Chuyên đề Hải quan Hà Nội với công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại

Nội dung text: Chuyên đề Hải quan Hà Nội với công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại

1. Lời nói đầu Chống buôn lậu, gian lận thương mại luôn là mối quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới . Tệ nạn buôn lậu và gian lận thương mại ở nước ta trong những năm gần đây có nhiều diễn biến phức tạp và đang là một trong những trở ngại lớn cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước . Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng lĩnh vực đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách để ngăn chặn, phòng ngừa tệ nạn này. Thủ đô Hà Nội là một trung tâm lớn về chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước. Hàng năm, với khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu và lưu lượng phương tiện vận tải lớn, có kim ngạch đầu tư nước ngoài đứng thứ hai trong cả nước. Tuy không có cửa khẩu trực tiếp với biển, biên giới, nhưng Hà Nội có hệ thống giao thông tỏa đi khắp các miền trong cả nước và sân bay quốc tế Nội Bài là cửa khẩu lớn đón nhận lưu lượng hàng hóa rất lớn đến Hà Nội qua đường hàng không. Hoạt động xuất nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội diễn ra rất sôi động, đa dạng và phức tạp với đủ loại hình của trên hàng nghìn doanh nghiệp, công ty trong và ngoài nước. Nhưng cùng với sự phát triển về hoạt động xuất nhập khẩu, lưu thông hàng hóa cũng phát sinh không ít những hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và những vi phạm pháp luật Hải quan. Trước những tiêu cực đó, Cục Hải quan TP Hà Nội nói chung và Đội Kiểm soát Hải quan Hà Nội nói riêng đã từng bước khắc phục kịp thời những sơ hở thiếu sót trong công tác giám sát quản lý tăng cường công tác thuế, thanh kiểm tra đặc biệt đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn lậu. Phối hợp với các lực lượng trong ngoài Ngành để tổ chức điều tra, xác minh những vụ việc trọng điểm, phát hiện phương thức, thủ đoạn mới của gian thương, để ngăn chặn và xử lý kịp thời, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn xã hội. Được sự phân công của nhà trường, cùng với sự giúp đỡ của các đồng chí cán bộ công tác tại Đội Kiểm soát Hải quan- Cục Hải quan thành phố Hà Nội, với kiến thức đã học tại trường, em xin viết chuyên đề: Hải quan Hà Nội với công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại. Do thời gian thực tập ngắn, hiểu biết còn hạn chế nên bài viết này không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự đóng góp cũng như sửa chữa của quý thầy cô. 1
2. Phần thứ nhất Khái quát chung về Cục Hải quan thành phố Hà nội Hải quan Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hoá, phương tiện vận tải; phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu; kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu. Hải quan Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung, thống nhất . Cục Hải quan thành phố Hà nội là đơn vị trực thuộc Tổng cục Hải quan, thuộc Bộ Tài chính, có chức năng tổ chức thực hiện pháp luật của Nhà nước về Hải quan và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh hàng hoá, trên địa bàn hoạt động của Cục Hải quan thành phố Hà Nội bao gồm thành phố Hà nội và một số tỉnh lân cận như Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Tây, Hoà Bình. I. Chức năng, nhiệm vụ của Cục Hải quan thành phố Hà nội Cục Hải quan thành phố Hà nội thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Hải quan, các quy định khác của pháp luật có liên quan và những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể như sau: 1. Tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn và triển khai thực hiện các quy định của nhà nước về thủ tục hải quan. Cục hải quan thành phố Hà nội có nhiệm vụ tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn, triển khai thực hiện các quy định của nhà nước về thủ tục hải quan trên địa bàn quản lý của Cục, bao gồm: a. Thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, chuyển cửa khẩu, quá cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo quy định của pháp luật. b. Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cần thiết để chủ động phòng,chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi 2
3. địa bàn hoạt động. Phối hợp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu, vận chyển trái phép hàng hoá qua biên giới ngoài phạm vi địa bàn hoạt động của Cục Hải quan theo quy định của pháp luật và của Tổng cục Hải quan. c. Thực hiện Pháp luật về thuế và thu khác đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, đảm bảo thu đúng, thu đủ và kịp thời vào ngân sách nhà nước. d. Thực hiện kiểm tra sau thông quan theo quy định của pháp luật e. Thực hiện thống kê Nhà nước về hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh thuộc phạm vi quản lý của Cục Hải quan theo quy định của Tổng cục. 2. Thanh tra, kiểm tra các đơn vị thuộc Cục Hải quan trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về Hải quan theo quy chế hoạt động của Thanh tra Hải quan. 3. Xử lý vi phạm hành chính hoặc khởi tố đối với các vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép qua biên giới theo quy định của pháp luật; giải quyết khiếu nại đối với các quyết định xử phạt hành chính của các đơn vị trực thuộc Cục; giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật. 4. Kiến nghị với Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung các quy định của Nhà nước đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh, chính sách thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu; các quy định của Tổng cục Hải quan về chuyên môn, nghiệp vụ và xây dựng lực lượng; kịp thời báo cáo với Tổng cục trưởng những vướng mắc phát sinh, những vấn đề vượt quá thẩm quyền giải quyết của Cục Hải quan. 5. Tổ chức nghiên cứu, tiếp nhận và triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học , công nghệ và phương pháp quản lý hải quan hiện đại vào các hoạt động của Cục Hải quan. 6. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước, tổ chức hữu quan, đơn vị trên địa bàn để thực hiện nhiệm vụ được giao. 3
4. 7. Tổ chức tuyên truyền và hướng dẫn thực hiện chính sách, pháp luật về hải quan trên địa bàn. 8. Thực hiện nhiệm vụ hợp tác quốc tế về hải quan theo phân cấp hoặc uỷ quyền của Tổng cục trưởng và Bộ trưởng Bộ Tài chính. 9. Tổng kết, thống kê, đánh giá tổng hợp tình hình và kết quả các mặt công tác của Cục Hải quan; thực hiện báo cáo theo quy định của Tổng cục. 10. Ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, giải thích các vấn đề thuộc phạm vi quản lý của Cục Hải quan theo quy định của Tổng Cục trưởng. 11. Đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và quản lý đội ngũ cán bộ, công chức của Cục Hải quan theo quy định của Nhà nước và theo phân cấp quản lý cán bộ. 12. Quản lý, sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, phương tiện, trang bị kỹ thuật và kinh phí hoạt động của Cục Hải quan theo đúng quy định của Nhà nước. 13. Thực hiện các nhiệm vụ khác được giao. II . Cơ cấu tổ chức Cục Hải quan thành phố Hà Nội Cục Hải quan thành phố Hà Nội có các phòng, ban tham mưu giúp việc Cục trưởng; các Chi cục Hải quan cửa khẩu, Đội Kiểm soát hải quan và đơn vị tương đương trực thuộc Cục Hải quan. Cụ thể: - Khối phòng ban tham mưu gồm 9 phòng, ban: Văn phòng, Phòng Tổ chức cán bộ-đào tạo, Thanh tra, Trung tâm dữ liệu và xử lý thông tin, Phòng Nghiệp vụ, Phòng Kiểm tra sau thông quan, Phòng Trị giá tính thuế, Phòng tham mưu chống buôn lậu và xử lý, Đội Kiểm soát hải quan. - 12 Chi cục Hải quan cửa khẩu và tương đương có chức năng trực tiếp thực hiện các quy định quản lý Nhà nước về hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh, tổ chức thực hiện pháp luật về thuế và thu khác đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu; phòng,chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi hoạt động Hải quan. 4
5. Cục Hải quan thành phố Hà Nội là Cục Hải quan liên tỉnh ngoài các Chi cục đóng trên địa bàn thành phố Hà Nội như: Chi cục Hải quan Bưu điện Hà Nội, Chi cục Hải quan Bắc Hà Nội, Chi cục Hải quan khu công nghiệp Bắc Thăng Long, Chi cục Hải quan ga đường sắt liên vận quốc tế Yên Viên, Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, Chi cục Hải quan ICD Gia Thuỵ, Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư gia công, Chi cục Hải quan Gia Lâm, còn có 4 Chi cục đóng trên địa bàn của một số tỉnh lân cận như : Chi cục Hải quan Hà Tây, Chi cục Hải quan Bắc Ninh, Chi cục Hải quan Phú Thọ, Chi cục Hải quan Vĩnh Phúc. Chi cục Hải quan cửa khẩu và tương đương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Hải quan, các quy định khác của pháp luật có liên quan và những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể, trong đó có những nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, cụ thể: - Tiến hành thủ tục hải quan, thực hiện kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, chuyển cửa khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo quy định của pháp luật. - Tiến hành kiểm soát hải quan để phòng, chống buôn lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi địa bàn hoạt động của Chi cục Hải quan. - Thực hiện việc lập biên bản, ra quyết định tạm giữ hàng hoá, tang vật, phương tiện vi phạm hành chính về hải quan và xử lý vi phạm hành chính về Hải quan; giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính và giải quyết tố cáo theo thẩm quyền Chi cục Hải quan được pháp luật quy định. Địa bàn hoạt động của Hải quan thành phố Hà Nội rộng, phân tán. Ngoài Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài là cửa khẩu xuất nhập trực tiếp, còn lại phần lớn các đơn vị là các địa điểm thông quan nằm sâu trong nội địa.Đa số hàng hoá xuất nhập khẩu làm thủ tục xuất nhập dưới dạng chuyển cửa khẩu theo các tuyến đường: hàng không, đường bộ, đường biển, đường sắt. Hiện nay, có trên 10000 doanh nghiệp, tổ chức xuất nhập khẩu đăng ký làm thủ tục tại Cục Hải quan thành phố Hà Nội. Những yếu tố trên đòi hỏi lực 5
6. lượng kiểm tra, kiểm soát của Hải quan thành phố Hà Nội phải đủ mạnh để đảm bảo tốt yêu cầu quản lý và phục vụ cho hoạt động xuất nhập khẩu. III. Vai trò của Hải quan trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại Chức năng về quản lý Nhà nước về Hải quan thể hiện ở hai mặt: quản lý bằng chính sách pháp luật và bằng hoạt động kiểm tra, giám sát. Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh qua biên giới trên cơ sở tuân thủ pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế có liên quan đến hoạt động Hải quan mà Việt Nam ký kết và công nhận. Hải quan Việt Nam, khi tiến hành kiểm tra, giám sát, kiểm soát, có nhiệm vụ tổ chức đấu tranh chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hoá, ngoại hối, tiền Việt Nam qua biên giới; áp dụng các biện pháp phát hiện, ngăn chặn, điều tra, xử lý các vi phạm theo quy định của pháp luật. Xuất nhập khẩu là hoạt động kinh doanh buôn bán ở phạm vi quốc tế. Vì vậy, các nước đều phải có luật pháp và các cơ quan chức năng ngăn ngừa, phòng chống các tệ nạn trong lĩnh vực thương mại. Việc tăng cường giao lưu để hợp tác, trao đổi là một đòi hỏi tất yếu để hoà nhập với nền kinh tế thế giới. Trong mối quan hệ đa phương đó, sự xâm nhập của các yếu tố tiêu cực có tính quốc tế là không thể tránh khỏi được, và một khi có sự gian lận trong hoạt động xuất nhập khẩu, gian lận thương mại thì tình trạng tham nhũng, tiêu cực vẫn còn xảy ra và phát triển. Công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại là một nhiệm vụ quan trọng của ngành Hải quan, được tiến hành bằng các biện pháp nghiệp vụ, thực hiện đúng theo chính sách pháp luật vừa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, đồng thời phải quản lý chặt chẽ , chống buôn lậu và gian lận thương mại . IV.Tổ chức bộ máy, biên chế lực lượng đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội Trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, chống gian lận thương mại, nhìn chung, mọi đơn vị, mọi bộ phận, mọi cán bộ công chức của ngành Hải quan đều có đóng góp sức mình cả trực tiếp và gián tiếp. Trong phạm vi báo cáo này, chỉ xin tóm tắt một số nét chính về lực lượng có chức năng chính về 6
7. điều tra chống buôn lậu trong hoạt động của Hải quan. Về cơ cấu tổ chức, ở Tổng cục Hải quan có Cục Điều tra chống buôn lậu, ở Cục Hải quan các tỉnh, thành phố có Đội Kiểm soát hải quan. 1. Về cơ cấu tổ chức Đội Kiểm soát hải quan Hà Nội là đơn vị trực thuộc Cục Hải quan thành phố Hà Nội có chức năng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ kiểm soát hải quan để phòng, chống buôn lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi hoạt động của hải quan do Cục Hải quan thành phố Hà Nội quản lý. * Về cơ cấu tổ chức: Đội Kiểm soát gồm 3 tổ công tác nghiệp vụ, 1 Đội trưởng và 1 Phó đội trưởng. Đội Kiểm soát có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản tại kho bạc nhà nước để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo quy định của Pháp luật. Mối quan hệ công tác của Đội Kiểm soát: - Chịu sự chỉ đạo, quản lý trực tiếp và toàn diện của Cục trưởng Cục Hải quan thành phố Hà Nội. - Chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra trực tiếp về nghiệp vụ kiểm soát hải quan của Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu; và thực hiện chế độ báo cáo định kỳ và đột xuất về nghiệp vụ kiểm soát hải quan đối với Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu theo quy định của Tổng cục Hải quan. - Đối với các đơn vị thuộc và trực thuộc Cục Hải quan thành phố Hà Nội là quan hệ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ được giao. 2. Nhiệm vụ của Đội Kiểm soát hải quan thành phố Hà nội Đội Kiểm soát thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Hải quan, các quy định khác của Pháp luật có liên quan và những nhiệm vụ quyền hạn, cụ thể sau: 2.1. Trong phạm vi địa bàn hoạt động của Hải quan do Cục Hải quan thành phố Hà nội quản lý, Đội Kiểm soát thực hiện các nhiệm vụ: - Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cơ bản, tổ chức nắm tình hình, xây dựng trình Cục trưởng phương án, kế hoạch trọng tâm, trọng điểm để 7
8. phòng ngừa và đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại , vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, các hành vi vi phạm pháp luật hải quan, chống móc nối với nội bộ Hải quan và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt. - Thu thập thông tin về buôn lậu, gian lận thương mại để Cục trưởng chỉ đạo các Chi cục Hải quan cửa khẩu thực hiện kiểm tra, giám sát hải quan và kiểm soát phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua cửă khẩu. - Tiến hành các biện pháp tuần tra, điều tra hoặc biện pháp nghiệp vụ khác nhằm ngăn ngừa, phát hiện, bắt giữ các vụ buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới theo kế hoạch phương án được Cục trưởng phê duyệt. - Phối hợp với các lực lượng chống buôn lậu trên địa bàn để thực hiện nhiệm vụ chống buôn lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới theo chỉ đạo của Cục trưởng và yêu cầu của Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu Tổng cục Hải quan. 2.2. Ngoài địa bàn hoạt động Hải quan, Đội Kiểm soát Hải quan Hà Nội phối hợp với các lực lượng chức năng khác trên địa bàn để ngăn ngừa, phát hiện, điều tra, bắt giữ các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, bao gồm: - Xử lý vi phạm hành chính về Hải quan theo thẩm quyền được pháp luật quy định. - Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất theo quy định của ngành về tình hình và kết quả công tác phòng, chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới. - Thực hiện các quy định về quản lý cán bộ, công chức và quản lý tài chính, tài sản, trang thiết bị của Đội theo phân cấp. - Thực hiện các nhiệm vụ khác được cấp trên giao. 8
9. Phần thứ hai Thực trạng công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại tại Cục Hải quan thành phố Hà Nội I. Khái niệm về gian lận thương mại và buôn lậu. 1. Khái niệm về gian lận thương mại Gian lận thương mại là hành vi dối trá, mánh khóe, lừa lọc trong lĩnh vực thương mại thông qua hoạt động mua, bán, kinh doanh, xuất nhập khẩu hàng hoá, dịch vụ nhằm mục đích thu lợi bất chính. Mục đích của hành vi gian lận thương mại là nhằm thu lợi bất chính do thực hiện trót lọt hành vi lừa đảo, dối trá. Chủ thể tham gia hành vi gian lận thương mại bao gồm: người mua, người bán, hoặc cả người mua và người bán thông qua đối tượng là hàng hóa. Gian lận thương mại là một hiện tượng mang tính lịch sử, chỉ khi có sản xuất hàng hóa, các sản phẩm được mang ra trao đổi trên thị trường, có người mua, người bán nhằm thực hiện phần giá trị được kết tinh trong hàng hóa thì gian lận thương mại cũng mới xuất hiện. Sản xuất hàng hóa ngày càng phát triển, thị trường ngày càng mở rộng, các sản phẩm đưa ra trao đổi, buôn bán trên thị trường ngày càng nhiều, tiêu chuẩn và chủng loại hàng hóa ngày càng đa dạng, phong phú thì gian lận thương mại cũng ngày càng phức tạp và tinh vi hơn. Ngày nay, mặc dù người ta khó có thể tiến hành xã hội hóa toàn cầu nhưng toàn cầu hóa về kinh tế lại là một quá trình tất yếu khách quan dẫn đến gian lận thương mại mang tính toàn cầu trên cơ sở sự khác biệt các Nhà nước, quốc gia độc lập. Gian lận thương mại ở Việt nam không phải là vấn đề mới, từ xa xưa, ông cha ta đã đúc kết hành vi gian lận thương mại thành câu:" Buôn gian, bán lận" để chỉ những mặt trái của việc buôn bán, để mọi người cảnh giác với thủ đoạn,mánh khóe,lừa dối khách hàng của các gian thương. Hiện nay chúng ta đang phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Chấp nhận cơ chế thị trường tất yếu phải chấp nhận cạnh tranh. Cạnh tranh là động lực để phát triển. Nguyên nhân và động cơ cuối cùng của cạnh tranh là lợi nhuận. Trong cạnh tranh chắc chắn sẽ xuất hiện hình thức và thủ đoạn gian lận thương mại phức tạp và tinh vi thể 9
10. hiện ở các hành vi trốn thuế, lẩn tránh sự kiểm soát của Nhà nước, buôn lậu, lừa đảo, hối lộ, lấy cắp bí mật sản xuất, cạnh tranh tiêu cực phi kinh tế như vậy, có thể thấy mục đích hành vi gian lận trong lĩnh vực thương mại nhằm thu được lợi nhuận không chính đáng. Ơ nước ta hiện nay chưa có một văn bản pháp luật nào đề cập một cách đầy đủ khái niệm về gian lận thương mại cũng như gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan. Mặc dù vậy, thuật ngữ gian lận thương mại được sử dụng một cách rộng rãi ở các Bộ, ngành, các tổ chức khác nhau. Sau đây, chúng ta xem xét quan điểm của tổ chức Hải quan Thế giới định nghĩa về gian lận thương mại . 1.1. Gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan Khác với gian lận thương mại nói chung, gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là những hành vi gian lận nhằm trốn tránh việc kiểm soát của cơ quan Hải quan để trốn thuế xuất nhập khẩu. Việc xác định khái niệm gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan đã được Hội đồng hợp tác Hải quan quốc tế (nay là tổ chức Hải quan thế giới World Customs Organization-WCO) thảo luận nhiều lần. Ngày 9/6/1977, các nước thành viên họp tại Nairobi (CH Kenya) đã đưa ra định nghĩa: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm pháp luật Hải quan, lừa dối Hải quan để lẩn tránh một phần hoặc toàn bộ việc nộp thuế xuất nhập khẩu, vi phạm các biện pháp cấm hoặc hạn chế do luật pháp Hải quan quy định, để thu được một khoản lợi nào đó qua việc vi phạm pháp luật này”. Hiện nay trong xu thế toàn cầu hóa, thương mại quốc tế ngày càng phát triển, gian lận thương mại ngày càng phức tạp và tinh vi hơn. Vì vậy, tại hội nghị quốc tế lần thứ 5 về chống gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan do WCO triệu tập tại Brussels, Bỉ ngày 9/10/1995 đã thống nhất đưa ra một định nghĩa mới như sau: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm các điều khoản pháp qui hoặc pháp luật Hải quan nhằm trốn tránh hoặc cố ý trốn tránh nộp thuế Hải quan, phí và các khoản thu khác đối với việc di chuyển hàng hóa thương mại hoặc nhận và có ý định nhận việc hoàn trả trợ cấp hoặc phụ cấp cho hàng hóa không thuộc đối tượng đó hoặc đạt được hoặc cố ý đạt được lợi thế thương mại bất hợp pháp gây hại cho các nguyên tắc và 10
11. tập tục cạnh tranh thương mại chân chính". Hội nghị cũng đã phân tích, tổng hợp, đúc kết và liệt kê 16 loại hành vi gian lận thương mại chủ yếu. Trên cơ sở đó với thực tiễn ở Việt Nam, khái niệm gian lận thương mại được biết đến như sau: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi gian lận các luồng sản phẩm xuất nhập khẩu bằng cách lợi dụng sơ hở của luật pháp, chính sách và quản lý của các cơ quan Nhà nước để lẩn tránh việc kiểm tra kiểm soát của Hải quan nhằm trốn tránh nghĩa vụ đối với Nhà nước và thu lợi bất chính cho riêng mình". 1.2. Sự khác nhau giữa buôn lậu và gian lận thương mại Căn cứ vào điều 153 Bộ luật hình sự có thể, rút ra khái niệm buôn lậu "Buôn lậu là hành vi buôn bán trái phép qua biên giới hàng hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý hoặc vật phẩm thuộc di tích lịch sử văn hóa". Theo tổ chức Hải quan Thế giới WCO: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm pháp luật Hải quan, lừa dối Hải quan để lẩn tránh một phần hoặc toàn bộ việc nộp thuế xuất, nhập khẩu, vi phạm các biện pháp cấm hoặc hạn chế do luật pháp Hải quan quy định, để thu được khoản lợi nào đó trong việc vi phạm này". So sánh khái niệm gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan với khái niệm buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới có thể thấy có những điểm khác nhau sau: - Gian lận thương mại thực chất đó là tiến hành hoạt động xuất nhập khẩu có phép tắc, công khai đến cơ quan Hải quan để làm thủ tục (khai báo, kiểm tra, nộp thuế) và công khai, hợp pháp đưa hàng hóa qua cửa khẩu. nhưng lợi dụng những kẽ hở để khai báo gian dối như về mẫu mã,về số lượng, về chất lượng nhằm đạt được kết quả cuối cùng là gian lận về mức thuế phải nộp. Hành vi này có khi chỉ là thủ đoạn riêng của chủ hàng khi có sự tiếp tay của một số nhân viên Hải quan biến chất. - Buôn lậu là hành vi lén lút đưa hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới trốn tránh hoặc chống lại sự kiểm tra, kiểm soát của Hải quan bằng cách không đi qua cửa khẩu, hoặc tuy có đi qua cửa khẩu nhưng dùng thủ đoạn bí mật bất hợp pháp như trà trộn hàng lậu trong các hàng hóa khác 11
12. có làm thủ tục, cấu tạo chỗ bí mật để giấu hàng lậu để che dấu hàng hóa, trốn tránh, chống lại sự kiểm tra của Hải quan, nhằm đạt được lợi ích cuối cùng là thu được lợi nhuận thặng dư siêu ngạch. Hành vi buôn lậu có khi chỉ có giá trị nhỏ, nhưng hầu hết phải do những tổ chức bất hợp pháp có đường dây bất hợp pháp qua biên giới, có khi xuyên quốc gia thực hiện. Vấn đề đặt ra là ở Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới, hai khái niệm này chưa được phân định rõ ràng. Nhiều nước coi buôn lậu cũng là hành vi gian lận thương mại. Tổ chức Hải quan Thế giới tại hội nghị lần thứ 5 về chống gian lận thương mại đã xếp buôn lậu vào một trong những hình thức gian lận thương mại nhưng coi đó là loại hình gian lận thương mại đặc biệt nguy hiểm. Ơ Việt Nam hiện nay, buôn lậu được coi là hành vi vi phạm pháp luật, không đồng nhất với gian lận thương mại. Theo Bộ Luật hình sự 2000 quy định tại điều 153 và điều 154, buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới, là hành vi vi phạm pháp luật hình sự và bị coi là phạm tội. Hai tội danh này tương ứng với hai khung hình phạt khác nhau. Tội buôn lậu (Điều 153) hình phạt thấp nhất là phạt tiền 10 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng, cao nhất là tử hình. Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 154) hình phạt thấp nhất là phạt tiền từ 5 triệu đồng, cải tạo không giam giữ 2 năm hoặc vào tù 3 tháng, hình phạt cao nhất là phạt tù 10 năm. Trong Bộ luật hình sự 2000, hành vi GLTM không được đề cập đến, như vậy có thể nói gian lận thương mại có sự tách biệt với tội danh buôn lậu. Xét về góc độ áp dụng luật pháp có thể khởi tố hình sự tất cả các chủ thể có hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội "vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới" (Điều 154 Bộ luật hình sự). Điều này cho phép xác định ranh giới giữa buôn lậu, vận chuyển hàng hoá trái phép qua biên giới với hành vi gian lận thương mại. Tuy nhiên, đối với trường hợp chủ hàng giấu diếm hàng hóa hoặc không có giấy tờ hợp lệ khi xuất nhập khẩu hoặc khai báo gian dối khi qua biên giới, thì cũng có thể coi là vận chuyển trái phép hàng hoá để khởi tố theo Điều 153 Bộ luật hình sự hoặc xử phạt theo quy định tại điều 12, 13 Nghị định 12
13. 138/2004/NĐ-CP về xử phạt hành vi trong lĩnh vực hải quan. ở đây, một vấn đề nổi cộm là cùng một hành vi vi phạm như không khai báo hoặc khai báo không đúng khi vân chuyển hàng hoá qua biên giới việc xử lý có thể áp dụng điều 153 Bộ luật hình sự ghép vào tội danh "tội buôn lậu", nhưng cũng hành vi đó cũng có thể áp dụng điều 12 Nghị định 130/2004/NĐ- CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý nhà nước về Hải quan. Do đó, việc phân định rõ ràng ranh giới để xác định tội danh buôn lậu và gian lận thương mại là một vấn đề bức xúc cần được nghiên cưú giải quyết. Theo pháp luật Việt Nam, gian lận thương mại không phải là một tội danh trong Bộ luật hình sự, nhưng các biểu hiện đặc trưng của nó lại trùng hợp với tội buôn lậu, một bộ phận của gian lận thương mại là buôn lậu và buôn lậu bao gồm cả gian lận thương mại. Hai khái niệm này thường đi đôi, gắn liền với nhau trong tiềm thức xã hội, chúng có phần giao thoa với nhau nhưng không bao hàm tất cả. Đặc biệt là gian lận thương mại, ngoài buôn lậu, gian lận thương mại còn bao gồm nhiều yếu tố khác như: buôn bán hàng giả, ăn cắp mẫu mã, khai báo sai về số lượng, chất lượng hàng hóa Sự khác nhau cơ bản giữa gian lận thương mại và buôn lậu là buôn lậu trước hết là: - Hành vi gian lận thương mại nhưng ở mức cao hơn, tính chất phức tạp và nghiêm trọng hơn. Nó là trường hợp đặc biệt của gian lận thương mại. - Về bản chất của những kẻ buôn lậu là mạo hiểm, sử dụng "cơ bắp" và các phương tiện cần thiết để đưa hàng qua biên giới. - Bản chất của gian lận thương mại là "cơ mưu, trí não" lợi dụng sự sơ hở, không rõ ràng, không chính xác khoa học và đầy đủ của luật pháp, chính sách của các cơ quan quản lý chức năng để thực hiện hành vi gian dối, lừa gạt qua cửa khẩu một cách công khai nhằm thu lợi bất chính. Phạm vi của khái niệm gian lận thương mại rộng hơn khái niệm buôn lậu. - Nếu xép ở mức độ nguy hiểm đối với nền kinh tế thì hành vi buôn lậu mang ảnh hưởng nghiêm trọng hơn nhiều. 13
14. - Nếu xét ở khía cạnh xử lý thì xử lý gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan khó khăn hơn và khung hình phạt nhẹ hơn. - Nếu xét ở góc độ nhận biết thì buôn lậu dễ nhận thấy hơn còn gian lận thương mại thông thường núp dưới những vỏ bọc hợp pháp. Có thể nói, buôn lậu trước hết là hành vi gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan có mức độ nguy hiểm cho xã hội đáng kể. Điều đó có nghĩa là hành vi khách quan và hàng hóa gian lận thương mại phải ở mức bị coi là nguy hiểm đáng kể, phải xử lý hình sự (về tội buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới). Dưới mức đó thì bị coi là gian lận thương mại nguy hiểm chưa đáng kể và chỉ bị xử lý hành chính. 2. Các hình thức gian lận thương mại Trong nhiều năm, hiện tượng gian lận thương mại trong hoạt động quốc tế đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới và trở thành mối đe dọa thực sự đối với sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh chính trị của các quốc gia. Những hậu quả xấu của nó có tác động rõ rệt và nghiêm trọng đến mọi mặt của đời sống xã hội, đi ngược lại với lợi ích của Nhà nước, làm tổn hại đến quyền lợi của người dân, phá hoại môi trường cạnh tranh lành mạnh của nền kinh tế Thế giới, đồng thời gây tốn kém không nhỏ cho ngân sách các quốc gia trong việc thực hiện các biện pháp phòng chống gian lận thương mại. Vì những tác hại nghiêm trọng của tệ nạn này, tổ chức của Hải quan Thế giới đã triệu tập Hội nghị chống gian lận thương mại với sự tham gia của đại diện Hải quan từ hơn 50 nước và tổ chức quốc tế. Hội nghị đã xác định các hình thức gian lận thương mại và đề ra các biện pháp cụ thể phòng chống tệ nạn này. Theo tài liệu số 36 623 ngày 28/5/1995 của Hội nghị Quốc tế lần thứ V về chống gian lận thương mại do WCO họp tại Brussels ( Bỉ ) đã khẳng định gian lận thương mại tồn tại dưới 16 hình thức sau: 1- Buôn lậu hàng hóa qua biên giới hoặc ra khỏi kho Hải quan 2- Khai báo sao 3- Khai tăng, giảm giá trị hàng hóa 4- Lợi dụng chế độ ưu đãi xuất xứ (kể cả chế độ hạn ngạch thuế ) 14
15. 5- Lợi dụng chế độ ưu đãi hàng gia công 6- Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất 7- Lợi dụng yêu cầu về giấy phép xuất nhập khẩu ( qua thỏa thuận lợi dụng giấy phép nhập hàng dệt cho trang bị quân đội để nhập hàng dệt nói chung) 8- Lợi dụng chế độ quá cảnh (mang hàng hóa quá cảnh để tiêu dùng ở nước hàng đi qua ) 9- Khai sai về số lượng, trọng lượng, chất lượng hàng hóa 10- Lợi dụng chế độ mục đích sử dụng, kể cả buôn bán trái phép hàng được ưu đãi thuế (Lợi dụng sự ưu đãi của Chính phủ về thuế xuất khẩu dành cho những đối tượng sử dụng nhất định ) 11- Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 12- Sản xuất và lưu thông hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã 13- Hàng giao dịch buôn bán không có sổ sách 14- Yêu cầu giả, khống việc hoàn hoặc truy hoàn thuế Hải quan (kể cả làm chứng từ giả về hàng đã xuất khẩu) 15- Kinh doanh "ma", đăng ký kinh doanh lậu liễm nhằm hưởng tín dụng trái phép 16- Thanh lý có chủ đích (nghĩa là thành lập Công ty kinh doanh một thời gian ngắn, để nợ thuế, khi số tiền nợ thuế lên cao thì tuyên bố thanh lý để tránh nộp thuế, giám đốc Công ty đó thành lập Công ty mới ngay sau đó với cùng ý định. Loại gian lận này còn được gọi là " Hội chứng phượng hoàng") Ngoài ra, gian lận thương mại còn biểu hiện trong việc chuyển tải hàng hóa. Đó là việc thông qua một nước thứ 3 để che dấu nguồn gốc thực sự của hàng hóa nhằm che mắt Hải quan nước nhập khẩu. Trong trường hợp này, nước thứ 3 là nước cung cấp tài liệu giả hoặc dùng các thủ đoạn thay đổi nguồn gốc hàng từ nước xuất khẩu sang nước quá cảnh. Đến khi hàng được nhập vào nước nhập khẩu sẽ tránh được các quy định hạn chế mặt hàng của nước nhập khẩu như: hạn ngạch, chế độ ưu đãi, bản quyền sản xuất 15
16. Cách phân loại trên thể hiện cái nhìn khoa học và là kết quả nghiên cứu các vấn đề thực tiễn trong nhiều năm của hoạt động thương mại quốc tế ở nhiều nước trên thế giới. Nó mang những nét chung cuả tình hình gian lận thương mại Thế giới, trong đó có Việt Nam. Tình hình thực tế ở nước ta thời gian qua cũng cho thấy các thủ đoạn gian lận thương mại trong hoạt động thương mại quốc tế cũng chính là các hình thức mà tổ chức Hải quan Thế giới đã xác định như đã nêu trên. II. Thực trạng buôn lậu và Gian lận thương mại ở Việt Nam thời gian qua Hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại trong cả nước diễn biến hết sức phức tạp và sôi động đặc biệt ở khu vực các cửa khẩu với nhiều thủ đoạn tinh vi xảo quyệt để qua mặt Hải quan. Bọn gian thương lợi dụng lợi thế về địa hình và những khó khăn của Hải quan vùng biên để tuồn hàng lậu và trốn thuế. Thực trạng gian lận thương mại trên các tuyến đường, các kênh tiêu thụ ở Việt Nam biến động tùy thuộc vào mức độ kiểm tra và kiểm soát trên các tuyến đường, tại mỗi cửa khẩu, tuy nhiên dòng vận động của hàng hóa gian lận được dịch chuyển tới nơi nào đó nó được bồi hoàn tốt nhất. Dòng hàng hóa gian lận lẩn tránh các khu vực cửa khẩu ngặt nghèo và tìm đến nơi nào cho phép chúng thịnh vượng lâu hơn. Các con số thống kê có thể là rất xác thực, song cũng chỉ mang tính chất tương đối bởi vì chúng chỉ được nhìn nhận trên những con số thu được, còn phần không nắm bắt được lại muôn hình, muôn vẻ. Hơn nữa, ngay bản thân các con số thu được cũng đã qua một quá trình xử lý và tiến hành các hoạt động điều chỉnh mà người ta cho rằng phù hợp với thực tế hơn. Cùng với sự thiết lập của hàng rào thuế quan, hầu hết các cửa khẩu trong cả nước đều diễn ra hiện tượng và gian lận thương mại. Tuy nhiên ở những vùng giáp ranh với các nước khác nhau thì những mặt hàng, thủ đoạn và cách thức gian lận có dấu hiệu đặc thù riêng. Tình hình gian lận thương mại trên từng tuyến như sau: 1. Tuyến đường bộ. Nước ta có 24 tỉnh biên giới tiếp giáp với 3 nước Trung quốc, Lào, Cămpuchia. Trong đó, các tỉnh biên giới phía Bắc và miền Trung là các tỉnh 16
17. miền núi. Đặc điểm chung các tỉnh biên giới là ngoài cửa khẩu quốc tế còn có các cửa khẩu quốc gia và các cửa khẩu địa phương. Đáng chú ý dọc tuyến biên giới còn có nhiều đường mòn, chợ biên giới do dân cư hai nước thường qua lại mua bán, trao đổi hàng hóa. Biên giới Tây- Nam địa hình tuy bằng phẳng nhưng trải dài, qua lại dễ dàng. Nhìn chung, địa hình biên giới đường bộ nước ta đa dạng và phức tạp, đây là mảnh đất màu mỡ cho gian thương lợi dụng trong buôn bán. - Trên tuyến biên giới Việt-Trung, trọng điểm của buôn lậu và gian lận thương mại là Quảng Ninh và Lạng Sơn. Hàng hóa thường được "cửu vạn" vận chuyển bằng phương thức xé lẻ, thu gom nhiều lần, sau đó dùng hoấ đơn buôn chuyến, hóa đơn mua hàng để lưu thông hàng hóa nhằm trốn thuế xuất nhập khẩu.Trong những năm qua, đã phát hiện hàng trăm vụ với tổng trị giá hàng lậu là hàng chục tỷ đồng. Tại hang Dơi-Lạng Sơn, mỗi ngày lượng hàng lậu nhập vào nội địa lên đến hàng tỷ đồng. Vụ án đường dây buôn lậu tại hang Dơi được xét xử tháng 9 năm 2002 là một ví dụ điển hình. Chỉ tính riêng trong tháng 9 năm 2002, trên toàn quốc đã có tới 576 vụ buôn lậu và gian lận thương mại xảy ra. Mặt hàng buôn lậu và gian lận thương mại chủ yếu là những mặt hàng thuộc diện Nhà nước quản lý dán tem hoặc những hàng hóa có thuế suất cao như đồ điện cao cấp, điện dân dụng, phương tiện vận tải, hàng tiêu dùng, hàng điện tử, vật liệu xây dựng, hàng tạp hóa - Trên tuyến biên giới Việt-Lào, tình hình nổi lên là buôn lậu thuốc phiện, heroin từ Lào qua biên giới vào Việt Nam, nhập lậu thuốc lá ngoại chủ yếu diễn ra ở cửa khẩu Lao Bảo, Quảng Trị, đồng thời xuất gạo, pháo nổ, xăng dầu, kim loại mầu Trên tuyến này, hình thành các tổ chức buôn lậu và gian lận thương mại xuyên quốc gia, gian thương người Lào tập kết hàng từ Thái lan về Bản Đen, chợ Krôn của Lào rồi dùng nhiều thuyền máy chở hàng hóa dọc sông Sepôn , khi thấy vắng lực lượng kiểm tra, chúng lao thuyền sang phía bờ sông Việt Nam. Một lượng hàng lậu lớn cũng tuồn vào Việt Nam theo các lối mòn biên giới ở 2 bên cánh gà cửa khẩu Lao Bảo. Ngoài ra, hiện tượng lợi dụng tiêu chuẩn hành lý miễn thuế của Nghị định 66/2002/NĐ- CP vẫn còn phổ biến. Một số người buôn bán chuyên nghiệp đã lợi dụng mua lại chế độ của lái xe và công nhân nhập cảnh để buôn 17
18. bán kiếm lời. Đặc biệt có một số tư thương núp bóng doanh nghiệp Nhà nước làm hộ chiếu sang Lào công tác, khi về mang hàng hóa theo tiêu chuẩn hành lý miễn thuế và dùng tiêu chuẩn đó để vận chuyển nhiều chuyến hàng cùng loại được nhập lậu từ Lào về sâu trong nội địa. - Tuyến biên giới Tây-Nam Trên tuyến biên giới Tây nam, gian thương đã buôn bán trái phép qua biên giới xe máy, gỗ, thuốc lá ngoại, rượu ngoại, hàng điện tử, đồ xa xỉ phẩm Địa bàn chủ yếu là các tỉnh Long An, Tây Ninh, An Giang, Bình Phước Đáng lưu ý, tình hình buôn lậu và GLTM qua biên giới xảy ra cực kỳ nghiêm trọng ở huyện Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang, đặc biệt ở xã Mỹ Đức, có gần 7000 nhân khẩu, nhưng có tới 60% dân sống bằng nghề buôn lậu, nhưng vẫn còn rất nghèo. Có những vụ buôn lậu và gian lận thương mại lớn trị giá hàng chục, hàng trăm tỷ đồng bị phát hiện tại tuyến biên giới này. Ví dụ: Vụ án buôn lậu qua biên giới trị giá hàng trăm tỷ đồng bị phát hiện và xét xử trong năm 1998 tại Long An 2. Tuyến biển Tình hình buôn lậu và gian lận thương mại trên các vùng ven biển nước ta có nguy hại không kém gì các tuyến khác, nó diễn ra liên tục, ngày càng có tổ chức chặt chẽ với các thủ đoạn tinh vi và hoàn hảo hơn. Mặt hàng xuất lậu chủ yếu vẫn là kim loại, quặng kim loại và gỗ. Mặt hàng nhập lậu chủ yếu vẫn là các mặt hàng cấm nhập khẩu, những mặt hàng tạm ngưng nhập khẩu và những mặt hàng Nhà nước điều tiết nhập khẩu bằng thuế suất cao. Các cơ quan chuyên trách đã phát hiện ra một số đường dây buôn lậu và gian lận thương mại lớn liên kết trong nước với nước ngoài, được tổ chức rất chặt chẽ, có sự chỉ huy thống nhất từ trung tâm, được trang bị và lợi dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại của Nhà nước để thông tin liên lạc bí mật, nhanh chóng và chính xác. Tình hình buôn lậu trên từng vùng biển của nước ta diễn ra với quy mô, tính chất phức tạp khác nhau. 18
19. Tại vùng biển tiếp giáp Trung Quốc, buôn lậu và gian lận thương mại ngày càng tăng về số lượng và quy mô hoạt động. Gian thương thường sử dụng các loại tầu nhỏ có sức chở từ 50 tấn đến 400 tấn với tốc độ cao để hoạt động. Với đầy đủ phương tiện thông tin liên lạc tiên tiến, khi có sự cố, bọn đầu nậu có thể huy động đông đảo cửu vạn đến ứng cứu nhằm giành lại hàng hoặc tẩu tán khi bị cơ quan chức năng thu giữ. Tại 4 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh,Quảng Bình với chiều dài bờ biển 430 km, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại trên tuyến biển diễn ra rất phức tạp. Từ cảng Cửa Lò, Nghệ An hàng lậu như: hàng điện tử, xe đạp, quạt điện, nồi cơm điện của Nhật (chủ yếu là đồ cũ), vật liệu xây dựng của Trung quốc được nhập lậu bán tại địa phương hoặc chuyển tiếp đi các tỉnh khác. Khu vực bờ biển từ Quảng Ngãi, Phú Yên cho đến cảng Sài Gòn,tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại cũng diễn ra sôi động, đặc biệt là vùng biển Quy Nhơn, Bình Định nơi mà hàng lậu thường được thuyền viên các tầu viễn dương giấu diếm đưa vào. Thủ đoạn buôn lậu và gian lận thương mại thường được lợi dụng là phương thức vận chuyển hàng bằng container, hàng chuyển cảng, chuyển khẩu Bọn gian thương đã xếp hàng cũ vào hàng mới, hàng tốt vào hàng xấu, hàng cấm hoặc hàng có giá trị và thuế suất cao vào hàng có giá trị và thuế xuất thấp, hàng cấm hoặc hàng quản lý bằng hạn ngạch, chất lượng, xuất xứ để trốn thuế Hàng nguyên chiếc tháo rời khai là hàng gia công lắp ráp để hưởng thuế suất thấp, hàng gia công lắp ráp thường lẫn lộn giữa SKD, CKD và IKD khai báo lấp lửng, chung chung hoặc tự ý trưng cầu giám định lấy kết quả lấp lửng. Lợi dụng phương thức chuyển khẩu, tạm nhập tái xuất, đầu tư liên doanh, gia công để buôn lậu và GLTM hoặc làm hồ sơ giả, kinh doanh sai mục đích. Lợi dụng một giấy phép để đi nhiều chuyến hàng, hoặc làm thủ tục xin cho chuyển tiếp hàng hóa về tỉnh làm thủ tục Hải quan, nhưng trên đường đi lợi dụng sơ hở hoặt móc ngoặc, hối lộ nhân viên áp tải để tẩu tán hàng lậu ngay ở địa phương có cửa khẩu như ở Thừa Thiên Huế, Cần Thơ trong vụ Tân Trường Sanh. 19
20. 3. Tuyến hàng không. Từ năm 1990 trở lại đây, lượng khách hàng và phương tiện xuất nhập cảnh ra vào Việt Nam chủ yếu qua hai cửa khẩu : Sân bay quốc tế Nội Bài và Tân Sơn Nhất ngày càng tăng. Hành khách xuất nhập cảnh đa dạng và phức tạp, phương tiện xuất nhập cảnh cũng nhiều và đa dạng hơn. Trong thời gian qua, hàng không Việt Nam đã mở thêm nhiều tuyến bay mới, theo đó, tình hình buôn lậu và gian lận thương mại các loại hàng cấm như: ma túy, đồ cổ,vàng, đá quý, ngoại tệ qua đường hàng không có xu hướng gia tăng, đặc biệt nhiều vụ vi phạm nghiêm trọng. Những dấu hiệu nổi cộm dễ nhận thấy, đó là: - Một bộ phận không nhỏ hành khách xuất nhập cảnh lợi dụng chế độ miễn thuế khi nhập cảnh đã mang theo những hàng hóa gọn nhẹ, nhưng giá trị lớn như điện thoại di động hoặc ra vào nhiều lần, hoặc nhờ người khác mua hộ, mang và khai hộ nhằm mục đích buôn bán kiếm lời. Lợi dụng tiêu chuẩn hành lý miễn thuế, gian thương đã thu gom tờ khai hành lý của khách nhập cảnh, tổ chức nhập hàng theo các tờ khai này để hưởng tiêu chuẩn miễn thuế. - Lợi dụng chế độ quà biếu, gửi hàng có giá trị lớn, gửi nhiều lần, nhiều địa chỉ qua đường bưu điện để buôn bán kiếm lời. - Cùng các thủ đoạn gian lận thương mại, tình trạng buôn lậu qua đường hàng không cũng hết sức tinh vi: việc xuất lậu hàng cổ vật có đối tượng chủ yếu là khách du lịch, thương nhân thuộc quốc tịch Mỹ, Pháp, Đức, Đài Loan, Hồng Kông với thủ đoạn cất giấu, để lẫn hàng trong tư trang, trong hàng gốm sứ, giả cổ - Việc vận chuyển trái phép các chất ma túy ra và vào Việt Nam đã xuất hiện khá nhiều. Đối tượng chủ yếu là người nuớc ngoài và Việt kiều có quan hệ móc nối với một số phần tử và người thân trong nước. Thủ đoạn xuất nhập lậu ma túy thường được ngụy trang, cất giấu rất tinh vi như để trong đế giầy, trong va li 2 đáy, ép vào khuôn tranh sơn mài Điển hình như 2 vụ lớn đã bị Hải quan phát hiện là vụ nhập lậu 18,1 kg heroin bị Hải quan Tân Sơn Nhất phát hiện và vụ xuất lậu 5,1 kg heroin bị Hải quan Nội Bài bắt giữ. Đây là 2 vụ xuất và nhập lớn nhất từ trước tới nay ở nước ta do Hải quan phát hiện. 20
21. Nhìn chung, nước ta có địa hình phức tạp, lại nằm trong khu vực và gần kề với những nước như: Trung Quốc, Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc hàng hóa của những nước này có chất lượng khá hơn hoặc giá rẻ hơn và đang trong tình trạng dư thừa. Bằng con đường tiểu ngạch, con đường buôn lậu và gian lận thương mại, họ đã đẩy hàng hóa thừa ế vào thị trường nước ta để vừa khỏi ứ đọng vốn, vừa giải quyết vấn đề thất nghiệp. Vì lợi ích cục bộ, một số địa phương, huyện, tỉnh đã thu thuế nhẹ hơn thuế nhập khẩu, hoặc làm ngơ để cho hàng lậu vào nội địa, tổ chức đón lõng ở tuyến sau để thu thuế buôn chuyến, nhằm tăng và thu hút nguồn thu. Làm như vậy, vô hình chung đã hợp thức hóa cho việc vận chuyển hàng buôn lậu và gian lận thương mại vào tiêu thụ trong nội địa. Thực tế cho thấy buôn lậu và gian lận thương mại luôn có xu hướng bùng phát rất phức tạp, tạo thành những điểm nóng với hậu quả là lượng hàng lậu tuồn vào nội địa là rất lớn. Theo số liệu thống kê, chúng ta thấy số vụ buôn lậu và gian lận thương mại bị phát hiện và xử lý luôn tăng qua các năm. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, ước tính tổng trị giá hàng hóa buôn lậu và gian lận thương mại vào Việt Nam mỗi năm vào khoảng 10000 tỷ đồng. Thất thu thuế xuất nhập khẩu tiểu ngạch qua biên giới đất liền chiếm khoảng 30% (3000 tỷ đồng/năm), thất thu thuế qua cửa khẩu đường bộ và đường biên giới khoảng 20% (2000 tỷ đồng/năm). Từ năm 1990 trở lại đây, hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại trên các tuyến đều có xu hướng gia tăng. Nếu quan niệm hàng và tiền mang theo cả cột mốc biên giới, thì có thể nói Tổ quốc ta đang ở trong tình trạng bị đe dọa xâm lăng. Tại nước ta, không có nơi nào không có bán hàng ngoại và cũng có thể không có nơi nào không có hàng lậu được bày bán công khai. Với bức tranh toàn cảnh trên ta thấy thực trạng buôn lậu và gian lận thương mại ở nước ta đang ở một tình thế bức xúc, cần tiên lượng được nó và có những giải pháp hữu hiệu phòng, chống trong thời gian tới. III.Các thủ đoạn Gian lận thương mại chủ yếu trên địa bàn do Cục Hải quan Hà Nội quản lý Nhiều thủ đoạn gian lận thương mại phổ biến trên thị trường quốc tế cũng xảy ra trên thị trường Hà Nội. Nhưng do những đặc điểm riêng của Hà Nội như: nền kinh tế mới phát triển, luật pháp chưa hoàn chỉnh, thiếu kinh 21
22. nghiệm cạnh tranh quốc tế v.v Nên các thủ đoạn đó ở Hà Nội cũng mang những đặc điểm riêng tương ứng. Các nhà chuyên môn đã tổng kết một số thủ đoạn chính sau đây: 1. Gian lận thương mại qua lợi dụng chính sách thuế của Nhà nước Trong các hoạt động gian lận thương mại thì loại hình gian lận thương mại qua lợi dụng chính sách thuế XNK là loại hình đặc thù nhất ở Việt nam. Thuế xuất nhập khẩu ở Việt Nam bao gồm nhiều loại thuế gộp lại như: thuế doanh thu, thuế phụ thu, thuế bình ổn giá, thuế VAT Do đó, thuế xuất nhập khẩu tương đối cao, có những loại hàng có thuế xuất từ 100%-200% như ôtô du lịch, rượu bia, hàng điện tử v v Do thuế suất cao nên sự chênh lệch giữa giá phải trả cho việc khai báo đầy đủ, chính xác và xuất trình trung thực cho các cơ quan kiểm tra kiểm soát Nhà nước với lợi nhuận do gian lận thương mại là rất lớn. Vì vậy, các gian thương thường tính toán mạo hiểm, chấp nhận những rủi ro để gian lận trốn thuế, đây là một trong những vấn đề hấp dẫn bọn gian thương, gian lận thương mại. Chính sách thuế xuất nhập khẩu ở nước ta hiện nay bộc lộ những bất hợp lý tạo kẽ hở cho công tác quản lý kiểm tra kiểm soát hàng xuất nhập khẩu. Luật thuế xuất nhập khẩu hiện hành của ta vừa đánh thuế theo tính chất mặt hàng, vừa đánh thuế theo mục đích sử dụng là rất lớn. Có những mặt hàng đáng lẽ thuế xuất là 100% nhưng đánh theo mục đích sử dụng thì thuế suất này chỉ có 0%, hoặc đáng lẽ phải nộp 50% thuế suất nhưng chỉ khai là chuyên dụng được Hải quan kiểm tra và cơ quan giám định là chính xác thì mặt hàng đó chỉ còn phải nộp 5% hoặc 0%. Đây là một loại hình gian lận thương mại khá phổ biến ở Việt Nam. Tóm lại: Có nhiều hình thức gian lận thương mại gây hậu quả rất nghiêm trọng qua việc lợi dụng chính sách thuế xuất nhập khẩu, chủ yếu tập trung vào những mặt hàng có thuế suất cao, lợi nhuận lớn hoặc chênh lệch giữa mặt hàng này với loại hàng khác. Hành vi gian lận thương mại qua chính sách thuế nhiều khi tỏ ra rất lộ liễu và trắng trợn. 2. Gian lận thương mại qua giá hàng hóa xuất nhập khẩu Việc xác định giá để tính thuế Hải quan là một trong những yếu tố quan trọng để tính thuế Hải quan. Luật thuế xuất nhập khẩu quy định giá tính thuế hàng hóa xuất nhập khẩu được căn cứ vào giá ghi trên hợp đồng và hóa đơn 22
23. thương mại hợp lệ, phù hợp với các chứng từ khác có liên quan. Đối với hàng bán là giá FOB, đối với hàng nhập là giá CIF (đối với mặt hàng Nhà nước không quản lý giá và cao hơn 70% giá do Tổng cục Hải quan thống kê ). Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp đã gian xảo để lách thuế qua tính thuế bằng cách: giữa người mua và người bán có sự thông đồng với nhau để ghi giá trên hợp đồng, trên hóa đơn thương mại thấp hơn nhiều so với giá trị thực tế của hàng hóa đó. Phần tiền ngoài hợp đồng thanh toán cho nhau bằng cách chuyển ngân lậu, góp vốn đầu tư hoặc mua hàng xuất khẩu. 3. Gian lận thương mại thông qua việc khai báo sai về số lượng, trọng lượng, phẩm cấp hàng hóa xuất nhập khẩu. Đây là hình thức gian lận thương mại khá phổ biến ở Việt Nam nói chung và ở Cục Hải quan Hà Nội nói riêng. Chủ hàng đã lợi dụng chính sách thông thoáng của Nhà nước ta thông qua việc cải cách thủ tục hành chính trong ngành Hải quan, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, giải phóng hàng hóa xuất nhập khẩu tại các cửa khẩu để thực hiện hành vi gian lận thương mại. Chúng dùng các thủ đoạn như: hàng nhiều khai ít, hàng có giá trị cao khai hàng có giá trị thấp, hàng là thành phẩm được khai là linh kiện, là nguyên liệu, phụ liệu để gia công chúng còn tìm mọi cách để thay đổi bao bì, nhãn mác nhằm thu lợi bất chính. 4. Gian lận thương mại qua việc cố ý xác định sai xuất xứ hàng hóa. Xác định sai xuất sứ hàng hóa là vấn đề kỹ thuật phức tạp, rất quan trọng liên quan đến lợi ích chủ quyền quốc gia. Đây là vấn đề rất mới mẻ của Việt Nam, thuế xuất khẩu và chính sách ưu đãi thuế quan giữa các nước thành viên có quan hệ giành cho nhau hưởng chế độ tối huệ quốc. Do đó, xuất xứ hàng hóa có liên quan trực tiếp đến 2 vấn đề chính, đó là: - Liên quan đến thuế xuất nhập khẩu như cùng một mặt hàng nhưng có xuất xứ ở các nước khác nhau thì trị giá tính thuế của mặt hàng đó được tính khác nhau. Ví dụ: Cùng một mặt hàng, nhưng mặt hàng đó được sản xuất ở các nước không phải là các nước công nghiệp phát triển (G7) thì trị giá tính thuế chỉ 70% so với mặt hàng đó được sản xuất tại các nước G7 (theo quy định giá tối thiểu của Bộ Tài chính ban hành). Vì vậy, những trường hợp không xác định đúng xuất xứ thì hoặc là làm thất thu thuế Nhà nước hoặc làm lạm thu 23
24. thiệt hại cho doanh nghiệp. Từ việc lợi dụng đó, các gian thương đã không xuất trình hoặc xuất trình sai xuất xứ, xuất xứ giả, khai không đúng xuất xứ. - Liên quan đến chính sách ưu đãi thuế: Như một số mặt hàng có xuất xứ từ Việt Nam, khi xuất sang EU thì được hưởng thuế suất thấp hoặc hàng có xuất xứ từ ASEAN, nhập khẩu vào Việt Nam, và ngược lại. 5. Gian lận thương mại thông qua hàng chuyển tiếp Nghị định 101/2001/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2001 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hải quan về thủ tục Hải quan, chế độ kiểm tra, giám sát hải quan, đã quy định rất rõ là đối với hàng hóa kinh doanh xuất nhập khẩu có thể làm thủ tục Hải quan tại bất cứ nơi đâu mà chủ hàng thấy thuận lợi nhất. Tổng cục Hải quan cũng đã có nhiều văn bản quy định về việc làm thủ tục Hải quan ngoài khu vực cửa khẩu (nay là điểm thông quan). Lợi dụng việc áp tải, kho riêng để tráo lẫn hàng hóa hoặc từ hàng nọ khai hàng kia, hàng có thuế khai hàng không có thuế là một trong những hình thức gian lận thương mại với giá trị gian lận lớn nhất, chính vì thế, Tổng cục Hải quan đã quy định không được khai báo ngoài cửa khẩu (kho riêng) đối với hàng hóa nhập kinh doanh có thuế. 6. Gian lận thương mại trong lĩnh vực liên doanh đầu tư. Theo quy định của Luật đầu tư Việt Nam, xí nghiệp, công ty có vốn đầu tư nước ngoài được miễn thuế nhập khẩu đối với thiết bị máy móc, phụ tùng và các phương tiện sản xuất kinh doanh ( gồm cả phương tiện vận tải ) và các vật tư nhập khẩu vào Việt Nam để đầu tư xây dựng cơ bản, hình thành xí nghiệp hoặc tạo tài sản cố định thực hiện hợp đồng hợp tác kinh doanh. Do vậy, có quan niệm cho rằng Hải quan ít quan tâm đến giá trị tính thuế của hàng hóa do đằng nào nó cũng được miễn thuế theo quy định của pháp luật, dẫn đến việc bị gian thương lợi dụng để gian lận thương mại. Trên địa bàn của Cục Hải quan thành phố Hà Nội, có tới hàng trăm liên doanh đầu tư của nước ngoài. Vì vậy, đối tượng gian lận thương mại cũng hết sức phức tạp. - Lợi dụng sự thiếu hiểu biết của các cơ quan hữu trách, để đưa vào góp vốn các thiết bị máy móc cũ, lạc hậu, khai tăng cao giá các thiết bị để góp vốn nhằm thu hồi lợi nhuận cao trong việc khấu trừ tài sản. 24
25. - Các xí nghiệp liên doanh còn tìm cách khai giảm giá nguyên liệu nhập khẩu và giá sản phẩm kinh doanh xuất nhập khẩu để trốn thuế. 7. Gian lận thương mại trong lĩnh vực hàng gia công và hàng sản xuất để xuất khẩu. Hàng hóa là vật tư nguyên liệu nhập khẩu để gia công cho người ngoài rồi xuất khẩu theo hợp đồng đã ký kết, theo quy định của thuế xuất nhập khẩu, hàng thuộc diện này được miễn thuế khi số thành phẩm xuất hết ra khỏi Việt Nam. Đối với Cục Hải quan Hà Nội, loại hình này có rất nhiều doanh nghiệp làm hàng gia công sản xuất và xuất khẩu. Tuy nhiên, có nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách thuế ưu đãi để lập định mức khống, làm sai định mức bớt xém nguyên vật liệu tiêu thụ trong nước với nhiều thủ đoạn khác nhau. 8. Gian lận thương mại qua việc lợi dụng thời điểm đăng ký tờ khai. Khi nắm bắt được thời điểm có thay đổi chính sách quản lý mặt hàng hoặc chính sách thuế xuất nhập khẩu (các chính sách này có ưu đãi hơn hoặc chặt chẽ hơn chính sách cũ), các chủ hàng đến Hải quan làm thủ tục trước thời điểm để được hưởng chính sách cũ, mặc dù chưa có hàng về hoặc đợi qua thời điểm thay đổi chính sách để được hưởng chính sách mới mặc dù hàng đã có sẵn ở trong kho. 9. Gian lận thương mại thông qua việc lợi dụng hàng hóa gửi tại kho ngoại quan Hình thức gian lận này, trên địa bàn Cục Hải quan thành phố Hà Nội chưa có. 10. Gian lận thương mại qua lợi dụng kinh doanh hàng chuyển khẩu, hàng tạm nhập tái xuất. Hàng chuyển khẩu, hàng tạm nhập tái xuất là những hàng hóa được hoàn lại thuế sau khi có chứng nhận của Hải quan cửa khẩu thực xuất. Lợi dụng sơ hở thiếu sót này, nhiều chủ hàng đã tìm cách móc nối với Hải quan cửa khẩu xuất để xác nhận khống số hàng thực xuất, truy hoàn số thuế nhập khẩu. Có trường hợp chủ hàng làm hồ sơ giả để trốn thế. 25
26. Kết luận Gian lận thương mại ở Việt Nam có những đặc thù riêng và rất đa dạng. Có những hình thức đơn giản, trắng trợn, nhưng cũng có nhiều hình thức phức tạp, tinh vi, khôn khéo, biết tạo vỏ bọc hợp lệ, hợp pháp. Gian lận thương mại càng phức tạp hơn khi có sự kết hợp với tham nhũng. Họat động gian lận thương mại càng phổ biến và nhiều hình thức gian lận thương mại được kết hợp chặt chẽ với nhau trong từng vụ gian lận. Do đó, công tác phòng chống, ngăn chặn tệ nạn buôn lậu, gian lận thương mại đang là một thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước về xuất nhập khẩu, đặc biệt là lực lượng Hải quan-người gác cửa của nền kinh tế đất nước. IV.Một số kết quả về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội những năm gần đây Nguyên nhân buôn lậu, gian lận thương mại trở thành “Quốc nạn” của ở nước ta, lãnh đạo Cục Hải quan thành phố Hà Nội thời gian qua đã tập trung chỉ đạo công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại bằng các biện pháp cụ thể : - Tổ chức, quán triệt các chỉ thị nghị quyết của Đảng, Nhà nước và của ngành về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại - Xây dựng phương án đấu tranh một cách toàn diện, chú trọng địa bàn trọng điểm, đối tượng buôn lậu trọng điểm, mặt hàng trọng điểm hoặc mặt hàng nhạt cảm . - Thành lập ban chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại, tham nhũng của Cục. Xác định lấy lực lượng điều tra chống buôn lậu làm lực lượng nòng cốt trong công tác đấu tranh . - Xây dựng quy chế phối kết hợp công tác giữa Cục Hải quan thành phố Hà Nội với các đơn vị chức năng thuộc các ngành khác như: Công an, quản lý thị trường, Cục Thuế, Kho bạc, Cơ quan văn hoá, Viện Kiểm sát, Kiểm lâm Tham gia Ban chỉ đạo 127 của thành phố. - Xác định rõ các phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại . Rà soát các văn bản, quy định, qui chế, 26
27. qui trình nghiệp vụ để khắc phục những vấn đề sở hở trong qui chế chính sách dẫn đến lợi dụng sót lọt, gây thất thu thuế xuất nhập khẩu. - Nâng cao hiệu quả công tác điều tra bí mật, xây dựng mạng lưới cơ sở bí mật. Quán triệt nhiệm vụ chống buôn lậu, gian lận thương mại là nhiệm vụ trọng tâm của tất cả các đơn vị kiểm tra, giám sát làm thủ tục xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh trong đó, lực lượng điều tra chống buôn lậu là lực lượng chủ lực chuyên sâu. Chú trọng khâu tổ chức và con người điều chỉnh bố trí qua thực tế hoạt động cho phù hợp với yêu cầu từng thời gian. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, phúc tập hồ sơ . - Tăng cường thêm các phương tiện, thiết bị kỹ thuật cho công tác kiểm tra, kiểm soát, phát hiện hàng cấm, hàng lậu. - Phân luồng làm thủ tục hải quan đối với hành khách xuất nhập cảnh theo 3 dạng: “ luồng xanh”, “ luồng vàng”. “luồng đỏ” để sàng lọc, lựa chọn đối tượng kiểm tra có trọng tâm. - Thực hiện đúng các quy định về hình thức kiểm tra, tỉ lệ kiểm tra trên cơ sở nắm bắt các thông tin liên quan đến hoạt động của các doanh nghiệp. Lập danh bạ các doanh nghiệp thuộc địa bàn quản lý giúp cho việc ra các quyết định kiểm tra được chính xác vừa nâng cao hiệu quả giám sát quản lý vừa tạo điều kiện thông quan hàng hoá nhanh chóng, thuận lợi. - Phối hợp chặt chẽ giữa Đội Kiểm soát với Phòng Trị giá tính thuế , Phòng Kiểm tra sau thông quan phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý kịp thời những trường hợp gian lận qua giá, chống thất thu. Đi sâu vào các biện pháp nghiệp vụ kiểm tra sau thông quan. - Cải cách thủ tục hành chính, cải tiến các quy trình, thủ tục hải quan tại các cửa khẩu, đơn giản hoá qui trình thủ tục theo hướng “một cửa” tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh nhưng vẫn đảm bảo quản lý chặt chẽ, thủ tục nhanh chóng, văn minh phù hợp với thông lệ quốc tế. Làm rõ trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp trước pháp luật trong việc khai báo, cải tiến chế độ thông tin, phản ánh tình hình nhanh chóng. Rút kinh nghiệm kịp thời qua mỗi vụ việc giúp cho công tác tham mưu, chỉ đạo kiểm tra sâu sát có hiệu quả. 27
28. - Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật Hải quan đảm bảo đúng người, đúng tội. - Xây dựng qui chế trích thưởng kịp thời có tác dụng động viên, khích lệ tốt. 1. Tình hình chống buôn lậu, vận chuyển trái phép và các hành vi phạm pháp luật trong phạm vi địa bàn quản lý của Cục Hải qua thành phố Hà nội những năm gần đây Phạm vi địa bàn quản lý của Cục Hải quan thành phố Hà nội trải dài trên 6 tỉnh thành, gồm : Hà Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Yên Bái. Hàng hoá xuất nhập khẩu làm thủ tục tại 12 đơn vị cửa khẩu với nhiều loại hình nhập qua đường hàng không và làm thủ tục hàng hoá chuyển tiếp đường biển và đường bộ. 1.1. * Các mặt hàng vi phạm chủ yếu - Xuất lậu gỗ thông qua hình thức nhập nguyên liệu sản xuất xuất khẩu. - Nhập linh kiện để lắp ráp xuất khẩu nhưng lại bán trong nước. - Thuốc tân dược, mỹ phẩm, nhập theo hình thức phi mậu dịch. - Văn hoá phẩm phản động, đồi truỵ thuốc gây nghiện, hướng thần 1.2. Các phương thức thủ đoạn vi phạm chủ yếu - Lợi dụng việc doanh nghiệp tự khai báo tính thuế, doanh nghiệp đã khai báo trị giá tính thuế thấp hơn nhiều lần so với giá trị thực của hàng hoá; áp mã sai để hưởng thuế xuất thấp; để lẫn hàng phải kiểm tra vào lô hàng miễn kiểm tra hải quan. - Khai báo là nhập linh kiện điện tử để lắp ráp nhưng thực tế là nhập mạng linh kiện hoặc ở dạng nguyên chiếc tháo rời. - Tạm nhập gỗ từ Lào để sản xuất xuất khẩu nhưng thực tế khi xuất khẩu lại xuất các chủng loại gỗ khác cấm xuất khẩu như Pơmu, Bách xanh - Nhập khẩu theo đường phi mậu dịch, quà biếu qua đường hàng không, các loại hàng gọn nhẹ, giá trị cao như tân dược, mỹ phẩm, điện thoại di động, vàng bạc, đá quý 28
29. 1.3. Đối tượng trọng điểm - Doanh nghiệp liên doanh ở các khu chế xuất, khu công nghiệp gia công, lắp ráp hàng điện tử. - Các doanh nghiệp đã vi phạm pháp luật hải quan nhiều lần, doanh nghiệp mở tờ khai xuất nhập khẩu ở nhiều nơi khác nhau. - Các tổ chức, cá nhân thường xuyên nhận hàng phi mậu dịch, quà biếu . 2. Một số kết quả cụ thể trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội Năm 1998, Cục Hải quan thành phố Hà nội đã phát hiện lập biên bản 414 vụ vi phạm hành chính về Hải quan, với trị giá tang vật ước tính 30 tỷ đồng. Đã xử lý 406 vụ, phạt tiền: 260 vụ, thu 747 triệu đồng; cảnh cáo, tịch thu tang vật, 93 vụ , luật thuế 3 vụ với số tiền 522, 7 triệu đồng, qua kiểm tra phúc tập truy thu thuế 11 vụ, chuyển cơ quan văn hoá và UBND thành phố Hà Nội xử lý theo thẩm quyền và quản lý chuyên ngàng: 39 vụ, nhắc nhở 4 vụ, chuyển sở tài chính 9 vụ. Năm 1999, Cục Hải quan thành phố Hà Nội phát hiện lập biên bản 240 vụ với trị giá tang vật ước tính 60 tỷ đồng, đã xử lý vi phạm 230 vụ, phạt tiền 140 vụ với 340 triệu đồng, cảnh cáo tịch thu tang vật 97 vụ. Năm 2000, Cục Hải quan thành phố Hà Nội đã phát hiện lập biên bản 225 biên bản vi phạm hành chính về hải quan, trị giá tang vật ước tính 15 tỷ đồng, đã xử phạt 218 vụ, phạt tiền 173 vụ với 307,96 triệu đồng, cảnh cáo,tịch thu tang vật 45 vụ, xử lý đúng đối tượng, đúng hành vi, đúng pháp luật, tổ chức chyển giao kịp thời tang vật tịch thu sang Sở tài chính theo đúng quy định. Năm 2001, Cục Hải quan thành phố Hà Nội đã phát hiện lập biên bản 148 vụ vi phạm với trị giá tang vật ước tính khoảng 5,5 tỷ đồng, phạt tiền 195,7 triệu đồng. Tình hình buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn quản lý diễn biến phức tạp, số vụ vi phạm nghiêm trong giảm so với năm trước, nhưng tính chất vi phạm có những vi phạm là nghiêm trọng như : 29
30. - Trên tuyến Bưu điện phát hiện việc lợi dụng gửi hàng ghi địa chỉ giả để xuất nhập có loại ma tuý và thuốc gây nghiện hướng thần, đã bắt giữ 13 vụ với tang vật gồm: 1030g heroin, 1525 viên và 02 lọ thuốc gây nghiện hướng thần, kích dục. Trong đó, phối hợp với lực lượng Công an Hà Nội (PC17) bắt quả tang 1 đối tượng vận chuyển trái phép 350 g heroin ra nước ngoài - Trên tuyến hàng không phát hiện một số vụ điển hình: Một vụ nhập lậu 1975 ấn phẩm phản động có phương hại đến an ninh quốc gia, 1 vụ nhập lậu 880 chiếc điện thoại di động, 2 vụ xuất lậu không khai báo 272000 USD, Năm 2002 Cục Hải quan Tp Hà Nội đã phát hiện lập biên bản 150 vụ, đã tiến hành xử lý phạt 149 vụ ( giảm hơn so với năm trước), khởi tố 1 vụ , phạt tiền 128 vụ, thu phạt 409,5 triệu đồng, cảnh cáo tịch thu 20 vụ. Năm 2003, Cục Hải quan Tp Hà Nội đã phát hiện lập biên bản 238 vụ với trị giá tang vật ước tính 50 tỷ đồng, đã xử lý vi phạm 195 vụ, phạt tiền 157 vụ với số tiền 325 triệu đồng, tịch thu tang vật 26 vụ . Năm 2004, Tổng số các vụ vi phạm toàn Cục phát hiện là 431 vụ (trong năm 2003 là 238 vụ) với mức độ 75% là vi phạm thủ tục hải quan. Trị giá hàng vi phạm ước tính : 04 tỷ đồng Việt nam. Đã ra quyết định xử phạt 308 vụ, thu nộp ngân sách do vi phạm hành chính là 451.635.000 đ. Kết luận Tình hình chống buôn lậu, gian lận thương mại ở nước ta diễn biến phức tạp như hiện nay là do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan . Trong tiến trình đổi mới đất nước, những tệ nạn trên là sức cản rất lớn, gây nhiều hậu quả tiêu cực, tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội, phòng chống tệ nạn buôn lậu, gian lận thương mại đang là mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước và của mỗi người dân lương thiện. Trong những năm qua, Chính phủ đã đề ra nhiều chủ trương, biện pháp phòng chống, nhưng hiệu quả chưa cao. Buôn lậu, gian lận thương mại không những chưa bị đẩy lùi mà còn đang diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng, hành vi, thủ đoạn ngày càng thâm độc; đường dây buôn lậu, tham nhũng 30
31. đã hình thành các tổ chức, ổ nhóm được che đậy và “bảo kê” hết sức nguy hiểm. Vai trò quản lý nhà nước trên lĩnh vực Hải quan đã được củng cố và tăng cường, góp phần quan trong thúc đẩy sản xuất trong nước, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, bảo vệ an ninh, chủ quyền quốc gia, từng bước cải thiện, nâng cao đời sống cho người lao động. Hải quan là công cụ sắc bén của nhà nước chuyên chính, là lượng biên phòng trên mặt trận kinh tế, phần lớn cán bộ,chiến sĩ Hải quan đã chịu đựng gian khổ, hy sinh làm nhiệm vụ người chiến sĩ gác cửa ra vào quốc gia để giữ vững kỷ cương trong hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, tăng cường sự giao lưu quốc tế, đóng góp rất lớn cho nguồn thu ngân và đảm bảo chi ngân sách cho đất nước. Hải quan là đầu mối để thực hiện nhiều chủ trương, chính sách đối nội, đối ngoại. Hoạt động ở nhiều khu vực, cửa khẩu, điểm thông quan hàng hoá xuất nhập khẩu, bị chi phối bởi nhiều văn bản của nhiều Bộ, nhiều ngành. Mâu thuẫn giữa “ quản lý chặt chẽ” và “ thông thoáng” đang là thử thách hết sức gay go, quyết liệt. Thủ tướng Chính Phủ đã giao cho Tổng cục Hải quan chủ trì để cùng với cán bộ, ngành nghiên cứu, sửa đổi bổ sung 200 văn bản pháp quy có liên quan đến lĩnh vực xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh. Đây cũng là một quyết định hết sức đúng đắn và phù hợp . Việt Nam đang trong tiến trình hội nhập thương mại ngày càng sâu trong khu vực và với thế giới . Để thực hiện các cam kết, thông lệ quốc tế đang đặt ra những thách thức mới trong công tác quản lý của Hải quan. Hải quan Hà nội là một đơn vị có ý nghĩa chiến lược, quan trọng trong hoạt động của ngành Hải quan Việt Nam. Trong những năm đổi mới, Hải quan thành phố Hà Nội đã trưởng thành về mọi mặt, đạt được những kết quả to lớn trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại. Với tính chất, đặc điểm hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh trên địa bàn Hà nội và vùng lân cận cũng như yêu cầu, đòi hỏi của Đảng, nhà nước và nhân dân, thời gian tới Hải quan Hà Nội phải quyết tâm hơn nữa để khắc phục khó khăn, khắc phục những thiếu sót còn tồn tại để tiếp tục vươn lên, khẳng định vị trí, vai trò của Hải quan Thủ đô . 31
32. Phần thứ ba Một số giải pháp đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại trong thời gian tới. 1. Nhận xét chung 1.1 Nhận xét chung Trong thời gian tới, hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp. Các đường dây buôn lậu tổ chức tinh vi hơn, phức tạp hơn để buôn lậu những mặt hàng quốc cấm gọn nhẹ, có lãi cao qua đường hàng không. Nhiều đối tượng núp bóng các công ty Nhà nước, lợi dụng sự sơ hở của chính sách và biện pháp quản lý để buôn lậu hoặc gian lận thương mại. Luồng hàng xuất lậu chủ yếu qua cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, là cửa khẩu quốc tế do Cục Hải quan thành phố Hà Nội quản lý. Hàng hóa theo hình thức bưu phẩm, bưu điện, qua các điểm thông quan, cảng IDC Gia Thụy, đường sắt, kho hàng của các doanh nghiệp tại Hà Nội nhưng làm thủ tục Hải quan tại các chi cục Hải quan ở các tỉnh như: Việt Trì, Hà Tây Hàng hóa nhập lậu qua các cửa khẩu phía Tây, phía Nam và phía Bắc về Hà Nội tập kết tiêu thụ. Mặt hàng buôn lậu và gian lận thương mại chủ yếu là ma túy, ngoại tệ, thuốc gây nghiện, hướng thần, thuốc tân dược, mỹ phẩm Phương thức buôn lậu và gian lận thương mại thường là lấy danh nghĩa nhập linh kiện để lắp ráp nhưng lại sản xuất trong nước; xuất lậu gỗ thông qua hình thức nhập nguyên liệu sản xuất xuất khẩu; thông qua liên doanh đầu tư nhập lậu hàng nội thất cao cấp trốn thuế mang bán ra thị trường rồi mua hàng khác lắp vào; các loại hàng phải dán tem 1. 2. Địa bàn trọng điểm. - Chi cục sân bay quốc tế Nội Bài là địa bàn chính mà công tác điều tra chống buôn lậu của Cục Hải quan thành phố Hà Nội cần tập trung làm tốt. Cần chú ý các đường dây buôn lậu ma túy, cổ vật, vận chuyển trái phép ngoại tệ, tiền Việt Nam để rửa tiền hoặc vì mục đích chính trị, thâm nhập tài liệu phản động, văn hóa phẩm đồi trụy nhằm phá hoại công cuộc đổi mới của Đảng ta Chú ý các đối tượng xuất nhập nhiều 32
33. lần, các kho hàng, kho nhập gọi là thất lạc, vô chủ Việc thực hiện quy trình nghiệp vụ ở đây lỏng lẻo, dễ bị lợi dụng. - Bưu cục ngoại dịch Hà Nội, các điểm chuyển phát nhanh, chú ý các đường dây chuyên lợi dụng bưu phẩm, bưu kiện để buôn lậu ma túy. Đặc biệt, việc thâm nhập văn hóa phẩm phản động, đồi trụy vào Việt Nam trong những năm qua và hiện nay chủ yếu thông qua Bưu cục ngoại dịch. - Các điểm thông quan và một số đơn vị Hải quan thường xuyên làm thủ tục Hải quan cho hàng hóa xuất nhập khẩu của các tổ chức quốc tế và người nuớc ngoài: chú ý những lô hàng có thuế suất cao, các Công ty và liên doanh thường xuyên vi phạm pháp luật Hải quan, lợi dụng chuyển đổi loại hình (gia công-bán trong nước, nhập nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu nhưng lại bán nguyên liệu trong nước), lợi dụng ưu đãi về hàng ngoại giao, lợi dụng di chuyển tài sản để xuất lậu cổ vật và chuyển tiền của viên chức và thân nhân ra nước ngoài. - Việc làm thủ tục tại các chi cục thuộc Cục Hải quan TP Hà Nội ở các tỉnh Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Việt Trì: chú ý việc lợi dụng vận chuyển hàng hóa đã hoàn thành thủ tục Hải quan, phá kẹp chì cho hàng lậu (chủ yếu là gỗ) để xuất lậu. 1.3. Các tuyến vận chuyển cần chú ý - Các tuyến đường vận chuyển ma túy từ Lai Châu, Lào Cai, Thanh Hóa, Nghệ An tập kết về Hà Nội để chuyển đi nước ngoài hoặc tiêu thụ trong nước - Tuyến hàng không: sân bay quốc tế Nội Bài – sân bay Tân Sơn Nhất( hoặc ngược lại), các loại hàng cấm khác đi các nước Châu Âu và Bắc Mỹ chuyển ngoại tệ ra nước ngoài. - Các chuyến bay từ khu vực Châu á nhập ma túy vào Việt Nam để tiêu thụ hoặc trung chuyển đi nước khác. - Lợi dụng các dịch vụ bưu điện chuyển phát nhanh, vận chuyển ma túy, ấn phẩm phản động, đồi trụy để tránh được người gửi. 33
34. - Các tuyến đường vận chuyển hàng hóa từ Hải Phòng, Quảng Ninh, biên giới phía Bắc, phía Nam ra Hà Nội. 1.4. Đối tượng cần tập trung chú ý - Người nước ngoài: Hồng Kông, Hoa kiều, Đài Loan, Lào, Thái Lan, Pháp, Mỹ, Canada và các đối tượng Việt kiều cư trú tại Canada, úc, Mỹ và các nước Đông nam á - Người Việt Nam công tác trong các lĩnh vực ngoại giao, an ninh, quốc phòng, hàng không, là nhân viên của các tổ chức quốc tế hoặc ở các công ty đa quốc gia một số nhân viên làm công tác quản lý Nhà nước ở sân bay, cửa khẩu có điều kiện dễ bị đối tượng buôn lậu ngoại tệ và vận chuyển ma túy, các đường dây buôn lậu khác mua chuộc, móc nối, lợi dụng. - Doanh nghiệp liên doanh ở các khu chế xuất, khu công nghiệp gia công, lắp ráp hàng điện tử. - Các doanh nghiệp đã vi phạm pháp luật Hải quan nhiều lần, doanh nghiệp mở tờ khai xuất nhập khẩu ở nhiều nơi khác nhau. - Các tổ chức, cá nhân thường xuyên nhận hàng phi mậu dịch, quà biếu. 2. Biện pháp phòng ngừa, phát hiện vi phạm pháp luật Hải quan. 2.1. Phổ biến, tuyên truyền chủ trương, các chỉ thị, biện pháp chống buôn lậu của Chính phủ, của ngành Hải quan. Giao nhiệm vụ cho cán bộ nhân viên ở các bộ phận nghiệp vụ trong ngành và yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật trong hoạt động xuất nhập khẩu, các quy định, quy trình nghiệp vụ của ngành Hải quan đã ban hành. Cùng nhau thống nhất hành động: không buôn bán hàng cấm, không buôn lậu, không kinh doanh, tiêu thụ hàng lậu, phát hiện và tố cáo cho Hải quan những tổ chức, cá nhân có hành vi buôn lậu và gian lận thương mại. Tạo thành những phong trào rộng khắp chống buôn lậu hàng cấm, chống gian lận thương mại tại các cửa khẩu và các điểm thông quan do Cục Hải quan Hà Nội quản lý. Thông báo công khai các quy định, chính sách vềẫuuất nhập khẩu tại các cửa khẩu để mọi người thực hiện. 34
35. 2.2. Cải tiến tổ chức, nhân sự của Đội Kiểm soát Hải quan ở cơ quan Cục Hải quan Hà Nội theo hướng chuyên sâu, có nghiệp vụ giỏi, năng động, sáng tạo trong công việc. Triển khai kịp thời về yêu cầu nhiệm vụ và lực lượng chống buôn lậu tại các đơn vị Hải quan thuộc Cục. Đặc biệt là tại các điểm thông quan và ở các tỉnh lân cận được Tổng cục Hải quan giao cho Cục Hải quan Hà Nội quản lý như: Hải quan Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc Điều chỉnh nhiệm vụ của Phòng Nghiệp Vụ và các điểm thông quan cho phù hợp với các cải cách thủ tục Hải quan hiện nay, đảm bảo thông quan nhanh chóng hàng hóa xuất nhập khẩu, vừa tăng cường quản lý chặt chẽ, phát hiện đấu tranh có hiệu quả chống buôn lậu, gian lận thương mại. Đặc biệt tập trung củng cố Đội Kiểm soát Hải quan, phân công xắp xếp lực lượng cho các Tổ kiểm soát có đủ sức tập trung triệt phá các tổ chức, đường dây, ổ nhóm, đầu nậu buôn bán hàng cấm, buôn lậu và gian lận thương mại. Tập trung chủ yếu chống buôn lậu qua cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, cùng như hàng hóa từ Nội Bài tỏa về các Chi cục Hải quan Gia Lâm, Bắc Hà Nội và ngược lại. Đồng thời triển khai các tổ công tác của Đội Kiểm soát Hải quan thuộc Cục Hải quan Hà Nội để hướng dẫn nghiệp vụ thu thập tin tức, điều tra và phối hợp phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại. 2.3. Phát huy hiệu quả các phương tiện nghiệp vụ Sử dụng hết công suất và phát huy hiệu quả các phương tiện nghiệp vụ máy soi hàng, máy phát hiện ma túy, hệ thống camera để phát hiện hàng lậu, các kiện hàng có chứa hàng cấm qua các cửa khẩu, đặc biệt là cửa khẩu Nội Bài để phục vụ công tác kiểm tra. Triển khai các mạng máy vi tính để tăng cường công tác quản lý nghiệp vụ. Tăng cường các trang bị kỹ thuật đặc biệt cho lực lượng điều tra chống buôn lậu như phương tiện thông tin liên lạc, vũ khí thô sơ, công cụ hỗ trợ. 2.4. Phối hợp tốt với các lực lượng chống buôn lậu trong và ngoài ngành Phối hợp với Cục Điều tra chống buôn lậu thuộc Tổng cục Hải quan và Hải quan các tỉnh để nắm tình hình buôn lậu trong toàn quốc, phương thức thủ đoạn và dự báo tình hình có ảnh hưởng đến địa bàn Hà Nội và phối hợp điều tra xác minh các vụ có liên quan đến địa bàn Hà Nội. 35
36. Phối hợp các lực lượng công an để nắm tình hình, tin tức liên quan đến hoạt động của đối tượng buôn lậu và phối hợp đấu tranh theo yêu cầu cụ thể của các vụ việc. Phối hợp với quản lý thị trường phát hiện hàng hóa lưu thông trên thị trường có dấu hiệu buôn lậu và gian lận thương mại, từ đó truy tìm luồng hàng lậu xuất nhập và các phương thức thủ đoạn của bọn buôn lậu để có đối sách đấu tranh kịp thời các đường dây vận chuyển hàng nhập lậu ở các nơi khác về Hà Nội tiêu thụ (nhất là các mặt hàng xuất khẩu phải dán tem). Phối hợp với Cục Thuế Hà Nội trong việc phát hiện các hành vi trốn lậu thuế và phối hợp truy thu thuế đối với các đối tượng vi phạm. 2.5. Tăng cường công tác tự kiểm tra, kiểm tra chéo Tăng cường công tác tự kiểm tra, kiểm tra chéo giữa các cửa khẩu nghiệp vụ, phát huy vai trò Đội đặc nhiệm chống tiêu cực, làm sai quy trình nghiệp vụ, để sót lọt hoặc tiếp tay cho buôn lậu của cán bộ công nhân viên trong Cục. Yêu cầu các đơn vị Hải quan trực thuộc làm đúng quy định của Tổng cục Hải quan, không cho mở tờ khai trái tuyến, nhằm phòng ngừa và ngăn chặn trước vi phạm xảy ra. Đồng thời phát hiện xử lý nghiêm minh các cán bộ công nhân viên vi phạm. 2. 6. Tăng cuờng công tác tuần tra, kiểm soát Đối với các địa bàn trọng điểm, các tuyến vận chuyển thường xuyên có hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại xảy ra cần bố trí lực lượng chuyên trách chống buôn lậu, tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát nhất là tại các tuyến đường vận chuyển hàng từ các tỉnh về Hà Nội, các kho bãi tập kết hàng xuất nhập khẩu, các địa điểm trong khu vực kiểm soát Hải quan nhằm ngăn chặn và phát hiện các hành vi buôn lậu kịp thời và hiệu quả. Đặc biệt chú trọng kiểm tra, kiểm soát đối với các đối tượng đã xác định cần tập trung chú ý. 3. Biện pháp đấu tranh. 3.1. Biện pháp công khai Hải quan các cửa khẩu và các điểm thông quan phải nâng cao trách nhiệm trong công tác kiểm tra hàng hóa, hành lý, bưu phẩm, bưu kiện xuất nhập khẩu, người và phương tiện xuất nhập cảnh . Phải có ý thức phát hiện các 36
37. hành vi vận chuyển, buôn lậu ma túy, buôn bán hàng cấm, gian lận thương mại, báo cáo kịp thời với lãnh đạo để có biện pháp giải quyết. Nếu xác định hành vi vi phạm phải lập biên bản hành chính về Hải quan ngay. Đối với những vi phạm nghiêm trọng hoặc có tình tiết phức tạp phải báo cáo ngay về lãnh đạo Cục, đồng thời lấy lời khai của đương sự và những người có liên quan ngay, áp dụng các biện pháp ngăn chặn để đảm bảo việc xử lý vi phạm hành chính theo pháp luật quy định. Những trường hợp vi phạm cần có điều tra xác minh, thu thập hồ sơ tài liệu khác( ngoài hồ sơ thủ tục Hải quan hiện hành) mới kết luận được thì các Chi cục trưởng Hải quan cần báo cáo lãnh đạo Cục và trao đổi với Đội trưởng Đội Kiểm soát Hải quan để phối hợp kiểm tra, bắt giữ, lập biên bản và chuyển hồ sơ cùng tang vật vi phạm về Đội Kiểm soát Hải quan để thực hiện việc điều tra theo thẩm quyền. Cung cấp thông tin về hoạt động của đối tượng buôn bán hàng cấm, buôn lậu và gian lận thương mại cho Đội Kiểm soát Hải quan tiến hành điều tra xác minh, phối hợp bắt giữ kịp thời theo quy định của pháp luật. Đồng thời có trách nhiệm phối hợp cùng cán bộ các tổ công tác thuộc Đội Kiểm soát Hải quan được phân công tại địa bàn để thu thập tin tức, điều tra cơ bản phục vụ công tác chống buôn bán hàng cấm, chống buôn lậu, chống gian lận thương mại. Khi cần thiết về yêu cầu nghiệp vụ điều tra hoặc chuyên án đấu tranh, lực lương điều tra chống buôn lậu được sử dụng cán bộ nhân viên trực tiếp tại cửa khẩu và các điểm thông quan( kể cả phương tiện kỹ thuật kiểm tra) để điều tra phát hiện chống buôn lậu. 3.2. Biện pháp bí mật: Từ việc tổng hợp tình hình chung, đặc biệt là quá trình theo dõi của trinh sát. Đội Kiểm soát Hải quan tiến hành phân tích, xử lý, xác định đối tượng trọng điểm cần tiến hành các biện pháp nghiệp vụ điều tra cần thiết như: thu thập thêm thông tin, nghiên cứu hồ sơ ban đầu, sử dụng cơ sở bí mật và báo cáo đề xuất lãnh đạo Cục về các biện pháp để kiểm tra, lập biên bản vi phạm và tạm giữ tang vật. 37
38. Trong toàn bộ các khâu hoạt động nghiệp vụ từ theo dõi đối tượng, thu thập thông tin, xây dựng mạng lưới cơ sở, nắm chắc phương thức thủ đoạn của các đối tượng trọng điểm phải được tiến hành theo nguyên tắc bí mật, khi đã phát hiện có hoạt động tàng trữ, buôn bán vận chuyển ma túy, buôn bán hàng cấm, buôn lậu, gian lận thương mại thì tiến hành xác lập những chuyên án và tổ chức đấu tranh phá án kịp thời. Đội Kiểm soát Hải quan bố trí lực lượng để phối hợp và tiếp nhận các vụ việc do các phòng nghiệp vụ và các đơn vị Hải quan chuyển đến để thực hiện công tác điều tra xác minh, kết luận và đề xuất giải quyết. Nghiên cứu chuyển một số khâu công tác không liên quan đến việc làm thủ tục Hải quan nhưng lại có nhiều điều kiện phát hiện ra hàng lậu và đối tượng buôn lậu như: giám sát sân đỗ, giám sát kho, giám sát bằng camera và máy kiểm tra Hải quan thuộc Hải quan cửa khẩu sân bay Nội Bài hoặc có cán bộ điều tra chống buôn lậu cùng tiến hành giám sát. Phối hợp với các lực lượng chống buôn lậu để thu thập thông tin, nắm tình hình, quản lý, theo dõi đối tượng và phục vụ cho công tác đấu tranh phá án. Phối kết hợp với Cục Điều tra chống buôn lậu Tổng cục Hải quan để nắm tình hình hoạt động của các đối tượng buôn lậu trên toàn quốc và các nước trong khu vực, đồng thời hỗ trợ, tác động trong quá trình theo dõi quản lý đối tượng và điều tra khám phá. 38
39. Kết luận Việc phát hiện, ngăn ngừa, đấu tranh chống các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại vừa là mục tiêu cơ bản, vừa là một trong những nhiệm vụ chính yếu nhất của tổ chức Hải quan thế giới (WCO) và của Ngành Hải quan tất cả mọi quốc gia. Việt Nam là một nước thành viên của WCO, đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nên nhiệm vụ chống buôn lậu, gian lận thương mại hơn bao giờ hết có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại, bảo vệ lợi ích, chủ quyền quốc gia, tăng cường kinh tế, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần làm cho đất nước phát triển vững mạnh. Ngoài ra, thuế xuất nhập khẩu hàng năm của Việt Nam do ngành Hải quan thu chiếm khoảng 20%-50% tổng nguồn thu ngân sách. Do đó, việc phòng chống nạn buôn lậu, gian lận thương mại có hiệu quả sẽ chống thất thu thuế, bảo đảm thu đúng, thu đủ, cân bằng cán cân thanh toán thu-chi ngân sách, mặt khác,tạo điều kiện thuận lợi để các nhà sản xuất kinh doanh chân chính trong nước và ngoài nước có thể tích cực tham gia vào hoạt động đầu tư phát triển thương mại quốc tế, bảo vệ lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp và người tiêu dùng Chống buôn lậu, gian lận thương mại có kết quả sẽ đóng góp vào cuộc đấu tranh chống lại các âm mưu thù địch của các thế lực phản động quốc tế, hòng thực hiện:" Diễn biến hòa bình", hòng xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa và Đảng Cộng sản Việt Nam. Cuộc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại là cuộc đấu tranh hết sức gay go, quyết liệt và gian khổ. Để thực hiện có kết quả đòi hỏi tiến hành đồng bộ các giải pháp ở tầm vi mô và vĩ mô. Đòi hỏi ở người làm công tác này phải có phẩm chất đạo đức, trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, có ý thức tổ chức kỷ luật, vừa phải được huấn luyện kỹ thuật, được trang bị phương tiện, vũ khí đảm bảo đủ sức hoàn thành nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Hải quan Thủ đô từ khi được thành lập đến nay, luôn hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị được Tổng cục Hải quan, Thành ủy, UBND thành phố giao phó, trong đó, nổi bật là những thành tích trong công tác đấu tranh chống buôn 39
40. lậu, gian lận thương mại, tham nhũng. Đóng góp vào công cuộc đổi mới của Thủ đô, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy mạnh mẽ họat động kinh tế đối ngoại, du lịch trên thành phố và các vùng lân cận. Bên cạnh đó, để làm tốt nhiệm vụ trong giai đoạn tới, Cục Hải quan thành phố Hà Nội cần phải nỗ lực, phấn đấu nhiều hơn nữa, phát huy nội lực, khắc phục khó khăn, sửa chữa thiếu sót tồn tại để xứng đáng với vị trí vai trò. Từ những phân tích tình hình trong mấy năm vừa qua ở Cục Hải quan thành phố Hà Nội và thực trạng của hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại nói chung và ở Hà nội nói riêng, em hoàn thành chuyên đề " Hải quan Hà Nội với công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại". Do kiến thức còn hạn chế và phạm vi đề tài rất rộng, nên không thể tránh khỏi những thiếu sót và được toàn diện như mong muốn . Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo Khoa Thương mại quốc tế, trường Đại học Thương Mại và đặc biệt cám ơn cô giáo Lê Thị Thuần đã tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu chuyên đề này. 40
41. Phần thứ nhất Khái quát chung về Cục Hải quan thành phố Hà nội I. Chức năng, nhiệm vụ của Cục Hải quan thành phố Hà nội II. Cơ cấu tổ chức Cục Hải quan thành phố Hà Nội III. Vai trò của Hải quan trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại IV. Tổ chức bộ máy, biên chế lực lượng đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội 1. Về cơ cấu tổ chức 2. Nhiệm vụ của Đội Kiểm soát hải quan thành phố Hà nội Phần thứ hai Thực trạng công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại tại Cục Hải quan TP Hà Nội I. Khái niệm về gian lận thương mại và buôn lậu 1. Khái niệm về gian lận thương mại 2. Các hình thức GLTM II. Thực trạng buôn lậu và Gian Lận Thương Mại ở Việt Nam thời gian qua 1. Tuyến đường bộ. 2. Tuyến biển. 3. Tuyến hàng không. 41
42. III. Các thủ đoạn Gian Lận Thương Mại chủ yếu trên địa bàn do Cục Hải quan Hà Nội quản lý 1. Gian lận thương mại qua lợi dụng chính sách thuế của Nhà nước 2. Gian lận thương mại qua giá hàng hóa xuất nhập khẩu 3. Gian lận thương mại thông qua việc khai báo sai về số lượng, trọng lượng, phẩm cấp hàng hóa xuất nhập khẩu. 4. Gian lận thương mại qua việc cố ý xác định sai xuất xứ hàng hóa. 5. Gian lận thương mại thông qua hàng chuyển tiếp 6. Gian lận thương mại trong lĩnh vực liên doanh đầu tư. 7. Gian lận thương mại trong lĩnh vực hàng gia công và hàng sản xuất để xuất khẩu. 8. Gian lận thương mại qua việc lợi dụng thời điểm đăng ký tờ khai. 9. Gian lận thương mại thông qua việc lợi dụng hàng hóa gửi tại kho ngoại quan 10. Gian lận thương mại qua lợi dụng kinh doanh hàng chuyển khẩu, hàng tạm nhập tái xuất. IV. Một số kết quả về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội những năm gần đây 1. Tình hình chống buôn lậu, vận chuyển trái phép và các hành vi phạm pháp luật trong phạm vi địa bàn quản lý của Cục Hải qua thành phố Hà nội những năm gần đây 2. Một số kết quả cụ thể trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội Phần thứ ba Một số giải pháp đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại trong thời gian tới. 1. Nhận xét chung 2. Biện pháp phòng ngừa, phát hiện vi phạm pháp luật Hải quan. 3. Biện pháp đấu tranh. Kết luận 42