2.5- Mối quan hệ giữa các chỉ tiêu:  Mối quan hệ giữa Rtvl, Rvlđ và Rvl Tỷ lệ nữ có Tỷ lệ nữ thiếu Tỷ lệ nữ có việcviệc làmlàm = việc làm + việc làm đầyđủ (Rvl)(Rvl) (Rtvl) (Rvlđ)  Mối quan hệ giữa Rtnvl ,Rtnklv và Rtn Tỷ lệ thất Tỷ lệ nữ thất Tỷ lệ nữ nghiệp không nghiệp muốn + thất nghiệp = làm việc muốn làm việc (Rtn) (Rtnvl) (Rtnklv)  Mối quan hệ giữa Rvl và Ttnvl Tỷ lệ nữ có Tỷ lệ thất nghiệp việc làm + muốn làm việc = 1 (Rvl) (Rtnvl) 7
8. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 1.2.2.6 - Biến động lực lượng lao động nữ.  Biến động tuỵệt đối ( ) Biến động tuyệt đối lực lượng lao động nữ là số chênh lệch giữa số lượng lao động nữ giữa hai kỳ nghiên cứu. Công thức xác định như sau : Số chênh lệch = Số lượng LĐ - Số lượng LĐ ( ) cuối kỳ đầu kỳ (Đơn vị: người) Trong đó : (+) Biến động tăng tức là số lượng lao động kỳ cuối > số lượng LĐ kỳ đầu. (-) Biến động giảm tức là số lượng lao động kỳ cuối 0 thì gọi là tốc độ tăng bình quân hàng năm. Nếu %/năm < 0 thì gọi là tốc độ giảm bình quân hàng năm. 1.2.3- Các chỉ tiêu về chất lượng. 1.2.3.1- Tỷ trọng sử dụng lao động theo trình độ văn hoá của nữ (Tvh) Tỷ trọng sử dụng lao động theo trình độ văn hoá của nữ là tỷ số giữa số lao động nữ có trình độ văn hoá loại i so với tổng số lao động nữ đang làm việc. Công thức xác định như sau : Số lao động n ữ có tr ì nh độ văn hoá loại i Tvh = x 100 Tổng số LĐ n ữ đang làm việc (Đơn vị:%) Nó phản ánh trong tổng số lao động nữ đang làm việc thì số có trình độ văn hoá loại i chiếm bao nhiêu %. Nó được tính riêng cho từng ngành kinh tế, từng khu vực kinh tế, từng thành phần kinh tế hay theo từng độ tuổi của lao động nữ. 1.2.3.2- Tỷ trọng sử dụng lao động theo trình độ chuyên môn kỷ thuật của nữ (Tcmkt). 8
9. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Tỷ trọng sử dụng lao động nữ theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của nữ là tỷ số giữa số lao động nữ có trình độ chuyên môn kỹ thuật loại i so với tổng số lao động nữ đang làm việc. Công thức xác định như sau: Số lao động n ữ có TP CMKT loại i Tcmkt = x 100 Tổng số LĐ n ữ đang làm việc (Đơn vị: %) Nó phản ánh trong tổng số lao động nữ đang làm việc thì số có trình độ chuyên môn kỹ thuật loại i chiếm bao nhiêu %, nó được tính riêng cho từng ngành kinh tế, từng khu vực kinh tế, từng thành phần kinh tế hay theo từng độ tuổi của lao động nữ. Từ chỉ tiêu này mà có thể chia thành 2 chỉ tiêu như sau:  Hệ số sử dụng lao động theo trình độ chuyên môn của nữ (Hcm) Hệ số sử dụng lao động theo trình độ chuyên môn của nữ là tỷ số giữa số lao động nữ làm việc đúng trình độ chuyên môn với tổng số lao động nữ đang làm việc. Công thức tính như sau : Số LĐ n ữ làm việc đúng tr ì nh độ chuyên môn Hcm = x 100 Tổng số LĐ n ữ đang làm việc (Đơn vị: %) Thông thường thì công thức này chỉ áp dụng trong các doanh nghiệp công nghiệp, con trong nông nghiệp và dịch vụ thì ít áp dụng.  Hệ số sử dụng lao động theo trình độ lành nghề của nữ ( Hln) Hệ số sử dụng lao động theo trình độ lành nghề của nữ là tỷ số giữa số lao động nữ có trình độ lành nghề của mình phù hợp với mức độ phức tạp của công việc với tổng số lao động nữ đang làm việc. Công thức tính như sau Số LĐ n ữ có TĐCM phù hợp với mức độ phức tạp của công việc Hln= x10 Tổng số LĐ n ữ đang làm việc 0 (Đơn vị: %) Công thức này không chỉ áp dụng trong các doanh nghiệp công nghiệp, còn trong nông nghiệp và dịch vụ thì ít áp dụng. 1.2.4- Tỷ lệ sử dụng thời gian lao động của nữ (Htg) Tỷ lệ sử dụng thời gian lao động của nữ là tỷ số giữa thời gian làm việc thực tế so với tổng quỹ thời gian làm việc. Công thức xác định như sau: 9
10. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Thời gian làm việc thực tế Htg = x 100 Tổng quỹ thời gian làm việc (Đơn vị %) Nó phản ánh trong tổng quỹ thời gian làm việc thì thời gian làm việc thực tế của mỗi người lao động chiếm bao nhiêu % và nó được tính theo ngày, tháng, năm. Theo ngày: Số giờ làm việc thực tế Htg ngày = x 100 24 Theo tháng : Số ngày làm việc thực tế Htg tháng = x 100 30 Theo năm: Số ngày làm việc thực tế Htg năm = x 100 360 Số tháng làm việc thực tế hoặc = x 100 12 Tuy nhiên, đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp, các doanh nghiệp nhà nước thì hệ số sử dụng thời gian lao động của nữ được tính theo công thức sau: Thời gian làm việc thực tế Htg= x 100 Thời gian làm việc theo chế độ (Đơn vị: %) Trong đó: Thời gian làm việc theo chế độ hiện nay chủ yếu được tính theo ngày (8 giờ), tuần (5 ngày hoặc 40 giờ). 1.2.5 - Chỉ tiêu về thu nhập của lao động nữ. Thu nhập của lao động nữ phản ánh mỗi phụ nữ được hưởng bao nhiêu tiền từ hoạt động lao động của mình. Thu nhập bình quân của 1 lao động nữ được xác định như sau: Tổng thu nhập do LĐ n ữ đem lại Thu nhập b ì nh = quân của 1 LĐ n ữ Số lao động n ữ (Đơn vị: đồng) Trong đó tăng thu nhập do lao động nữ đem lại được xác định như sau: 10
11. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD n Tổng thu nhập do=  thu nhập của LĐnữ ngành i (khu vực, thành phần) LĐ n ữ đem lại i= 1 (Đơn vị: đồng) Trong đó i là loại ngành (khu vực, thành phần) n là tổng số ngành (khu vực, thành phần) Phần II. Thực trạng vấn đề sử dụng lao động nữ trong những năm qua ở tỉnh Phú Thọ I. Khái quát chung về tỉnh Phú Thọ . 1. Vị trí địa lý. Điều kiện tự nhiên. Tỉnh Phú Thọ được tái thành lập năm 1997 từ tỉnh Vĩnh Phú trước đây với tổng diện tích tự nhiên là 3465km2. Là tỉnh miền núi bao gồm 12 huyện thành thị với 270 xã, phường, thị trấn trong đó có 9 huyện là miền núi với 214 xã miền núi. Tỉnh Phú Thọ nằm tiếp giáp với các tỉnh Tuyên Quang, Yên Bái, Sơn La Hoà Bình, Hà Tây và Vĩnh Phúc.  Về khoáng sản: Phú Thọ là một trong những tỉnh có số khoáng sản có ý nghĩa của cả nước như đá xây dựng, cao lanh, Penspat, Pyrit, nước khoáng tạo cơ sở cho việc phát triển công nghiệp vật liệu xây dựng, giấy, phân bón, hoá chất.  Về danh lam thắng cảnh: Phú Thọ có khu di tích Đền Hùng có đầm Ao châu, khu rừng nguyên sinh Xuân Sơn và nhiều di tích lịch sử phong phú, có kiến trúc độc đáo.  Về đất đai: Phú Thọ là tỉnh có tiềm năng đất đai lớn hiện nay chỉ mới sử dụng được khoảng 67,8% tiềm năng quỹ đất nông lâm nghiệp, còn khoảng 1523,80km2 đất trống đồi núi trọc. 2. Đặc điểm về kinh tế  Về tổng sản phẩm GDP: năm 1997 đạt 2.835.989 triệu đồng, năm 1998 đạt 3.132.093 triệu đồng, năm 1999 đạt 3.405.345 triệu đồng. Tốc độ tăng GDP bình quân giai đoạn 1996 -2000 đạt 8,3%/ năm (cả nước là 6,7%/năm), với giá trị sản xuất các ngành công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ qua các năm như 11
12. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD sau: năm 1997 đạt 4.191.404 triệu đồng, năm 1998 đạt 4.902.539 triệu đồng, năm 1999 đạt 5.394.807 triệu đồng. Về tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu qua các năm như sau: Năm 1997 đạt 10.824.000 USD, năm 1998 đạt 10.932.000 USD, năm 1999 đạt 10.515.000 USD  Hiện nay trên địa bàn tỉnh có : 71 Doanh nghiệp trung ương, 135 Doanh nghiệp địa phương, 49 Doanh nghiệp tập thể, 82 Doanh nghiệp tư nhân, 10 Doanh nghiệp cổ phần hoá, 6 Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và 311.56 đơn vị sản xuất kinh doanh cá thể. 3. Đặc điểm về xã hội.  Về quy mô dân số, tỷ lệ tăng tự nhiên của tỉnh qua các năm như sau: năm 1997 dân số trung bình của tỉnh là 1.273.500 người, năm 1998 là 1.302.799 người, năm 1999 là 1.261.499 người. Tỷ lệ tăng tự nhiên dân số năm 1997 là 1,698%, năm 1998 là 1,542%, năm 1999 là 1,355%.  Về nguồn lao động và sự phân bố nguồn lao động của tỉnh qua các năm như sau: năm 1997: nguồn lao động là 643.000 người, năm 1998: là 655.300 người năm 1999: là 662.500 người.  Hiện nay toàn tỉnh có 12 nhà trẻ, 268 trường mẫu giáo, 572 trường phỏ thông, 2 trường Cao đẳng, 6 trường trung học chuyên nghiệp, 5 trường dạy nghề 14 cơ sở dạy nghề; 13 trung tâm giáo dục thường xuyên; 4 trung tâm giáo dục hướng nghiệp. II. Thực trạng vấn đề sử dụng lao động nữ trong những năm qua của tỉnh Phú Thọ. 1. Phân tích tình hình biến động nguồn lao động nữ. Qua biểu 2 ta thấy: Phú Thọ là tỉnh có quy mô dân số trung bình so với cả nước, và có sự biến động qua các năm tương đối rõ rệt, cụ thể trong giai đoạn 1997 - 1998 biến động tăng, sau đó đến năm 1999 lại giảm xuống, nhìn chung cả giai đoạn này quy mô dân số giảm xuống với tốc độ giảm bình quân là 0,86%/năm tốc. Nguyên nhân của sự tăng giảm này là do tỷ lệ sinh, chết và sự di dân giữa Phú Thọ với các tỉnh khác.Về dân số nữ: chiếm tỷ lệ tương đối cao, cao hơn nam và hàng năm tỷ lệ này ít có sự biến động, nhưng quy mô thì có sự biến động theo chiều biến động của dân số cả tỉnh, tăng lên trong 2 năm 1997 - 1998 và giảm năm 1999 giảm, bình quân cả giai đoạn này với tốc độ giảm trung bình 0,92%/năm. Nguyên nhân có thể là do số trẻ em nữ được sinh ra trong các năm vừa qua ít hơn trẻ em nam, do tỷ lệ chết của nữ nhiều hơn nam và do sự di dân giữa Phú Thọ với các tỉnh. 12
13. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD  Cùng với sự biến động của dân số trung bình thhì dân số trong độ tuổi lao động cũng có sự biến động giữa các năm, trong đó tăng trong 2 năm 1997 - 1998 và năm 1999 lại giảm, song cả giai đoạn này giảm, với tốc độ giảm trung bình là 0,31%/năm. Nguyên nhân của sự giảm này chủ yếu là do sự giảm về quy mô dân số và sự di dân từ Phú Thọ đi các tỉnh khác. Về dân số nữ trong độ tuổi lao động cũng biến động tăng trong các năm 1997 - 1998 và đến năm 1999 thì giảm. Nhìn chung cả giai đoạn này quy mô giảm, với tốc độ giảm bình quân là 0,40%. Nguyên nhân của sự biến động này chủ yếu là do sự biến động về quy mô dân số nữ. Phú Thọ là tỉnh có lực lượng lao động dồi dào đặc biệt là lực lượng lao động nữ chiếm tỷ lệ khá cao và hàng năm có sự biến động qua các năm từ 54,21% (năm 1997) đến 53,59% (năm 1998) và đến năm 1999 là 51,35%. Trong giai đoạn này thì tổng lực lượng lao động cả tỉnh tăng, với tốc độ tăng trung bình là 2,36%/năm, nhưng lực lượng lao động nữ lại giãm xuống với tốc độ giảm bình quân là 0,41%/năm. Đặc biệt tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của tỉnh khá cao, trên 90% (trong 2 năm 1997 và 1998) và trên 94% (năm 1999), trong đó thì tỷ lệ nữ tham gia lực lượng lao động rất cao, cao hơn so với nam giới và cả tỉnh, bình quân gần 95% (trừ năm 1999).ảotong tổng lực lượng lao động thì số người đang làm việc khá đông đặc biệt là lao động nữ, chiếm tỷ lệ cao, bình quân 53% và tỷ lệ này ngày càng có xu hướng giảm dần theo từng năm, từ 54,21% năm 1997 xuống 53,59% năm 1998 và đến năm 1999 tỷ lệ này là 51,35%. Xét về cả giai đọan thì tổng số lao động đang làm việc của tỉnh giảm mạnhvới tốc độ giảm trung bình là 4,49%/ năm, trong đó tỷ lệ nữ giảm nhanh hơn, trung bình là 5,98%. Bên cạnh đó thì số người có việc làm đầy đủ chiêm số lượng đông và hàng năm có sự biến động đáng kể, nhưng nhìn chung giai đoạn nàythì biến động theo chiều hương giảm xuống với tốc độ giảm trung bình là 0,99%/năm. Trong đó lao động nữ chiếm tỷ lệ lớn trên 52% só với tổng lao động cả tỉnh và cũng biến động giảm dần theo quy mô qua các năm với tốc độ giảm trung bình là 0, 97%/ năm, thấp hơn so với cả tỉnh. Số lượng lao động nữ thiếu việc làm chiếm tỷ lệ quá cao so với tổng lao động toàn tỉnh, trên 66% (năm 1997, 1998), song đến năm 1999 thì số lượng này có giảm nhưng giảm không đáng kể, vẫn chiếm 59,63%. Nếu so sánh giữa 2 năm 1997 và 1999 thì số lượng lao động nữ thiếu việc làm giảm xuống tốc độ giảm trung bình là 21,54%/năm. Mặt khác ta thấy tỷ trọng lao động nữ bị thất nghiệp chiếm tỷ lệ thấp so với tổng lao động 13
14. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD toàn tỉnh, bình quân dưới 40% như năm 1997, 1998; song năm 1999 thì tỷ lệ này lên tới 42,57% đưa tỷ lệ thất nghiệp từ 1,53% (năm 1997) lên 2,68% (năm 1998) và 14,23% (năm 1999), những con số này đều thấp hơn so với toàn tỉnh (tỷ lệ thất nghiệp của toàn tỉnh qua các năm tương ứng là 2,17%; 3,08% và 14,97%). Qua đó ta thấy rằng năm 1999 là năm mà tỷ lệ thất nghiệp của lao động nữ cũng như tổng lao động toàn tỉnh rất cao, đã dẫn đến số người thất nghiệp ngày càng lớn, tỷ lệ thất nghiệp bình quân giai đoạn 1997 - 1999 của tỉnh tăng 310,44%, trong đó lao động nữ tăng 353,62%. Qua đó ta thấy rằng số lượng lao động bị thất nghiệp ở Phú Thọ ngày càng lớn với tốc độ rất cao, đặc biệt là lao động nữ, đã làm giảm đi một số lượng lớn lao động đang làm việc trong các ngành nghề, các thành phần kinh tế của tỉnh. 2. Phân tích tình hình sử dụng lao động nữ theo thành phần kinh tế. của tỉnh. Biểu 3: lực lượng lao động nữ đang làm việc theo thành phần kinh tế của tỉnh. Thành phần 1997 1999 1999 - 1997 kinh tế SL % SL % %/năm Nhà nước 35.854 10,60 30.143 10,17 -5.711 -7,96 Ngoài Nhà nước 299.382 89,06 264.444 89,18 -34.938 -5,84 Nước ngoài 640 0,19 1.381 0,47 741 57,89 Hỗn hợp 278 0,09 578 0,18 300 53,96 Tổng số 336.154 100 296.546 100 -39.608 -5,89 Trong khu vực thành thị Nhà nước 9.044 27,58 14.805 38,86 5.761 31,84 Ngoài Nhà nước 23.066 70,35 21.913 57,72 -1.153 2,49 Nước ngoài 640 1,25 1.381 3,62 741 57,89 Hỗn hợp 37 0,12 0 0 -37 -5 Tổng số 32.787 100 38.099 100 5.312 8,10 Trong khu vực nông thôn Nhà nước 26.801 8,83 15.338 5,93 -11472 -21,40 Ngoài Nhà nước 276.316 91,08 242.531 93,84 -33785 -6,11 Nước ngoài 0 0 0 0 0 0 14
15. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Hỗn hợp 241 0,09 578 0,23 337 69,92 Tổng số 303.367 100 258.447 100 -44920 -7,40 (Nguồn: thực trạng lao động việc làm - phòng LĐTLTC cung cấp) Lao động nữ của tỉnh chủ yếu tập trung đông trong thành phần kinh tế ngoài Nhà nước trung bình chiếm tỷ trọng 89% và hàng năm có sự giảm dần theo quy mô cung với sự giảm dần của số lao động nữ với tốc độ giảm bình quân là 5,84%, trong đó ở nông thôn thì số lao động nữ làm việc trong khu vực này càng chiếm tỷ trọng lớn trên 91% và hàng năm có sự giảm dần với số lượng giảm chiếm hầu như toàn bộ số lượng lao động nữ toàn tỉnh với tốc độ giảm trung bình là 6,11%/năm. Trái lại ở thành thị thì số lượng lao động nữ làm việc trong thành phần kinh tế ngoài nhà nước chiếm tỷ lệ tương đối thấp và tỷ lệ này hàng năm giảm một cách đáng kể từ 70,35% (năm 1997) xuống 57,52% (năm 1999) với tốc độ giảm trung bình là 2,49%/năm, điều này rất tốt vì để tăng số lượng ở khu vực nhà nước lên. Bên cạnh đó thì lao động nữ làm việc ở thành phần kinh tế nhà nước trong những năm qua còn thấp, tỷ lệ trung bình dưới 10% và hàng năm cũng có sự biến động theo chiều hướng giảm xuống với tốc độ rất nhanh, trung bình năm là 7,96%, điều đó cho thấy quy mô doanh nghiệp nhà nước còn thấp, hiện nay trên địa bàn tỉnh có 2 công ty lớn thuộc khu vực nhà nước quản lý là Công ty giấy Bãi Bằng, Công ty Supe phốt phát và hoá chất Lâm Thao, ngoài ra còn có một số công ty công ty khác nữa sử dụng nhiều lao động nữ. Trong đó thì ở nông thôn lại giảm với tốc độ rất nhanh và số lượng giảm rất lớn, lớn hơn nhiêu so với trung bình cả tỉnh; còn ở thành thị thì số lượng lao động nữ làm việc trong thành phần kinh tế nhà nước tăng dần với tốc độ rất nhanh, bình quân 31,84%/ năm. Đối với khu vực này thì vấn đề sử dụng hợp lý lao động nữ có mềm dẻo hơn, bởi vì người phụ nữ đa số có trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật cao, có các ngành nghề đa dạng, phong phú. Số lượng lao động nữ làm việc trong các doanh nghiệp nước ngoài còn quá thấp, tỷ lệ dưới 0,50%, bởi lẽ tỉnh Phú Thọ là tỉnh miền núi, giao thông đi lại khó khăn, tỷ lệ dân số thành thị quá thấp cho nên không có khả năng thu hút vốn đầu tư của nước ngoài. Đối với các doanh nghiệp nước ngoài thì vấn đề sử dụng lao động nữ có phức tạp hơn, không chỉ đòi hỏi về trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật mà còn đòi hỏi cả về trình độ ngoại ngữ. Toàn bộ số lao động nữ này tập trung ở khu vực thành thị với 6 doanh 15
16. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD nghiệp; do kinh tế phát triển nê số lượng lao động nữ làm việc trong các doanh nghiệp này ngày càng tăng và tăng với tốc độ rất nhanh, bình quân năm là 57,89%. Cùng với sự tăng lên của số lao động nữ trong doanh nghiệp nước ngoài thì số lượng lao động nữ trong thành phần kinh tế hỗn hợpcung có sự tăng lên với tốc độ tăng gần bằng với tốc độ tăng của số lượng lao động nữ trong doanh nghiệp nước ngoài, bình quân là 53,96%/năm nhưng với quy mô ít hơn. Đặc biệt phần lớn số lao động này tập trung chủ yếu trong khu vực nông thôn, năm 1999 chiếm toàn bộ số lượng lao động nữ toàn tỉnh, song còn thấp; và hàng năm tăng với tốc độ rất cao, với tốc độ trung bình là 69,92%/năm. Qua việc phân tích trên ta thấy:lao động nữ ở tỉnh chủ yếu tập trung đông vào thành phần kinh tế ngoài nhà nước, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, còn thành phần kinh tế nhà nước thì chiếm tỷ lệ còn thấp; cồn đối với các doanh nghiệp nước ngoài và thành phần kinh tế hỗn hợp thì số lượng này lại càng thấp. Từ đó đòi hỏi phải có các giải pháp nhằm phân bố hợp lý lao động nữ ở các thành phần kinh tế với mục đích là sử dụng sao cho có hiệu quả đội ngũ lao động nữ này. 3. Phân tích tình hình sử dụng lao động nữ theo ngành nghề hoạt động và theo hình thức việc làm. Biểu 2: lực lượng nữ đang làm việc theo ngành nghề hoạt động của tỉnh năm 1997 Ngành nghề HĐ Nông nghiệp Công nghiệp Dịch vụ Tổng Thành thị 15.451 5.464 11.872 32.787 Nông thôn 269.794 18.115 15.458 303.307 Tổng số 285.245 23.579 27.330 336.154 Tỷ trọng (%) Ngành nghề HĐ Nông nghiệp Công nghiệp Dịch vụ Tổng Thành thị 47,13 16,66 36,21 100 Nông thôn 88,93 5,97 5,10 100 Tổng số 84,85 7,01 8,14 100 (Nguồn: thực trạng lao động việc làm - phòng LĐTLTC cung cấp) Qua biểu 3 ta thấy: Đối với ngành nghề hoạt động: 16
17. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Cơ cấu lao động nữ trong các ngành nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ của tỉnh trong những năm qua còn chưa hợp lý, tỷ trọng lao động nữ trong ngành nông nghiệp còn quá cao chiếm tới 84% (năm 1997 là 84,85%), trong khi đó tỷ trọng lao động nữ trong ngành nông nghiệp lại qúa thấp, chiếm khoảng 7% (năm 1997 là 7,91%). Còn trong ngành dịch vụ thì chiếm tỷ trọng tương đối song chưa phải là cao, chiếm trên 8% (năm 1997 là 8,74%). Điều đó chứng tỏ rằng Phú Thọ là tỉnh miền núi, lao động chủ yếu làm nông nghiệp, còn ngành công nghiệp thì kém phát triển, các ngành dịch vụ chỉ đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển, số lượng lao động nữ trong ngành này còn ít song vẫn lớn hơn ngành công nghiệp do ngành dịch vụ có đặc điểm riêng (lao động nhẹ nhàng, chủ yếu giao tiếp giữa người với người ). Đối với khu vực thành thị thì cơ cấu lao động nữ làm việc trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ có sự khác biệt hơn so với cơ cấu chung của tỉnh: lao động nữ trong ngành nông nghiệp chiếm tỷ lệ thấp hơn so với mức chung của tỉnh, năm 1997 là 47,95%, trong ngành công nghiệp vẫn đang còn thấp, năm 1997 là 18,66%, đặc biệt trong ngành dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn, năm 1997 là 36,21%. Bởi lẽ khu vực thành thị chủ yếu tập trung các trung tâm thương mại các cơ quan đoàn thể của tỉnh, các ngành dịch vụ phát triển. Khác với khu vực thành thị, khu vực nông thôn của tỉnh có số lượng lao động nữ chủ yếu làm nông nghiệp với tỷ lệ so với tổng lực lượng lao động nữ toàn nông thôn năm 1997 là 88,93%. Trong khi đó thì tỷ trọng lao động nữ trong các ngành công nghiệp, dịch vụ còn thấp, trên 5% (năm 1997 công nghiệp là 5,97%, dịch vụ là 5,10%). Từ đó cho thấy trong nông thôn có một đội ngũ lực lượng lao động nữ dồi dào, điều đó có ảnh hưởng lớn đến vấn đề việc làm của lao động nữ. Đối với hình thức việc làm:. Biểu 4: lực lượng lao động nữ đang làm việc theo hình thức việc làm của tỉnh năm 1997. Hình thức việc Làm công Chủ LĐ trong Tự làm Tổng làm ăn lương DN hộ gia đình Thành thị 10.966 8.780 - 13.041 32.787 Nông thôn 28.259 60.142 - 214.966 303.367 Tổng số 39.225 68.922 - 228.007 336.154 Tỷ trọng (%) 17
18. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Hình thức việc Làm công Chủ LĐ trong Tự làm Tổng làm ăn lương DN hộ gia đình Thành thị 33,45 26,78 - 39,77 100 Nông thôn 9,32 19,82 - 70,86 100 Tổng số 11,67 20,50 - 67,83 100 (Nguồn: thực trạng lao động việc làm - phòng LĐTLTC cung cấp) Lao động nữ theo loại hình tự làm chiếm tỷ trọng tương đối, trên 20% (năm 1997 là20,50%) với số lượng năm 1997 là68.922 người. Đây là những người thuộc diện đi làm thuê kiếm sống, cho nên công việc của họ không ổn định, đang còn bấp bênh, cho nên vấn đề sử dụng đội ngũ lao động này rất phức tạp, bởi vì không có sự ràng buộc về pháp lý. Lao động nữ là chủ doanh nghiệp tính thời điểm năm 1997 là chưa có do tỉnh Phú Thọ còn nghèo nàn, là tỉnh chủ yếu miền núi, đời sống nhân dân còn khó khăn, trình độ văn hóa, chuyên môn kỹ thuật còn thấp, chưa dám tự đứng ra để thành lập doanh nghiệp. Lao động nữ củ tỉnh chủ yếu làm việc trong hộ gia đình với tỷ trọng rất cao, năm 1997 là 67,83%, đặc biệt ở nông thôn thì tỷ lệ này lạ lớn hơn (năm 1997 là 70,86%), còn trong khu vực thành thị thì con số này là39,77%; phần lớn họ đều làm nông nghiệp một số ít làm nghề buôn bán. Lao động nữ theo loại hình làm công ăn lương chiếm tỷ lệ còn thấp, năm 1997 là 11,67%, bởi lẽ nền kinh tế của tỉnh còn kém phát triển, các doanh nghiệp nhà nước còn ít Đối với khu vực thành thị thì lao động nữ làm việc theo loại hình làm công ăn lương chiếm tỷ trọng rất cao (năm 1997 là 33,45%) theo loại hình tự làm cũng chiếm tỷ trọng đáng kể (26,78%) lao động trong hộ gia đình chiếm tỷ trọng thấp, đặc biệt lao động nữ là chủ doanh nghiệp thì không có. Quy mô về tỷ trọng các loại hình trong năm 1997 của tỉnh như sau: Làm công ăn lương : 10.966 người chiếm 33,45% Tự làm : 8.780 người chiếm 36,78% Chủ doanh nghiệp : Không có Trong hộ gia đình : 13.041 người chiếm 39,77% Khác với khu vực thành thị, lao động nữ làm công ăn lương trong khu vực nông thôn chiếm tỷ trọng rất thấp (năm 1997là 9,32%), chủ yếu tập trung ở hai công ty lớn là công ty Giấy Bãi Bằng, công ty Supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao còn ở các lĩnh vực khác thì đang còn thấp như y tế, giáo dục, văn hoá, các đoàn thể theo hình thức tự làm chiếm tỷ trọng tương đối (năm 1997 là 18
19. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 19,89%). Cũng như khu vực thành thị và cả tỉnh , lao động nữ là chủ doanh nghiệp thì không có. Còn lao động nữ làm việc trong hộ gia đình chiếm tỷ trọng quá cao, năm 1997 là 70,86%. Chính sự bất hợp lý về tỷ trọng này mà có ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề sử dụng họ, do trong nông thôn, các ngành như nông nghiệp chưa phát triển, lao động chủ yếu làm nông nghiệp, còn các ngành khác số lượng rất ít nên vẫn để sử dụng họ rất phức tạp, luôn luôn dư thừa một đội ngũ lực lượng lao động đang tìm việc làm, dẫn đến lãng phí một nguồn nhân lực khá lớn Về số lựơng và tỷ trọng lao động nữ làm việc theo hình thức việc làm năm 1997 của tỉnh trong khu vực nông thôn như sau : Làm công ăn lương : 28.259 người, chiếm 9,32% Tự làm : 60.142 người, chiếm 19,82% Chủ doanh nghiệp : Không có Trong hộ gia đình : 214.966 người, chiếm 70,86%. 5. Phân tích tình hình sử dụng lao động nữ theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của tỉnh. Biểu 5: Lực lượng lao động nữ theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của tỉnh đang làm việc. 19
20. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Trình độ chuyên 1997 1998 1999 1999-1997 môn kỹ thuật SL % SL % SL % %/năm Không có CMKT 303414 90,26 315828 90,82 255972 86,31 -47442 -7,82 Sơ cấp 3.500 1.04 6.009 1,72 4.006 1,35 506 7,23 CN KT có bằng 5.835 1,73 4.544 1,32 8.270 2,79 2.435 20,87 CNKTkhôngbằng 3.612 1,07 2.533 0,73 979 0,33 -2.633 -36,45 THCN 14.205 4,23 12.358 3,55 16.518 5,57 2.313 8,14 Cao đẳng, ĐH 5.582 1,66 6.481 1,86 10.801 3,65 5.219 46,75 Trên đại học - - - - - - - Khác 6 0,01 - - - -6 -50 Tổng số 336154 100 347753 100 296546 100 -39608 -5,89 Trong khu vực thành thị Không có CMKT 19.370 59,08 23.801 69,98 18.361 48,9 -1009 -2,60 Sơ cấp 602 1,84 1.272 3,36 2.270 5,96 1.668 138,54 CN KT có bằng 4.145 12,64 3.529 9,34 7.402 19,43 3.257 39,29 CNKTkhôngbằng 1.922 5,86 1.518 4,02 690 1,8 1.232 -32,05 THCN 4.786 14,60 5.252 13,90 5.231 13,73 445 4,75 Cao đẳng, ĐH 1.959 5,97 2.421 6,40 4.145 10,88 2.186 55,80 Trên đại học - - - - - - - Khác 3 0,01 - - - - -3 -50 Tổng số 32.787 100 37.793 100 38.099 100 53,26 8,10 Trong khu vực nông thôn Không có CMKT 284044 93,63 292027 94,21 237611 91,94 -46433 -2,60 Sơ cấp 2898 0,96 4737 1,53 1736 0,67 -1162 -20,05 CN KT có bằng 1690 0,56 1015 0,33 868 0,33 -822 -24,32 CNKTkhôngbằng 1690 0,56 1015 0,33 289 0,11 -1401 -41,45 TH CN 9419 3,10 7106 2,29 11287 4,37 1868 9,92 Cao đẳng, ĐH 3623 1,18 4060 1,3 6656 2,58 3033 41,74 Trên đại học - - - - - - Khác 3 0,01 - - - - - - Tổng số 303367 100 309960 100 258447 100 44.920 -7,40 (Nguồn: thực trạng lao động việc làm - phòng LĐTLTC cung cấp) Trình độ chuyên môn kỹ thuật cũng có ảnh hưởng ông nhỏ đến vấn đề việc làm của người lao động. Thực tế cho thấy một người nào đó có tay nghề sẽ tìm việc dễ dàng hơn so với người không có tay nghề. Trong thời đại ngày nay, nước ta đang tiến hành công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước với mục tiêu là phát 20
21. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD triển công nghiệp thì đòi hỏi phải có một đội ngũ lao động có tay nghề để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của ngành công nghiệp này. Có thể khẳng định rằng, khu vực thành thị là khu vực tập trung đa số các doanh nghiệp, xí nghiệp, nơi tập trung các cơ quan đầu não của tỉnh nên tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao hơn so với nông thôn và cao hơn so với mức trung bình chung của tỉnh, không chỉ tổng số lao động nói chung mà lao động nữ cũng vậy, bởi lẽ nơi đây là nơi có điều kiện thuận lợi nhất cho việc học hành, nâng cao trình độ học vấn, tay nghề vì thế cho nên vấn đề sử dụng lao động nữ trong các ngành nghề có phần thuận lợi hơn. Qua biểu 5 cho thấy:  Không có CMKT Phần lớn lao động nữ của tỉnh Phú Thọ đều không có trình độ chuyên môn kỹ thuật với tỷ trọng trung bình là 89%, cụ thể tỷ trọng so với tổng lao động qua các năm như sau: Năm 1997 chiếm 90,26%; năm 1998 chiếm 90,82%; năm 1999 là 86,31%, với quy mô các năm tương ứng là 303.414; 315.825; 255.972 người. Nếu so sánh với năm 1997 thì năm 1999 quy mô giảm là 47.442 người với tốc độ giảm trung bình là 7,82%/năm, với quy mô và tốc độ giảm còn thấp nhưng phần nào tạo nên sự tin tưởng cho cả tỉnh. Đa số những phụ nữ này làm nông nghiệp, bởi vì ngành này không đòi hỏi trình độ chuyên môn của người lao động, và họ là những người dân tộc thiểu số định cư ở vùng sâu vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, kinh tế kém phát triển, đời sống nghèo nàn. Tỷ lệ lao động nữ không có trình độ chuyên môn kỹ thuật ở khu vực thành thị của tỉnh Phú Thọ thấp, và ngày càng có xu hướng giảm dần, quy mô qua các năm như sau : Năm 1997 : 19.370 người; năm 1998 : 23.801 người; năm 1999 : 18.361 người, giảm 1009 người so với năm 1997 với tốc độ giảm trung bình là 2,66%/năm. Với sự giảm xuống này là một điều rất tốt, bởi vì giảm tỷ trọng đối tượng này để tăng tỷ trọng đối tượng khác có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao hơn do tăng lực lượng lao động qua các năm tăng lên. Hầu hết những người này thuộc thế hệ trước đây, nay đã cao tuổi và những người đang di cư từ vùng nông thôn ra hoặc từ các tỉnh đến đây làm ăn sinh sống. Tỷ trọng của số này so với tổng lực lượng lao động qua các năm tương ứng là : 59,08%; 62,98% và 48,9%. Nông thôn Phú Thọ có một đội ngũ lực lượng lao động nữ khá lớn không có trình độ chuyên môn kỹ thuật, chiếm tỷ trọng trung bình gần 93% so với tăng lực lượng lao động nữ của khu vực nông thôn, cụ thể như sau: năm 1997: 93,63%; năm 1998: 94,2%; năm 1999: 91,94% với quy mô qua các năm trong vùng là 284044; 292021;237611 người. Năm 1998 tăng 7983 người so với năm 1997, 21
22. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD năm 1999 giảm 54416 người so với năm 1998 và giảm 46433 người so với năm 1997 với tốc độ trung bình là 8,17%/năm. Hầu hết những người này là ở các vùng sâu vùng xa và những người thuộc dân tộc thiểu số, chủ yếu làm nông nghiệp, có cuộc sống gặp nhiều khó khăn thiếu thốn.  Sơ cấp: Lao động nữ có trình độ sơ cấp chiếm tỷ trọng tương đối và có sự biến động đáng kể qua các năm. Từ năm tái thành lập tỉnh chỉ có 3500 lao động nữ có trình độ sơ cấp chiếm tỷ trọng là 0,04%, nhưng một năm sau đó (năm 1998) đã lên tới 6009 người chiếm tỷ trọng 1,72%, đến năm 1999 từ số này lại giảm chỉ còn4006 người chiếm tỷ trọng 1,35%, mặc dù so với năm 1997 thì vẫn tăng 506 người với tốc độ tăng trung bình là 7,23%/năm Lao động nữ có trình độ sơ cấp ở thành thị ngày càng tăng và tăng một cách nhanh chóng. Nếu như năm 1997 toàn thành thị 602 người chiếm tỷ trọng 1,84% so với tăng số thì năm 1997 con số này đã là 1272 người chiếm 3,36%, và năm 1999 lên tới 2270 người, chiếm tỷ trọng5,96%, tăng 1668 người gấp 3,77 lần so với năm 1997. Lao động nữ có trình độ sơ cấp ở nông thôn chiếm tỷ trọng còn thấp và có sự biến động đáng kể qua các năm, về số lượng các năm như sau: năm 1997: 2898 người; năm 1998: 4737 người, tăng 1839 người so với năm 1997; năm 1999: 1736 người, giảm so với năm 1997 là 1162 người so với tốc độ giảm trung bình là 20,05%. Phần lớn những người này là được đào tạo trước đây nay đã tăng cao nên hàng năm bước ra khỏi độ tuổi lao động lớn, tỷ trọng so với tổng số qua các năm tương ứng là 0.96; 4,53; 0,67%, những con số này điều thấp hơn nhiều so với khu vực thành thị.  Công nhân kỹ thuật: Số lao động nữ là công nhân kỹ thuật chiếm tỷ trọng quá thấp, dưới 3% so với tổng lực lựơng lao động. Công nhân kỹ thuật được chia làm 2 loại : công nhân kỹ thuật có bằng và công nhân kỹ thuật không có bằng. Trong đó công nhân kỹ thuật có bằng chiếm tỷ trọng còn thấp. Năm 1997 số lao động nữ là công nhân kỹ thuật có bằng là 5835 người chiếm tỷ trọng 1,73%, năm 1998 là 4544 người chiếm 1,32% và năm 1999 là 8270 người chiếm 2,79%, tăng 2435 người với tốc độ tăng 20,87%. Hàng năm tỉnh đã tiến hành đào tạo thêm nhiều lớp dạy nghề với số lượng lớn, hy vọng trong tương lai tỷ lệ này sẽ cao hơn. Bên cạnh đó thì số lao động nữ là công nhân kỹ thuật không có bằng cấp cũng phổ biến và có sự giảm dần qua các năm cả về quy mô lẫn tỷ trọng. Về quy mô qua các năm như sau: Năm 1997: 3612 người, năm 1988: 2533 người, năm 1999: 22
23. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 979 người, giảm 2633 người với tốc độ giảm trung bình là 36,95%/năm, tỷ trọng các năm tương ứng là : 1,07%; 0,73%; 0,33%. Có thể thấy rằng, với số lượng lao động nữ là công nhân kỹ thuật như trên thì hiện nay Phú Thọ đang thiếu một đội ngũ công nhân kỹ thuật khá lớn trong các ngành nghề, các thành phần kinh tế. Theo yêu cầu đòi hỏi của một số ngành nghề thì phải có một đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật để đáp ứng, nhưng trên thực tế thì bị thiếu đội ngũ lao động này, dẫn đến phải sử dụng lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật, từ đó làm hạn chế kết quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Đội ngũ lao động nữ là công nhân kỹ thuật ở khu vực thành thị chiếm tỷ trọng rất cao, cao rất nhiều so với tỷ trọng chung của toàn tỉnh, người nào có xu hướng ngày càng tăng, trong đó công nhân kỹ thuật có chiếm tỷ trọng đáng kể, trung bình trên 13%, còn công nhân kỹ thuật không bằng chiếm tỷ trọng thấp hơn nhưng có xu thế ngày càng giảm dần cả về quy mô lẫn tỷ trọng. Xét về số lượng công nhân kỹ thuật nữ cứ bằng như sau: năm 1997: 4145 người, năm 1998: 3529 người, năm 1999: 7402 người tăng 3257 người so với năm 1997 với tốc độ tăng trung bình 39,29%/năm đây là một điều đáng mừng bởi vì có như vậy mới sử dụng lao động nữ một cách hợp lý, về số lượng công nhân kỹ thuật nữ không có bằng biến động như sau: năm 1997: 1922 người; năm 1998: 1518 người; năm 1999: 690 người, giảm 1232 người so với năm 1997 với tốc độ quân bình là 32,05%/năm đây cũng là một điều đáng tự hào đối với lao động nữ trong khu vực thành thị bởi vì việc giảm công nhân kỹ thuật cao trở lên, do tổng số tăng và số lượng không có chuyên môn kỹ thuật giảm, do đó tạo điều kiện thuật lợi cho người phụ nữa lựa chọn nghề nghiệp cho mình một cách hợp lý. Về lao động nữ là công nhân kỹ thuật trong khu vực nông thôn chiếm tỷ trọng cực kỳ thấp. Do nông thôn là khu vực có rất ít các nhà máy, xí nghiệp đóng trên địa bàn nên số lượng công nhân kỹ thuật rất ít và trong năm có sự giảm dần cả về quy mô lẫn tỷ trọng. Về công nhân kỹ thuật có bằng: giảm từ 1690 người (năm 1997) xuống 1015 người (năm 1998) đưa tỷ trọng từ 0,65% xuống 0,33%giảm 822 người so với năm 1997 với tốc độ giảm 24,32%. Đây là một điều rất tố, bởi vì nhằm tăng số lượng lao động nữ có trình độ công nhân kỹ thuật cao trở lên, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho họ lựa chọn nghành nghề phù hợp với mình. Nhưng việc giảm này cũng có nhược điểm của nó. Bởi vì đối với nước ta nói chung và tỉnh Phú Thọ nói riêng đang thiếu trầm trọng đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề, nếu theo đà giảm như những năm qua thì trong tương lai sẽ càng thiếu trầm trọng trong 2 năm 1997 và 1998 bằng với quy mô và tỷ trọng của công nhân kỹ thuật có bằng, nhưng đến năm 1999 thì còn 289 người với tỷ 23
24. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD trọng là 0,11%, giảm 1401 người so với năm 1997 với tốc độ quân trung bình lúc này là 41,45%/năm. Sự giảm này cũng có mặt ưu và nhược của nó như đối với công nhân kỹ thuật có bằng.  Trung học chuyên nghiệp: Lao động nữ có trình độ trung học chuyên nghiệp chiếm tỷ trọng tương đối, trung bình trên 4% và có sự biến động đáng kể qua các năm: Từ năm 1997 đến 1998 có sự giảm xuống từ 14.205 người xuống 12.358 người, đưa tỷ trọng từ 4,15% xuống còn 3,46%, giảm 1847 người. Nhưng đến năm 1999 lại tăng lên 16.518 người, tăng 4760 người so với năm 1998 và 2313 người so với năm 1997, với tốc độ tăng trung bình là 8,14%/năm. Xu hướng trong những năm tới số lượng này ngày càng tăng do yêu cầu đòi hỏi của các ngành nghề, thành phần kinh tế, cho nên hàng năm tỉnh đã tổ chức mở nhiều trường lớp, cơ sở dạy nghề trên địa bàn tỉnh. Số lao động nữ có trình độ trung học chuyên nghiệp trong khu vực thành thị chiếm tỷ trọng lớn, nhưng nhìn chung ít có sự biến động, hoặc biến động không đáng kể. Về quy mô các năm cụ thể như sau: năm 1997: 4786 người; năm 1998: 5252 người; năm 1999: 5231 người, tăng 445 người so với năm 1997 với tốc độ tăng trung bình 4,75%, tỷ trọng lúc này là 14,60%, 13,90% và 13,73%. Ta thấy rằng: tỷ trọng lao động nữ có trình độ trung học chuyên nghiệp ngày càng có xu hướng giảm dần. Điều đó cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến vấn đề sử dụng lao động nữ trong thời gian tới của tỉnh. Số lao động nữ có trình độ trung học chuyên nghiệp trong khu vực nông thôn của Phú Thọ chiếm tỷ trọng tương đối và hàng năm có sự thay đổi đáng kể. Quy mô các năm như sau : Năm 1997 : 9419 người, năm 1998 : 7106 người, giảm 2313 người, năm 1999 : 11.287 người tăng 1868 người so với năm 1997. Với tốc độ tăng trung bình là 9,92%/năm. Trong những năm tới số lượng này sẽ tăng lên nữa do có sự mở rộng nhiều trường dạy nghề, nhiều trường trung học chuyên nghiệp trên địa bàn tỉnh và tuyển sinh vào các trường này hàng năm đông.  Cao đẳng, đại học: Số lao động nữ có trình độ cao đẳng, đại học của Phú Thọ nhìn chung cao và hàng năm tăng nhanh. Nếu như năm 1997 trên địa bàn tỉnh có 5582 lao động nữ có trình độ cao đằng, đại học thì sang năm 1998 đã lên tới 6481 người, tăng 899 người, đặc biệt đến năm 1999 đã lên tới 10.801 ngừơi, tăng 4320 người so 24
25. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD với năm 1998 và tăng 5219 người so với năm 1997 với tốc độ tăng trung bình là 46,75%/năm. Có thể nói năm 1999 là năm đỉnh cao của Phú Thọ về lĩnh vực giáo dục. Với số lượng lao động nữ có trình độ như vậy thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc sắp xếp, bố trí việc làm cho họ trong các ngành nghề, các thành phần kinh tế, đây là một điều rất tốt nhằm sử dụng hợp lý nguồn lao động nữ của tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. Đa số những người thuộc đối tượng này là những người sống ở khu vực thành thị, nền kinh tế phát triển, giao thông đi lại dễ dàng, mức sống của dân cư cao. Số lao động nữ có trình độ cao đẳng, Đại học trong khu vực thành thị của tỉnh chiếm tỷ trọng khá cao, trung bình 7%. Cụ thể qua các năm như sau: năm 1997 là 5,97%; năm 1998 là 6,40 % và năm 1999 là 10,88%, những con số này đều cao hơn nhiều so với khu vực nông thôn cũng như mức chung của toàn tỉnh và xu hướng trong những năm tới tỷ trọng này càng cao do yêu cầu đòi hỏi của các ngành nghề, do điều kiện kinh tế của thành thị phát triển. Xét về quy mô, thì số lao động nữ có trình độ Cao đẳng, Đại học ngày càng tăng nhanh: nếu năm 1997 khu vực thành thị chỉ có 1959 người thì đến năm 1998 đã lên tới 2421 người, tằng 462 người, đặc biệt đến năm 1999 con số này là 4145 người, tăng 2168 người so với năm 1997, gấp 2,11 lần. Đây là một điều rất tốt tạo điều kiện thuận lợi cho người phụ nữ trong vấn đề tìm kiếm việc làm phù hợp với trình độ của mình. Số lao động nữ có trình độ cao đẳng, đại học ở nông thôn thấp, dưới 2% so với tổng lao động nữ mặc dù quy mô tăng dần qua các năm. Cụ thể như sau : Năm 1997 số lao động nữ có trình độ cao đẳng, đại học là 3623 người chiếm tỷ trọng 1,18%; năm 1998 là 4060 người chiếm 1,3%; năm 1999 là 6656 người chiếm 2,58% tăng 3033 người so với năm 1999 với tốc độ tăng trung bình là 41,74%/năm. Đây là một điều rất tốt vì giúp cho người phụ nữ lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với trình độ của mình. Phần lớn những người này định cư gần khu vực thành thị, mức sống cao, giao thông đi lại dễ dàng, có điều kiện cho việc học hành, nâng cao trình độ.  Trên Đại học: Số lao động nữ có trình độ trên đại học là không có, trong khi đó toàn tỉnh có 37 người năm (1997), và 82 người (năm 1998) có trình độ trên đại học, điều đó có thể chứng minh được rằng lao động nữ thường có trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật thấp hơn nam giới. Do đó trong các trung tâm nghiên cứu viện 25
26. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD khoa học hoặc các ngành nghề đòi hỏi trình độ cao thì tỷ lệ nữ rất ít, thậm chí không có.  Cơ cấu theo trình độ chuyên môn kỹ thuật: Nhìn chung cơ cấu theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của tỉnh Phú Thọ là chưa hợp lý giữa công nhân kỹ thuật, trung học chuyên nghiệp và cao đẳng, đại học. Theo các nhà kinh tế của thế giới cho rằng cơ cấu theo trình độ chuyên môn kỹ thuật phải đạt được tỷ lệ: cao đẳng, đại học : trung học chuyên nghiệp : công nhân kỹ thuật là 1 : 4 : 10 hoặc 1 : 5 : 14. Nhưng ở nước ta thì cơ cấu này phải là 1 : 1,7 : 3,2, thực tế ở Phú Thọ thì cơ cấu này qua các năm như sau: Năm 1997 : 1: 2,54 : 1,69 (5582 : 14205 : (5835 + 3612)) Năm 1998 : 1: 1,91 : 1,09 (6484 : 12358 : (4544 + 2533)) Năm 1999 : 1: 1,53 : 0,86 (10801 : 16518 : (8270 + 979)) Điều đó chứng tỏ rằng Phú Thọ đang thiếu trầm trọng đội ngũ công nhân kỹ thuật là nữ, từ đó đòi hỏi trong những năm tới cần đào tạo thêm đội ngũ lao động là công nhân kỹ thuật để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của các ngành nghề nhằm sử dụng tốt hơn nữa đội ngũ lao động nữ của tỉnh. Đối với khu vực thành thị: cơ cấu trình độ CMKT trong những năm quacũng chưa hợp lý, tỷ lệ lao động nữ có trình độ Cao đẳng, Đại học quá cao, trong khi đó tỷ lệ lao động là công nhân kỹ thuật lại thấp, dẫn đến việc sử dụng lao động nữ trong khu vực này chưa hợp lý. tỷ lệ Cao đẳng, Đại học, Trung học chuyên nghiệp, công nhân kỹ thuật của lao động nữ trong khu vực thành thị qua các năm như sau: Năm 1997: 1:2,44:3,10(1959: 4786: (4145+ 1922)) Năm 1998: 1:2,17:2,08 (2421:5252: (3529+ 1518)) Năm 1999: 1:1,26 :1,95 (4195: 5231: (7402+ 6901)) Điều đó chứng minh được rằng việc sử dụng lao động nữ trong khu vực thành thị của tỉnh Phú Thọ là chưa hợp lý thiếu trầm trọng đội ngũ công nhân kỹ thuật, nhưng tỷ lệ Cao đẳng, Đại học thì cao đẫn đến lãng phí nguồn nhân lực nữ trong các ngành nghề. Cũng giống như khu vực thành thị và cả tỉnh, khu vực nông thôn cũng có cơ cấu trình độ bất hợp lý, thể hiện ở chỗ : số lượng công nhân kỹ thuật quá ít, dẫn đến thiếu đội ngũ công nhân kỹ thuật, đặc biệt là công nhân kỹ thuật lành nghề. Tỷ lệ cao đẳng, đại học, trung học chuyên nghiệp, công nhân kỹ thuật qua các năm như sau : Năm 1007: 1: 2,6 : 0,93 (3623 : 9419 : (1690 + 1690)) Năm 1998: 1: 1,75 : 0,50 (4060 : 7106 : (1015 + 1015)) 26
27. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Năm 1999: 1: 1,70 : 0,39 (6656 : 11287 : (1736 + 289)) Các con số trên chứng tỏ cơ cấu theo trình độ ở nông thôn Phú Thọ bất hợp lý. Do đó có ảnh hưởng lớn đến vấn đề sử dụng lao động nữ trong các doanh nghiệp, đơn vị sản xuất kinh doanh đóng trên địa bàn khu vực. 6. Phân tích tình hình sử dụng lao động nữ theo trình độ văn hoá của tỉnh. Biểu 6: Lực lượng lao động nữ đang làm việc theo trình độ văn hoá của tỉnh. Trình độ văn 1997 1998 1999 1999-1997 hoá SL % SL % SL % %/năm Không biết chữ 4.269 1,27 4.486 1,29 4.744 1,60 475 5,56 ChưaTNtiểu học 34.018 10,12 26637 7,66 23.605 7,96 -10413 -15,31 Đã TN tiểu học 53.986 16,06 70350 20,23 56.106 18,92 2120 1,96 Đã TN THCS 187641 55,82 184612 53,09 145426 49,04 -42215 -11,25 Đã TN THPT 56.240 16,73 61.658 17,37 66.665 22,48 10.425 9,27 Tổng số 336154 100 347753 100 296546 100 -39608 -5,89 Trong khu vực thành thị Không biết chữ 219 0,67 196 0,52 186 0,49 -31 -7,08 ChưaTNtiểu học 2.551 7,78 2.215 5,86 1.661 4,36 -890 -17,44 Đã TN tiểu học 3.918 11,95 5.011 13,26 2.674 7,02 -1.244 -15,88 Đã TN THCS 13.803 42,10 16.546 43,78 15.868 41,65 2.065 7,48 Đã TN THPT 12.296 37,50 13.825 36,58 17.710 46,48 5.414 22,02 Tổng số 32.787 100 37.793 100 38.099 100 5.312 8,10 Trong khu vực nông thôn Không biết chữ 4.065 1,34 4.308 1,39 4.522 1,75 457 5,62 ChưaTNtiểuhọc 31489 10,38 24.456 7,89 21.839 8,45 -9.650 -15,32 Đã TN tiểu học 50116 16,52 65.742 21,21 49.993 19,34 -133 -0,13 Đã TN THCS 174011 57,36 168184 54,26 129353 50,05 -44658 -12,83 Đã TN THPT 43.686 14,40 47.270 15,35 52.750 20,41 9.064 10,36 303367 100 309960 100 Tổng số SL % SL % SL % %/năm 15 - 24 86.021 25,59 83.878 24,12 65.092 21,45 -20.929 -2,16 27
28. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 25 - 55 230030 68,43 231.499 66,57 205269 69,22 -24.761 -5,38 56 - 60 8.034 239 14.675 4,22 14.264 4,81 2.230 38,77 Trên 60 12.069 3,59 17.701 5,09 11.921 9,02 -148 -0,61 Tổng số 336.154 100 347.753 100 296.546 100 -39.608 -5,89 Trong khu vực thành thị 15 - 24 7.764 23,68 7.921 20,96 6.732 17,67 -10,32 -6,65 25 - 55 23.006 70,17 27.226 72,04 29.980 78,69 6.974 15,16 56 - 60 754 2,30 1.164 3,08 644 1,69 -110 -0,73 Trên 60 1.263 3,85 1.482 3,92 743 1,95 -520 -20,59 Tổng số 32.787 100 37.793 100 38.099 100 5.312 8,10 Trong khu vực nông thôn 15 - 24 78.299 25,81 76.002 24,52 58.254 22,54 -20.045 -12,80 25 - 55 207.048 68,25 204.201 65,88 175563 67,93 -31.485 -7,60 56 - 60 7.311 2,41 13.545 4,37 13.568 5,25 6.257 0,43 Trên 60 10.709 3,53 16.212 5,23 10.862 4,28 153 0,71 Tổng số 303.367 100 309.960 100 258447 100 -44.920 -7,40 (Nguồn: thực trạng lao động việc làm - phòng LĐTLTC cung cấp) Độ tuổi của người lao động cũng ảnh hưởng lớn đến vấn đề sử dụng họ trong các ngành nghề các thành phần kinh tế. Thực tế đã chỉ rõ rằng nếu hai người có trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật ngang nhau nhưng có độ tuổi khác nhau thì khả năng làm việc của người trẻ tuổi tốt hơn do họ có tính nhạy bén, sáng tạo trong công việc. Do đó người trẻ tuổi sẽ phù hợp với các ngành nghề hơn so với người lớn tuổi. Mặt khác nếu một đất nước nào đó có dân số trẻ, thì sẽ có lực lượng lao động dồi dào và duy trì lâu hơn so với quốc gia có dân số già. Qua biểu 7 ta thấy:  Độ tuổi 15 - 24. Phú Thọ là tỉnh có dân số trẻ, số lao động nữ độ tuổi 15-24 khá cao, có thể nói đây là độ tuổi sung sức nhất, họ là những người mà mới bước vào độ tuổi lao động và phần lớn chưa lập gia đình nên họ tham gia lực lượng lao động rất đông, đông hơn các độ tuổi khác, nhưng hàng năm có sự giảm dần cả về quy mô lẫn tỷ trọng. Về quy mô đã giảm từ 86.021 người năm 1977 xuống 83.978 người (năm 28
29. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 1999) đưa tỷ trọng từ 25,59% xuống còn 24,12%, số lượng giảm 1164 người. Nhưng đến năm 1999 giảm chỉ còn 65.092 người với tỷ lệ lúc này là 21,95%, giảm 20.929 người so với năm 1997 với tốc độ giảm trung bình là 12,16%/năm. Khu vực thành thị của Phú Thọ có tỷ trọng lao động nữ trong độ tuổi 15 - 24 tương đối thấp, trung bình chỉ có 20% và có xu hướng giảm dần về tỷ trọng qua các năm. Đây là tỷ trọng tương đối thấp bởi lẽ nơi đây tập trung các trường học, các trường dạy nghề, là nơi có nền kinh tế phát triển, có nhiều xí nghiệp, nhà máy thu hút nhiều lao động trẻ mới đúng. Quy mô và tỷ trọng lao động nữ ở độ tuổi 15 - 24 như sau: Năm 1997 quy mô là 7764 người chiếm tỷ trọng 23,68%, năm 1998 là 7921 người chiếm 20,96%, tăng 157 người. Đến năm 1999 thì con số này chỉ còn 6732 người chỉ chiếm 17,67%,giảm so với năm 1997 là 10,32 người với tốc độ giảm bình quân là 6,65%/năm. Đối với khu vực thành thị thì đây là độ tuổi có ảnh hựởng lớn đến vấn đề sử dụng lao động, đặc biệt là lao động nữ bởi vì đây là khu vực có nền kinh tế phát triển, là nơi tập trung các nhà máy, doanh nghiệp chủ chốt của tỉnh, thực tế đòi hỏi đôi ngũ lao động có trình độ cao, nhiều kinh nghiệm, nhưng đối với độ tuổi này họ còn quá trẻ, vừa mới bước vào tuổi lao động nên thiếu kinh nghiệm thực tế, do đó đòi hỏi sử dụng đội ngũ lao động này như thế nào cho hợp lý đối với họ. Khác với khu vực thành thị, khu vực nông thôn có một đội ngũ lực lượng lao động nữ ở độ tuổi 15 - 24 tham gia lao động khá cao, cao hơn khu vực thành thị và cao hơn mức trung bình của toàn tỉnh. Song đều có sự biến động theo chiều hướng đã giảm từ 78.299 người (năm 1997) xuống 76.002 người (năm 1998) và 58.254 người (năm 1999) cuối năm 1997 thì năm 1999 giảm 20.045 người với tốc độ giảm bình quân là 12,80%/năm, về tỷ trọng qua các năm tương ứng là 25,81%, 24,52%, 22,54%. Đây là một điều rất tốt bởi vì độ tuổi này đang là độ tuổỉ học tập nâng cao trình độ, giảm số lượng ở độ tuổi này đồng nghĩa với việc tăng số lượng đi học, từ đó tạo điều kiện cho họ nâng cao trình độ của mình để khi ra trường có cơ hôi tìm kiếm việc làm tốt hơn, sử dụng lao động hợp lý hơn.  Độ tuổi 25 - 55. Độ tuổi 25 - 55 của tỉnh cũng chiếm tỷ trọng tương đối trên 67% so với tỷ số hàng năm, có sự biến động nhưng không đáng kể. Năm 1997 số lao động nữ của cả tỉnh độ tuổi 25 - 55 là 230.030 người, chiếm tỷ trọng là 68,43%. Năm 1998 là 231.499 người, chiếm 66,57%, tăng 1469 người và năm 1999 là 205.269 người, chiếm 69,22%, giảm 26.230 người so với năm 1998 và giảm 24.761 người so với năm 1997, với tốc độ giảm trung bình là 5,38%/năm, con số này chứng tỏ 29
30. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD lao động nữ của tỉnh ở độ tuổi này biến động lớn qua các năm. Đa số những người trong độ tuổi này đã lập gia đình, một số người vừa mới tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng, đang làm việc và đang đi tìm việc, làm trong các ngành nghề, thành phần kinh tế. Có thể nói đây là lực lượng lao động chính cuả tỉnh, làm việc lâu dài, ổn định trong các ngành nghề trên địa bàn tỉnh và đây cũng là độ tuổi có số lượng người thất nghiệp nhiều nhất bởi vì đây là độ tuổi đã có gia đình, trong quá trình lao động họ phải nghỉ việc vì những lý do riêng (lập gia đình, sinh con, nên dễ bị thất nghiệp), do đó vấn đề sử dụng có khó khăn hơn. Lao động nữ ở độ tuổi 25 - 55 ở khu vực thành thị của tỉnh Phú Thọ tham gia lao động tương đối đông, bởi lẽ đây là đội ngũ lao động chủ chốt của tỉnh, có đủ khả năng kinh nghiệm cuộc sống, trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật cao. Về quy mô cũng như tỷ trọng thì có sự biến động theo chiều hướng tăng lên qua các năm. Nếu như năm 1997 chỉ có 23.006 người với tỷ trọng chiếm 70,17% thì năm 1998 đã là 27.226 người với tỷ trọng là 72,04%, tăng 4220 người và đến năm 1999 con số này là 29.980 người chiếm 78,69%, tăng 3754 người so với năm 1998 và tăng 6974 người so năm 1997. Với tốc độ tăng bình quân là 15,16%/năm. Có thể nhận thấy rằng đối với độ tuổi này thì vấn đề sử dụng lao động, đặc biệt là lao động nữ ở khu vực thành thị tương đối hợp lý hơn bởi lẽ họ có đủ khả năng lao động theo nghĩa cả về trí lực lẫn thể lực, song không bằng nam giới, họ có tính cần cù, siêng năng và mặt khác đây là khu vực tập hợp đủ các ngành nghề, các thành phần kinh tế chủ chốt của tỉnh nên sử dụng đủ các đối tượng lao động vốn có của tỉnh. Xét về lao động nữ ở độ tuổi 25 - 55 trong khu vực nông thôn của tỉnh Phú Thọ thì ta thấy số lượng người tham gia lực lượng lao động thấp, thấp hơn nhiều so với khu vực thành thị và mức chung của toàn tỉnh, hàng năm có sự biến động nhưng không đáng kể. Nếu so với năm 1997 thì năm 1998 giảm 2387 người, từ 207.048 người xuống 2042 người, đưa tỷ trọng từ 68,25% xuống còn 65,88%. Nhưng đến năm 1999 số này chỉ được 175.563 ngươì chiếm 67,93%, giảm 28638 người so với năm 1998 và 31.485 người so với năm 1997 với tốc độ giảm bình quân là 7,60%/năm. Đây là độ tuổi mà cận trên của độ tuổi này (55 tuổi) cũng chính là cận trên của độ tuổi lao động nữ theo pháp luật Việt Nam, cho nên đối với khu vực nông thôn có nền kinh tế không phát triển, cuộc sống của người dân thấp nên khi hết tuổi lao động họ không ngừng lao động. Vậy có thể thấy rằng đối với độ tuổi này thì vấn đề sử dụng lao động có khó khăn hơn bởi lẽ đây là độ tuổi khá đông, tập hợp đủ các loại lao động, có ít kinh nghiệm trong 30
31. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD cuộc sống nên vấn đề lựa chọn nghề nghiệp có khó khăn cản trở hơn, đặc biệt trong khu vực này, có rất ít hoặc không có các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn khu vực.  Độ tuổi 56 - 60. Lao động nữ trong độ tuổi 56 - 60 của cả tỉnh tham gia lao động, trung bình 4% và ngày càng có xu hứơng tăng lên cả quy mô lẫn tỷ trọng. Đây là số người đã hết độ tuổi lao động nhưng đang làm việc rất đông. Điều đó có nghĩa đời sống người dân nghèo nàn, hết tuổi lao động nhưng họ phải tham gia lao động để góp phần tăng thu nhập cho gia đình, mặt khác qua đây chứng tỏ tuổi thọ của người phụ nữ cao, sức khoẻ không bằng nam giới nhưng dẻo dai hơn nam giới và cũng đồng nghĩa tính cần cù chịu khó của người phụ nữ Việt Nam. Xét về quy mô lao động nữ có độ tuổi này qua các năm như sau : Năm 1997: 8034 người, năm 1998 : 14.675 ngừời, tăng 6641 người, trong 2 năm này số đối tượng tăng rất nhanh, đến năm 1999 số này là 19.264 người, tăng 6230 người so với năm 1997, với tốc độ tăng trung bình 58,77%/năm. Hầu hết số đối tượng này làm việc trong ngành nông nghiệp, vì không có chế độ nghỉ hưu như những ngành nghề khác, tức là không có giới hạn tuổi, cũng có thể làm việc trong các ngành phi nông nghiệp nhưng khi hết tuổi lao động (55 tuổi) họ chuyển sang làm nông nghiệp để tăng thu nhập cho gia đình, bởi đối với phụ nữ thì đây là độ tuổi còn trẻ và hơn nữa họ có tính cần cù, chịu khó hơn nam giới. Về tỷ trọng so với tổng lao động của toàn tỉnh thì cũng có sự tăng nhanh, tăng từ 2,39% (năm 1997) lên 4,22% (năm 1998) và đến năm 1999 lên 4,81%. Độ tuổi này có ảnh hưởng đến vấn đề sử dụng lao động trong các ngành nghề sở dụng như thế nào sao cho phù hợp với họ. Đối với độ tuổi 55 - 60 ở khu vực thành thị tham gia lực lượng lao động con thấp, trung bình trên 2% và ngày càng có chiều hướng giảm dần cả về quy mô lẫn tỷ trọng. Có lẽ điều này cũng phù hợp thôi; bởi vì thành thị là khu vực chứa các cơ quan đầu não của tỉnh, chứa các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, khi người phụ nữ hết tuổi lao động (55 tuổi) thì họ nghỉ việc, không tham gia vào các lĩnh vực khác nữa vì họ đã có thu nhập do nhà nước trả.Vì thế qua các năm có sự giảm dần, cụ thể như sau: Năm 1997 lao động nữ ở độ tuổi 56 - 60 là 754 người chiếm tỷ trọng2,30%, năm 1998 là 1164 người chiếm 3,98%, năm 1999 là 644 người chiếm 1,69%, giảm 110 ngừơi so với năm 1997 với tốc độ giảm bình quân là 0,75%/năm.Với các con số phản ảnh sự giảm số lượng tham gia lực lượng lao động này cho biết được đời sống của họ. Thực tế đã chứng minh rằng nếu đời sống của người dân được nâng cao thì khi hết tuổi lao động (lúc về già) 31
32. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD họ sẽ nghỉ ngơi nhiều hơn, do đó họ không muốn tham gia lực lượng lao động nữa, do họ có các khoản thu nhập đều đặn hàng tháng như tiền lương, tiền công , đa số những người này trước đây là cán bộ nhân viên nhà nước. Bên cạnh đó thì không ít đối tượng trước đây không phải là cán bộ công nhân viên nhà nước nay đã hết tuổi lao động nhưng họ vẫn còn tham gia lực lượng lao động, vấn đề ở đây là việc sử dụng họ như thế nào cho hợp lý. Thực tế cho thấy rằng đối với các đối tượng này thì công việc của họ phù hợp nhất ở khu vực thành thị là mở các cửa hàng, đại lý, bán hàng, vì đây là những công việc nhẹ nhàng phù hợp với độ tuổi của họ. Đối với lao động nữ trong độ tuổi 56 - 60 của khu vực nông thôn tỉnh Phú Thọ tham gia lực lượng lao động rất nhiều cả về quy mô lẫn tỷ trọng và ngày càng biến động theo chiều hướng tăng lên, đặc biệt là từ năm 1997 đến năm 1998, số lao động nữ đã tăng từ 7311 người lên 13.545 người, tăng 6234 người, đưa tỷ trọng từ 2,41% lên 4,37%, sau đến năm 1999 thì có tăng nhưng tăng chậm hơn so với 2 năm 1997-1998. Số lượng lúc này là 3568 người chiếm 5,25%, tăng 23 người so với năm 1998 và tăng 6257 người so với năm 1997. Khác với khu vực thành thị, số lao động nữ ở khu vực nông thôn Phú Thọ qua các năm tăng dần và chiếm tỷ trọng cao hơn. Có lẽ điều này cũng rất phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của vùng nông thôn. Đa số những phụ nữ này làm nông nghiệp nên không có chế độ nghỉ hết tuổi lao động như các ngành khác. Trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật của họ đều thấp, đời sống của họ gặp nhiều khó khăn. Đối với khu vực này thì công việc của họ chỉ phù hợp với các ngành như bán hàng ở chợ, đại lý, quầy hàng  Độ tuổi trên 60. Cùng với sự tham gia của lao động ở độ tuổi 56 - 60 thì lao động nữ trên 60 tuổi của Phú Thọ tham gia lao động cực kỳ cao trung bình 4%. Đây là những phụ nữ đã hết tuổi lao động từ lâu theo pháp luật Việt Nam nhưng họ lại tiếp tục tham gia lao động hơn độ tuổi vừa hết tuổi lao động (56 - 60). Tỷ trọng qua các năm cụ thể như sau: năm 1997 : 3,59%; năm 1998: 5,09%; năm 1999: 4,02% và quy mô tương ứng là :12.069; 17.701; 11.921 người, nếu so với năm 1997 thì năm 1999 giảm 148 người với tốc độ giảm trung bình là 23,61%/năm. Có thể khẳng định rằng tất cả những phụ nữ này làm nông nghiệp khi con cái họ đã có gia đình riêng, họ phải tham gia lao động để kiếm sống, bên cạnh đó thì có một số phụ nữ không làm nông nghiệp và mở các quán bán hàng, bán ở chợ, ở hè phố để kiếm sống. Do vậy đối với độ tuổi này có ảnh hưởng lớn đến vấn đề sử dụng lao động của tỉnh, độ tuổi này đáng lẽ ra phải nghỉ làm việc vì tuổi đã quá 32
33. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD già, sức đã yếu, nhưng nếu tham gia lao động thì chỉ phù hợp với các nghề như bán hàng ở khu vực thành thị, số lượng lao động nữ ở độ tuổi trên 60 tham gia lực lượng lao động rất đông, đông hơn nhiều so với độ tuổi 55 - 60, đặc biệt là năm 1997 toàn thành thị có 1263 lao động nữ tham gia lực lượng lao động, chiếm tỷ trọng là 3,85%, cao hơn nhiều so với độ tuổi 56 - 60; đến năm 1998 con số này là 1482 người chiếm tỷ trọng 3,92%,tăng 219 người, nhưng đến năm 1999 thì có sự giảm đi một cách đáng kể, nay chỉ còn 743 người với tỷ trọng là 1,95%, giảm 739 người so với năm 1998 và so với năm 1999 thì giảm đi 520 người với tốc độ giảm bình quân là 20,39%/năm. Với các con số này cũng phản ảnh được chất lượng cuộc sống của họ tăng lên, xu hướng của tuổi già là nghỉ ngơi nhiều hơn. Số còn lại tham gia lực lượng lao động thì việc bố trí, sử dụng họ cũng giống như đối với độ tuổi 56 - 60 ở trên. Lao động nữ trên 60 tuổi ở khu vực nông thôn Phú Thọ tham gia lực lượng lao động cực kỳ đông, đông hơn nhiều so với độ tuổi 56 - 60 và hàng năm biến động tương đối rõ rệt. Nếu như năm 1997, năm vừa mới tái thành lập, cả khu vực nông thôn của tỉnh có 10.709 người thì đến năm 1998 (một năm sau đó) đã lên tới 16.212 người, tăng 5503 người, đến năm 1999 số người giảm xuống chỉ còn 10.862 người, giảm 5350 người so với năm 1998, nhưng tăng 153 người so với năm 1997 với tốc độ tăng trung bình là 0,71%/năm, về tỷ trọng của các năm tương ứng là 3,53%; 5,23%; 4,28%. Như vậy chúng ta thấy rằng số phụ nữ trên 60 tuổi ở khu vực nông thôn Phú Thọ tham gia lực lượng lao động rất đông và ngày càng có xu hướng đông hơn, điều này trái ngược lại đối với khu vực thành thị, nhưng những năm gần đây số lượng tham gia có giảm nhưng không đáng kể. Đáng lẽ ra ở độ tuổi này người phụ nữ có thể nghỉ ngơi để tận hưởng tuổi già thì đúng hơn, nhưng họ lại tham gia lao động, có lẽ đời sống của họ còn thiếu thốn chăng, hay là họ đều mang tính cần cù, siêng năng theo tính cách chung của người phụ nữ Việt Nam Vấn đề mấu chốt ở đây là việc sắp xếp bố trí họ vào những lĩnh vực nào sao cho hợp lý, bán hàng hay làm nông nghiệp, điều đó còn phụ thuộc vào chính bản thân họ và sự phát triển kinh tế xã hội của khu vực này. III. Các nhân tố ảnh hưởng tới vấn đề sử dụng lao động nữ trong những năm qua ở tỉnh Phú Thọ 1. Nhân tố khách quan 33
34. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 1.1 - Do mang tính chất và đặc điểm của nước ta, một nước nông nghiệp, dân số tập trung ở nông thôn Nước ta là một nước có nền nông nghiệp là chủ yếu (70% dân số làm nông nghiệp, 78% dân số sống ở nông thôn), các ngành công nghiệp dịch vụ dém phát triển, lại phải trả qua 2 cuộc chiến tranh kéo dài hơn một thế kỷ (1858 - 1975) làm kìm hãm sự phát triển nền kinh tế, đặc biệt kìm hãm sự phát triển các ngành công nghiệp dịch vụ mà ngành nông nghiệp có đặc điểm riêng lao động theo thời vụ, thời gian nông nhân nhiều thời gian làm việc ít cho nên quỹ thời gian làm việc chưa sử dụng hết, thiếu việc làm nhiều, đặc biệt là lao động nữ bởi trình độ thấp, sức khoẻ yếu. Tỉnh Phú Thọ cũng vậy, là tỉnh miền núi (9/12 huyên với 214/270 xã là miền núi giao thông đi lại khó khăn dân số chủ yếu tập trung ở nông thôn (năm 1997 là 1145115/1283500 = 89,22%, năm 1998 là 1152200/1302799 = 88,44%, năm 1999 là 1082598/1261499 = 85,82% trong đó tỷ lệ dân số nữ lớn (năm 1997 chiếm 52,57%, năm 1998 chiếm 51,65%, năm 1998 chiếm 50,92%) làm cho nông thôn có một đội ngũ lực lượng lao động nữ dồi dào (năm 1997 chiếm tỷ lệ 54,38% so với tổng lực lương lao động ở nông thôn năm 1998 là 53,66% với năm 1999 là 51,57% lao động nữ ở đây chủ yếu tập trung đông trong ngành nông nghiệp (năm 1997 chiếm 84,85% trong đó nông thôn chiếm 88,93% so với tổng lực lượng lao động dẫn đến thiếu việc làm nhiều, thất nghiệp lớn (năm 1997 tỷ lệ thiếu việc làm của lao động nữ so với tổng lực lương lao động là 47,72% năm 1998 là 37,84% năm 1999 là 48,59% tỷ lệ thất nghiệp tương ứng là 1,53% ; 2,68% ; 14,23%). Và lại các ngành công nghiệp dịch vụ của tỉnh chưa phát triển làm hạn chế sự tham gia lực lượng lao động của lao động nữ (năm 1997 lao động nữ trong ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ trọng 7,01%, dịch vụ 8,4% chính vì vậy mà các nhà đầu tư trong nước cũng như nước ngoài chưa dám đầu tư để mở rộng quy moo doanh nghiệp nên lực lượng lao động nữ chưa được sử dụng hợp lý lãng phí nhiều trong nông nghiệp 1.2 - Do tỉnh Phú Thọ vừa mới tái thành lập. Phú Thọ vừa được mới tái thành lập năm 1997, đến nay (1999) mới được 2 năm, một thời gian quá ngắn làm cho nền kinh tế chỉ mới kịp ổn định chưa phát triển bởi lẽ khi tiến hành tách tỉnh với Vĩnh Phúc, nền kinh tế bị xáo trộn toàn bộ, nhiều nhà máy, xí nghiệp bị giải thể hoặc chia làm hai dẫn đến người lao động phải về nông thôn để làm nông nghiệp kiếm sống làm cho lực lượng lao động nữ trước đây dư thừa nhiều nay lại nhiều thêm cũng trong thời gian này Nhà nước phải đầu tư một khoản kinh phí khá lớn để tách tỉnh làm hạn chế sự 34
35. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD mở rộng quy mô doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ, dẫn đến lao động nữ của tỉnh chưa được sử dụng hết, dư thừa nhiều, lãng phí lớn. 1.3 - Do điều kiện tự nhiên. Do Phú Thọ là tỉnh miền núi giao thông đi lại khó khăn nền kinh tế kém phát triển, đời sống nhân dân thấp làm mất cản trở cho cac nhà đầu tư trong nước cũng như nước ngoài vì họ sợ rằng nếu mở các doanh nghiệp ở đây thì sẽ không tiêu thụ đựơc sản phẩm do đời sống còn thiếu thốn, thị trường tiêu thụ còn hạn hẹp. Mặt khác, nơi đây thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai như lụt bão dẫn đến một số cây trồng vật nuôi không được phát triển như dâu, bông đay, nguyên liệu giấy lương thực thực phẩm làm cho các doanh nghiệp sử dụng các nguyên liệu này không được mở rộng sản xuất , thậm chí còn thu hẹp làm ảnh hưởng lớn đến việc thu hút lực lượng lao động nữ vào làm (Hiện này trên địa bàn tỉnh có các doanh nghiệp lớn sử dụng nhiều lao động nữ và nguyên liệu như: Công ty Giấy Việt Trì, công ty giấy Bãi Bằng, Công ty Supe phốt phát và hoá chất Lâm Thao, công ty chè Vĩnh Phú, Công ty May I, Công ty Dệt Phú Thọ, công ty Giầy Phú Thọ và nhiều doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ nữa. 1.4 - Hệ thống chính sách của Nhà nước. Hệ thống chính sách của Nhà nước cũng có ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề sử dụng lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ trong thời gian vừa qua. Hệ thống chính sách này ở Phú Thọ hiện nay chưa có, bao gồm: Chính sách về di dân giữa các vùng kinh tế chưa được xây dựng dẫn đến chưa khuyến khích được lao động nữ di dân một cách hợp lý. Chính sách về phát triển mở rộng quy mô doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sử dụng nguồn nhân lực nữ tại chỗ, sử dụng nhiều lao động chưa có làm cho lực lượng lao động chủ yếu lao động nữ ở các vùng sâu vùng xa chưa có điều kiện tham gia lao động trong các doanh nghiệp Chính sách về đào tạo nghề và nâng cao trình độ lành nghề cho lao động nữ chưa thực sự mang tính khuyến khích động viên họ UBND tỉnh chưa có chính sách văn bản cụ thể để quy định rõ về vấn đề sử dụng lao đôngn nữ cho môĩ doanh nghiệp mỗi ngành nghề kinh tế. Chính sách thông tin tuyên truyền về thị trường lao đông còn hạc chế đặc biệt đối với các huyện xa thành thị thì phương tiện thông tin đại chúng hầu như còn ít, bởi đời sống của nhân dân vùng này thấp không mua sắm các phương tiện thông tin đại chúng đầy đủ, giao thông đi lại khó khăn. 35
36. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 2. Nhân tố chủ quan 2.1 - Do sức khoẻ của người phụ nữ bị hạn chế. Thực tế cho thấy rằng lao động nữ thường có sức khoẻ thấp hơn nam giới cả về thể xác lần tinh thần cụ thể như người thấp bé hơn, tay chân nhô hơn, sức lực yếu hơn nên chỉ thích hợp với các ngành công nghiệp nhẹ như dệt may, chế biến lương thực thực phẩm và các ngành dịch vụ như tài chính ngân hàng, bảo hiểm thương mại du lịch y tế, văn hoá xã hội , trên thực tế thì những ngành nay ở tỉnh Phú Thọ chưa phát triển quy mô nhỏ số lượng ít, chỉ tập trung ở khu vực thành thị, còn khu vực nông thôn rất ít, chính vì vậy mà hạn chế việc sử dụng lao đông nữ vào các ngành này. Còn các ngành như công nghiệp khai khoáng, công nghiệp nặng, xây dựng, hoá chất thì không thể đắp ứng có đủ sức mạnh dẻo dai, chịu đựng tốt hoạt động của những ngành này mang tính đơn điệu, sử dụng tay chân nhiều hơn so với trí óc Do đó chỉ phù hợp với nam giới. Hiện nay ở tỉnh Phú Thọ thì tỷ trọng các ngành công nghiệp nặng, công nghiệp khai khoáng xây dựng hoá chất chiếm tỷ trọng lớn hơn so với các ngành phi công nghiệp khác nên chỉ thu hút lao đông nam giới là chủ yếu. Chính vì sức khoẻ yếu mà người phụ nữ Phú Thọ làm nông nghiệp là chủ yếu, vì ngành này lao động mang tính mùa vụ, lao đông không thường xuyên, không sử dụng hết thời gian lao động, do đó thời gian nhàn rỗi nhiều, thất nghiệp lớn dư thừa nhiều. Chính vì sức khoẻ của họ bị hạn chế mà tỷ trọng phụ nữ làm công ăn lương thấp, tự tìm kiếm việc làm ít mà chủ yếu là làm việc trong hộ gia đình như nội trợ Từ đó dẫn đến tỷ lệ tham gia lực lương lao động của phụ nữ thấp, thất nghiệp lớn, dư thừa nguồn nhân lực nữ nhiều. 2.2 - Do trình độ văn hoá chuyên môn kỹ thuật thấp. Thực tế ở Phú Thọ cho thấy lao động có trình độ văn hoá rất thấp thấp hơn nhiều so với nam giới tỷ lệ phụ nữ không biết chữ nhiều trung bình chiếm 1,4% tốt nghiệp tiểu học lớn (trung bình chiếm 8 %) đặc biệt phổ biến ở các vùng sâu vùng xa của miên núi các dân tộc ít người định vư ở các vùng xa xôi hẻo lánh của tỉnh, tỷ lệ những người đã tốt nghiệp trung học phổ thông thấp, chỉ tập trung ở khu vực thành thị như TPViệt trì, TX Phú Thọ, còn các vùng khác thì tỷ lệ rất thấp có vùng không có. Hiện này trình độ chuyên môn kỹ thuật của người phụ nữ cũng rất tháp. Lao động nữ ở đây chủ yếu là lao động không có chuyên mon kỹ thuật trung bình chiếm 89% hoặc CNKT không bằng còn số lao động có trình độ cao đẳng, Đại học chiếm tỷ lệ rất thấp, đặc biệt trên ĐH không có. Do đó số lượng phụ nữ làm nông nghiệp nhiều, các ngành công nghiệp dịch vụ ít. Số lương làm việc trong 36
37. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD khu vực nhà nước còn rất thấo đặc biệt trong khu vực nước ngoài lại quá thấp trong đó trong khu vực nông thôn lại không có. Lao động nữ ở đây chủ yếu là lao động trong gia đình, còn lao động ngoài xã hội thì tỷ lệ rất thấp đặc biệt lao động nữ là chủ doanh nghiệp lại không có. Do đó trong khu vực nông thôn luôn dư thừa nguồn nhân lực nữ, quỹ thời gian làm việc của họ chưa sử dụng hết, thất nghiệp nhiều. Ngược lại trong khu vực thành thị lại thiếu một đội ngũ lực lượng lao động đòi hỏi có trình độ cao cả về văn hoá lẫn chuyên môn kỹ thuật, vì vậy việc sử dụng lao động ở đây gặp nhiều khó khăn. Trong những năm vừa qua thì cơ cấu theo trình độ của lao động nữ mất cân đối, thừa đội ngũ lao động nữ không có trình độ chuyên môn kỹ thuật, nhưng thiếu trầm trọng đội ngũ công nhân kỹ thuật đặc biệt là công nhân kỹ thuật có bằng công nghiệp dịch vụ đòi hỏi trình độ cao thì lại không thể đáp ứng đựơc. Chính vì lẽ đó mà làm cản trở vấn đề sử dụng lao động nữ trong những năm qua. 37
38. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Phần III Những giải pháp nhằm sử dụng hợp lý lao động nữ ở tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn tới I. Tiến hành phân bố lại nguồn nhân lực và phát triển các ngành nghề kinh tế 1. Tiến hành phân bố lại nguồn nhân lực 1.1 - Thực hiện quá trình phân bố lại nguồn nhân lực giữa các vùng kinh tế Phú Thọ là tỉnh miền núi, trong tổng số 12 huyện thành thị của tỉnh thì đã có tới 9 huyện là miền núi (trừ TP Việt Trì, TX Phú Thọ và huyện Phù Ninh) với 214 xã là miền núi, giao thông đi lại hết sức khó khăn, đặc biệt ở 9 huyện miền núi thì có 24 dân tộc anh em hiện đang sinh sống trên địa bàn, đời sống dân cư ở đây gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn, số người thiếu việc làm nhiều và lại dân số Phú Thọ tập trung đông ở vùng nông thôn (chiến tỷ lệ trung bình là 80% so với dân số cả tỉnh) dần đến nguồn nhân lực dồi dào, thiếu việc làm tràn lan. Trong khi đó thì khu vực thành thị có tỷ lệ dân số giá thấp (chiếm 12%), kéo theo nguồn nhân lực ít mà ở thành thị Phú Thọ tập trung đông các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ như công ty may I Phú Thọ, công ty giấy Phú Thọ, công ty giấy Việt Trì, công ty chè Vĩnh Phú và nhiều doanh nghiệp khác , Do đó việc nhân bổ nguồn nhân lực giữa các khu vực kinh tế là hết sức cần thiết sự phân bố này theo hướng chuyển dầu nguồn nhân lực (trong đó nhân lực nữ là chủ yếu) từ nông thôn ra thành thị và tư miền núi xuống đồng bằng, nhằm sử dụng hết thời gian rộng của người lao động trong nông thôn, đồng thời cải thiện đời sống vật chất cho người lao động ở miền núi vùng sâu, vùng xa, mà chủ yếu là cho đội ngũ lao động thuộc dân tộc số ít người. Vì vậy đòi hỏi các nhà lãnh đạo của tình phái thực hiện các giải pháp sau: 1.1.1 - Xây dựng chính sách di dân hợp lý. Tính đến thời điểm hiện nay. Tỉnh Phú Thọ chưa có chính sách về di dân giữa các vùng kinh tế. Do đó trong thời gian tới các nhà lãnh đạo tỉnh phải xây dựng được chính sách di dân giữa các vùng một cách hợp lý, theo xu hướng chuyển dần lực lượng lao động từ nông thôn ra thành thị từ miền núi xuống 38
39. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD đồng bằng cụ thể từ các huyện vùng cao như Hạ Hoà, Đoan Hùng, Thanh Sơn, xuống các huyện thành thị như TP Việt Trì, TX Phú Thọ, Phù Ninh còn một số huyện như Sông Thao, Lâm Thao, Tam Nông thì có thể không di dân hoặc di dân với số lượng ít. Đồng thời nội dung của chính sách di dân này phải mang tính động viên khuyến khích và gải thích rõ cho mọi người biết lợi ích của việc di dân đối với cuộc sống và việc làm của họ. Giải pháp này nhằm vận dụng hết quỹ thời gian làm việc của người lao động, giảm số lượng thiếu việc làm. Trước khi xây dựng chính sách thì cần cử một đội ngũ cán bộ đi đến tận từng gia đình thu thập xem họ có muốn di dân không và di dân đến địa điểm nào, từ đó mà tỉnh có kế hoạch di dân. Giải pháp này đòi hỏi tỉnh phải trích một khoản kinh phí khá lớn để hỗ trợ cho cán bộ thu thập thông tin và đầu tư xây dựng các vùng kinh tế mới, nơi mà họ sẽ đến. 1.1.2 - Mở rộng đô thị trong nông thôn và thành lập các doanh nghiệp sử dụn nguồn nhân lực tại chỗ. Mở rộng đô thị trong nông thôn ở Phú Thọ bằng cách thành lập thêm các thị trấn và trung tâm kinh tế văn hoá xã hội ở mỗi huyện (hiện nay mỗi huyện chỉ có một thị trấn), nhằm phát triển kinh tế xã hội ở các vùng sâu vùng xa của toàn huyện, đặc biệt là các huyện Hạ Hoà Thanh Sơn, từ đó mà thu hút vốn của các nhà đầu tư để thành lập các doanh nghiệp sử dụng nguồn nhân lực và nguyên liêụ tại chỗ như doanh nghiệp sản xuất vải sợi, doanh nghiệp chế biến chè, chế biến chè, chế biến hoa quả Đây là giải pháp trong nội bộ từng khu vực mục đích của giải pháp này là sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ sử dụng có hiệu quả thời gian nông nhân của người lao động đặc biệt là lao động nữ. Để thực hiện được giải pháp này thì đòi hỏi phải có sự kết hợp giữa Sở Tài chính và Sở Kế hoạch và Đầu tư để xây dựng các nhà máy, xý nghiệp và các trung tâm văn hoá xã hội như bưu điện văn hoá xã, trung tâm thương mại liên xã 1.2 - Thực hiện phân bố lại nguồn nhân lực giữa các ngành nghề kinh tế Nguồn nhân lực (chủ yếu là nhân lực nữ) của Phú Thọ chủ yếu tập trung vào ngành nông nghiệp với lực lượng lao động trên 80%. Đối với ngành này có đặc điểm là quá trình tồn tại của cây trồng vật nuôi chịu tác động của 2 yếu tố đó là qúa trình lao động của con người chiếm tỷ trọng thời gian ít hơn nhiều so với qúa trình tác động của giới tự nhiên do đó lao động ngành nông nghiệp là lao động nông nhàn nhất, quỹ thời gian làm việc của ngưòi lao động chưa sử dụng hết. Chính vì vậy để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực nữ nói riêng và nguồn nhân lực của cả tỉnh nói chung thì cần phải có các giải pháp sau: 39
40. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 1.2.1 - Tổ chức thực hiện quá trình dịch vụ hoá trong nông nghiệp Đây là giải pháp nhằm chuyển lực lượng lao động mang tính thuần nông sang làm việc ở ngành dịch vụ mà ngành này hỗ trợ cho ngành nông nghiệp, mục đích của giải pháp này là nhằm sử dụng những khoảng thời gian rảnh rỗi của người lao động nói chung và lao động nữ nói riêng trong nông nghiệp để chuyển sang làm các công việc tạm thời phục vụ cho nông nghiệp như mở các cửa hàng, đại lý thu mua gạo, đổi thóc lấy phân bón, thuốc sâu đặc biệt ở các huyện vùng xa, giao thông đi lại khó khăn như Hạ Hoà, Đoan Hùng, Thanh Sơn ,Yên Lập Vì vậy các hộ gia đình có thể tự đứng ra tổ chức thành lập các cửa hàng, đại lý đó ngay tại nhà mình, đồng thời UBND tỉnh phải hỗ trợ hoặc cho chị em phụ nữ vay một khoản vốn với lãi suất ưu đãi để họ có thể mua các loại phân bón, lân đạm dự trữ để đổi lấy thóc gạo hoặc mua thóc gạo dự trử Bên cạnh đó thì tổ chức các dịch vụ khác như xay xát gạo chế biến gạo, sấy khô lủa gạo khi thời tiết không thuận lợi (mưa bão, lũ lụt ). Đồng thời sắp xếp lại hệ thống dịch vụ nông lâm nghiệp như cung ứng vật tư, phân bón, thuốc sâu, dịch vụ thuỷ lợi, bảo vệ thực vật Mặt khác, Phú Thọ cần phải phát triển các ngành nghề, đặc biệt khôi phục và phát triển các ngành nghề truyền thống như dệt vải, kéo sợi, thêu đan để từng bước chuyển dần đội ngũ lực lượng lao động nữ từ nông nghiệp sang làm các ngành nghề này. 1.2.2 - Đẩy mạh phát triển chăn nuôi nhằm chuyển dịch cơ cấu lao động nữ từ lĩnh vực trồng trọt sau lĩnh vực chăn nuôi. Giải pháp này được áp dụng trong nội bộ ngành nông nghiệp, thực chất của giải pháp này là chuyển dịch lực lượng lao động, chủ yếu là lao động nữ từ lĩnh vực trồng trọt sang lĩnh vực chăn nuôi. Đối với Phú Thọ là tỉnh miền núi cho nên tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển ngành chăn nuôi gia súc như trâu, bò sữa, cừu, dê, hươu với mục đích là lấy thịt, sữa lông, sừng bởi lẽ nơi đây có diện tích đất trồng đồi núi trọc lớn (1523,8 km2) thuận lợi cho việc trồng cỏ để làm thức ăn cho gia súc, như ở các huyện Thanh Sơn, Hạ Hoà Đồng thời kết hợp phát triển ngành trồng trọt và chăn nuôi để phát triển ngành công nghiệp như tiên hành trồng dâu nuôi tằm ở cá huyện có địa hình tương đối bằng phẳng như Sông Thao, Lâm Thao, Thanh Ba, Tam Nông, để từ đó cung cấp sợi dệt cho các công ty như: công ty Dệt Phú Thọ, công ty May I Phú Thọ 1.3 - Thực hiện sắp xếp bố trí lại nguồn nhân lực nữ trong các thành phần kinh tế. Hiện nay lực lượng lao động nữ của tỉnh Phú Thọ chủ yếu tập trung đông vào thành phần ngoài nhà nước, trung bình chiếm 92% so với tổng lực lượng lao 40
41. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD động nữ của cả tỉnh (năm 1997 chiếm tỷ trọng 91,08%, năm 1999 chiếm 93,84%), trong khi đó thì số lao động nữ trong các thành phần khác (nhà nước, nước ngoài, hỗn hợp ) lại quá thấp, do đó đòi hởi các nhà lãnh đạo tỉnh phải tiến hành sắp xếp bố trí lại lực lượng lao động nữ trong các thành phần kinh tế theo xu hướng chuyển dịch từ thành phần ngoài nhà nước sang các thành phần kinh tế khác theo các hướng sau đây: Đối với những người lao động nói chung và lao động nữ nói riêng thuộc thành phần kinh tế cá thể có đủ vón kinh doanh thì nên tham giam vào thành phần như công ty cổ phần, công ty TNHH 2 thành viên trở lên, công ty hợp doanh nhằm tạo cho họ chỗ làm việc vững chắc và thường xuyên, từ đó mà sử dụng thời gian làm việc của họ sao cho có hiệu quả. Đối với những doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, có nguy cơ khá sản thì nên cổ phần hoá doanh nghiệp đó hoặc sáp nhập với các doanh nghiệp khác nhằm mục đích tạo việc làm và duy trì việc làm ổn định cho người lao động nói chung cũng như lao động nữ nói riêng từ đó mà vận dụng sức lao động của họ vào hoạt động sản xuất kinh doanh sao cho có hiệu quả. 2. Phát triển các ngành nghề nhằm thu hút nhiều lao động nữ 2.1 - Tiếp tục phát triển ngành nông nghiệp nhằm sử dụng hết thời gian nhàn rỗi của lao động nữ. Qua phân tích thực trạng ta thấy lao động nữ của tỉnh Phú Thọ tập trung chủ yếu trong nông nghiệp, năm 1997 chiếm tỷ trọng là 84,85% so với tổng số). Song giá trị sản xuất ngành nông nghiệp bình quân hàng năm còn thấp (sản lượng thực quy thóc đạt 36,8 vạn tấn, lương thực bình quân đầu người đạt 288kg./năm) điều đó cho thấy nông nghiệp Phú Thọ trong những năm qua chưa thực sự phát triển. Để ngành nông nghiệp trong những năm tới thực sự phát triển thì Phú Thọ phải thực hiện các biện pháp đồng bộ sau: 2.1.1 - Đa dạng hoá cây trồng vật nuôi kết hợp với thâm canh tăng vụ trong nông nghiệp. Đa dạng hoá cây trồng vật nuôi có nghĩa là bên cạnh những cây trồng vật nuôi đã có sẵn trên địa bàn tỉnh thì cần phải bổ sung thêm một số cây trồng vật nuôi vừa để phân bố thời gian lao động giữa các loại cây trồng vật nuôi sao cho hợp lý, đặc biệt phải thay thế những loại cây trồng có thời gian thu hoạch dài nhưng năng suất thấp như khoai, sắn bởi các loại cây có thời gian thu hoạch nhanh và cho năng suất cao như lạc, đậu tương những loại cậy này thích hợp với địa hình tương đối cao như các huyện Sông Thao, Lâm thao, Thanh Ba, Tam 41
42. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Nông cùng với trồng các loại cây ngắn ngày này thì Phú Thọ nên phát triển các loại cây công nghiệp lâu năm cho năng suất cực kỳ cao như vải thiều, nhãn lồng, lê, táo ở các huyện đó. Đồng thời phát triển vùng cây công nghiệp , cây ăn quả, cây nguyên liệu theo hướng hàng hoá có khối lượng lớn, chất lượng cao như chè, mía, lạc, đậu Bên cạnh đó thì tỉnh cần thực hiện việc giao đất giao rừng, chuyển đổi đăng ký lại hợp tác xã nông nghiệp, khuyến khích chuyển đổi ruộng đất trong các hộ nông dân. Đồng thời Sở Tài chính cần trợ cấp, trợ giá vật tư, giống, phân bón đối với vùng núi, vùng sâu, vùng thường xuyên bị ngập úng, lũ lụt Song song với việc đa dạng hoá cây trồng vật nuôi thì Phú Thọ cần phải quan tâm, chú ý đến vấn đề thâm cạnh tăng vụ, bằng cách khai thác thêm diện tích chưa được sử dụng (hiện nay có 1523,8 km2 đất chưa được sử dụng), mở rộng diện tích ngô lai và tăng thêm vụ như tăng thêm vụ lúa hè thu (ngoài vụ hè và vụ đông hiện có), tăng thêm vụ lạc, vụ đậu trái mùa, trồng thêm các loại rau quả quanh năm như cải, cà chua ở các huyện như Sông Thao, Tam Nông, Phù Ninh và TX. Phú Thọ nhằm kết hợp hết quỹ thời gian làm việc của lao động nữ để giảm bớt thời giàn nhàn rỗi trong công nghiệp. 2.1.2 - Trang bị máy móc trong nông nghiệp Cùng với đa dạng hoá cây trồng vật nuôi, thâm canh tăng vụ thì nông nghiệp Phú Thọ cần phải trang bị các loại máy móc thiết bị phục vụ cho quá ctrình sản xuất trong nông nghiệp như máy cày máy lúa, tuốt lúa, xát gạo, sấy gạo nhằm giải thoát cho lao động nữ trong nông nghiệp Phú Thọ những thời gian lãng phí không đáng có của họ để tạo điều kiện thuận lợi cho họ tham gia đầy đủ vào các hoạt động khác. Để thực hiện được điều dó thì đỏi hỏi UBND tỉnh cung với Sở Tài chính và Sở Kế hoạch và Đầu tư hỗ trợ kinh phí hay cho cho vay tiền với laĩ suất ưu đãi để người lao động nữ Phú Thọ có thể mua sắm được các máy móc thiết bị trên, tu bổ hệ thông đe kè, cống rảnhđể tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp nhằm tiếp kiệm thời gian làm việc vô ích của họ. Cụ thể như sau:  Đối với các huyện như Sông Thao, Lâm thao, Thanh Ba, Tam Nông thì lao động nữ chủ yếu làm ruộng, do đó phải trang bị các loại máy như máy cày, máy bừa, máy tuốt lúa, máy xát gạo, máy sấy gạo  Đối với các huyện vùng cao như Hạ Hoà, Thanh Sơn, Yên Lập, Đoan Hùng nông nghiệp chủ yếu là trồng các loại cây công nghiệp, cây ăn quả lâu năm, vì vậy trang bị các máy móc như máy chế biến hoa quả, máy chế biến và 42
43. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD sấy chè vừa tiết kiệm được thời gian lảng phí của lao động nữ, vừa để xuất khẩu sản phẩm. 2.2 - Phát triển công nghiệp đặc biệt là công nghiệp nhẹ thu hút nhiều lao động nữ. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIV đặt mục tiêu tăng giá trị sản xuất công nghiệp trong những năm tới là 11 - 12%/ năm theo hướng khuyến khích mọi thành phần kinh tế phát triển trong đó kinh tế nhà nước là chủ đạo tập trung vào những ngành công nghiệp có tiềm năng, thế mạnh, đặc biệt ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp nhe, công nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ như phân bón, dệt, may mặc, giầy da và những ngành sử dụng nguyên vật liệu tại chỗ Vì vậy để phát triển các ngành công nghiệp nói trên thì chúng ta phải cá các giải pháp theo các hướng sau: 2.2.1- Phát triển khu công nghiệp Hạ Hoà -Đoan Hùng - Thanh Ba Đây là khu công nghiệp vùng cao, nối liền 3 huyện Hạ Hoà, Đoạn Hùng và Thanh Ba, nhằm sử dụng nhiều lao động nữ tại chỗ, có quỹ thợi gian làm việc còn dư thừa nhiều đồng thời sử dụng lực lượng lao động nữ đang làm nội trợ và đang thiếu việc làm. Vì thế cần phát triển các ngành công nghiệp sau:  Công nghiệp chè: Kết hợp giữa trồng chè và chế biến chè với mục đích là tránh lãng phí những khoảng thời gian không trồng chè thì được chuyển sang làm công tác chế biến. Đối với công việc này thì không cần đòi hỏi người lao động phải có trình độ sức khoẻ vừa phải cũng có thể làm được.  Công nghiệp giấy: Thành lập các doanh nghiệp sản xuất giấy, sau đó mở các lớp đào tạo nghiệp vụ về ngành giấy tại địa bàn doanh nghiệp đóng cho đội ngũ lao động, đặc biệt là lao động nữ, qua lớp nghiệp vụ nàỵ thì toàn bộ số lao động này vào làm việc luôn.  Công nghiệp dệt, may mặc: Đây là giải pháp cần phải quan tâm vì Phú Thọ có lợi thế là việc trồng dâu nuôi tằm luôn tồn tại trên địa bàn tỉnh. Để thực hiện đươc giải pháp này thì trước hết phải đào tạo đội ngũ lao động, đặc biệt là lao động nữ đang làm nội trợ hoặc nông nghiệp về nghề giấy, sau đó tuyển họ vào làm việc luôn. Đồng thời doanh nghiệp phải mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm (cả trong nước và nước ngoài), để tạo nên việc làm ổn định và thường xuyên cho người lao động tránh tình trạng việc làm bấp bênh, việc làm thiếu. 43
44. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD 2.2.2 - Tiếp tục phát triển khu công nghiệp Việt Trì - Phù Ninh - Lâm Thao, duy trì việc làm ổn định cho lao động nữ trong các doanh nghiệp Hiện nay trên địa bàn 3 huyện thành thị này có các doanh nghiệp có quy mô lớn. Sử dụng nhiều lao động nữ, đó là: Công ty chè Vĩnh Phú, Công ty MayI, công ty Dệt Phú Thọ, Công ty giấy Việt Trì, Công ty giấy Bãi Bằng (Phù Ninh), công ty Supe phốt phát và hoá chất Lâm Thao. Để duy trì việc ổn định và thường xuyên cho đội ngũ lao động này thì cần phải thực hiện các giải pháp đồng bộ sau:  Thực hiện nghiêm túc hợp đồng lao động và Bộ luật lao động: Cấm sa thải lao động nữ, cấm điều chuyển lao động nữ đang làm công việc của lao động nữ khi họ nghỉ việc một thời gian rồi quay lại làm việc với lý do chính đáng (sinh đẻ, lập gia đình, ốm đau ), thực hiện tốt chế độ tiền lương tiền thưởng, thu nhập của họ.  Chính sách về khuyến khích vật chất và tinh thần cho lao động nữ: Hàng tháng lãnh đạo doanh nghiệp phải trích quỹ khen thưởng cho chị em làm việc tốt hoàn thành và vượt mức kế hoạch phải lập quỹ phụ cấp đối với chị em ở vùng sâu xa, phải cố chế độ phụ cấp thăm hỏi khi họ bị ốm đau điều đó nhằm giúp cho họ yêu nghề hơn, làm việc hăng hái hơn.  Xây dựng cơ sở hạ tầng khu công nghiệp phía Bắc Việt Trì, sắp xếp lại khu công nghiệp phía nam Việt Trì, củng cố các khu công nghiệp hiện có (Việt Trì, Lâm Thao, Phù Ninh ) để tạo môi trường thuận lợi thu hút các doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia đầu tư 2.3 - Phát triển dịch vụ một ngành mà phần lớn là sử dụng lao động. 2.3.1 - Phát triển thương mại, thu hút lực lượng lao động nữ. Thương mại là một trong những khâu then chốt đảm bảo cho sự chuyển dịch thành công cơ cấu kinh tế theo hướng sản xuất hàng hoá, do vậy phải gắn chặt thương mại với các ngành kinh tế khác, đặc biệt là các ngành sản xuất vật chất. Vì thế đối với Phú Thọ thì thương mại phải phát triển theo hướng: xây dựng và phát triển các đô thị thành trung tâm thương maị của tỉnh trước hết là TP Việt Trì, TX Phú Thọ và mạng lưới chợ ở cả thành thị và mở rộng thị trường trong nước và ngoài nước nhằm xuất khẩu các mặt hàng như may mặc, giầy, da, chè, giấy sang các vùng khác, tỉnh khác và ra nước ngoài. Tiếp tục sắp xếp lại mạng lưới thương nghiệp, hình thành các trung tâm thương mại ở các huyện Lâm Thao, Phù Ninh, TX. Phú Thọ và một số huyện khác Riêng Việt Trì thì tập trung đầu tưđể trở thành trung tâm thương mại của 44
45. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD tỉnh và của cả vùng, bằng cáchhình thành các trung tâm bán buôn gồm các điểm thương mại lớn: các cửa hàng trung tâm, hệ thống chợ (chợ trung tâm, chợ Gát, chợ Nông Trang) và các khu phố, đường phố chuyên kinh doanh một số mặt hàng. Tổ chức củng cố mạng lưới thương nghiệp bán lẻ, chợ nông thôn ở vùng sâu, vùng xa gắn kết thành một hệ thống thông qua buôn bán hàng hoá, tiêu thụ sản phẩm tạo điều kiện cho sản xuất phát triển nhằm sử dụng quỹ thời gian chưa sử dụng hết của đội ngủ lao động nữ trên địa bàn tỉnh. 2.3.2 - Phát triển du lịch, tăng cường hướng dẫn viên du lịch Phải tăng cường đội ngũ lao động nữ làm hướng dẫn viên du lịch cho các khách tham quan Đền Hùng, Đầm Ao Châu, khu rừng nguyên sinh Xuân Sơn, phát triển các ngành dịch vụ tại các khu du lịch nói trên như bưu chính viễn thông, khách sạn, nhà hàng. nhằm thu hút lực lượng lao động nữ vào làm. Đồng thời đòi hỏi UBND tỉnh phải có chính sách đầu tư biến các địa danh, các khu di tích liên quan đến lịch sử Hùng Vương thành các điểm du lịch gắn với các khu Ao Châu, Xuân Sơn, Việt Trì tạo ra một vòng du lịch hoàn chỉnh nhằm thu hút lao động nữ vào làm. 2.3.3 - Phát triển ngành tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, tạo mở việc làm cho lực lượng lao động nữ. Các nhà lãnh đạo tỉnh nên thành lập thêm các ngân hàng, kho bạc phục vụ người nghèo ở các vùng sâu, vùng xa như Thanh Sơn, Yên Lập, Hạ Hoà nhằm thu hút những lao động đặc biệt là lao động nữ có đủ trình độ ở các vùng này vào làm việc, đồng thời hàng năm mở rộng quy mô các ngành này và đào tạo một đội ngũ lao động vào làm việc, cứ mỗi huyện nên có ít nhất 2 ngân hàng, kho bạc và các công ty Bảo hiểm. 2.3.4 - Phát triển các ngành dịch vụ khác thu hút nhiều lao động nữ như Bưu chính viễn thông, y tế, giáo dục, văn hoá, xã hội Phú Thọ cần phải mở rộng thêm các ngành dịch vụ khác nữa để ưu tiên cho lao động nữ vào làm việc như:  Bưu chính viễn thông: Mở rộng quy mô bưu điện hơn nữa, xây dựng các bưu điện văn hoá xã, thu hút lao động nữ có trình độ chuyên môn tại xã đó vào làm việc. Tiếp tục thực hiện chương trình hiện đại hoá thông tin liên lạc, mở rộng mạng cáp nội thị, các trung tâm tuyến, phát triển điện thoại đến từng xã, xây dựng các trung tâm bưu điện văn hoá xã đến các huyện, đặc biệt là các huyện vùng sâu, vùng xa. 45
46. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD  y tế: Thành lập thêm các bệnh viện tỉnh đặt ở các địa điểm miền núi, đồng thời đưa số học sinh, sinh viên mà tốt nghiệp ngành y lên làm việc (tuy nhiên phải có chính sách ưu tiên cho số lao đông này).  Giáo dục : Thành lập thêm các trường học, tăng quy mô lớp học, truyền các học sinh, sinh viên vưa tốt nghiệp ngành sư phạm (đặc biệt là cao đẳng sư phạm Phú Thọ) để vào giảng dạy. Việc phát triển các ngành dịch vụ nói trên là giải pháp mang tính cấp thiết vừa giúp cho nền kinh tế xã hội Phú Thọ phát triển vừa giúp cho đội ngũ lực lượng lao động nữ của tỉnh thoát ly khỏi ngành nông nghiệp sang làm việc ở các ngành dịch vụ với việc làm đầy đủ hơn, thời gian làm việc được sử dụng có hiệu quả hơn từ đó người lao động nói chung và lao động nữ nói riêng có thu nhập cao hơn nhằm cải thiện tốt hơn đời sống của họ. II. Đào tạo nghề và nâng cao trình độ lành nghề cho lao động nữ. Xuất phát từ thực trạng trình độ của lao động nữ Phú Thọ thấp (không biết chiếm tỷ trọng trung bình 1,4% chưa tốt nghiệp tiểu học chiếm trung bình 8%, không có CMKT chiếm trung bình 89%). Do vậy nó có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sử dụng lao động nữ. Vì thế trong những năm t ới, để sử dụnghợp lý lao động nữ thì Phú Thọ nên áp dụng các giải pháop sau: 1. Đối với lao động nữ chưa có trình độ (cả về văn hoá lẫn chuyên môn kỹ thuật) hoặc có trình độ rất thấp. Đại đa số lao động nữ chưa có trình độ (cả về văn hoá lẫn CMKT) hoặc có trình độ rất thấp ở Phú Thọ đều làm nông nghiệp, có thu nhập rất thấp, đời sống khó khăn. Đặc bệt số lượng này đều định cư ở các huyện vùng cao, xa đô thị như Hạ Hoà , Thanh Sơn, Yên Lập, Đoan Hùng, giao thống đi lại khó khăn. Vì vậy để đào tạo, phát triển và nâng cao trình độ đi lại khó khăn. Vì vậy để đào tạo, phát triển và nâng cao trình độ cho người lao động nói chung và lao động nữ nói riêng thì cần phải thực hiện các giải pháp đồng bộ sau đây. 1.1 - Cải tạo và nâng cấp các trường phổ thông hiện có đồng thời thành lập thêm các trường phổ thông ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh. Đây là giải pháp nhằm mở rộng quy mô giáo dục của tính đặc biệt ở các vùng sâu vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, làm cản trở đến vấn đề đi học của họ. ở các huyện như Thanh Sơn, Yên Lập, Thanh Ba, có diện tích rộng, thì phải mở thêm nhiều trường lớp và phân bố đến nhàn đề tạo điều kiện cho học sinh đến trường. 46
47. Luận văn tốt nghiệp Lê Anh Tuấn - KTLĐ 39B - ĐHKTQD Đồng thời phải nâng cấp và cải tạo các trường lớp hiện có, hàng năm phải sửa chữa tu bổ các phòng hợc sao cho thoáng mát, sạch sẽ nhằm thu hút con em họ đến trường. 1.2 - Thực hiện tốt chính sách phổ cập tiểu học, khuyến khích và động viên đối tượng lao động nữ đi học Thực hiện tốt giải pháp này sẽ giúp cho trình độ của lao động nữ được nâng lên. Để thực hiện điều đó thì cần phải:  Thực hiện tốt và triệt để chính sách phổ cập tiểu học, coi đây là chính sách bắt buộc, tránh tình trạng học sinh vừa mới xoá nạn mù chữ đã bỏ học Đặc biệt ở các huyện miền núi, vùng sâu, vùng xa như Hạ Hoà, Thanh Sơn, Yên Lập, Đoan Hùng , tỉnh cần chú trọng quan tâm đến vấn đề học tập của họ, trước hết là đối tượng lao động nữ. Đồng thời xoá nạn mù chữ cho những phụ nữ đã lớn tuổi nhưng họ không muốn đi học , với mục đích là nâng cao trình độ cho lao động nữ để sắp tới đưa họ vào làm việc trong các ngành nghề, các thành phần kinh tế nhằm sử dụng hết quỹ thời gian làm việc của họ cung như nâng cao đời sống cho họ.  Khuyến khích và động viên đối tượng lao động nữ đi học, coi đó là một biện pháp bắt buộc, phải động viên, khuyến khích họ đi học như thành lập quỹ khuyến học ở các huyện, thậm chí các xã, phường, giảm học phí cho những người nghèo, những người ở cách xa trường đồng thời cử cán bộ phụ trách giáo dục đến tận từng gia đình để vận động họ đi học cả năm lẫn nữ, đặc biệt đối với các dân tộc thiểu số. Bên cạnh giáo dục phổ thông cho lao động nữ thì cũng cần chú ý đến giáo dục cho lao động nam giới. Vì lao động nam hay người chồng là một trong những nhân tố ảnh hưởng đến vấn đền đi làm của lao động nữ - người vợ trong gia đình. 2. Đối với lao động nữ đang làm việc trong ngành nông lâm nghiệp thì cần tiến hành mở các lớp khuyến nông, đào tạo cán bộ nông lâm nghiệp cho lao động nữ. Đây là giải pháp nhằm đào tạo nghề nông lâm cho lao động nữ. Trong ngành nông nghiệp để giúp cho họ hiểu hết về nông nghiệp sâu hơn từ đó mà nâng cao hiệu quả sử dụng thời gian lao động của học vào nông nghiệp như thế nào sao cho có hiệu quả. Đối với Phú Thọ thì lực lượng lao động nữ làm nông nghiệp rất cao, năm 1997 chiếm tỷ trọng là 84,85% đặc biệt trong nông thôn chiếm 88,93% so với tổng lực lượng lao động nữ của cả tỉnh, đa số lao động nữ ở 47